TVP Historia Czwartek, 29.06.2023 06:45 BYŁ TAKI DZIEŃ - 29 CZERWCA ODC. 608 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1931 - Fleming odkrył czynnik bakteriobójczy pleśni - penicylinę; 1940 - kolejna fala sowieckich czystek etnicznych na zagrabionych kresach II RP; 1941 - zmarł Ignacy Jan Paderewski; 1955 - debiut Pelego; 06:48 NIEZWYKŁE HISTORIE BIAŁO - CZERWONYCH - WOJCIECH ZABŁOCKI Reportaż, 15 min, Polska, 2020 Autor: Krzysztof Miklas Prowadzący: Krzysztof Miklas Wojciech Zabłocki - wybitny szablista, uczestnik czterech igrzysk olimpijskich. Cudowne dziecko polskiej szermierki. Trzykrotny medalista olimpijski. Wybitny architekt, profesor. Projektant wielu znanych budowli sportowych w kraju i za granicą. Wspólnie z Ryszardem Parulskim inicjator wielu niezwykłych przedsięwzięć. 07:10 DOM - ODC. 17/25 - KOMU GRA TA ORKIESTRA Serial obyczajowy, 84 min, Polska, 1996 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach, Jerzy Gościk Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Halina Rowicka, Tomasz Borkowy, Anna Romantowska, Igor Śmiałowski, Jerzy Bończak, Joanna Szczepkowska, Jolanta Żółkowska, Jan Englert, Wojciech Wysocki, Tomasz Mędrzak, Gustaw Lutkiewicz, Beata Krajewska Po rocznym pobycie w więzieniu Mietek wychodzi na wolność. Rozpoczyna gorączkowe poszukiwania Gosi. Przypadkiem dowiaduje się, że jego dawna ukochana wyszła za mąż. Rozwiewając się też jego nadzieje na znalezienie pracy. Po kilku nieudanych próbach Mietek dostaje wreszcie posadę dzięki życzliwości Henia Lermaszewskiwego. Tymczasem w FSO dochodzi do niebezpiecznego wypadku, którego świadkami są Andrzej i Korn. Wspólnie piszą petycję, dotyczącą m.in. fatalnych warunków BHP i idą z nią do Kuźniaka. Ten jednak wyrzuca ich z gabinetu. Zdenerwowany Andrzej postanawia udać się wyżej. Odwiedza więc najpierw Komitet Dzielnicowy, a potem Wojewódzki PZPR. Niestety, skutki tych wizyt są przeciwne do zamierzonych. Martyna Stroynowska nie ustaje w poszukiwaniach zaginionej siostry - bliźniaczki. W podwarszawskim domu starców odwiedza koleżankę swojej matki. Poznaje tam Adama, który zajmuje się fotografowaniem portretów starych ludzi. Mężczyzna pokazuje Martynie rękopis wspomnień leśniczego Sochejki. Przewija się w nich wątek małej dziewczynki, zesłanej do domu dziecka w Rosji. Czyżby kolejny trop? 08:45 HISTORIA POLSKI - BYLIŚMY PIERWSI. POZNAŃ 56 Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2016 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Zdjęcia: Tomasz Kornat Film o pragnących wolności chłopakach z poznańskich ulic, którzy dziś mają już około osiemdziesiątki. Z bronią w ręku walczyli z systemem komunistycznej władzy, gdy związkowcy z zakładów "Cegielskiego" i innych, domagający się jedynie spełnienia postulatów, dotyczących standardów pracy i płacy, wycofali się do domów. Wydarzenia poznańskie opowiedziane przez różne grupy uczestników, przez byłych związkowców z kilku zakładów, przez grupę bojowników dowodzonych przez Janusza Kulasa ps. Edi Polo, przez chłopaków z rogów poznańskich ulic, byłych rockandrollowców, jazzmanów z kręgu Komedy związanego z Poznaniem, studentów, bikiniarzy i innych. Wszyscy oni walczyli przeciw systemowi