TVP Kultura Wtorek, 20.06.2023 07:15 ZAGINIONE - ODNALEZIONE - JACEK MALCZEWSKI "PRZY FORTEPIANIE" Magazyn, 12 min, Polska, 2022 Prowadzący: Rafał Wiśniewski Obraz utracony ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie w czasie II wojny światowej, powrócił do MNW w czerwcu 2020 r. Jacek Malczewski jest jednym z najbardziej uznanych polskich artystów. Urodzony 15 lipca 1854 r. w Radomiu, zmarł 8 października 1929 r. w Krakowie. Był malarzem i rysownikiem, najwybitniejszym przedstawicielem symbolizmu w polskim malarstwie przełomu XIX i XX wieku. Obraz Jacka Malczewskiego Przy fortepianie z 1877 roku to wczesne dzieło artysty. Portret dwóch sióstr malarza młodszej Heleny, późniejszej żony Wacława Karczewskiego oraz starszej Bronisławy. W zachowanej literaturze obraz ten był tytułowany również jako Portret sióstr artysty. Zapewne z uwagi na osobisty charakter dzieła, obraz mógł cały czas znajdować się w kolekcji rodzinnej Heleny Karczewskiej i nie był prezentowany na licznych wystawach Jacka Malczewskiego, o czym świadczy brak wzmianek w zachowanych katalogach wystaw artysty. Losy obiektu w czasie II wojny światowej pozostają nieznane. Można jedynie przypuszczać, że obraz pozostał w muzeum aż do wybuchu powstania warszawskiego w 1944 roku. Po upadku powstania, gdy Niemcy niszczyli pozostałości miasta i wypędzali z Warszawy ludność cywilną, wiele ze znajdujących się jeszcze w obrębie miasta zbiorów padło ofiarą grabieży lub uległo zniszczeniu, inne wywieziono do składnic na Dolnym Śląsku, w Austrii i w Niemczech. Obraz Malczewskiego nie widnieje na listach ewakuacyjnych, mógł więc paść ofiarą szabru z budynku muzeum. Od zakończenia II wojny światowej obraz był poszukiwany przez stronę polską. Zarejestrowany został w bazie strat wojennych prowadzonej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego pod nr 6778. Losy obiektu pozostawały nieznane do listopada 2019 r. , kiedy to Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zostało poinformowane, że obraz został wystawiony na sprzedaż w domu aukcyjnym Roseberys w Londynie. Jak się okazało, wcześniej, w 1997 r. dzieło zostało zakupione na licytacji w domu aukcyjnym Christie’s w Nowym Jorku. Natychmiast podjęto działania w celu wycofania dzieła z aukcji. Dom aukcyjny Roseberys przyjął argumenty strony polskiej i zgodził się zatrzymać obiekt do momentu wyjaśnienia sprawy. 24 grudnia 2019 r. MKiDN wysłało do Londynu wniosek restytucyjny, który dom aukcyjny przekazał ówczesnemu posiadaczowi obrazu. Już na początku stycznia 2020 r. z MKiDN skontaktował się mailowo syn posiadacza, informując, że jego ojciec jest gotowy zwrócić dzieło do Polski. W wyniku negocjacji prowadzonych przez ministerstwo bezpośrednio z dotychczasowym posiadaczem, p. Kevinem McCormackiem, podjął on decyzję o dobrowolnym i bezwarunkowym zwrocie obrazu. Za ten gest, rzadko spotykany w praktyce restytucyjnej, p. McCormack został uhonorowany dyplomem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Uroczystość przekazania obrazu do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie odbyła się 22 czerwca 2020 roku. Jest to pierwszy odzyskany obraz autorstwa Jacka Malczewskiego. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego nadal poszukuje ponad 70 obrazów tego wybitnego artysty, będących polskimi stratami wojennymi. Najbardziej znane wśród nich to: Autoportret z ok. 1910 r. , Portret Juliusza Hermana i dr. Brzezińskiego z 1886 r. czy Portret Xawerego Branickiego z 1908 r. 08:10 OWSZEM MAZOWSZE Magazyn muzyczny, 21 min, Polska, 2020 Reżyseria: Adam Strug Scenariusz: Adam Strug Bohaterką czwartego odcinka jest Mania Kasina, czyli Maria Siwiec. Maria Siwiec należy do najwybitniejszych współczesnych śpiewaczek ludowych. Zdobyła uznanie jako solistka, członkini i kierowniczka zespołu "Gołcunecki", doskonała tancerka ludowa oraz mistrzyni i popularyzatorka tradycji muzycznych południowego Mazowsza (obszaru przenikania się wpływów z regionu opoczyńskiego i radomskiego). Urodziła się we wsi Gałki Rusinowskie w 1959 r. Marię Siwiec cechuje prostolinijność, ujmująca życzliwość i szczególna umiejętność tradycyjnego przekazu pieśni, melodii, tańców. Od wielu lat wraz z członkiniami zespołu "Gołcunecki", z muzykantami i kapelami z okolic Przysuchy prowadzi warsztaty śpiewu i tańca tradycyjnego. Jest laureatką wielu festiwali i nagród m.in. Nagrody im. Oskara Kolberga (2015 r.). 10:20 PANNA Z MOKRĄ GŁOWĄ Film dla młodych widzów, 94 min, Polska 1994 Reżyseria: Kazimierz Tarnas Scenariusz na podstawie powieści Kornela Makuszyńskiego: Tomasz Piotrowski, Kazimierz Tarnas Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Paulina Tworzyańska, Anna Nehrebecka, Marek Kondrat, Anna Milewska, Iga Cembrzyńska, Hanna Stankówna, Antoni Frycz, Beata Tyszkiewicz, Marian Opania, Jerzy BiNczycki, Anna Dymna, Rafał Zwierz, Krzysztof Kowalewski, Anna Gornostaj, Jarema Stępowski Kazimierz Tarnas jest m.in. twórcą znakomitych adaptacji prozy Kornela Makuszyńskiego, jak "Szaleństwa panny Ewy", "Awantura o Basię" czy właśnie "Panna z mokrą głową". Równolegle z wersją kinową reżyser zrealizował sześcioodcinkowy serial telewizyjny o przygodach tytułowej panny. Zagrała ją 13 - letnia wówczas rewelacyjna Paulina Tworzyańska, którą wybrano spośród blisko trzech tysięcy kandydatek z całej Polski. Przyjechała na zdjęcia próbne do Warszawy z Bielska - Białej wraz z trzema równie uzdolnionymi koleżankami związanymi z miejscowym Teatrem Ekspresji Dziecięcej. Młodziutka debiutantka filmowa wystąpiła u boku najwspanialszych aktorów polskiej sceny i ekranu, umiejętnie wykorzystując do swojej roli doświadczenia profesjonalnych wykonawców. Atrakcją filmu są też melodyjne piosenki, do których słowa napisał Wojciech Młynarski, a muzykę skomponował Jerzy "Duduś" Matuszkiewicz. Tytułowa "panna z mokrą głową" to Irenka Borowska, pełna życia i energii panienka z dobrego domu. Trzynastolatka wiedzie radosny i beztroski żywot, ugania się po okolicy z wiernym czworonożnym przyjacielem, psem Drabem. Wszędzie jej pełno, jest ciekawa wszystkiego, chce wiedzieć co dzieje się w rodzinnym dworku i obejściu. Tymczasem nad domem państwa Borkowskich zbierają się ciemne chmury. Są lata trzydzieste, trwa kryzys. Majątek rodziny podupada. Pewnej nocy uwagę Irenki przyciągają tajemnicze odgłosy, dobiegające z kuchni. Wspomagana przez wiernego Draba nieustraszona nastolatka przepędza złodzieja. Wszyscy są zaniepokojeni zuchwałym czynem panienki. Aby nieco poskromić jej temperament, rodzina zatrudnia prywatnego nauczyciela, pana Podkówkę. Tymczasem w dworku dzieje się coraz gorzej. Ojciec, zadłużony u niejakiego Zgierskiego, po kawałku wyprzedaje łąki i las. Podczas wycinki drzew ginie przywalony dębem. Majątek Borowskich zostaje zlicytowany. Irenka postanawia pomóc matce i w tajemnicy przed nią udaje się do Warszawy, do bogatej ciotki. Niestety, nie zastaje jej w domu. Okazuje się, że ciotka wyjechała do Zakopanego. Irenka podąża za nią, ale znowu nie dochodzi do spotkania. Wkrótce jednak szczęście uśmiecha się do dziewczyny. 