TVP Dokument Sobota, 24.06.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - UKOCHANA ŻÓŁWICA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Co roku młode żółwiki wykluwają się z jaj składanych przez samice w dolinie rzeki Ilanki w nadleśnictwie Rzepin. Z uwagi na wartość przyrodniczą tego miejsca od lat jest ono pod opieką naukowców z Uniwersytetu Zielonogórskiego. Program ochrony żółwi błotnych w woj. lubuskim jest prowadzony przez dr. Bartłomieja Najbara, który jest bohaterem tego odcinka. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 3 NA STRAŻY GDAŃSKA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Posiadanie Gdańska jest ważniejsze od wszystkich pieniędzy - tak mawiał dawniej pruski książę Karl August von Hardenberg. Historia pokazała, że nie pomylił się w tej ocenie ani trochę. Co jeszcze ciekawsze, aby bronić tego niezwykle ważnego miasta, wybudowano jeden z najbardziej tajemniczych i najpiękniejszych obiektów obronnych w Europie - Twierdzę Wisłoujście. Jak wyglądało życie dawnego obrońcy Gdańska? Co jadł? Jak spędzał czas wolny? Radosław Kotarski jedzie na miejsce, aby odpowiedzieć na te pytania i zrekonstruować dawne życie, jedzenie oraz sposoby obrony Gdańska. W tym celu uruchamia czynną armatę! 07:00 NOTACJE - IGNACY GOGOLEWSKI. WIDZĘ ICH W DUSZY TEATRZE... Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2013 Autor: Anna Więckowska Urodził się w Ciechanowie w 1931 roku. Ignacy Gogolewski, reżyser, a przed wszystkim aktor teatralny i filmowy. W programie wspomina swoje dzieciństwo w Otwocku, gdzie dorastał wychowywany przez matkę i babkę. Będąc już studentem PWST w Warszawie, musiał dużo pracować, by wyzbyć się warszawskiej gwary. Zaraz po studiach trafił do Teatru Polskiego, w którym grały legendy polskiej sceny, m.in. Jacek Woszczerowicz i Elżbieta Barszczewska. Zyskał sławę dzięki "Dziadom" Adama Mickiewicza w reżyserii Aleksandra Bardiniego. Zagrał też pamiętną rolę Antka Boryny w "Chłopach". 07:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 97 BIELSKO - BIAŁA Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Agnieszka Grabarska Scenariusz: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza Bielsko - Białą. Powstała z połączenia dwóch różnych miast, które dzieliła rzeka, pochodzenie, i w których mieszkało wiele narodów tworzących swoistą mieszankę religii, kultur oraz idei. Już w XIX wieku Bielsko i Biała tworzyły wspólny organizm gospodarczy, jeden z najprężniejszych w monarchii habsburskiej. Istotnym elementem scalającym gospodarczo obydwa miasta był przemysł włókniarski. Na moście nad rzeką Białą znajdował się ważny administracyjny punkt graniczny. Przechodząc przez niego, przekraczało się nie tylko granicę Bielska i Białej, ale też granicę Śląska i Małopolski. Oficjalne połączenie miast nastąpiło w 1951 roku. Obecnie warto tu zwiedzić Zamek Książąt Sułkowskich - rezydencję magnackiego rodu Sułkowskich, ostatnich właścicieli zamku, oraz Fałatówkę. W odległości 10 kilometrów od centrum miasta, w Bystrej, od 1910 roku mieszkał i tworzył Julian Fałat, jeden z najwybitniejszych polskich akwarelistów. Ekspozycja prezentuje obrazy olejne i akwarele: autoportrety, portrety rodziny, przyjaciół, pejzaże, będące świadectwem wielu podróży artysty. Bielsko - Biała to niegdyś miasto 100 przemysłów, nazywane jest też małym Wiedniem. Tu właśnie powstały również wspaniałe filmy animowane. Nie tylko Bolek i Lolek, ale również ich koleżanka Tola, pies Reksio, czy Baltazar Gąbka to tylko niektórzy bohaterowie polskich kreskówek. Znane z dzieciństwa postaci powstały w Studiu Filmów Rysunkowych w Bielsku - Białej, które jest najstarszym, działającym nieprzerwanie studiem filmów animowanych w Polsce. Wyjeżdżając z miasta, warto ruszyć w góry - sąsiedztwo kilkunastu szczytów górskich Beskidu Śląskiego oraz Małego widoczne jest nieomal z każdego okna, każdej ulicy czy placu Bielska - Białej. 