TVP Nauka Sobota, 24.06.2023 06:00 JAK TO DZIAŁA - ODC. 169 ZOBACZYĆ NIEWIDZIALNE Magazyn, 24 min, Polska, 2018 Scenariusz: Malgorzata Kosturkiewicz, Radek Brzózka Prowadzący: Radek Brzózka W tym odcinku - zobaczyć niewidzialne. Nasze zmysły zostały ukształtowane w drodze ewolucji tak, abyśmy mogli z łatwością unikać niebezpieczeństw, szukać pożywienia czy kontaktować się ze sobą. Ale jeśli czegoś nie widać albo czegoś nie słychać, to wcale nie oznacza, że tego czegoś nie ma. Radek Brzózka pokaże, jak wiele rzeczy umyka naszym oczom i co zrobić, aby w końcu je zobaczyć! 06:30 JAK TO DZIAŁA - ODC. 170 JAK NAPRAWIĆ CZŁOWIEKA Magazyn, 25 min, Polska, 2018 Scenariusz: Malgorzata Kosturkiewicz, Radek Brzózka Prowadzący: Radek Brzózka W odcinku o tym, jak naprawić człowieka. Medycyna należy do najszybciej rozwijających się dziedzin nauki. Rozumiemy coraz więcej, coraz więcej chorób jesteśmy w stanie wyleczyć. Coraz częściej potrafimy też zmusić nasz organizm do samonaprawiania. A tam, gdzie nie radzi sobie sam, pomagamy mu za pomocą zaawansowanej technologii. Radek Brzózka pokaże, jak to działa! 07:00 ALCHEMIK - HEL, ODC. 11 Magazyn, 15 min, Polska, 2019 Reżyseria: Konrad Aksinowicz Scenariusz: Konrad Aksinowicz Aktorzy: Michalina Sosna, Paweł Koślik, Mateusz Weber, Włodzimierz Dembowski, Anna Skubik W tym odcinku Al wyjaśnia, co to hel. Ponadto przeprowadza ciekawe doświadczenie związane z helem, heksafluorkiem siarki i balonami. Jak się okazuje, wdychając hel, mówimy wyższym tonem, niższym zaś, gdy nawdychamy się heksafluorku siarki. 07:20 ALCHEMIK - SPALANIE, ODC. 12 Magazyn, 15 min, Polska, 2019 Reżyseria: Konrad Aksinowicz Scenariusz: Konrad Aksinowicz Aktorzy: Michalina Sosna, Paweł Koślik, Mateusz Weber, Włodzimierz Dembowski, Anna Skubik W tym odcinku Al wyjaśnia, czym są reakcje spalania. A także tłumaczy, jak ważną rolę odgrywa w nich tlen. Prezentuje ponadto widowiskowe doświadczenie: ogniste tornado. 07:40 ALCHEMIK - ATOM, ODC. 13 Magazyn, 13 min, Polska, 2020 Reżyseria: Konrad Aksinowicz Scenariusz: Konrad Aksinowicz Aktorzy: Michalina Sosna, Paweł Koślik, Mateusz Weber, Włodzimierz Dembowski, Anna Skubik, Robert Burneika W tym odcinku Al wyjaśnia, co to jest atom. Tłumaczy, z czego są zbudowane atomy. Przeprowadza ponadto doświadczenie z wykorzystaniem nitrocelulozy. 08:00 O WYMIERANIU GATUNKÓW (EXTINCTION: THE FACTS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2020 Sir David Attenborough przygląda się kryzysowi wymierania, badając przyczyny gwałtownego ubywania zwierząt i roślin oraz odkrywając potencjalne rozwiązania tego globalnego problemu. W ciągu nieco ponad 40 lat populacje zwierząt skurczyły się o 60%. Milion gatunków roślin i zwierząt stoi już teraz w obliczu wyginięcia, a wiele z nich spotka to w ciągu dziesięcioleci, jeśli nie zostaną podjęte pilne działania. Dlaczego tak się dzieje? Sir David prowadzi śledztwo. Bada przyczyny kryzysu spowodowanego przez człowieka, w tym polowania, toksyczne odpady i przekształcanie gruntów pod rolnictwo. Sir David ujawnia również zmiany, które mogą mieć znaczenie dla odwrócenia tego zagrożenia. Odpowiedzialna konsumpcja, ograniczanie spożycia mięsa i obniżanie emisji dwutlenku węgla to potencjalne czynniki zmieniające zasady gry. Naturalny zegar można cofnąć, o ile nie zaczniemy działać zbyt późno. 