TVP Dokument Wtorek, 27.06.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - 12 TYSIĘCY GRZYBÓW W BARSZCZ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Narratorem filmu jest mykolog, prof. Andrzej Grzywacz - popularyzator nauki i pasjonat życia grzybów. W odcinku występują również: badacz grzybów, dr Andrzej Szczepański oraz entomolog Marek Kozłowski, który opowiada o ciekawych powiązaniach grzybów z owadami. Grzyby są wszechobecne. Zwłaszcza w środowiskach leśnych. A przede wszystkim w mało odwiedzanych, bo podmokłych lasach łęgowych i olsach. Badacze odkrywają w nich po 70 gatunków rzadkich i zagrożonych. Taka mnogość najlepiej świadczy, jak mocno grzyby są powiązane z bogactwem środowiska i jak czytelny jego wskaźnik stanowią. Wspomniane typy lasów są wszakże zawsze nie tylko bogate i obfitujące w podrost krzewów, takich jak bez czarny, czeremcha, kruszyna, porzeczka czy wiele innych, ale też odznaczają się dużym bogactwem świata owadów, a zwłaszcza ptaków, osiągających tutaj nienotowane gdzie indziej zagęszczenia. Ponieważ owocników cennych dla nas gatunków grzybów musimy z pewnym mozołem poszukiwać, nie mamy wystarczającego poczucia wszechobecności tych organizmów. Bo też większa część każdego grzyba zalega pod ziemią, sięgając do znacznych nieraz głębokości. Owocniki są tylko pewnym wykwitem ukrytej pod ściółką i glebą grzybni. Nie zawsze występującym. Obecność owocników zależy m.in. od stanu środowiska, a zwłaszcza stopnia jego skażenia. Różne gatunki na różne skażenia reagują rozmaicie; jedne znikają, ale inne na tym korzystają i rozwijają się bujnie. Są gatunki niezwykle wrażliwe, np. na zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem siarki (SO2). Badaniami wpływu wyziewów na florę grzybów, jak i wieloma innymi zagadnieniami dotyczącymi tych organizmów zajmuje się narrator odcinka, prof. Andrzej Grzywacz z Akademii Rolniczej w Warszawie. Znajomość grzybów, oczywiście wszystkich, nie tylko kapeluszowych i nie tylko jadalnych, to wielkie wyzwanie nawet dla znawcy, bo mamy ich w Polsce ok. 12 tysięcy! 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 6 ŻYĆ JAK SŁOWIANIN Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski W tym odcinku dowiemy się, jak trudne było przetrwanie w brudnej i zimnej słowiańskiej chacie, w której na dodatek roi się od robactwa? Radosław Kotarski na własnej skórze przekonuje się o tym, przeprowadzając się do zrekonstruowanego domostwa sprzed ponad 1000 lat. W ten sposób lepiej poznaje codzienne życie naszych przodków i problemy, z którymi mogli się zmagać. Poza tym odkrywa dawne wierzenia, sposoby polowania i obyczaje wczesnych Słowian. 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 100 PAŁAC W WILANOWIE Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Pałac w Wilanowie to jedna z najpiękniejszych rezydencji w Polsce. Wybudował ją król Jan III Sobieski - na obrzeżach Warszawy, by uciec od zgiełku stolicy. Imponującą budowlę wraz z ogrodami stworzyli najznamienitsi architekci i artyści doby baroku. Niegdyś w tym miejscu znajdowała się nieduża, podwarszawska wieś Milanów. Gdy w 1677 roku kupił ją Jan III Sobieski, została przemianowana na Villa Nova. Z czasem nawiązująca do tradycji antycznych nazwa uległa spolszczeniu i tak narodził się Wilanów. Rezydencja przez wieki przechodziła z rąk do rąk, jednak żaden z nowych właścicieli nie poważył się na zniszczenie dziedzictwa króla Jana III Sobieskiego. Pałac nazywany Monumentum Sobiescianum to pomnik chwały i świadectwo niezwykłej osobowości króla. Jest swoistym ewenementem na skalę europejską. Łączy w sobie cechy typowego dla Polski dworu szlacheckiego, włoskiej willi ogrodowej oraz podparyskiego Wersalu. W mocno doświadczonej przez historię Polsce, budowla jest unikatem, bo przetrwała do naszych czasów bez większego uszczerbku. W 1994 roku została uznana za pomnik historii RP. Dziś to najlepsze miejsce, by poznać dzieje władcy, którego sława wykroczyła daleko poza granice Rzeczypospolitej. 07:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /120/ Reality show, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Po raz pierwszy w naszym programie gościmy mrówki. O ich fascynującym, uporządkowanym, podziemnym życiu słyszał chyba każdy. W zamojskim ogrodzie zoologicznym podglądamy magiczny świat mrówek w formikarium. Poznacie też historię dwóch królików, Antałka i Balbinki, które właśnie powinny zostać zaszczepione. Niestety, wizyta w gabinecie weterynaryjnym tylko dla Antałka jest pomyślna. Balbinka musi być poddana radioterapii. Zacytujmy słowa Pana Zbigniewa: "Nie po to przygarnąłem zwierzęta do domu, żeby się nimi nie opiekować do końca. Wykorzystam każdą możliwość, która przedłuży im życie". A w naszym Kąciku Adopcyjnym kociaki ze schroniska w Celestynowie. 08:10 PUŁAPKI KONSUMENCKIE - ODC. 1 SŁODKA POKUSA (CONSUMERS TRAPS 1. IN A SUGAR RUSH / VERBRAUCHERCHECK EP. 1 DIE ZUCKERFALLE) Serial dokumentalny, 43 min, Austria/Niemcy, 2019 Reżyseria: Andrea Eder, Christine Grabner Nasze zdrowie i środowisko to kwestie, które dotyczą nas wszystkich. Ale trudno jest znaleźć wiarygodne informacje na te tematy ze względu na wszystkie plotki, półprawdy i manipulacje, które je otaczają. Uniemożliwiają konsumentowi odróżnienie faktów od mitów. W tym filmie autorzy dążą do wyjaśnienia różnych kwestii, zadając pytania typu: czym jest dla nas rosnące spożycie cukru? Jakie skutki ma dla nas uporczywe dbanie o higienę lub nadmiar używanych tabletek? Czy różne skutki uboczne są nadal niedoceniane? W jaki sposób można żyć bardziej ekologicznie? Osobiste historie i relacje ekspertów wyjaśniają dżunglę mitów dotyczących zdrowia i środowiska. W odcinku pierwszym będzie mowa o słodkich pokusach. O tym, że konsumujemy za dużo cukru, ale także o tym, że trudno to nawet kontrolować, gdyż cukier ukryty jest w bardzo wielu produktach. Dowiemy się, jak nadmiar cukru działa na nasze zdrowie i samopoczucie. Co radzą specjaliści? 09:00 WYSPY CZASÓW ODYSEUSZA - POWSTAŁE Z OGNIA (ISLANDS IN TIME - A WILDLIFE ODYSSEY 1. BORN OF FIRE) Cykl dokumentalny, 50 min, Austria, 2017 Reżyseria: Matt Hamilton, Paul Reddish Trzyczęściowy film dokumentalny o wyspach Azji Południowo - Wschodniej, które należą do najbardziej ciekawych i różnorodnych miejsc na ziemi. Położone między Australią i Azją, mają najbogatszą przyrodę na świecie. Są habitatami pięknych i dziwnych stworzeń. To świat, gdzie ptaki wykluwają się na zboczach aktywnych wulkanów, świnie się boksują, a kangury wspinają na drzewa. Te niezwykłe krajobrazy od dziesiątków milionów lat kształtują się za sprawą wulkanów. To tu 25 milionów lat temu kontynent australijski zderzył się z Azją. Na skutek kataklizmu Nowa Gwinea została wciśnięta między oba kontynenty. Ze szczytami gór dochodzącymi do blisko 5 tysięcy metrów jest to najwyższa wyspa na naszej planecie. Nogale melanezyjskie żyją w jednym z najbardziej ekstremalnych środowisk w przyrodzie. To miejsce jest śmiertelnie groźną strefą popiołów wulkanicznych i toksycznych gazów. Tymczasem gatunek tego ptaka w wyjątkowy sposób przystosował się i wykorzystuje niszczycielskie siły. Temperatura tuż pod powierzchnią sięga ponad tysiąca stopni Celsjusza. O dziwo ptaki te właśnie szukają ciepła. Nogale melanezyjskie wyposażone są w ogromne stopy, idealne do kopania. Mają niezwykłą zdolność wyczuwania temperatury. Za pomocą specjalnego gruczołu w gardle ptak ten wyczuwa różnicę nawet pół stopnia. Wokół wulkanu jest zaledwie kilka miejsc o odpowiedniej dla nich temperaturze 33 stopni ciepła. O takie miejsca warto powalczyć. Gorące zbocze jest znakomitym inkubatorem dla jaja. Pisklę wykluje się po 60 dniach. To jeden z najdłuższych okresów inkubacji u ptaków. Natychmiast po wykluciu pisklak jest w stanie odfrunąć. Aktywny wulkan jest jedynym rodzicem, jakiego zna, więc od pierwszej chwili małe jest samodzielne. 10:00 SKARBY EUROPY - SKARBY EUROPY ODC. 1 CHORWACJA (TREASURES OF EUROPE EP. 1 TRESORS DE CROATIE) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Julien Bur Seria dokumentalna, w której poznamy najpiękniejsze miejsca w kilku krajach Europy. Każdy odcinek to inne miejsce na mapie i pięć różnych tematycznie aspektów: tajemnicze skarby - ukryte świątynie, zakazane jeziora; skarby przyrody - piękne parki i rezerwaty, imponujące jaskinie; tajemnice historyczne - katedry, starożytne ruiny oraz niezwykłe miejsce, takie jak: hotel igloo, miasto duchów i portret hodowcy koni, ludowego śpiewaka. Kolejne odcinki to: Włochy, Rosja, Portugalia, Chorwacja, Niemcy, Laponia, Irlandia, Gracja, Norwegia, Bułgaria, Belgia, Hiszpania, Islandia, Holandia, Czechy. 