TVP Historia Poniedziałek, 19.06.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 19 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1623 - urodził się Blaise Pascal; 1885 - Statua Wolności dotarła na statku do Nowego Jorku; 1983 - jasnogórska homilia Jana Pawła II; 07:10 DOM - ODC. 9/25 - PO OBU STRONACH MURU Serial obyczajowy, 97 min, Polska, 1982 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Andrzej Mularczyk, Jerzy Janicki Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Tomasz Borkowy, Jolanta Żółkowska, Bożena Dykiel, Stefania Iwińska, Barbara Sołtysik, Joanna Szczepkowska, Anna Ciepielewska, Jan Englert, Wirgiliusz Gryń, Tadeusz Janczar, Wacław Kowalski, Gustaw Lutkiewicz Siostra Wiktora, Jadźka, przynosi z więzienia wiadomość, że Łukasz i Wiktor sądzą, iż siedzą przez Andrzeja. To niesłuszne oskarżenie załamuje go. W przetrwaniu trudnych chwil pomaga mu zakochana w nim Ewa. Doktor Kazanowicz, nie mogąc dłużej patrzeć na męki swojego psa, strzela do niego. Milicja udowadnia, iż z tego pistoletu został zastrzelony były kapo obozu koncentracyjnego, Erwin Szulc. Lokatorzy kamienicy przy ul. Złotej organizują obronę doktora. Mecenas, były więzień obozu, odnosi sukces i Kazanowicz może wrócić do domu. W FSO sporym echem odbijają się wydarzenia czerwca 1956 w Poznaniu. 08:50 HISTORIA POLSKI - KILOF ZAMIAST KARABINU Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2022 Reżyseria: Aleksandra Fudala - Barańska Scenariusz: Aleksandra Fudala - Barańska Zdjęcia: Sławomir Chudowski, Michał Sławiński Film dokumentalny poświęcony żołnierzom odbywającym przymusową służbę wojskową w kopalniach. Przez 10 lat, od 1949 roku aż po rok 1959, blisko 200 tysięcy młodych ludzi zostało poddanych tej okrutnej represji. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 1 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami Traktatu Wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 10:25 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 2 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami Traktatu Wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 10:55 300 MILIONÓW LAT - ZIEMIA CZŁOWIEKA - ODC. 2 (300 MILLION YEARS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 300 milionów lat obejmuje okres dramatycznego kształtowania się europejskiego kontynentu: od karbonu do dzisiaj. Podczas tego długiego okresu Europa podróżowała pomiędzy różnymi strefami klimatycznymi, była przemieniana przez różne żywioły i kolizje z innymi kontynentami. Z perspektywy geologicznej ludzie żyją na Ziemi zaledwie od kilku chwil, jednak już podczas tego krótkiego okresu przemienili naszą planetę. Za pomocą grafiki komputerowej i spektakularnych zdjęć, film ukazuje geologiczną historię Europy. Odc. 2 - "Ziemia człowieka". 11:50 W POLSKĘ JEDZIEMY - MODLIN Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krzysztof Jaroszyński Scenariusz: Krzysztof Jaroszyński Prowadzący: Krzysztof Jaroszyński W tym odcinku zwiedzamy Modlin, Wyszogród i Zakroczym. Cykl prezentujący ciekawe miejsca w Polsce okiem Krzysztofa Jaroszyńskiego pisarza, satyryka, artysty kabaretowego. Każdy odcinek cyklu dedykowany jest konkretnym miejscom. Czasem są to znane turystyczne atrakcje, innym razem miejsca z dala od głównych szlaków. Zawsze jednak ciekawe, takie, z którymi są związane anegdoty, osobiste przeżycia i pasjonujące historie. Program ma charakter przewodnika turystycznego, jednak z przymrużeniem oka. Znajdą się w nim użyteczne rady, podpowiedzi wartych odwiedzenia miejsc, ale także mnóstwo humoru, subiektywnych ocen i intrygujących zwrotów akcji. 