09:05 CZY WIESZ, ŻE? - /61/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 21 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 09:35 CZY WIESZ, ŻE? - /63/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 10:05 . - NA TROPIE EPIDEMII - KŁOPOTY Z KOMARAMI (DISEASE HUNTERS) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2021 Co może spowodować kolejną pandemię? W tej trzyodcinkowej serii dokumentalnej poznajemy Disease Hunters (Łowców chorób), zespoły międzynarodowych naukowców na pierwszej linii frontu, które ścigają się, aby zidentyfikować, zbadać i unicestwić choroby zakaźne, patogeny i drobnoustroje. W tej wielokrotnie nagradzanej miniserii dokumentalnej występują czołowi naukowcy z Tajlandii, Singapuru, Kambodży, Japonii, Filipin, Islandii, Indii, Wielkiej Brytanii i USA, co podkreśla międzynarodową współpracę i wymianę danych. Naukowcy w filmie łączą także dzisiejsze epidemie z epidemiami historycznymi i badają czynniki, które mogą przyspieszyć przyszłe epidemie, takie jak interakcje człowiek - zwierzę, lekooporność, zmiana klimatu, urbanizacja i globalizacja. Omawiane choroby obejmują koronawirusa COVID - 19, grypę, świńską grypę H1N1, polio, superbakterie, gruźlicę, malarię i dengę. Laureat: Srebrny Medal, film dokumentalny na World Media Festivals Awards 11:05 SAGA PRASTAREJ PUSZCZY - OPOWIEŚĆ O KRUKU: SKAZA ODMIEŃCA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2007 Reżyseria: Jan Walencik, Bożena Walencik Scenariusz: Bożena Walencik, Jan Walencik Zdjęcia: Jan Walencik Wykonawcy: Krzysztof Gosztyła, Tadeusz Karolak, Marcin Pospieszalski, Agnieszka Bemowska, Polska Orkiestra Radiowa, Marta Maślanka, Mohammad Rasouli W tym odcinku cyklicznego programu opowieść o kruku. Uratowany przez człowieka od pewnej śmierci młody kruk poszukuje własnej drogi. Wrodzona ciekawość sprawia, że niespodziewanie staje się "prześladowcą" kłusownika, cichym świadkiem jego haniebnych czynów. Ta ryzykowna gra, w połączeniu z nabytą za młodu przypadłością, doprowadza do życiowej tragedii. 12:05 PODRÓŻNIK - STRASBURG I OKOLICE Cykl reportaży, 20 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Alzacja od wieków była pograniczem kultur germańskiej i łacińskiej, sceną walk i wojen. Współcześnie stała się symbolem jedności Europy. Proponujemy wyprawę szlakiem tradycji i kultury departamentu Górnego Renu. Odwiedzamy Strasburg, miasto, w którym mają swoje siedziby instytucje europejskie: Trybunał Praw Człowieka i Parlament Europejski. Podziwiamy uliczki Starego Miasta oraz katedrę Najświętszej Marii Panny, jedną z najpiękniejszych gotyckich katedr Europy. Szukamy śladów Mikołaja Kopernika. Zwiedzamy średniowieczną komorę celną, a także inne zabytki, m.in. kościół św. Tomasza z imponującym mauzoleum Mauritio Saxoni, ruiny zamku Haut Barr, położonego na wzgórzu, z którego rozciąga się widok na drogi prowadzące do Lotaryngii, wieżę Saverne, w której ponoć pracowali alchemicy, pałac biskupi. Jedziemy do miasteczka Betschdorf, zwanego miasteczkiem garncarzy, słynącego z produkcji artystycznej ceramiki. Przechadzamy się po Parku Dwóch Brzegów, podziwiamy spacerowy most, który połączył oba brzegi Renu. Zgłębiamy tajniki alzackich potraw i win. 12:30 PODRÓŻNIK - REUNION Cykl reportaży, 20 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Reunion to jedna z trzech zamieszkałych wysp archipelagu Maskarenów. Leży na skrzyżowaniu morskich szlaków łączących Europę, Azję i Afrykę. Językiem urzędowym jest francuski. Stolicą wyspy jest St. Denis, miasto, z którego pochodził Roland Garros. W 1913 roku pierwszy przeleciał