11:00 LA AMISTAD TO ZNACZY PRZYJAŹŃ Reportaż, 29 min, Polska, 1979 Scenariusz: Karol Bielecki, Krystyn Herwy Zdjęcia: Janusz Sztajkowski Reportaż o współpracy polsko - kubańskiej. Grupa 230 młodych Kubańczyków przybyła do Polski, aby nauczyć się zawodu w polskim przemyśle stoczniowym. Młodzież kubańska uczy się budowy łodzi i statków w trójmiejskich stoczniach. Kuba zamówiła w polskiej stoczni holowniki, ale planuje też rozwinąć swój przemysł stoczniowy, dlatego młodzi adepci poznają tajniki pracy na Wybrzeżu. W wolnych chwilach młodzież z Kuby zwiedza zabytkowy Gdańsk, wymienia doświadczenia z polskimi stoczniowcami, opowiada o swoich rodzinnych stronach, śpiewa kubańskie piosenki i odpoczywa na plaży. Grupa Polaków opowiada o swoim wyjeździe do Kuby i o Kubańczykach. 11:35 OPOWIEŚCI RODOWICZÓW Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jolanta Kessler - Chojecka, Małgorzata Rodowicz Scenariusz: Jolanta Kessler Chojecka, Malgorzata Rodowicz To jest historia ludzi, którzy walczyli o niepodległą Polskę. Takich jak na przykład Jan Rodowicz Anoda, uczestnik Akcji pod Arsenałem, członek batalionu Zośka. Film jest opowieścią historyczną. Z tego tytułu w warstwie wizualnej wykorzystano archiwa filmowe i ikonografię z okresu II wojny światowej, powstania warszawskiego i okresu stalinowskiego. Ponadto rodzina Rodowiczów posiada imponujące archiwum własne, na które składają się zdjęcia, obrazy, książki napisane przez członków rodziny, albumy, filmy i inne artefakty, które uświetnią narrację. Część spuścizny rodziny została przekazana do Ossolineum. Zdjęcia współczesne, kręcone w dawnych miejscach akcji, przybliżają ten stosunkowo odległy czas i wiążą go z dzisiejszym życiem, podkreślają kontynuację pokoleń i wagę historii dla współczesnego widza. Całość ułożona jest w stylu opowieści rodzinnej, toteż zdjęcia ze spotkania rodzinnego wyznaczają ramy konstrukcyjne filmu. Ponadto swoją rolę ma narrator, który umiejscawia wydarzenia w kontekście historycznym. Dodatkowym zabiegiem reżyserskim jest uwypuklenie najmłodszego (prawie) pokolenia rodziny, w osobie Mateusza, który uczestniczy w spotkaniu rodzinnym i prowadzi widza po Warszawie/Zalesiu - w różne miejsca, związane z losami różnych postaci. Jego wypowiedź rzuca może trochę inne światło na wydarzenia: ukazuje ich wpływ na młode pokolenie i daje spojrzenie na czas przeszły bliskie współczesnej widowni. I właśnie Mateusz, w końcowej sekwencji, zada nam pytanie, czy nasza opowieść to czas przeszły dokonany? Czy niedokonany, wciąż się dziejący. 12:30 NEWBORN Film dokumentalny, 73 min, Polska, 2017 Reżyseria: Lidia Duda, Lidia Duda Scenariusz: Lidia Duda Muzyka: Bartek Straburzyński Film o niezgodzie na własne życie i o trudnej sztuce uczenia się nowego. To film o przegranym, który postanowił zostać zwycięzcą. Film o sile ludzkiego charakteru. Film o miłości, która może odmienić życie. Któż nie marzył, żeby uścisnąć dłoń Arnolda Schwarzeneggera... a Krzysztofowi się udało. To niesamowita historia. Trochę jak z amerykańskiego snu o sukcesie niemożliwym, który stał się realny. Krzysztof pojawił się znikąd. W zniszczonym ubraniu, dziurawych butach, bez sportowego stroju. Za biedny, by kupować odżywki i stosować sportowe diety. Miał 16 lat i pobił rekord świata w klasycznym trójboju siłowym. Od tego dnia jest niepokonany. On, syn alkoholika i rozchwianej emocjonalnie matki, skreślony przez wszystkich już jako dziecko. Marzenę i Krzysztofa poznamy kilka tygodni przed przyjściem na świat ich dziecka. Mieszkają na skraju wsi u babci Marzeny. Nie odstępują się na krok. Gdzie on, tam i ona. Ten kameralny świat dwojga młodych ludzi zakłócą obrazy z traumatycznej przeszłości Krzysztofa, a w nich krótkie, suche, pozbawione komentarza zdania: Mam 8 lat, stwierdzili, że do niczego się nie nadaję. Nie patrzę innym w oczy, nie chcę rozmawiać. Mam metkę debila. Widz, patrząc na dorosłego już