07:45 WETERYNARZE Z SERCEM - /117/ Reality show, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Poznajcie panią Lidię, której gestom i energii konie poddają się jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki. Pod jej opiekę, jako pirat drogowy, trafiła klacz Infiniti, która wraz z innym koniem spowodowała wypadek, wybiegając na trasę S8. Przypominamy projekt z zakresu ochrony środowiska, Łowca Obcych, którego celem jest lokalizowanie i obejmowanie monitoringiem roślin i zwierząt akwariowych, przenoszonych do polskich wód. Czyli tych, które mogą stanowić zagrożenie dla naturalnego ekosystemu. Dzisiaj czas na żółwie. W kąciku adopcyjnym czekają na Was psiaki ze schroniska w Celestynowie: Łysek i Jasper. 08:15 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 4 NIEZASPOKOJONE PRAGNIENIE (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 4: AN UNQUENCHABLE THIRST) Cykl dokumentalny, 55 min, Portugalia, 2017 Reżyseria: Pedro Clrigo, António Jos De Almeida Składający się z czterech części cykl dokumentalny, opowiadający o tym, co czeka nas w przyszłości. Wyobraźmy sobie naszą planetę za kilkadziesiąt lat. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym o długości życia znacznie większej niż dziś? Czy komputery zastąpią ludzi? Dzięki ciągłym odkryciom w dziedzinie nanotechnologii, pragnieniu wiedzy i postępowi nauki, nasz stosunek do robotów, gdy będą one bardziej świadome poznawczo swojego środowiska, będzie inny. Wkraczamy w epokę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. Najbliższe kilkadziesiąt lat ulegnie największym i najszybszym przemianom w historii - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych skutkach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretycy, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy odpowiedzieć na te pytania, na które nie ma odpowiedzi. Ten cykl to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Serial nagrodzony na URTI Grand Prix 2018 dla Author’s Documentary. Odc. 4 - "Niezaspokojone pragnienie". W ciągu najbliższych sześćdziesięciu lat może dojść do największej transformacji w historii ludzkości - takiej, która przyćmi nawet przejście na osiadły tryb życia, wykształcenie się rolnictwa czy rewolucję przemysłową. W jakim stopniu bieg historii może odmienić naturę człowieka? W roku 2077 ludzie będą pragnęli tego, czego pragną obecnie, ale zmienią się sposoby wyrażania i realizowania tych pragnień. Przyszłość będzie znośna tylko, jeśli rozwiniemy swoje człowieczeństwo. Będziemy mieli poważne problemy z przeludnieniem i niedoborem żywności, będziemy gorączkowo poszukiwać wody pitnej i źródeł energii. Problemów tych nie rozwiążą nowe technologie, lecz nasze nowe człowieczeństwo. 09:15 ŻYCIODAJNE RZEKI PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO - ODC. 5 GWADALKIWIR (IBERIA'S RIVERS OF LIFE / FLÜSSE DES LICHTS EP. 5 GUADALQUIVIR) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o największych rzekach Hiszpanii i Portugalii. Wielkie rzeki z dala od destynacji turystycznych ukazują nieznany i mistyczny Półwysep Iberyjski. Podobnie jak ludzkie naczynia krwionośne, rzeki są ścieżkami życia. Niemal każda zaawansowana cywilizacja zawdzięcza swój rozwój istnieniu tych pulsujących strumieni życia. Rzeki były pierwszymi autostradami; transportowały wiedzę, dobra, odkrywców i zdobywców. Podążając za tymi wielkimi strumieniami, znajdujemy zapomniane krajobrazy, zamieszkane przez niezwykłych ludzi, z często wyjątkowymi biografiami. Odcinek piąty opowiada o Gwadalkiwir - rzece w Hiszpanii, o długości 680 km. Jej źródła znajdują się na stokach Caada de las Fuentes, na wysokości ok. 1400 m n.p.m. , na wschód od miasta Cazorla, na terenie Parku Narodowego Sierra de Cazorla, Segura i Las Villas. Rzeka uchodzi do Zatoki Kadyksu (Ocean Atlantycki). Jest żeglowna od Kordoby, do Sewilli dochodzą nawet statki morskie. Oprócz zastosowań transportowych jest wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej i nawadniania. 