12:15 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 8/24 Serial sensacyjny, wojenny, 55 min, Polska, 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Janusz Bukowski, Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Beata Paluch, Alicja Jachiewicz, Robert Rozmus, Ewa Sałacka, Andrzej Mrożewski, Jacek Kałucki, Maciej Kozłowski, Włodzimierz Maciudziński, Marek Lewandowski, Tomasz Budyta, Marian Dziędziel, Katarzyna Chrzanowska W Opolu mieszka Graba, dawny oficer sztabu WP, w cywilu kupiec. Wykorzystując jego biedę i ciężką chorobę córki, Abwehra pozwala mu najpierw na drobny przemyt, a później szantażem zmusza do współpracy. Nie wie, że uprzedził ich kontrwywiad polski. Poszukując wtyczki we wrocławskiej Abwehrze, Czarek wcześniej od Graby rozpoznaje zamiary Niemców wobec niego i skłania go do roli podwójnego agenta. Od dawnego kolegi z WP Graba dostaje dokumenty sztabu polskiego i przekazuje łącznikowi z Abwehrą, majorowi Zimmerowi. Mimo że piękna agentka Abwehry, Elsa Gurke (Szarotka), obserwuje każdy krok Graby, udaje mu się potwierdzić zaufanie wrocławskiej komórki niemieckiego wywiadu. W Berlinie major Seebohm jest zadowolony, ale coś w sprawie niepokoi porucznika Relke. 13:25 WIŚNIAK Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2020 Reżyseria: Paulina Ibek Scenariusz: Paulina Ibek Zdjęcia: Maciej Dźwigaj, Paulina Ibek, Maciej Mroziewski, Łukasz Perkowski Dokument przybliża sylwetkę Kazimierza Wiśniaka, scenografa, rysownika, jednego z założycieli kabaretu Piwnicy pod Baranami. 14:20 ANHELLI Film krótkometrażowy, 13 min, Polska, 2021 Reżyseria: Barbara Szewczyk Scenariusz: Halina Wernikowska, Barbara Szewczyk Muzyka: Michał E - Shu Szerląg Aktorzy: Krzysztof Kwiatkowski, Monika Buchowiec, Karolina Kleniewska Film zrealizowany na podstawie utworu Juliusza Słowackiego pt. "Anhelli". Film jest autorską adaptacją poematu, nieco uwspółcześnioną, wskazującą na jego aktualną wymowę. Akcja rozgrywa się na alternatywnej scenie teatralnej w stodole na wsi, gdzie grupa aktorów przygotowuje się do spektaklu na podstawie "Anhellego". W którymś momencie rzeczywistość zaczyna im się mieszać z fikcją literacką i sami nie wiedzą, kiedy naprawdę stają się postaciami z utworu. 14:40 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - SŁONECZNIKI (EXPOSITION ON SCREEN. SUNFLOWERS) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Filmowe spotkania z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym artyście i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, za pomocą prywatnych listów i ożywiając ich osobiste historie. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w największych muzeach i galeriach na świecie. M.in. Leonardo, Rembrandt, Cezanne, Monet, Picasso. Odc. 15 - "Słoneczniki" Każdy artysta jest znany z jednego obrazu, który mówi o nim wszystko. Wiadomo, Rembrandt to "Straż nocna", a "Mona Lisa" to Leonardo da Vinci. W wypadku van Gogha takim dziełem są "Słoneczniki". Obraz mówi o jego możliwościach, ponieważ dokonał czegoś trudnego do zrobienia. Metodą kolejnych prób dochodził do doskonałości. Mówi też coś o jego ówczesnym życiu, gdy tęsknił za miłością, radością, muzyką. Tego wszystkiego mu wtedy brakowało. Znamy tragedię, która stała się częścią jego życia. To wszystko zawiera się w obrazie. A ludzie naprawdę kochają "Słoneczniki". Rozpoznają w nich tęsknotę za szczęściem, znaną każdemu. Obraz mówi o tym wszystkim. Dlatego jest arcydziełem. Ikoną. 15:45 SZALEŃCY Dramat wojenny, film niemy, 130 min, Polska, 1928 Reżyseria: Leonard Buczkowski Scenariusz: Kazimierz Andrzej Czyżowski Zdjęcia: Albert Wywerka Aktorzy: Jerzy Kobusz, Aleksander Starża, Irena Gawęcka, Marek Ożóg Film "Szaleńcy" jest debiutem fabularnym Leonarda Buczkowskiego. Akcja rozgrywa się na początku pierwszej wojny światowej. Główny bohater, Filipek, pracownik krakowskiej winiarni, poznaje w legionowym biurze werbunkowym studenta z Zurychu, Reckiego, który porzucił naukę i zgłosił się na ochotnika do walki przeciwko zaborcom. Filipek również zaciąga się na wojnę. Podczas walk ratuje życie studenta, znajdują schronienie w pobliskim dworze, gdzie córka dziedzica po kryjomu opiekuje się rannym żółnierzem. Gdy dwór zajmują Rosjanie, z kolei syn dziedzica ratuje rannego. Odtąd walczą wszyscy trzej razem, a Zofia, dziedzicówna, pracuje w szpitalu. Najmłodszy z trójki, Kazik, ginie. Koledzy żołnierską piosenką nad grobem żegnają poległego. 18:10 MAZURKI NAD WISŁĄ - SŁAWOMIR CZEKALSKI Cykl reportaży, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Marzena Strąk Scenariusz: Janusz Prusinowski "Mazurki nad Wisłą" to cykl reportaży poświęconych ludziom związanym z szeroko pojętym regionem Mazowsza, jego tradycjami muzycznymi, artystycznymi i rzemieślniczymi. Są to zarówno wiejscy mistrzowie wyrastający ze swoich społeczności jak i ludzie miasta, którzy świadomie wybrali tradycyjne sztuki jako przestrzeń osobistego spełnienia i rozwoju. Ich ścieżki krzyżują się nad Wisłą, na festiwalu Wszystkie Mazurki Świata, tworzącym przestrzeń inspiracji, kontynuacji i twórczości zakorzenionej głęboko w języku muzyki i sztuki tradycyjnej. W kolejnych odcinkach poznamy osoby z różnych stron mazowieckiej równiny, które z pasją przekazują dalej to, czego nauczyły się od swoich mistrzyń i mistrzów. 20:00 LEKKIE OBYCZAJE - AVA (AVA) Dramat, 101 min, USA, 2018 Reżyseria: Lea Mysius Aktorzy: Noe Abita, Laure Calamy, Juan Cano Ulotny świat wakacji: senna atmosfera lata, gorące promienie słońca i morska bryza na twarzy. Ava jest młodą dziewczyną, w której dojrzewa bunt. Spotkany na plaży tajemniczy chłopak sprawi, że Ava instynktownie podda się temu, co nowe i nieznane. To będzie czas pierwszej miłosnej fascynacji, niezależności i wolności. Jedno jest pewne: takie lato zdarza się tylko raz w życiu. 22:20 GENIALNA PRZYJACIÓŁKA - SEZON 1, ODCINEK 3 (L'AMICA GENIALE) Serial obyczajowy, 60 min, Włochy, 2018 Autor: Elena Ferrante Reżyseria: Saverio Costanzo Scenariusz: Elena Ferrante, Laura Paolucci, Francesco Piccolo Aktorzy: Alba Rohrwacher, Margherita Mazzucco, Elisa Del Genio, Ludovica Nasti Kiedy nagle z życia sześćdziesięcioletniej Eleny Greco znika jej najbliższa przyjaciółka, kobieta zaczyna opisywać historię ich wieloletniej przyjaźni. Raffaellę Cerullo, zwaną Lilą, poznała w pierwszej klasie szkoły podstawowej w 1950 roku. Akcja serialu toczy się w niebezpiecznym i jednocześnie magicznym Neapolu, na przestrzeni ponad 60 lat. Elena stara się rozwikłać tajemnicę zniknięcia swojej przyjaciółki, która była jej powiernicą i zarazem największym wrogiem. 