Krzysztofa, musi wiedzieć, że w rodzinnym domu miał zapewnione picie i bicie. Ojciec zniknął z jego życia, kiedy prawie zakatował go na śmierć. Krzysztof miał wtedy 5 lat. Wycofanie Krzysztofa, jego milczenie, tłumaczono opóźnieniem w rozwoju. Na podwórku był pośmiewiskiem kolegów. Stał się agresywny. Nikt nie dostrzegł nieprzepracowanej, dziecięcej traumy po latach domowego koszmaru. Zapadła decyzja o nauczaniu domowym. Od 8 roku życia świat oglądał tylko przez okno. Rówieśnicy definitywnie zniknęli z jego życia. W wieku 10 lat zaczął ćwiczyć, żeby nie myśleć i nie zwariować. Po 6 latach samotnych treningów zgłosił się na pierwsze zawody i pobił rekord świata w trójboju siłowym. Dziecięca terapia, jako sposób na stres wynikający z wykluczenia, stworzyła mistrza. I tym happy endem mogłaby zakończyć się jego historia, gdyby tego samego dnia nie spotkał Marzeny. To ona zwróciła na niego uwagę i miesiącami przebijała się przez jego mur milczenia. Po roku znajomość przerodziła się w uczucie. Była pierwszą osobą, która dała mu wsparcie. Dzięki niej rozpoczął swoje drugie życie. Jej rodzina była przeciwna ich związkowi. W dniu swoich 18 - tych urodzin Marzena uciekła z domu. Byli zdani tylko na siebie. Skończyli szkoły. Pobrali się. Dla niej zaczął pracować nad sobą. Uczy się kontaktów z ludźmi, walczy ze swoim wycofaniem, nieufnością i drzemiącą w nim agresją. Uczy się normalnego życia. Na strychu leży kilkadziesiąt pucharów i medali. W skrzynce na listy na zardzewiałym płocie imienne zaproszenie od Arnolda Schwarzeneggera na jego Festiwal Sportu. Świat stoi przed Krzysztofem otworem. Zostaje ojcem. Mistrz świata, który podnosi w martwym ciągu 370 kg, musi wziąć na ręce swojego pierworodnego. Niecałe cztery kilogramy nowego życia. To jest chyba największy ciężar, który będzie musiał udźwignąć. Przez półtora roku będę obserwować, jak młody mężczyzna, który nie wyniósł ze swojego rodzinnego domu żadnych pozytywnych wzorców, będzie sprawdzał się w nowej roli, roli ojca. Czy udźwignie ciężar ojcostwa i odpowiedzialności za własnego syna? To dla Krzysztofa najważniejszy sprawdzian. 13:55 WYSPY CZASÓW ODYSEUSZA - UROK KSIĘŻYCA (ISLANDS IN TIME - A WILDLIFE ODYSSESY 2. BEWITCHED BY THE MOON) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2017 Reżyseria: Matt Hamilton, Paul Reddish Trzyczęściowy film dokumentalny o wyspach Azji Południowo - Wschodniej, które należą do najbardziej ciekawych i różnorodnych miejsc na naszej planecie. Są domem dla majestatycznych, pięknych i dziwacznych zwierząt. Położone między Azją i Australią wyspy powstały z ognia. Niemniej istnieje tam także świat równoległy, w którym rządzi księżyc. Tu ryby, uciekając z wody, wspinają się na drzewa. Owady rozświetlają najciemniejszy mrok, a kraby tańczą. Wpływ księżyca jest najsilniejszy na wybrzeżu i na płyciznach. Każdego dnia księżyc oddziałuje na wody oceanu, tworząc pływy. Od milionów lat rośliny i zwierzęta wybrzeża rozwinęły sposoby przetrwania drastycznych zmian środowiska - od słonej wody po suchy ląd. Przypływy zalewają spore obszary przybrzeżnego lasu namorzynowego. To świat podporządkowany rytmowi, narzuconemu przez księżyc. W niektórych miejscach słone wody wpływają na kilka kilometrów w głąb lądu między drzewa, na których śpią nosacze sundajskie, zwane małpami księżyca. By zdobyć swoje ulubione pożywienie, małpy czekają na odpływ, dlatego nigdzie się nie śpieszą. Księżyc, znikając z nieboskłonu, wycofuje wody z namorzyn. W ciągu kilku godzin wodę zastępuje powietrze. Poranne przeciąganie się i drapanki to sygnał nosaczy do wyprawy. W niektórych miejscach las rozciąga się na wiele kilometrów. Przed nosaczami daleka droga na wybrzeże. W ich lesie rośnie nawet tuzin rozmaitych gatunków namorzyn. Każdy gatunek znajduje sposób na przetrwanie w ekstremalnym środowisku, które zabiłoby inne drzewa. Pień korzeniary nie sięga gruntu. Ale wyposażony w plątaninę gigantycznych korzeni, podtrzymujących drzewo w miękkim, błotnistym podłożu. Grunt cuchnie zgniłymi jajami i jest pozbawiony tlenu. Awicenia ma wyrastające pionowo w górę korzenie oddechowe. Pobierają powietrze, by zagłębione w błocie partie się nie dusiły. Tylko tak wyjątkowe przystosowanie się pozwala drzewom przetrwać w dziwnym, amfibiotycznym świecie. Choć księżyc jest siłą, to jednak mocne tropikalne słońce dyktuje roślinom i zwierzętom, jak żyć w najwspanialszych lasach na ziemi. Obejrzymy to w następnym odcinku "Odysei wysp". 