10:20 ŻYCIE W DRODZE - ODC. 3 MEDYCYNA MONGOLSKICH STEPÓW (LIFE ON THE ROAD ODC. 3 OGUI, THE NOMADIC DOCTOR / OGUI, MEDICIN DES STEPPES DE MONGOLIE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Antoine Brice, Thibault Ferie Trzyczęściowa opowieść podróżnicza, dokumentalna o ludziach, których życie opiera się na byciu wciąż w drodze. Poznamy codzienne życie koczownicze kultur na całym świecie. W obliczu nowoczesnego i stale ewoluującego świata trzech nomadów próbuje utrzymać swój tradycyjny styl życia. Dzień po dniu, droga za drogą, zabierają nas w niezwykłą ludzką i kulturową przygodę. Odcinek 3. Doktor Ogui jeździ wszędzie ze swoją kliniką jurty: przemierza mongolski step i próbuje łączyć odwieczny, koczowniczy styl życia z technikami współczesnej medycyny. Zachód Mongolii, środek lata, dzika prowincja Dzawchan, ponad tysiąc kilometrów od stolicy Ułan Bator. Ogui, 35 - letnia lekarka, przemierza step w towarzystwie męża, Magny, który przyjechał z córkami na wakacje. Każdego dnia pokonuje wiele kilometrów, by dotrzeć do pacjentów, koczowników jak ona, jak jej rodzice i dziadkowie, jak dawni przodkowie. Koczownikom trudno się leczyć w szpitalach, więc to medycy podążają za hodowcami. W ten sposób mogą być blisko pacjentów. 11:15 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - ELIZA KUBARSKA Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterką tego odcinka jest Eliza Kubarska. 11:50 MISTRZ. JAN MATEJKO ZNANY I NIEZNANY Film dokumentalny, 80 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maria Guzy Scenariusz: Maria Guzy Zdjęcia: Jeremi Grzywa Malarz, rysownik związany z Krakowem, najwybitniejszy reprezentant nurtu historyzmu w malarstwie polskim. Urodzony w 1838 r. w Krakowie, zmarł tamże w 1893, mając zaledwie 55 lat. Jan Matejko. Chyba każdy Polak zna to nazwisko, kiedy idziemy do szkoły, na jej ścianach lub w podręcznikach poznajemy naszą historię w oparciu o jego "Poczet królów i książąt polskich" i obrazy ilustrujące najważniejsze wydarzenia historyczne. Większość z nas z wycieczkami klasowymi udawała się do muzeów z jego obrazami. I choć słyszeliśmy wówczas, że Matejko wielkim artystą był, w miarę upływu lat, przyglądając się jego obrazom, zastanawiamy się, czy to aby prawda? Chyba bardzo niewielu z nas - a może nikt - wskazałoby jego obrazy jako swoje ulubione, a jego - jako malarza numer jeden. Czy więc jest wielki, czy tylko kiedyś był? I dlaczego? Odszedł jako zasłużony Polak, wielki artysta, wybitny pedagog i obrońca zabytków Krakowa. Jego malarstwa nie sposób rozpatrywać w kategoriach czysto artystycznych, w oderwaniu od funkcji, jaką pełniło i pełni nadal w społecznym odbiorze. Stworzona przez niego synteza dziejów narodowych na zawsze wpisała się w kanon wiedzy historycznej i patriotycznego wychowania kolejnych pokoleń Polaków. W filmie zobaczymy Matejkę na tle jego czasów, jego epoki, przede wszystkim poprzez wspomnienia ludzi mu współczesnych oraz jego własne słowa. Celem filmu nie jest analiza malarstwa, choć mówi się o nim najważniejsze rzeczy. Film jest próbą odpowiedzi na pytanie, dlaczego uznano Matejkę za najwybitniejszego malarza swojej epoki, o czym świadczyły liczne zaszczyty i nagrody, które za swe dzieła otrzymał. Można by powiedzieć, że był pierwszym wielkim Polakiem celebrytą, znanym w całej Europie. Pokazujemy także inną jego działalność mistrza, której ślady w mieście Kraków spotkamy, nie wiedząc, kto za tym stoi. Jednak przede wszystkim film pokazuje Matejkę jako człowieka. 13:15 LATO NA WYSPIE KRÓLA JERZEGO Film dokumentalny, 14 min, Polska, 1979 Reżyseria: Ryszard Wyrzykowski, Włodzimierz Puchalski Scenariusz: Ryszard Wyrzykowski Zrealizowany podczas wyprawy na Antarktykę film jest zapisem autorskim przyrody jednej z wysp białego kontynentu. Egzotyka surowych krajobrazów, dryfujących lodów, niedostępnych ośnieżonych skał i niespotykany gdzie indziej świat zwierząt - olbrzymich morskich słoni, drapieżnych lampartów morskich, fok i ptaków różnych gatunków - oto zapis dokonany kamerą filmową. 