13:25 MIASTO Z MORZA Dramat historyczny, obyczajowy, 113 min, Polska 2009 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Kotkowski Zdjęcia: Adam Bajerski Muzyka: Tomasz Gąssowski Aktorzy: Małgorzata Foremniak, Julia Pietrucha, Jakub Strzelecki, Paweł Domagała, Olgierd Łukaszewicz, Zdzisław Wardejn, Marian Dziędziel, Piotr Polk Scenariusz filmu oparty na motywach I tomu powieści Stanisławy Fleszarowej - Muskat "Tak trzymać". To opowieść o pracy, przyjaźni i miłości, o wielkich nadziejach i porażkach. Ukazuje pionierski okres budowy portu gdyńskiego - w owym czasie inwestycji olbrzymiej i kosztownej, podjętej wysiłkiem polskiego rządu, polskich i francuskich inżynierów oraz robotników. To jednocześnie historia rodzącego się miasta, obejmująca okres około trzech lat, od wiosny 1923 roku do uzyskania przez Gdynię praw miejskich w 1926 roku. Główni bohaterowie filmu to cała galeria barwnych postaci. Butny i ambitny 19 - letni Krzysztof Grabień pochodzi ze wsi pod Przeworskiem. Wyruszył na Wybrzeże w poszukiwaniu pracy i swojego miejsca w życiu. Jest sierotą, jego rodzice zginęli w czasie bombardowania. W czasie podróży Krzysztof zostaje okradziony, dociera do Gdyni nocą, nie ma się pieniędzy na nocleg. Nazajutrz w kolejce do punktu werbującego robotników do pracy poznaje Wołodię Jazowieckiego, który proponuje mu niezbyt legalny, ale za to opłacalny interes. Razem zatrudniają się w garkuchni, gdzie pracuje też Łucka, dziewczyna z Kaszub. Krzysztof podoba się jej, a on odwzajemnia jej zainteresowanie. Znajomość szybko przeradza się w miłość. Kariera Grabienia na Wybrzeżu rozwija się. Młody człowiek podejmuje pracę przy budowie portu, kończy polskie gimnazjum w Gdańsku, żeni się z Kaszubką i wreszcie idzie na studia. Sukcesywnie wrasta w rodzące się miasto. Jego miłość, Łucka, pochodzi z rodziny z Konków. Początkowo zatrudniona w garkuchni dla robotników, później znajduje zatrudnienie w biurze inż. Tadeusza Wendy, kierownika budowy portu w Gdyni. Łucka zostaje żoną Krzysztofa zostaje wbrew woli ojca, Augustyna. Ich córka Julia będzie pierwszym dzieckiem urodzonym w Gdyni po uzyskaniu praw miejskich. Równie ciekawą postacią w filmie jest Wołodia Jazowiecki, rówieśnik i serdeczny przyjaciel Krzysztofa. Umie czerpać radości, kocha życie i piękne kobiety. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę wrócił do kraju ze Związku Sowieckiego wraz z ojcem. Jego matka nie przeżyła trudów podróży. Początkowo Wołodia zajmuje się lewymi interesami, jednak wszystko się zmienia, gdy ma okazję wykorzystać swoją znajomość języków obcych. Od tej pory pracuje jako tłumacz francuskich inżynierów budujących port w Gdyni, a później wstępuje do Marynarki Wojennej. Choć uchodzi za lekkoducha, jest jednocześnie człowiekiem honoru. Skłócony z ojcem, kategorycznie odmawia przyjęcia od niego pomocy finansowej. Woli pozostać na własnym utrzymaniu. Trzydziestoparoletnia wdowa po majorze Wojska Polskiego, pani Helena, to piękna i szlachetna kobieta. Po przyjeździe do Gdyni z Warszawy prowadzi nad morzem restaurację Pawilon. Próbuje ułożyćswoje życie na nowo. Francuscy inżynierowie oraz Krzysztof i Wołodia często bywają w restauracji Heleny, tu koncentruje się życie towarzyskie, tu przychodzą miejscowi i letnicy w sezonie. Helena związuje się z jednym z francuskich inżynierów, Marcelem Lebrakiem. Mimo propozycji wyjazdu do Paryża i obiecujących