14:50 TWARDZIELE NA PUSTKOWIU (BADLANDS HARD ROCK, TOUGH LIVES) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2017 Reżyseria: Mike Birkhead Film dokumentalny, który przeniesie nas w serce Ameryki Północnej na tereny preriowe. W tym przyrodniczym westernie poznamy bezkresny ekosystem z pieskiem preriowym na czele. To także okazja, by przyjrzeć się bliżej tak charakterystycznemu dla tego rejonu świata bizonowi. Wyżyna w Dakocie Północnej. Każdy pas koloru na skałach opowiada o innej epoce. Siedemdziesiąt pięć milionów lat historii uformowało kolejne warstwy skalne. Siły natury nie szanują przeszłości. Wiatr i woda niszczą góry, tworząc przedziwne formy. Świat smagany wichrem i ulewą. Na pierwszy rzut oka wydaje się surową pustynią wrogą życiu. Pomiędzy poszarpanymi szczytami siły natury stworzyły rozległe doliny, które gościnnie przyjmują rośliny i zwierzęta. Mieszkańcy na swój sposób wpływają na otoczenie. Krajobraz zmienia się powoli, oni muszą działać szybko. Wiosną i latem należy mądrze gospodarować, ponieważ te pory roku szybko się kończą. Późna zima na wyżynach Dakoty Północnej. Temperatura oscyluje wokół zera. Czyżby nadchodziła wiosna? Poznamy sekrety życia twardzieli - mieszkańców tej krainy. 15:50 PUŁAPKI KONSUMENCKIE - ODC. 2 NADMIAR TABLETEK (CONSUMERS TRAPS 2. MEDICATION OVERLOAD / VERBRAUCHERCHECK 2. TABLETTENFLUT) Serial dokumentalny, 44 min, Austria/Niemcy, 2019 Reżyseria: Andrea Eder, Christine Grabner W odcinku drugim dowiemy się, jak się bronić przed nadmiernym spożyciem różnego rodzaju tabletek. Jesteśmy bombardowani reklamami różnych wspaniałych produktów medycznych i suplementów diety, które mają poprawić nasze zdrowie, samopoczucie, komfort życia. Ale jak wybrać te właściwe dla siebie, w jakich ilościach je zażywać - to wiele pytań i odpowiedzi. 16:45 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 3. DUNAJ Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski Scenariusz: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Wykonawcy: Agnieszka Barjasz Cykl reportaży, niewiele mający wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Dunaj to druga najdłuższa rzeka w Europie oraz północna granica Bałkanów. Razem z Leną wybierzemy się w podróż wzdłuż tej granicy i odwiedzimy rozlewisko Dunaju w Rumunii, Nowy Sad w Serbii czy miejsce, w którym Dunaj spotyka się z Drawą w Chorwacji. W każdym miejscu poznamy lokalnych bohaterów, którzy pokażą nam trzy różne perspektywy życia przy tej niesamowitej rzece. Będzie to odcinek o silnym związku człowieka z naturą. 17:10 SKARBY EUROPY ODC. 2 LAPONIA (TREASURES OF EUROPE EP. 2 TRESORS DE LAPONIE) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Julien Bur Seria dokumentalna, w której poznamy najpiękniejsze miejsca w kilku krajach Europy. Każdy odcinek to inne miejsce na mapie i pięć różnych tematycznie aspektów: tajemnicze skarby - ukryte świątynie, zakazane jeziora; skarby przyrody - piękne parki i rezerwaty, imponujące jaskinie; tajemnice historyczne - katedry, starożytne ruiny oraz niezwykłe miejsce, takie jak: hotel igloo, miasto duchów i portret hodowcy koni, ludowego śpiewaka. Kolejne odcinki to: Włochy, Rosja, Portugalia, Chorwacja, Niemcy, Laponia, Irlandia, Gracja, Norwegia, Bułgaria, Belgia, Hiszpania, Islandia, Holandia, Czechy. 