nad Morzem Śródziemnym i osiągnął wysokość 4 tys. metrów. St. Denis zostało założone w 1667 roku, dwadzieścia lat po tym, jak po raz pierwszy zasiedlono wyspę. Pierwszymi mieszkańcami Reunion byli skazańcy, którzy przewodzili buntom na Madagaskarze. Reunion słynie z uprawy trzciny cukrowej; powstaje z niej nie tylko cukier, odpady z jego produkcji są wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej. Do wypoczynku na wyspie zachęcają pensjonaty, restauracje i kreolska kuchnia. Zatrzymujemy się w pensjonacie Jeana Eduarda Luisa, który kultywuje kreolską tradycję i kuchnię. Bogactwo wyspy to przyprawy; rośnie tu cynamon, pieprz i gałka muszkatołowa. Oglądamy plantację wanilii. Poznajemy historię wyspy, religię, dowiadujemy się, jak wielkim kultem jest tutaj otaczany święty, będący patronem rzeczy zagubionych. 13:00 CZY WIESZ, ŻE? - /65/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 21 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 13:30 NA WSZELKI WYPADEK! - ASTMA 22 min, Polska, 2023 Reżyseria: Alicja Chmielewska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski W tym odcinku zajmiemy się problem ponad 300 milionów ludzi, którzy na całym świecie chorują na astmę. Lekarze twierdzą, że do 2025 roku ta liczba może się powiększyć o kolejne 100 milionów. Ale wiele osób nie wie, że choruje na astmę i bardzo wiele przypadków astmy pozostaje niezdiagnozowanych. Atak astmy i skurcz oskrzeli może dopaść nas wszędzie. Dlatego warto wiedzieć jak się wtedy zachować i w takiej sytuacji skutecznie pomóc. 14:00 WIELKIE RZEKI ŚWIATA. CZ. 3 MISSISIPI (EARTH’S GREAT RIVERS. MISSISSIPPI) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Mark Flowers Trzyczęściowy serial dokumentalny BBC Studios o trzech największych rzekach na świecie: Amazonce, Nilu i Missisipi. Niezwykła i pełna emocji podróż po dzikim świecie rzek, z których każda jest osobnym ekosystemem. Z użyciem nowoczesnych technologii filmowania autorzy pokazują te rzeki z lotu ptaka i z niewidzianymi dotąd szczegółami. Śledzą te wodne arterie od ich źródeł aż po ujścia. Cudowne laguny Amazonki, niesamowitych rozmiarów węgorze, afrykańscy mieszkańcy Nilu, niespodzianki pięknej Missisipi. Potężna, mulista Missisipi. Serce i dusza amerykańskiego Południa. Źródło natchnienia wielu pokoleń pisarzy i muzyków. Jednak tak naprawdę to zaledwie ostatni fragment wielkiego systemu rzecznego. Dorzecze Missisipi obejmuje olbrzymią sieć dróg wodnych, która docierając do kilku stanów, zbiera wodę z niemal połowy obszaru Stanów Zjednoczonych. Początkowo jako górskie strumienie, z czasem kręte dopływy leniwie przemierzają otwartą prerię. Setki rzek scalają się w jedną, łącząc ze sobą zwierzęta i ludzi na przestrzeni tysięcy kilometrów. Nic tak nie zespala Stanów Zjednoczonych Ameryki jak rzeka Missisipi. Większość jej wód pochodzi z pasa o szerokości dwóch i pół tysiąca kilometrów, który biegnie przez północ Stanów Zjednoczonych i graniczy z górami. Najdłuższy dopływ Missisipi ma źródło na północnym zachodzie, pośród wysokich Gór Skalistych w stanie Wyoming, ponad pięć i pół tysiąca kilometrów w górę rzeki. W tej krainie zima trwa pięć miesięcy. W ostatnim fragmencie biegu Missisipi ludzie poświęcają miliony dolarów, by odtworzyć to, co niegdyś zachodziło naturalnie. W całym dorzeczu Missisipi zwierzęta zawdzięczają przetrwanie naturalnym zasobom rzeki. Przez wiele lat ludzie wykorzystywali jej wielkie możliwości, by łączyć i wzbogacać Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. Missisipi, olbrzymia, mętna rzeka zawsze była potężnym nieposkromionym żywiołem. I wciąż pozostaje siłą napędową Ameryki. 