perspektyw na przyszłość, zamierza pozostać w Gdyni. W czasie weselnego przyjęcia Krzysztofa i Łucki, organizowanego w restauracji Heleny, wszystkich poraża wiadomość, że wskutek kryzysu konsorcjum wycofuje się z budowy portu. Roboty zostają wstrzymane, ludzie tracą pracę, Francuzi wyjeżdżają. W czasie pożegnania na dworcu w Gdyni Helena zapewnia Lebraca, że przyjedzie do Paryża. Kryzys niemieckiej marki sprawia, że przepadają wszystkie oszczędności Augustyna Konki, trzymane w gdańskim banku. Konka pada rażony apopleksją. Sprowadzony przez Krzysztofa lekarz niewiele może pomóc. Pielęgnowany przez rodzinę Augustyn, leży w domu, nie ma kontaktu ze światem.Krzysztof, Łucka, Helena i Wołodia spotykają się w restauracji. Rozmawiają o przyszłości. Wszyscy są w podłym nastroju. Losy tej czwórki bohaterów splatają się z losami miejscowej ludności oraz z historią autentycznych postaci związanych z Kaszubami, z budową portu i tworzącym się miastem. 16:30 GÓRY - ŻYCIE PONAD CHMURAMI. ANDY (MOUNTAINS. LIFE ABOVE THE CLOUDS. ANDES) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Ted Oakes Nad górami Ameryki Południowej szybuje kondor wielki. Na skrzydłach o trzymetrowej rozpiętości codziennie pokonuje 160 kilometrów, szukając pożywienia. Lecąc, mija znajdujące się poniżej niezwykłe krainy. Lasy mgliste, zamieszkane przez dziesiątki tysięcy gatunków. Największe na świecie solniska, położone na wysokości 3500 metrów n.p.m. pola lodowe ciągnące się przez 300 kilometrów. Andy, najdłuższy na Ziemi łańcuch górski, są mozaiką wielu wspaniałych, ukrytych światów. Kondor jest w nich gościem. Mieszkańcy gór musieli przystosować się do życia w panujących tu warunkach. Podniebny świat jest niezwykle zróżnicowany. Andy tworzą łańcuch ciągnący się na przestrzeni dziewięciu tysięcy kilometrów, trzy razy dłuższy od Himalajów. Zaczynają się na południowym krańcu kontynentu - Przylądku Horn. Wyłaniają się z morza, tysiąc kilometrów na północ od Antarktydy. Gwałtowny wiatr smaga tu ląd z prędkością ponad sto sześćdziesiąt kilometrów na godzinę. Pogoda zmienia się tu szybciej niż gdziekolwiek indziej w Ameryce Południowej. Kilka chwil po gwałtownej burzy panuje spokój i świeci słońce. By przetrwać w południowych Andach, zwierzęta musiały przystosować się do nieustannie zmieniającego się środowiska. Żyje tu puma. By przetrwać, drapieżcy muszą wykorzystywać każdą nadarzającą się okazję w zmiennych warunkach pogodowych południowych Andów. Taki krajobraz ciągnie się półtora tysiąca kilometrów na północ przez Chile i Argentynę. Kolejne odmienne górskie krainy narzucają mieszkańcom własne wyzwania. W północnej części Chile znajduje się najdziwniejsze miejsce w całych Andach. Chmury deszczowe nie docierają na otoczoną przez wysokie góry pustynię Atakama. To sto tysięcy kilometrów kwadratowych najbardziej suchych obszarów na świecie. Na wysokości trzech i pół tysiąca metrów n.p.m. , wśród boliwijskich Andów, znajduje się największe solnisko i zarazem jeden z najbardziej płaskich obszarów świata. Salar de Uyuni. Na powierzchni dziesięciu tysięcy kilometrów kwadratowych nie ma nic z wyjątkiem pięćdziesięciu miliardów ton soli. Ale zaledwie trzysta kilometrów dalej na północ Andy znów są imponująco wypiętrzone. Sto sześćdziesiąt szczytów wznosi się na wysokość ponad pięć i pół tysiąca metrów n.p.m. Andy Środkowe to szereg dzikich, niedostępnych światów. Niegdysiejsze centrum największej z andyjskich cywilizacji - Państwa Inków. Zaledwie pięćset lat temu było to jedno z największych imperiów świata z imponującą królewską siedzibą - Machu Picchu. 