13:30 NASZE ZWIERZĘTA STEPOWE Film dokumentalny, 13 min, Polska, 1971 Reżyseria: Włodzimierz Puchalski Film przedstawia życie okazów stepowej fauny, zachowanych na terenie Polski, w tym sześciu słynnych tchórzy stepowych, które wbrew opinii naukowców Puchalski odnalazł na terenach polskich. 13:50 DZIKA NOWA ZELANDIA. NOWI PRZYBYSZE (WILD NEW ZEALAND. NEW ARRIVALS) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: James Honeyborne, Mark Flowers Serial prezentujący przyrodę Nowej Zelandii. W dalekim zakątku Oceanu Spokojnego leży kraina już od czasów dinozaurów odcięta od reszty świata. Natura odizolowana przez osiemdziesiąt milionów lat rozwijała się tu w niepowtarzalny sposób. W tym zaginionym świecie przyroda rządzi się szczególnymi prawami: pingwiny w lesie, papugi wśród śniegów i drapieżniki jakby żywcem wyjęte z prehistorycznych czasów. Ich życie regulują najpotężniejsze żywioły na kuli ziemskiej. Oczom pierwszych przybyłych tu ludzi ukazała się kraina pełna osobliwości i tajemnic. W Nowej Zelandii żyje więcej gatunków pingwinów, niż gdziekolwiek indziej na świecie. Wyewoluowały około sześćdziesięciu milionów lat temu. Na obszarach Nowej Zelandii życie zmaga się z siłami geologicznymi, które zapewniły tej krainie piękno i moc. Od pionierów podbijających górskie szczyty po delfiny wypływające z głębi mórz i ptaki, które z mistrzowską zwinnością polują nad gorącymi strumieniami. Nowa Zelandia urzeka pięknem i tajemniczością. Krainę ukształtowaną przez niezwykłą przeszłość czeka jeszcze wiele nieodgadnionych zdarzeń. 14:50 CHIŃSKI NOWY ROK - NAJWIĘKSZE ŚWIĘTO ŚWIATA ODC. 1 (CHINESE NEW YEAR - THE GREATEST CELEBRATION ON EARTH - EP. 1) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Sarah Sarkhel Trzyczęściowy dokument opowiadający o Chińskim Nowym Roku - jednym z największych wydarzeń na świecie. Każdego roku jedna szósta ludności świata podróżuje do domów, aby świętować z rodzinami. To największa sezonowa migracja ludności. Zobaczymy, jak Chińczycy obchodzą najważniejsze święto w roku; opowiemy o jego roli w bogatej, chińskiej kulturze; prześledzimy przygotowania do uroczystości oraz ich przebieg. W odcinku pierwszym pokażemy, jak wyglądają dni poprzedzające święta. Dowiemy się, jak niegdyś Nowy Rok obchodziła chińska prowincja. Ruszymy w trasę z tysiącami motocyklistów. Trwający 15 dni Chiński Nowy Rok, nazywany także Świętem Wiosny, to główne święto w chińskim kalendarzu. Określane kalendarzem księżycowym, ruchome święto przypada na okres stycznia i lutego. W okresie Chińskiego Nowego Roku liczba podróży samochodami sięga trzech miliardów dwustu milionów. Chiński Nowy Rok to fascynujące połączenie tradycji i nowoczesności, z jaką kojarzymy współczesne Chiny. W kolejnym odcinku porozmawiamy o rodzinie i noworocznych pokarmach. 15:50 MÓJ NIESAMOWITY MÓZG (MY AMAZING BRAIN) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Fiona Lloyd - Davies W 2013 r. były żołnierz Richard Grey doznał ciężkiego urazu głowy, uszkodzenia oraz krwotoku mózgowego, który nie pozwalał mu mówić ani poruszać się. Filmowiec Fiona Lloyd - Davies - żona Richarda - była tam, gdy lekarze powiedzieli, że jego powrót do zdrowia jest niemożliwy. W tym niesamowitym filmie poznamy niezwykłą walkę Richarda o powrót do normalnego życia. Historia rozpoczyna się od momentu, gdy pewnego dnia Fiona wróciła do domu i znalazła Richarda leżącego na podłodze. Zabrało go pogotowie. W szpitalu zapadł w śpiączkę. Ten film pokazuje czteroletnią walkę o powrót do normalnego życia po ciężkim wylewie krwi do mózgu. 