15:00 RAPORT NAUKOWY - /38/ 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 15:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 3 PARK NATOLIŃSKI Magazyn, 21 min, Polska, 2016 Reżyseria: Joanna Wiernik Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach Prowadzący: Tomasz Bednarek W tym odcinku Tomasz Bednarek odwiedza Park Natoliński w Warszawie. Król Jan III Sobieski organizował tu polowania, August II Mocny hodował bażanty, a Stanisław Kostka Potocki pisał swoje traktaty. Współcześnie można tu przechadzać się po parku, podziwiać pałac i posłuchać muzyki poważnej. Natolin zalicza się do najcenniejszych romantycznych założeń pałacowo - parkowych w Polsce. Jego historia rozpoczęła się za panowania Jana III Sobieskiego. Głównym zabytkiem w tym parku jest klasycystyczny pałac, wybudowany w 1780 roku według projektu warszawskiego architekta Szymona Bogumiła Zuga. Ważnym walorem tego miejsca jest przepiękna przyroda, która zachwyca o każdej porze roku. Obecnie zespół pałacowo - parkowy to studencki kampus Kolegium Europejskiego - szkoły kształcącej przyszłych dyplomatów. 15:55 CZY WIESZ, ŻE? - /67/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 20 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 16:25 CZY WIESZ, ŻE? - /121/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 19 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 16:50 EUREKA - PŁYNNA BIOPSJA 12 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Królikowski Scenariusz: Wojciech Królikowski W cyklu "Eureka" TVP Nauka przedstawia sylwetki polskich naukowców i wynalazców. Piotr Lewandowski, student V roku Wydziału Lekarskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, otrzymał grant w ramach programu "Talenty jutra" za prace nad płynną biopsją pozwalającą w nieinwazyjny sposób prowadzić diagnostykę chorób serca. Pod okiem prof. Romualda Wojnicza, kierownika Katedry i Zakładu Histologii i Patologii Komórki Śląskiego Uniwersytetu Medycznego oraz dr Joanny Śliwki, kardiochirurg ze Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu, Piotr tworzy zespół, który być może wkrótce zrewolucjonizuje diagnostykę chorób serca. Piotr studiuje, prowadzi badania i... nie rezygnuje ze swoich pasji. Lubi żeglarstwo, jest jachtowym sternikiem morskim oraz motorowodnym sternikiem morskim. 17:05 W SIDŁACH FRANKENSTEINA - OŻYWIĆ CZŁOWIEKA (THE FRANKENSTEIN TEMPTATION) Film dokumentalny, 45 min, Japonia, 2018 Nauka pozwala ludziom marzyć, tworzyć dobro, ale może też być nieubłaganie okrutna. Takie właśnie okrutne okazało się dążenie młodego Frankensteina do stworzenia człowieka idealnego, bo powołało do życia istotę szpetną, odrażającą, ohydną. Serial niezwykle zajmująco i wnikliwie przedstawia takie właśnie przypadki ukryte w cieniu historii, ujawniając tym samym nieodparte pokusy nauki. Każdy odcinek oparty jest na prawdziwej historii, nawet jeśli trudno w nią uwierzyć i jest bogaty w efekty wizualne nadające całej serii niepowtarzalny styl. "W sidłach Frankensteina" zgłębia historie naukowców, którzy ostatecznie pochylili się w kierunku ciemnej strony mocy. W tym odcinku: Wiele lat temu pewien naukowiec, Robert Cornish, zrealizował odwieczne marzenie całej ludzkości: przywrócić zmarłego do życia; marzenie, które wcześniej ożyło na