17:25 DOM - ODC. 10/25 - NIE PRZESADZA SIĘ STARYCH DRZEW Serial obyczajowy, 78 min, Polska 1982 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Andrzej Mularczyk, Jerzy Janicki Muzyka: Waldemar Kazanecki Zdjęcia: Bogusław Lambach Aktorzy: Tomasz Borkowy, Jolanta Żółkowska, Wacław Kowalski, Tadeusz Janczar, Bożena Dykiel, Anna Ciepielewska, Stanisław Zaczyk, Joanna Szczepkowska, Wirgiliusz Gryń, Jan Englert, Henryk Bista, Hanna Lachman, Józef Nowak, Barbara Sołtysik, Barbara Rachwalska, Ewa Błaszczyk, Mirosław Konarowski i inni Andrzej i Ewa są małżeństwem już od kilku lat, rodzi im się drugi syn. Po śmierci starego Talara matka sprzedaje gospodarstwo i przenosi się do Warszawy, do syna. Ewa nie może otwarcie się temu sprzeciwić, ale często daje wyraz swemu niezadowoleniu. Wreszcie, przed zaplanowanym eleganckim przyjęciem, prosi teściową, aby na ten czas wyniosła się z domu. Staruszka znika bez wieści. Andrzej jest oburzony, między małżonkami dochodzi do poważnego rozdźwięku. Do problemów rodzinnych Talara dochodzą też kłopoty w pracy. 19:05 HISTORIA POLSKI - MARUSARZ - TATRZAŃSKI ORZEŁ Film biograficzny, 53 min, Polska, 2021 Reżyseria: Marek Bukowski Scenariusz: Maciej Dancewicz, Marek Bukowski Zdjęcia: Artur Zdral 100% Aktorzy: Mateusz Janicki, Marta Maria Wiśniewska, Mateusz Bożek, Janka Cholewa, Olga Szostak, Krzysztof Szczepaniak, Marcin Stępniak, Robert Czebotar, Maciej Mikołajczyk, Paweł Okraska, Konrad Makowski, Tomasz Augustynowicz, Juliusz Krzysztof Warunek, Beata Schimscheiner, Dorota Ruskowska Historia Stanisława Marusarza, legendy i prekursora polskich skoków narciarskich na światowym poziomie. Bez jego legendy, która przyczyniła się do spopularyzowania w Polsce tej dyscypliny sportu, mogłoby nie być sukcesów Wojciecha Fortuny, Adama Małysza i Wojciecha Skupnia, a skoki narciarskie nie stałyby się polskim, narodowym sportem zimowym. "Dziadek", bo tak był nazywany ze względu na trwającą niemal 30 lat karierę sportową, przecierał szlaki późniejszym wielkim mistrzom. Czterokrotny olimpijczyk, dwudziestokrotny Mistrz Polski w skokach narciarskich, dwukrotny rekordzista w długości skoku narciarskiego. Wicemistrz Świata z 1938 r. w Lahti, kiedy to złoty medal przegrał tylko na skutek stronniczej decyzji sędziów. Jeden z kandydatów do medalu niedoszłej olimpiady zimowej w 1940 r. w Garmisch - Partenkirchen. Od pierwszych okupacyjnych miesięcy działał w konspiracji. Będąc kurierem Państwa Podziemnego przedzierał się na Węgry. Został aresztowany wiosną 1940 r. Jego skok z okna więzienia gestapo na Montelupich w Krakowie i ucieczka przez wysoki mur przeszły do legendy. Po wojnie był jednym z najdłużej czynnie uprawiających skoki narciarskie sportowców na świecie, jednak do przedwojennej formy już nigdy nie powrócił. Powszechnie szanowany został honorowym gościem Turnieju Czterech Skoczni w sezonie 1965 - 66. Na słynnej Grosse Olymiaschanze stanął mając 53 lata. Ten słynny skok Marusarza w garniturze staje się pretekstem do przredstawienia jego losów. Drugą bohaterką filmu jest jego siostra Helena. Młoda, piękna i utalentowana narciarka. Podobnie jak brat - żołnierz Związku Walki Zbrojnej i tatrzański kurier. 