16:50 SIMON REEVE I JEGO ŚRÓDZIEMNOMORSKIE PRZYGODY ODC. 1 (MEDITERRANEAN WITH SIMON REEVE 1) Cykl dokumentalny, 58 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Eric McFarland Simon Reeve, brytyjski dziennikarz specjalizujący się w odkrywaniu świata zaprasza nas do poznania niesamowitej część świata, urokliwej, pełnej humoru i położonej wokół Morza Śródziemnego. To był niegdyś symbol spokoju, turkusowych mórz i pysznej kuchni. Ale teraz znajduje się w epicentrum wydarzeń współczesnego świata. W tej wielkiej i nieoczekiwanej podróży Simon spotka wielu kolorowych i pełnych pasji ludzi, którzy przybywają z pięknych i niespokojnych regionów południowych Włoch i Albanii, przez niespokojny Bliski Wschód i Afrykę Północną, zanim odkrywają sekrety Hiszpanii i Lazurowego Wybrzeża. W pierwszym odcinku Simon podróżuje promem do Kalabrii na południu Włoch, odkrywa region opanowany przez najpotężniejszą mafię w Europie - Ndrangheta. Dzięki kontaktom z policyjnymi śledczymi, Simon podąża za zbrojnym konwojem wiozącym tonę kokainy. Odwiedzi ogromną podziemną warownię tuneli i bunkrów zbudowanych przez nieuchwytnych bossów mafii. Podróżując na wschód wzdłuż południowego krańca Włoch, Simon odwiedza centrum konserwacji żółwi, gdzie spotyka Raoula, żółwia uratowanego po połknięciu ogromnych ilości plastiku, stanowiącego ogromne zagrożenie dla śródziemnomorskiej przyrody. Simon pomaga wypuścić go z powrotem do morza. Nocnym promem Simon przybywa do jednego z najmniej znanych, ale najpiękniejszych zakątków Morza Śródziemnego w Albanii. Pod rządami komunistycznymi Albania została odizolowana i odcięta od reszty świata. W kraju, który liczy na członkostwo w UE, Simon odkrywa starożytną kulturę vendetty, w której jeśli dorosły popełnia przestępstwo, dziecko może zostać zabite w zemście. Simon kończy pierwszy etap swojej podróży w niezwykłym rezerwacie przyrody, w którym życie ptaków wraca do normy po przełomowym zakazie polowań w tym kraju. 18:00 PASJONACI S.I - MIETEK Dokument fabularyzowany, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Artur Dziurman Scenariusz: Aneta Wróbel, Artur Dziurman, Ewa Zuberek Zdjęcia: Artur Michalik Muzyka: Robert Bylica Aktorzy: Mieczysław Baczyński, Artur Dziurman, Artur Kruczek, Tadeusz Huk, Adam Łysek, Michał Popek, Paweł Pataj, Danuta Damek, Dorota Ziental, Szymon Maćkowski, Katarzyna Jamróz, Oliwia Bartosz, Elżbieta Sielawa, Gabriela Poniedziałęk, Anita Sadkiewicz Historia Mietka to rzecz o poszukiwaniu miłości. Zobaczymy, że problemy sercowe w takim samym stopniu dotyczą ludzi zdrowych i niesprawnych. Wszyscy lokujemy uczucia zgodnie z tym, co podpowiada nam gorące serce, a nie logiczny umysł. Mietek - wrażliwy, oddany i wierny. Kochający zwierzęta i pomagający słabszym. Przepełniony dobrą wolą. Czy to wystarczy, żeby jego ukochana odpowiedziała mu równie silnym uczuciem? Czy ma szansę na ułożenie sobie z nią długiego i szczęśliwego życia? Warto przekonać się o tym w czwartym odcinku "Pasjonatów". 18:35 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 5 W STAROPOLSKIEJ ZAGRODZIE Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Gdzie dawniej przechowywano żywność, gdy jeszcze nie było lodówek? Dlaczego stawiano tajemniczą i wysoką konstrukcję na czterech palach obok domu? Jaka potrawa jest naprawdę rdzennie polska? Na te pytania odpowiada Radosław Kotarski, który tym razem odkrywa tajemnice dawnego gospodarstwa wiejskiego. Wciela się w rolę rolnika, sprawdza jak wyrabiano sery i próbuje ustalić, jakie zwierzęta hodowano w staropolskiej zagrodzie. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 38 DĘBLIN Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Magdalena Felis Scenariusz: Justyna Zahor Zdjęcia: Jacek Sołtysiak, Jarosław Wątor, Jacek Banach Prowadzący: Tomasz Bednarek Żadne inne miasto w Polsce nie jest tak blisko nieba jak Dęblin - siedziba jednej z trzech najstarszych szkół lotniczych świata. Z dęblińskiej Szkoły Orląt wywodzą się bohaterowie powietrznych bitew nad Warszawą, Anglią, Atlantykiem, Bałkanami, a nawet Chinami. Tu pierwsze loty odbywali najwięksi mistrzowie polskiego lotnictwa, a w cieniu parku otaczającego rektorat tworzyła Maria Pawlikowska - Jasnorzewska. W kolejnym odcinku Tomasz Bednarek odwiedza mały punkt na mapie Polski, który odegrał tak dużą rolę w historii Europy. Tylko tu można przechadzać się między śmigłowcami, które zapisały się w dziejach naszego kraju. A jeśli od lotniczych atrakcji zakręci się nam w głowie, można odpocząć... na rybach. Tam gdzie Wieprz wpada do Wisły, bieg rzeki zwalnia i tworzy idealne miejsce dla wędkarzy, którzy zjeżdżają tu z całej Polski. 