kartach arcydzieła gotyckiej powieści "Frankenstein", opowiadającej o szalonym naukowcu, który tchnął życie w zwłoki i stworzył potwora. W latach trzydziestych XX wieku, kiedy powieść ta została przeniesiona na ekrany kinowe i film stał się wielkim hitem, Cornish podjął próby reanimacji człowieka. Wcześniej Cornishowi cudem udawało się przywrócić do życia zwierzęta, które wcześniej uśmiercił własnymi rękami. W tym odcinku przyglądamy się geniuszowi Roberta Cornisha, który próbował manipulować śmiercią za pomocą mocy nauki i ciemności. 18:00 ASTRONARIUM - 16/22 (147) - PIERWSZE ZDJĘCIA Z TELESKOPU WEBBA Magazyn, 23 min, Polska, 2022 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Krzysztof Czart, Agnieszka Słowikowska, Bogumił Radajewski, Maciej Mikołajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Wykonawcy: Maciej Gudowski Od najdalszych galaktyk po atmosfery pozasłonecznych planet, oto co ukazały nam pierwsze obserwacje z Kosmicznego Teleskopu Jamesa Webba. Wyczekiwane od dawna obrazy natychmiast stały się ogólnoświatową sensacją. W tym programie pokażemy, w jaki sposób świadczą one o możliwościach tego niezwykłego instrumentu. 18:30 RAPORT NAUKOWY - /38/ 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki zarówno w Polsce, jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 18:55 JAK TO DZIAŁA - ODC. 169 ZOBACZYĆ NIEWIDZIALNE Magazyn, 24 min, Polska, 2018 Scenariusz: Malgorzata Kosturkiewicz, Radek Brzózka Prowadzący: Radek Brzózka W tym odcinku - zobaczyć niewidzialne. Nasze zmysły zostały ukształtowane w drodze ewolucji tak, abyśmy mogli z łatwością unikać niebezpieczeństw, szukać pożywienia czy kontaktować się ze sobą. Ale jeśli czegoś nie widać albo czegoś nie słychać, to wcale nie oznacza, że tego czegoś nie ma. Radek Brzózka pokaże, jak wiele rzeczy umyka naszym oczom i co zrobić, aby w końcu je zobaczyć! 19:25 JAK TO DZIAŁA - ODC. 170 JAK NAPRAWIĆ CZŁOWIEKA Magazyn, 25 min, Polska, 2018 Scenariusz: Malgorzata Kosturkiewicz, Radek Brzózka Prowadzący: Radek Brzózka W odcinku o tym, jak naprawić człowieka. Medycyna należy do najszybciej rozwijających się dziedzin nauki. Rozumiemy coraz więcej, coraz więcej chorób jesteśmy w stanie wyleczyć. Coraz częściej potrafimy też zmusić nasz organizm do samonaprawiania. A tam, gdzie nie radzi sobie sam, pomagamy mu za pomocą zaawansowanej technologii. Radek Brzózka pokaże, jak to działa! 20:00 WIELKIE RZEKI ŚWIATA. CZ. 3 MISSISIPI (EARTH’S GREAT RIVERS. MISSISSIPPI) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Mark Flowers Trzyczęściowy serial dokumentalny BBC Studios o trzech największych rzekach na świecie: Amazonce, Nilu i Missisipi. Niezwykła i pełna emocji podróż po dzikim świecie rzek, z których każda jest osobnym ekosystemem. Z użyciem nowoczesnych technologii filmowania autorzy pokazują te rzeki z lotu ptaka i z niewidzianymi dotąd szczegółami. Śledzą te wodne arterie od ich źródeł aż po ujścia. Cudowne laguny Amazonki, niesamowitych rozmiarów węgorze, afrykańscy mieszkańcy Nilu, niespodzianki pięknej Missisipi. Potężna, mulista Missisipi. Serce i dusza amerykańskiego Południa. Źródło natchnienia wielu pokoleń pisarzy i muzyków. Jednak tak naprawdę to zaledwie ostatni fragment wielkiego systemu rzecznego. Dorzecze Missisipi obejmuje olbrzymią sieć dróg wodnych, która docierając do kilku stanów, zbiera wodę z niemal połowy obszaru Stanów Zjednoczonych. Początkowo jako górskie strumienie, z czasem kręte dopływy