22:05 KSIĄŻ. KLUCZ DO ŚLĄSKA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kieres Scenariusz: Daniel Jasiński Zdjęcia: Daniel Jakubczyk, Jerzy Szota, Piotr Marcjasz Opowieść o historii zamku Książ. Przez stulecia zamek wywierał wpływ na otaczającą rzeczywistość. Sprawowano stąd władzę militarną, sądowniczą, gospodarczą i kulturową. Książ jest obecnie jedną z największych atrakcji turystycznych w Polsce. W roku 2017 przyjechało tutaj 500 tysięcy turystów. W zamku odbywają się cykliczne imprezy kulturalne, takie jak Festiwal Kwiatów, Festiwal Tajemnic czy Festiwal Kameralistyki Ensamble im. Księżnej Daisy, a także okazjonalne konferencje, spotkania i wystawy. W zamku działa także odział galerii sztuki współczesnej BWA. Zamek o trudnej historii. Zamek Bolka I, zamek Hochbergów. Najważniejszy zabytek ziemi wałbrzyskiej. 23:15 KGB: TARCZA I MIECZ - ODC. 1/3 (KGB - THE SWORD AND THE SHIELD) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Jamie Doran Film dokumentalny wyreżyserowany i wyprodukowany przez zdobywcę 4 nagród Emmy, Jamie Dorana. To historia opowiadana przez weteranów KGB i ich ofiary. Odcinek pierwszy dotyczy początków służb bezpieczeństwa w Rosji Sowieckiej, które w pierwszych latach związane były z osobą Feliksa Dzierżyńskiego. Opis cyklu: Rosja to największy kraj na Ziemi. Przez wielu niezrozumiany, w innych wzbudzający przerażenie. W XX wieku historia Rosji była także historią jej służb bezpieczeństwa wykorzystywanych przez państwo sowieckie do tłumienia wszelkich przejawów sprzeciwu wobec władzy. Z ich rąk ucierpiały miliony osób. Ich agenci mają na swoim koncie masowe egzekucje, tajne wojny, zamachy stanu, kradzież bomby atomowej z USA, hakowanie i otrucia. To najbardziej niebezpieczne służby bezpieczeństwa na świecie. Ale choć w dzisiejszej Rosji wiele się zmieniło, służby te są prawdopodobnie silniejsze niż kiedykolwiek. Stało się tak za sprawą podoficera operacyjnego KGB, który został prezydentem, Władimira Putina. 00:10 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA PRODUCENTA NABOJÓW I HANDLARZA BRONIĄ NA UKRAINIE Reportaż, 25 min, Polska, 2002 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu jeden dzień z życia właściciela pierwszych na Ukrainie sklepów z bronią i prywatnych zakładów produkujących amunicję. Bohater reportażu - Jurij - uzbraja myśliwych, sportowców i ludzi potrzebujących obrony. Jest także właścicielem kilku strzelnic pod Kijowem, na których spędzają wolny czas elity z kręgu biznesu i polityki. 00:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - DOPISAĆ LOSY Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Dopisać losy" Dziś opowieść zaczynamy 3 września 1939 roku, kiedy to nad ranem 16. Pułk Ułanów Wielkopolskich otrzymuje od generała Stanisława Grzmota - Skotnickiego, dowódcy Pomorskiej Brygady Kawalerii rozkaz osłaniania w miejscowości Bykowiec odwrotu polskich oddziałów w kierunku Bydgoszczy. Zgodnie z naszą filozofią nie zajmujemy się szerokimi bitewnymi panoramami, ale koncentrujemy na jednym szczególe. Pod Krojantami zajmiemy się poszukiwaniem miejsca jednej tankietki, osłaniającej szarżę polskiej kawalerii. 01:10 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 1 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami Traktatu Wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 01:35 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 2 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami Traktatu Wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 02:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NIEZWYKŁE ROZKAZY HITLERA Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony agresji niemieckiej na Belgię i Francję oraz ewakuacji aliantów spod Dunkierki.