19:40 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - WISIA, MAŁGORZATA I KAJA Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Grzegorz Jankowski Jadwiga Mojżeszek jako 15 - latka pisała w Żywcu dziennik, w którym relacjonowała drugą wojnę światową. W zachowanych pamiętnikach opisany jest początek wojny od września do listopada 1939 roku (wkroczenie Niemców do Żywca oraz początki okupacji) oraz od września 1940 do stycznia 1941 (akcja wysiedlania terenów Żywiecczyzny przez Niemców). Po wojnie ukończyła LO im. Mikołaja Kopernika w Żywcu, a następnie ogrodnictwo we Wrocławiu. Kaja Daniłów, lat 17, uczęszcza do drugiej klasy LO im. Kopernika w Żywcu o profilu prawnym. Podczas pandemii większość czasu spędza w domu, rzadko spotyka się ze znajomymi, jeżeli już to gra w gry towarzyskie. Kaja odnajduje wiele podobieństw z Jadwigą, która w czasie wojny była w jej wieku. Obie nie tylko mieszkały w tym samym miejscu i chodziły do tego samego liceum. Kaja przyznaje, że tak jak Jadwiga, jest dumna i nie pozwala sobie na pokazywanie emocji. Małgorzata Kubielas, lat 68, z wykształcenia chemik, po studiach wróciła do Żywca, gdzie prowadziła z mężem firmę. Mama dwóch córek i babcia trojga wnucząt. Swoisty archeolog rodzinny. Obecnie jest na emeryturze, a jej hobby to historia rodziny, dbanie o nią i poszerzanie wiedzy na jej temat. Dla Małgorzaty bardzo ważne jest, aby jej rodzina znała historie przodków, dlatego wspólnie z Kają wydaje dzienniki Jadwigi Mojżeszek. 20:15 IMPERIUM MARZEŃ (DREAM EMPIRE) Film dokumentalny, 73 min, Dania, 2016 Reżyseria: David Borenstein W Szanghaju czy Hongkongu biała twarz nie jest sensacją, ale już w mniejszym, prawie 10 - milionowym Chongqing, za sam europejski wygląd można dostać pracę. W mieście powstają specjalne agencje, które oferują cudzoziemcom atrakcyjne wynagrodzenie za modeling, występy artystyczne czy po prostu pojawianie się w miejscach, które mają przyciągnąć Chińczyków międzynarodowym klimatem. Dotyczy to restauracji, centrów handlowych, a coraz częściej nowych osiedli mieszkaniowych i innych nieruchomości, na których otwarciu obcokrajowcy mogą zarobić jako małpki. Reżyser filmu przybył do Chin jako antropolog zainteresowany niezwykłym boomem mieszkaniowym. Szybko jednak trafił na trop "wypożyczalni cudzoziemców" - innego drapieżnie rozwijającego się przemysłu. Tak poznał 24 - letnią Yanę, która wraz z kolegą prowadzi taką wypożyczalnię specjalizującą się w obsłudze rynku nieruchomości. Film koncentruje się na dziewczynie, jej ciężkiej drodze do realizacji chińskiego snu, ale też na jej rosnącej świadomości kłamstw i poświęceń, jakie się z tym wiążą. Pokazuje również sylwetki chińskich deweloperów, nabywców mieszkań, strażników i innych graczy chińskiego rynku nieruchomości. Spektakle dobrobytu i postępu, w jakich wszyscy biorą udział, maskują gliniane nogi, na których wspiera się chiński kolos. 21:40 TIK TOK Film dokumentalny, 42 min, Australia, 2021 Sekrety aplikacji, która szturmem podbiła światowe media społecznościowe. Tik Tok zdefiniował całe pokolenie zwłaszcza w czasach pandemii covid. Nadzwyczaj popularna platforma, ponad miliard użytkowników przegląda jej niekończące się kanały i dzięki niej zwykli ludzie stają się nocnymi gwiazdami internetu. Ale jest też inna strona najpopularniejszej aplikacji na świecie: od rasistowskich kanałów, które usuwają osoby kolorowe, po filmy promujące zaburzenia odżywiania, pod zabawną powierzchnią platformy kryją się problematyczne treści. Tymczasem czy wiele technik używanych przez TikTok, w tym rozpoznawanie twarzy, stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa danych? Być może nadszedł czas, aby spojrzeć dalej, niż na filmy o tańcu i poznać, co dzieje się za zabawną fasadą. 22:35 CHYŁE POLA Reportaż, 21 min, Polska, 1970 Reżyseria: Władysław Ślesicki Scenariusz: Władysław Ślesicki Zdjęcia: Zbigniew Skoczek Reportaż z wesela młodej pary górali. 