18:15 JAK JEDWABNY SZLAK STWORZYŁ ŚWIAT - ODC. 2 ŚWIATŁO W CIEMNOŚCI (HOW THE SILK ROAD MADE THE WORLD / DIE SEIDENSTRAE WEG IN DIE WELT VON HEUTE / EPISODE 2 LIGHT FROM DARKNESS) Serial dokumentalny, 52 min, Nowa Zelandia, 2018 Reżyseria: Anya Durling, Fei Xiang Trzyodcinkowa mini - seria dokumentalna, opowiadająca o dramatycznych losach Euroazji. Jedwabny Szlak to jedno z największych przedsięwzięć ludzkości. Od tysięcy lat istniejący szlak handlowy łączący wschód i zachód, głęboko wpłynął na historię. Handel Jedwabnym Szlakiem pomógł budować i łamać imperia, podsycał rewolucje i wpływał na cywilizacje. Ludzkość, jaką znamy i wiele rzeczy, które stworzyliśmy, zawdzięczamy legendarnemu szlakowi. Dotyczy to przedmiotów tak podstawowych, ale rewolucyjnych jak kartka papieru. Będziemy podróżować w czasie, aby być świadkiem ewolucji starożytnych wojen i przeżyć horror Czarnej Śmierci, zobaczymy wybuchowe skutki innowacji i przeżyjemy radykalne zmiany życia społecznego. Odc. 2 - "Światło w ciemności". To opowieść o tym, jak handel na Jedwabnym Szlaku przynosił coś więcej, niż tylko pieniądze. Także o tym, jak pomagał przekształcać świat, który nas stworzył. W bitwie pod Crecy w 1346 - ym roku Anglicy odnieśli historyczne zwycięstwo nad Francją. Pomógł im w tym chiński wynalazek, który trafił do Europy - proch strzelniczy. W chińskim regionie - Mongolii Wewnętrznej, archeolodzy badają pochodzenie prosa - jednego z najstarszych udomowionych zbóż na świecie. Migracja prosa otwierała okno na świat. Handel prosem i pszenicą między Europą i Chinami nie tylko dostarczał żywność, ale dokonał także wielkiej zmiany społecznej. Ludzie przenosili też choroby na wielkie odległości, wędrując Jedwabnym Szlakiem. 19:20 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - KORSYKA, PIĘKNA I DZIKA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Korsyka. 20:20 LIBIA - PIEKŁO UCHODŹCÓW (LIBYA’S DETENTION CAMPS: THE SHAME OF EUROPE / LIBYA: NO ESCAPE FROM HELL) Film dokumentalny, 60 min, Francja, 2021 Reżyseria: Sara Creta Po upadku dyktatury Kadafiego Libia zmaga się z wojną domową i podziałami plemiennymi. Dziesiątki bojówek walczą o kontrolę nad zasobami strategicznymi, szybami naftowymi, przemytem ludzi i ośrodkami dla imigrantów. W poszukiwaniu pracy imigranci przybywają do Libii z całej Afryki. Ich los nikogo nie obchodzi. Gwałceni i wykorzystywani tłoczą się w ośrodkach i slamsach. Ich jedynym ratunkiem jest przedostanie się do Europy.... która robi wszystko, by im to uniemożliwić. Tysiące uchodźców jest uwięzionych w libijskich piekielnych aresztach, w których szerzą się nadużycia, gwałty i wymuszenia. Żyją w nieludzkich warunkach, czekając na milicję, Europę, ONZ, kogokolwiek kto zdecyduje o ich losie. Poznamy cały system zatrzymań, rolę milicji i sposób, w jaki sprawowana jest kontrola. Oficjalnie 26 aresztów w Libii jest zarządzanych przez GNA, uznany przez ONZ rząd w Trypolisie. W rzeczywistości władza jest w rękach kontrolującej kraj milicji, która postrzega migrantów jako gotowe źródło gotówki. Unia Europejska finansuje obozy, ale potem nie bierze odpowiedzialności za to, co się w nich dzieje. Skąd taki brak przejrzystości, jeśli chodzi o działania ONZ w Trypolisie? Europa wydaje się być na łasce libijskiego szantażu, a środki podjęte w celu pomocy Libii w rozwiązaniu problemu migrantów wzmacniają cykl ekstremalnych nadużyć. 21:45 POLOWANIE NA ISIS (HUNTING ISIS) Film dokumentalny, 57 min, Francja, 2021 Reżyseria: Daham Alasaad Film dokumentalny. W obozie Al - Roj w Syrii setki kobiet i dzieci żyją w tragicznych warunkach, podczas gdy świat się zastanawia, co z nimi zrobić. To żony i dzieci bojowników ISIS, schwytanych po upadku kalifatu. Wśród nich są setki ludzi z Zachodu, którzy desperacko chcą wrócić do domu. Szacuje się, że połowa zagranicznych bojowników, którzy opuścili Europę, aby dołączyć do ISIS, wróciła już do swoich krajów pochodzenia. Udając uchodźców lub podróżując na fałszywych paszportach, inni mogli uciec z kalifatu na Zachód i zacząć nowe życie. 33 - letni Ahmad Ramadan prowadzi tajną siatkę mającą na celu wyśledzenie tych byłych dżihadystów i pociągnięcie ich do odpowiedzialności za popełnione zbrodnie. Dziś jest na tropie wojownika, który prawdopodobnie mieszka teraz w Niemczech. Film dostarczony przez informatora pokazuje, jak uczy się zawodu kierowcy ciężarówki. Dzięki tej sieci w Europie aresztowano znanych członków, takich jak rzecznik dżihadu Abdul Kader el Raqqaoui. Ale sami członkowie płacą wysoką cenę i sami są celem represji ze strony ISIS. 22:55 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA REKTORA Z DONIECKA Reportaż, 25 min, Polska, 2002 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Jewgiennij Linnik Cykl reportaży o codziennym życiu w krajach