leniwie przemierzają otwartą prerię. Setki rzek scalają się w jedną, łącząc ze sobą zwierzęta i ludzi na przestrzeni tysięcy kilometrów. Nic tak nie zespala Stanów Zjednoczonych Ameryki jak rzeka Missisipi. Większość jej wód pochodzi z pasa o szerokości dwóch i pół tysiąca kilometrów, który biegnie przez północ Stanów Zjednoczonych i graniczy z górami. Najdłuższy dopływ Missisipi ma źródło na północnym zachodzie, pośród wysokich Gór Skalistych w stanie Wyoming, ponad pięć i pół tysiąca kilometrów w górę rzeki. W tej krainie zima trwa pięć miesięcy. W ostatnim fragmencie biegu Missisipi ludzie poświęcają miliony dolarów, by odtworzyć to, co niegdyś zachodziło naturalnie. W całym dorzeczu Missisipi zwierzęta zawdzięczają przetrwanie naturalnym zasobom rzeki. Przez wiele lat ludzie wykorzystywali jej wielkie możliwości, by łączyć i wzbogacać Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. Missisipi, olbrzymia, mętna rzeka zawsze była potężnym nieposkromionym żywiołem. I wciąż pozostaje siłą napędową Ameryki. 21:00 PODRÓŻNIK - CAMINO 2004 Cykl reportaży, 20 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Jako jedno z trzech, obok Jerozolimy i Rzymu, świętych miast chrześcijaństwa Santiago de Compostela jest od tysiąca lat celem pielgrzymek. Świątynia zbudowana tam w IX w. na cześć patrona miasta, św. Jakuba, została zniszczona przez Maurów, ale w latach 1078 - 1122 odbudowano ją, czyniąc jednym z największych i najpiękniejszych sanktuariów chrześcijaństwa. W niezmienionym kształcie zachowała się do dziś. W średniowieczu do miasta św. Jakuba podążało rocznie pół miliona pątników z różnych krajów. Licząca 850 km (od pirenejskich przełęczy do Santiago) Camino de Santiago, czyli droga do Santiago, była jedną z najbardziej uczęszczanych tras. Pielgrzymi wędrowali najczęściej dwoma szlakami: Droga Francuska łączy się w Puente la Reina z Drogą Aragońską. Wzdłuż obu tych szlaków, do dziś służących podróżnym - pielgrzymom i turystom, powstały liczne kościoły, klasztory i przytułki. Rok 2004 był w Santiago de Compostela rokiem świętym, gdyż dzień patrona przypadał w niedzielę. Zgodnie z tradycją, kto w takim roku odbędzie pielgrzymkę do Santiago, uzyskuje odpuszczenie grzechów. Z rokiem świętym związane są liczne zwyczaje, m.in. rytualnego otwierania głównych drzwi katedry. Swoje zwyczaje, tradycje i symbole mają również pielgrzymi. W programie będzie mowa m.in. o tym, jak mogą oni zdobyć certyfikat Camino de Santiago - potwierdzenie odbycia pielgrzymki. Autorzy programu zapraszają do wspólnego odbycia takiej podróży szlakiem północnym, prowadzącym m.in. przez leżące w Kraju Basków San Sebastian, dziś jeden z najelegantszych hiszpańskich kurortów. W dalszej części wyprawy odwiedzają dom, w którym urodził się Ignacy Loyola, założyciel zakonu jezuitów. Na zmęczonych i zgłodniałych pielgrzymów czekały przed wiekami licznie rozsiane wzdłuż drogi oberże. Do jednej z nich zawita również ekipa "Podróżnika", aby spróbować baskijskich przysmaków: zapiekanek z dorsza, sera i szynki. Długa trasa obfituje w atrakcje turystyczne, w tym również krajobrazowe. Nadmorskie równiny przechodzą w tereny górzyste, gdzie w miejscowości Cabreiro przechowywane są relikwie ciała i krwi Chrystusa. Wraz z twórcami programu zwiedzamy także Santiago i jego zabytki: katedrę, uniwersytet, szpital ufundowany przez katolickich władców - Izabelę i Ferdynanda. Wysłuchamy ponadto relacji licznych spotykanych na Jakubowym szlaku pielgrzymów ściągających do Santiago nawet z najdalszych zakątków świata. Bo to wyjątkowe miasto dostarcza niezapomnianych przeżyć. 