23:00 PŁYNĄ TRATWY Film dokumentalny, 19 min, Polska, 1962 Reżyseria: Władysław Ślesicki Zdjęcia: Leszek Krzyżański Muzyka: Zbigniew Rudziński Film ukazujący pracę flisaków. 23:30 SAFARI Film dokumentalny, 87 min, Austria, 2016 Reżyseria: Ulrich Seidl Scenariusz: Veronika Franz, Ulrich Seidl Zdjęcia: Wolfgang Thaler, Ulrich Seidl, Jerzy Palacz Ulrich Seidl wraca do Afryki; ostatnim razem był tu, realizując pamiętną fabułę "Raj: miłość", o seksturystyce starszych, białych kobiet. Tym razem portretuje austriackich myśliwych, polujących w rezerwacie. Wszystko jest jak najbardziej legalne, każde zwierzę jest odpowiednio wycenione, miejscowa ludność zarabia pieniądze na obsłudze gości (myśliwy w tydzień wydaje tyle, ile normalny turysta w dwa miesiące), tworzą się miejsca pracy i infrastruktura; cały biznes jest prowadzony przez Austriaka, który przeniósł się na Czarny Ląd. Reżyser bez taryfy ulgowej ukazuje śmierć i cierpienie zwierząt, fizyczne podniecenie myśliwych, ludzi, którzy przyznają sobie prawo do panowania nad naturą i czerpią satysfakcję z zadawania śmierci. Jak każda społeczność, tworzą oni swoje magiczne rytuały, które podtrzymują ich wspólnotę. Seidl portretuje ich w swoim stylu bezlitośnie, ironicznie i ze swoistym dystansem. Jego bohaterowie starają się wytłumaczyć, co ich pociąga w polowaniu, dorabiając do pierwotnych instynktów pseudofilozoficzne teorie, będące echem tych, które w połowie ubiegłego stulecia doprowadziły do śmierci milionów ludzi. Seidl zdziera maskę z cywilizowanych Europejczyków, pokazując ledwie skrywany rasizm, obojętność na biedę i fascynację przemocą. W "Safari" reżyser powraca do obsesyjnych motywów swojej twórczości: brzydoty ludzkiego ciała (tu skonfrontowanej z ciałami umęczonych zwierząt) oraz wizji człowieka realizującego swoje mroczne żądze bez dbania o interes innych. Bohaterowie Seidla to zwykli mieszczanie, emeryci, nastolatki i zamożna klasa średnia. Seidl podchodzi do nich tak blisko, jak to możliwe; opowiadają o swoich emocjach bez żadnych zahamowań. 01:05 GŁOS NADZIEI Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2002 Reżyseria: Maciej Drygas Scenariusz: Maciej Drygas Zdjęcia: Andrzej Musiał Sygnał dźwiękowy Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa wbił się w pamięć kilku pokoleń Polaków. W czasach komunistycznej propagandy rozgłośnia był jednym z nielicznych źródeł wiarygodnych informacji z kraju i ze świata. Nawyk codziennego kontaktu z audycjami Radia Wolna Europa stał się dla znacznej części społeczeństwa praktyką. Tej "wrogiej" stacji słuchali ludzie w miastach, miasteczkach i na wsiach, dorośli i młodzież. Dla wielu z nich była to forma prywatnej wojny z totalitaryzmem. Prezentowany film jest retrospektywną podróżą do czasów PRL - u, a przewodnikami w niej są nie historycy, lecz zwykli ludzie, którzy regularnie zasiadali przy odbiornikach, by słuchać RWE. Tytuł filmu, "Głos nadziei", najlepiej oddaje, czym były dla nich te audycje. Nie tylko poszerzały horyzont wolności i były orężem przeciwko indoktrynacji, ale także utwierdzały w nadziei, że ten nienormalny stan kiedyś się skończy. W programie biorą także udział pracownicy państwowych radiostacji zagłuszających, których zadanie polegało na możliwie najskuteczniejszym głuszeniu sygnału RWE. Wspomnienia i filmowe materiały archiwalne przeplatają się z fragmentami audycji RWE. Wraz z pojawieniem się na falach eteru Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w kraju powstały radiostacje do zagłuszania jej sygnału. Socjalistyczne władze nie mogły pozwolić, aby do kraju docierały "wrogie" treści. RWE otwarcie zapowiadało walkę z sowieckim reżimem, z rusyfikacją i sowietyzacją polskiej kultury, z fałszowaniem historii i tradycji. Przypominało, że Polska żyje, walczy i zwycięży. Pomimo utrudnionego odbioru Polacy słuchali RWE, czasem kilkakrotnie tej samej audycji, by wyłowić informacje z trzasków i szumów zagłuszania. Mogli dowiedzieć się stamtąd m.in. o sfałszowaniu wyborów w 1952 roku, o rewolucji na Węgrzech w 1956 roku, o zrywie niepodległościowym Czechosłowacji i krwawym stłumieniu go przez socjalistyczne armie, o strajkach na Wybrzeżu, o działalności i zamordowaniu księdza Popiełuszki. 