byłego Związku Radzieckiego. Program pokazuje zmiany, jakie tam zaszły w ciągu ostatnich lat. Przybliża nowe zjawiska i problemy ludzie ze wszystkich grup i środowisk społecznych. W tym wydaniu reportaż o warunkach życia, pracy i statusie naukowców na Ukrainie, która, jak większość państw wschodnich, boryka się z problemem "drenażu mózgów" na Zachód. Bohaterem jest Anatolij Szewczenko - rektor Instytutu Sztucznego Intelektu w Doniecku. Uczelnia ta kształci informatyków i prowadzi instytut naukowy. Rektor ma ambicje, by Donieck stał się w przyszłości Krzemową Doliną. Jego naukowcy pracują nad robotami, które widzą i rozumieją ludzką mowę. 23:35 MŁODOCIANE GANGI W PARYŻU (THE TEEN GANGS OF PARIS / GUERRE DES GANGS - TEEN GANGS) Film dokumentalny, 46 min, Francja, 2021 Reżyseria: Karim Ouaffi, Glenn L'Yvonnet Film dokumentalny o narastającej przemocy wśród młodzieży. W Paryżu wojny gangów stały się plagą. 14 - letnia dziewczyna zginęła w lutym w bójce gangów z kilkunastoma innymi nastolatkami. 15 - letni chłopiec zmarł w śpiączce po pobiciu przez gang. Kolejna 14 - letnia dziewczynka została pobita, zepchnięta do Sekwany i utopiona przez dwóch kolegów z klasy. W ostatnich miesiącach Paryż był świadkiem fali ekstremalnej przemocy wśród młodzieży. Policjanci przeszukują plecaki uczniów przy wejściu do szkoły. Spotykamy członków tych gangów, którzy wyjaśniają, jak i dlaczego bronią swojego terytorium. Tę spiralę śmiertelnej przemocy przypisuje się kryzysowi gospodarczemu, brakowi ochrony socjalnej i coraz częstszemu korzystaniu z sieci społecznościowych, ale one są również wykorzystywane do powstrzymania przemocy. Policja bada je, interweniując tak szybko, jak to możliwe, aby bójki nie przerodziły się w tragedie. Syn Nathalie Birimty miał 17 lat, kiedy został zasztyletowany w 2018 roku w bójce między dwoma rywalizującymi ze sobą gangami. Od tego czasu z inicjatywy Nathalie powstał kolektyw Walcząca Matka i interweniuje, gdy tylko zostanie powiadomiony, że może dojść do bójki. Raper Adama Camara spędził pięć lat w więzieniu po walkach gangów. Obecnie jeździ po uczelniach, opowiadając swoją historię młodym ludziom, aby nie popełnili tych samych błędów co on. 00:30 NA WSCHÓD OD ADENU 29 min, Polska, 1979 Scenariusz: Jerzy Ringer Zdjęcia: Jerzy Augustyński, Wojciech Tarnowski Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - te filmy to odkrywanie świata poprzez nadmorskie rejony świata. Będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o życiu naszej planety oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. W tym odcinku Wyspy Magdaleny - niewielki archipelag w kanadyjskiej Zatoce Świętego Wawrzyńca. Większość mieszkańców ceni je względu na piękne plaże i niezwykłe widoki. Na dnie morskim wokół Wysp Magdaleny spoczywa mnóstwo wraków. Nikt nie zna ich dokładnej liczby. To olbrzymie cmentarzysko. Mario urodził się na Wyspach Magdaleny. Morza i oceany to jego żywioł. Mario nurkuje od wczesnej młodości. Gdy był nastolatkiem, poświęcał tej pasji każdą wolną chwilę. Później uczynił z niej swój zawód i zdobył międzynarodowe uznanie. Zobaczymy go w akcji. 01:15 DLATEGO ZROBIŁEM FILM Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2001 Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Antoni Krauze Zdjęcia: Jacek Knopp, Jacek Petrycki Wykonawcy: Bohdan Kosiński, Paweł Kędzierski, Maciej Kosiński, Marcel Łoziński, Maciej Szumowski, Tomasz Zygadło Film przedstawia sylwetkę Bohdana Kosińskiego, znanego reżysera dokumentalisty. Bohdan Kosiński, człowiek o dwóch pasjach - astronomia i film opowiada o swojej twórczości i skomplikowanym życiorysie. Film wzbogacają fragmenty najbardziej znanych filmów Kosińskiego: "Lubelska starówka". "100 lat". "Temat sportowy". "Na torach". "Budowałem miasto". "Poręczenie". "Parada wspomnień". "Szkic etnograficzny". "Przerwany film". "Salwa". 02:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "NIE POZWOLIMY O WAS ZAPOMNIEĆ". ODC. 274 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Nie pozwolimy o Was zapomnieć" Wyruszamy do lasów Roztocza, gęsto utkanych powstańczymi ścieżkami, na wezwanie jednego z widzów. Tu, pośród leśnych ostępów, ukryta jest, według wskazań najstarszych mieszkańców, powstańcza mogiła. Powrócimy tu niebawem, uzbrojeni w stosowane zezwolenia, by wykonać wstępne, nieinwazyjne badania terenu. "Wronów 1831" Następnie opowiemy historię podobną, jednak geograficznie umiejscowioną na przedpolach Kazimierza Dolnego, a dotyczącą dramatycznego czasu powstania listopadowego. Wronów, to miejscowość bardzo wyraźnie zapisana w historii tego niepodległościowego zrywu. 17 kwietnia 1831 roku pod Wronowem doszło do starcia wojsk polskich i rosyjskich, zakończonego porażką wojsk polskich dowodzonych przez Jana Kantego Juliana Sierawskiego. "I dokonało się" Przez wiele lat przypominaliśmy widzom historię Józefa Seweryna Liniewskiego, który był organizatorem cywilnej siatki powstańczej w okolicach Parczewa. Kiedy Rosjanie pojmali i stracili w Lublinie jego szwagra Kazimierza Bogdanowicza, nie bacząc na ryzyko aresztowania, postawił pod świątynią w Lejnie krzyż ze stosowną dedykacją bohaterowi. Zaborcy próbowali go zmusić do usunięcia świętego znaku, ale nawet w obliczu utraty majątku nie ustąpił. Krzyż przetrwał zabory, ale nie przetrwał PRL - u. Teraz powrócił. Pokażemy go. 02:40 NAJEMNICY. RZECZ O LEGII CUDZOZIEMSKIEJ Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1998 Reżyseria: Andrzej Piszczek, Jacek Piotrowski O Legii Cudzoziemskiej od dziesięcioleci krążą barwne, często najdziwniejsze opowieści. Jest ich znacznie więcej niż legend o innych jednostkach wojskowych, jakie kiedykolwiek działały i to na całym świecie. Mit tej formacji kusi i przyciąga młodych mężczyzn wielu narodowości. Do bram punktów werbunkowych puka każdego roku kilka tysięcy ochotników. Jest w czym wybierać. W ostatnich latach było od 8 do 10 kandydatów na jedno miejsce. Jak wygląda Legia Cudzoziemska dzisiaj, werbunek do tej formacji, szkolenia podstawowe i selekcja kandydatów oraz losy tysięcy żołnierzy kilkudziesięciu narodowości w różnych regimentach Legii rozrzuconych po całym świecie - o tym opowiada ten film. 03:35 ARIZONA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1997 Reżyseria: Ewa Borzęcka Scenariusz: Ewa Borzęcka Zdjęcia: Mikołaj Nestorowicz "Arizona" to tanie wino. Artykuł pierwszej potrzeby, fundament sprzedaży w sklepiku w Zagórkach, obiekt uwielbienia stałych rezydentów tej handlowej placówki. Uniwersalny usypiacz, znieczulacz i pocieszyciel licznego grona byłych pracowników funkcjonującego tu przez przeszło 40 lat PGR - u. W 1990 roku, po zaprzestaniu dotowania budżetowego Państwowych Gospodarstw Rolnych, zakład w Zagórkach udusił się w pętli narastających długów. Garstka cwaniaków rozszabrowała majątek gospodarstwa i otworzyła własne interesy, lwia część załogi przeszła "na kuroniówkę". Dziś w zdewastowanym pałacyku dyrekcji mieszka biznesmen - filantrop, wygłaszający długie monologi o pilnej potrzebie kulturalnej edukacji tubylców. Głosi je po południu, do południa śpi. Budynki gospodarcze stoją puste, strasząc czarnymi otworami okien pozbawionych futryn, pola porastają chwastami. Za to w pegeerowskim osiedlu mieszkalnym, zabudowanym betonowymi pudełkami, życie wre. Mieszkańcy podsłuchują i podglądają się zawzięcie, korzystając z wyrafinowanych środków technicznych, m.in. kupionej u "ruskich" lornetki i szklanki przyłożonej do ściany. Ponadto plotkują, obmawiają sąsiadów, kłócą się, procesują, biją i szpiegują, w ramach inicjatywy indywidualnej lub instytucjonalnie: dawny informator Milicji Obywatelskiej po staremu donosi nowej, zreformowanej i demokratycznej Policji. Od czasu do czasu coś ukradną lub zakłusują w lesie. Jednak najwięcej emocji, pragnień, westchnień i pożądania skupia na sobie nabywane za gotówkę lub "na krechę" wino "Arizona". "Arizona" ratuje im życie! Przeznaczony dla widów dorosłych wstrząsający obraz niewielkiej społeczności obracającej się w zaczarowanym kręgu biedy, ciemnoty, bierności i bezradności. Ani młodzi, ani tym bardziej starzy, schorowani ludzie nie potrafią zrobić czegokolwiek dla poprawy swego losu. Złorzeczą, narzekają, wzdychają "za komuną", piją, marzą. Rozpaczliwie pragną zachować odrobinę ludzkiej godności, cień szacunku wobec siebie w odmiennym, wrogim i niepojętym świecie.