21:30 PODRÓŻNIK - TIARE TAHITI Cykl reportaży, 19 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Tiare Tahiti to nazwa gardenii, która stała się symbolem Tahiti. Wyprawa na legendarne wyspy Polinezji Francuskiej szlakiem Paula Gauguina i wielkich żeglarzy. Wyspa jest wyzwaniem dla podróżników i miejscem najbardziej ekskluzywnych wakacji. Tahiti rozsławiła wyprawa statku Bounty i bunt jego marynarzy. Kuchnia Tahiti - surowa ryba, marynowana w soku z cytryny i polana kokosowym mlekiem. Czarne perły, którymi szczycą się Polinezyjki. Muzeum Gauguina - dzięki Joelowi Hartowi poznajemy losy wielkiego malarza Polinezji. Gościnny dom Joela na sąsiedniej wyspie Marea. Tu realizowano zdjęcia do filmu "Bunt na Bounty". Ośrodek Maorysów - obyczaje pradawnego polinezyjskiego ludu. Śladem Alaina Gerbault, pierwszego człowieka, który samotnie przepłynął Atlantyk, dotrzemy na Bora Bora. Wyprawa z rybakami po lagunie. 22:00 SEKRETY FIZYKI KWANTOWEJ - /2/ (THE SECRETS OF QUANTUM PHYSICS) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2014 Profesor Jim Al - Khalili śledzi historię prawdopodobnie najważniejszej, a jednocześnie wprawiającej w zakłopotanie teorii naukowej: fizyki kwantowej. Historia fizyki kwantowej zaczyna się na początku XX wieku, kiedy naukowcy starają się lepiej zrozumieć, jak działają żarówki. To proste pytanie wkrótce zaprowadziło naukowców w głąb ukrytych mechanizmów działania materii, w subatomowe elementy budulcowe otaczającego nas świata. Odkryli tu zjawiska niepodobne do żadnych wcześniej napotkanych - sferę, w której rzeczy mogą być w wielu miejscach naraz, gdzie rzeczywistość wydaje się istnieć naprawdę tylko wtedy, gdy ją obserwujemy. Profesor Al - Khalili stawia pytanie: czy rzeczywistość naprawdę istnieje, czy też przywołujemy ją do istnienia poprzez akt obserwacji? Przyjrzymy się także, w jaki sposób rośliny i drzewa wychwytują światło słoneczne podczas procesu fotosyntezy, przestrzegając najsłynniejszego prawa fizyki kwantowej - zasady nieoznaczoności. Czy mechanika kwantowa może wyjaśnić największą tajemnicę biologii - ewolucję? 23:05 ASTRONARIUM - 16/22 (147) - PIERWSZE ZDJĘCIA Z TELESKOPU WEBBA Magazyn, 23 min, Polska, 2022 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Krzysztof Czart, Agnieszka Słowikowska, Bogumił Radajewski, Maciej Mikołajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Wykonawcy: Maciej Gudowski Od najdalszych galaktyk po atmosfery pozasłonecznych planet, oto co ukazały nam pierwsze obserwacje z Kosmicznego Teleskopu Jamesa Webba. Wyczekiwane od dawna obrazy natychmiast stały się ogólnoświatową sensacją. W tym programie pokażemy, w jaki sposób świadczą one o możliwościach tego niezwykłego instrumentu. 23:45 WSZECHŚWIAT ŻYWY? - W POSZUKIWANIU ŻYCIA (LIVING UNIVERSE) 42 min, Francja, 2018 Od zarania dziejów spoglądaliśmy w nocne niebo i zastanawialiśmy się. A im bardziej patrzyliśmy, tym dalej widzieliśmy. W ciągu ostatnich 50 lat zerwaliśmy kajdany grawitacji i po raz pierwszy zapuściliśmy się do granic Układu Słonecznego. To było zarówno objawienie, jak i rewolucja. Teraz jesteśmy gotowi przekroczyć jeszcze dalszy próg. Najtęższe umysły ludzkości pracują nad skonstruowaniem statków kosmicznych i teleskopów, które zabiorą nas poza Układ Słoneczny i w głąb wszechświata. Nikt z nas nie wie, co znajdziemy, ale wiemy, czego szukamy: dowodu na istnienie życia, we wszystkich jego formach, poza Ziemią. To kwintesencja ludzkich poszukiwań. Szukamy towarzystwa i otuchy w dotychczas samotnym i rozszerzającym się wszechświecie. Ta seria dokumentalna to eksploracja naszej własnej planety, a także planet, które dopiero zaczynamy rozumieć. To wizualna odyseja oparta na najnowszych osiągnięciach nauki przefiltrowanych przez czołowych światowych ekspertów w dziedzinie eksploracji kosmosu, planetologii i astrobiologii. 