19 czerwca 1994 roku Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa nadała ostatnią audycję. 02:10 ŻOŁNIERZE WYKLĘCI Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2005 Reżyseria: Wincenty Ronisz Scenariusz: Wincenty Ronisz Zdjęcia: Grzegorz Borowski Chcieliśmy iść na pomoc powstaniu warszawskiemu, ale gońcy przyszli z meldunkiem, że Sowieci rozbrajają i nie ma możliwości dojścia do Warszawy. Komendant kazał składać broń, pożegnał się z nami z łezką w oku i mówi: "Chłopcy, nie wiem, ale nasza walka się chyba nie skończy, będziemy musieli dalej walczyć o Polskę" - wspomina pełne wątpliwości chwile jeden z żołnierzy "Zapory" - majora Hieronima Dekutowskiego. On i wielu innych członków Armii Krajowej nie postrzegali wkroczenia Sowietów na polskie ziemie jako wyzwolenia. Choć nieświadomi ustaleń wielkiej polityki na konferencjach w Teheranie i, niedługo potem, w Jałcie, partyzanci przeczuwali najgorsze. Szybko wyszło na jaw, jak próżne były nadzieje na demokratyczny charakter Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. I kiedy na ich oczach zaczynał szaleć terror komunistyczny, gdy daleko na Wschodzie zaczynał się "proces szesnastu", kiedy coraz więcej akowców trafiało do katowni Urzędu Bezpieczeństwa i ginęło bez wieści, żołnierze Armii Krajowej postanowili raz jeszcze chwycić za broń. W ciągu nieco ponad dziesięciu lat, pomiędzy 1945 a 1956 rokiem, przez szeregi partyzantów przeszło około 150 tysięcy ludzi. Do czasu tzw. ujawnienia w 1947 roku, w lasach walczyło ponad 10 tysięcy żołnierzy. Na terenie ziemi łódzkiej działała jednostka dowodzone przez kapitana Stanisława Sojczyńskiego, pseudonim "Warszyc". Atakami na więzienia w Kielcach i Radomiu rozgłos zdobyli żołnierze "Szarego" i "Harnasia". Na Podhalu działał słynny "Ogień" - Józef Kuraś, na Białostoczczyźnie - dowódca V Wileńskiej Brygady AK Zygmunt Szendzielarz, pseudonim "Łupaszka". Choć władze od początku zmobilizowały przeciw partyzantom znaczne siły, szeregi przeciwników komunistycznego reżimu wciąż rosły. Żołnierze wykonywali różnego rodzaju misje, atakowali posterunki wojskowych, walczyli z Sowietami, odbijali więźniów. Czasem brali odwet na konfidentach. Bywało, że w tych akcjach ginęli przypadkowi ludzie, co pomagało komunistom nazywać partyzantów bandytami. Z miesiąca na miesiąc sytuacja żołnierzy z lasów stawała się coraz trudniejsza. Wprawdzie udawało się im wygrywać bitwy nawet z połączonymi siłami UB, KBW i NKWD, to przewaga wroga była przytłaczająca. Przywódcy ginęli w zasadzkach zdradzeni przez szpicli, gasła nadzieja na interwencję Zachodu. Wielu partyzantów skorzystało z oferowanej przez władze amnestii podczas tzw. ujawnienia, choć dla licznych wiązało się to później z prześladowaniem i torturami. W lasach pozostała już tylko garstka, dla której nie było ratunku. Ostatni partyzant Białostocczyzny, Stanisław "Ryba" Marchewka, zginął w obławie sił porządkowych w 1957 roku... Film Wincentego Ronisza opowiada o losach tysięcy uczestników powojennego podziemia zbrojnego. Walczyli samotnie w lasach, bez nadziei na zwycięstwo, wierni ideałom wolnej i rządzonej przez demokratycznie wybrane władze Polsce. Dopiero po blisko pół wieku historia przyznała rację tym żołnierzom wyklętym. 03:15 GRUZJA - ZABIĆ PREZYDENTA 48 min, Polska, 2002 Scenariusz: Mariusz Pilis, Marcin Mamoń Wykonawcy: Józef Zeflik Cłodek W wyniku rozpadu ZSRR Gruzja odzyskała niepodległość. Na czele państwa stanął Eduard Szewardnadze, ostatni minister spraw zagranicznych ZSRR. Wraz z Michaiłem Gorbaczowem rozpoczął pierestrojkę i doprowadził do rozpadu największego na świecie państwa. W nowej Gruzji Szewardnadze rozpoczął rządy w chwili, gdy kraj był pogrążony w wojnach domowych. Nie wszystkim Gruzinom Szewardnadze przypadł do gustu i wielu z nich chciało go zabić.