23:30 GALA XXII FESTIWALU TEATRU POLSKIEGO RADIA I TEATRU TELEWIZJI POLSKIEJ - DWA TEATRY - ZAMOŚĆ 2023 CZ. 2 Widowisko, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Małgorzata Kosturkiewicz W dniach 16 - 19 czerwca 2023 r. w Zamościu odbędzie się XXII Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej Dwa Teatry. Podczas gali Festiwalu wręczone zostaną nagrody w 18 kategoriach dla twórców. Drugą część gali poprowadzą Katarzyna Sanocka i Krzysztof Grzybowski. 00:25 KINO MISTRZÓW - TESS (TESS) Melodramat, 164 min, Wielka Brytania/Francja, 1979 Reżyseria: Roman Polański Scenariusz: Gerard Brach, Roman Polanski, John Brownjohn Zdjęcia: Ghislain Cloquet, Geoffrey Unsworth Muzyka: Philippe Sarde Aktorzy: Nastassja Kinski, Peter Firth, Leigh Lawson, John Collin, Sylvia Coleridge, Tony Church, Tom Chadbon, Rosemary Martin Zrealizowana z niezwykłym pietyzmem i imponującą starannością, świadomie wyciszona i pełna liryzmu adaptacja wiktoriańskiej powieści Thomasa Hardy ' ego, była niewątpliwą niespodzianką w twórczości reżysera "Matni". Jest to wzruszająca, ale i gorzka opowieść o tragicznym losie młodej wiejskiej dziewczyny, która staje się ofiarą bezwzględnych norm społecznych, ale również ślepego losu, przypadku, który naznacza jej życie swoistym fatum. Piękne zdjęcia, scenografia, kostiumy (nagrodzone Oscarami), wspaniała rola Nastassii Kinski są niezaprzeczalnymi atutami tej pasjonującej opowieści o miłości i nietolerancji, toczącej się w zmiennym rytmie pór roku, stanowiącymi swego rodzaju dopełnienie i jednocześnie odzwierciedlenie losu bohaterki. [Filmoteka Narodowa] 03:25 PANORAMA KINA POLSKIEGO - DEMON (DEMON) Dramat, 93 min, Polska/Izrael, 2015 Reżyseria: Marcin Wrona Scenariusz: Marcin Wrona, Paweł Maślona Zdjęcia: Paweł Flis Aktorzy: Itay Tiran, Agnieszka Żulewska, Andrzej Grabowski, Tomasz Schuchardt, Adam Woronowicz, Włodzimierz Press, Tomasz Ziętek, Cezary Kosiński, Katarzyna Gniewkowska, Marzena Barełkowska - Cyrwus, Anna Smołowik, Katarzyna Herman, Filip Pławiak, Piotr Domalewski, Ireneusz Kozioł Piotr, nazywany przez przyjaciół Pytonem, przyjeżdża z Anglii do Polski na ślub z piękną Żanetą. W starym domu otrzymanym w prezencie od przyszłego teścia zamierza urządzić rodzinne gniazdko dla siebie i narzeczonej. Plany komplikują się, gdy w przeddzień wesela mężczyzna znajduje ludzkie szczątki, zakopane nieopodal posesji. W trakcie oględzin dochodzi do nieszczęśliwego wypadku. Piotr traci przytomność, a po odzyskaniu świadomości odkrywa, że jego makabryczne znalezisko zniknęło, a on sam nie potrafi przypomnieć sobie niczego z ostatnich godzin. Tymczasem rozpoczyna się wesele. Zaproszeni na uroczystą ceremonię goście, na czele z bratem Żanety - Jasnym - dostrzegają, że z panem młodym zaczyna się dziać coś niepokojącego. Nagrody: 2015Austin (Fantastic Fest) - Nagroda dla najlepszego filmu w kategorii: Horror; Hajfa (Międzynarodowy Festiwal Filmowy) - Nagroda za najlepszy film w kategorii "Between Judaism and Israelism"; Sitges (MFF Fantastycznych i Grozy) - nagroda za najlepsze zdjęcia; Cottbus (Festiwal Młodego Kina Wschodnioeuropejskiego) - Wyróżnienie Specjalne. (filmpolski.pl)