00:45 PODRÓŻNIK - VICENZA Cykl reportaży, 20 min, Polska, 2004 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Tym razem "Podróżnik" wyrusza na wyprawę do Vicenzy, miasta Andrei Palladia, jednego z najsłynniejszych włoskich architektów, na którego dziełach wzorowali się autorzy neoklasycyzmu. Historia jego życia - od czasów kiedy terminował jako uczeń kamieniarski, po dzień, kiedy został naczelnym architektem Wenecji. Poznajemy historię Vicenzy, miasta, które od czasów rzymskich leżało na ruchliwym szlaku handlowym. Podziwiamy znakomite budowle Palladia: Bazylikę, Willę Rotonda, Teatro Olimpico. Słuchamy opowieści o znanych arystokratycznych rodach. Przypominamy historię Romea i Julii. Davide Cervaro zdradzi nam tajniki lokalnej kuchni. 01:15 JAK TO DZIAŁA - ODC. 165 PORT Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Radek Brzózka Prowadzący: Radek Brzózka W tym odcinku o portach. Porty to prawdziwe okno na świat, a transport morski nie ma sobie równych, jeżeli chodzi o koszty i ilość jednorazowo przewożonych towarów. Radek Brzózka przyjrzał się pracy największego portu w Polsce. 01:45 O WYMIERANIU GATUNKÓW (EXTINCTION: THE FACTS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2020 Sir David Attenborough przygląda się kryzysowi wymierania, badając przyczyny gwałtownego ubywania zwierząt i roślin oraz odkrywając potencjalne rozwiązania tego globalnego problemu. W ciągu nieco ponad 40 lat populacje zwierząt skurczyły się o 60%. Milion gatunków roślin i zwierząt stoi już teraz w obliczu wyginięcia, a wiele z nich spotka to w ciągu dziesięcioleci, jeśli nie zostaną podjęte pilne działania. Dlaczego tak się dzieje? Sir David prowadzi śledztwo. Bada przyczyny kryzysu spowodowanego przez człowieka, w tym polowania, toksyczne odpady i przekształcanie gruntów pod rolnictwo. Sir David ujawnia również zmiany, które mogą mieć znaczenie dla odwrócenia tego zagrożenia. Odpowiedzialna konsumpcja, ograniczanie spożycia mięsa i obniżanie emisji dwutlenku węgla to potencjalne czynniki zmieniające zasady gry. Naturalny zegar można cofnąć, o ile nie zaczniemy działać zbyt późno. 02:45 ALCHEMIK - DODAWANIE, ODC. 9 Magazyn, 14 min, Polska, 2019 Reżyseria: Konrad Aksinowicz Scenariusz: Konrad Aksinowicz Aktorzy: Michalina Sosna, Paweł Koślik, Mateusz Weber, Włodzimierz Dembowski W tym odcinku gościem specjalnym jest Doda, a jej pojawienie się okazuje się zabawną pomyłką Henryka Złotego Gagatka. Przy okazji jej wizyty Al opowiada młodemu widzowi, czym jest wodór, jak również prezentuje doświadczenie, w którym balony zostają wypełnione ogniem. 03:00 ALCHEMIK - TLEN, ODC. 10 Magazyn, 14 min, Polska, 2019 Reżyseria: Konrad Aksinowicz Scenariusz: Konrad Aksinowicz Aktorzy: Michalina Sosna, Paweł Koślik, Mateusz Weber, Włodzimierz Dembowski, Anna Skubik W tym odcinku Al wyjaśnia, co to jest tlen. Ponadto przeprowadza bardzo efektowne doświadczenie, w którym otrzymujemy dużą ilość czystego tlenu.