i przeciw radzieckiej dominacji. W filmie wystąpią też młodzi ludzie z poznańskich szkół, potomkowie uczestników czerwcowej rewolty, dla których tamte wydarzenia są czymś bardzo ważnym i inspirującym. Pierwszy w PRL - u strajk generalny i demonstracje uliczne zostały krwawo stłumione przez wojsko i milicję, a samo wydarzenie propaganda PRL - u określiła jako wypadki czerwcowe lub wręcz przemilczała. Obecnie Czerwiec ’56 bywa określany jako poznański bunt, rewolta, powstanie poznańskie. Strajk wybuchł o godz. 6:30, 28 czerwca 1956 roku w tak zwany czarny czwartek w Zakładach Przemysłu Metalowego H. Cegielski Poznań, które wówczas nosiły nazwę Zakłady im. Józefa Stalina. Strajk przerodził się w spontaniczny protest przeciw władzy. Został stłumiony przez liczące ponad 10 tys. żołnierzy oddziały Wojska Polskiego pod dowództwem wywodzącego się z Armii Czerwonej generała Stanisława Popławskiego. Po pacyfikacji - jak się wyraził - zbuntowanego miasta, chwalił się on wykorzystaniem w Poznaniu swoich doświadczeń ze Stalingradu. W czerwcu 1956 roku przeciwko demonstrantom użyto broni palnej. W pacyfikacji Poznania uczestniczyło 360 czołgów. W wyniku walk ulicznych obrażeń doznało 800 osób, zginęło 58. Poznański Czerwiec stał się początkiem gomułkowskiej odwilży, która nastąpiła w październiku 1956 roku, a też w pewnym sensie zaczynem do powstania przeciwko komunistycznej władzy na Węgrzech. O poznańskim powstaniu opowiedzą też kobiety, które czynnie brały udział w wydarzeniach, przypadkowi uczestnicy zajść, przechodnie, świeżo upieczeni maturzyści, rodziny ofiar, m.in. 13 - letniego Romka Strzałkowskiego, najmłodszej śmiertelnej ofiary walk ulicznych, wśród siedemnastu nieletnich. Romek wyszedł z domu po zakupy. Gdy natknął się na demonstrujący tłum, przyłączył się z transparentem "Żądamy nauki religii w szkole". Na ul. Kochanowskiego z okien budynku bezpieki w kierunku tłumu padły strzały. Romek pod gradem kul podniósł sztandar, co wywołało entuzjazm demonstrantów. Został zastrzelony. Dziś istnieje kilka interpretacji świadków tego wydarzenia. Sprawców do dziś nie ukarano. Strzałkowski stał się symbolem i bohaterem licznych utworów literackich. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA "FOXLEY" Widowisko historyczne, 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Piotr Grabowski -Thornley, Tomasz Sapryk-Jeleń, Dariusz Jakubowski-Hombro, Jan Wieczorkowski-Szalewski, Henryk Majcherek-Churhill Po torach toczy się drezyna Banschutzu. Żołnierze oświetlają latarkami tor i pobocze. Nic nie przykuwa ich uwagi ani nie wzbudza podejrzeń. Lecz gdy wehikuł odjeżdża w mrok, z zarośli wyłaniają się dwie postaci. Owi tajemniczy ludzie szybko podkładają pod szyny ładunki wybuchowe, łączą je przewodami z zapalarką, zacierają ślady i dołączają do ukrytych wśród drzew kolegów. W samą porę - pociąg już nadjeżdża. Ciemności rozświetla ostry błysk, w huku detonacji i łoskocie wywracających się wagonów ginie trzask serii partyzanckiej broni. Żołnierze polskiego podziemia uderzali tysiące razy na niemieckie transporty wojskowe, lecz akcja wykonana jesienią 1941roku między stacjami Freidorf i Schwarzwasser na Pomorzu zasługuje na szczególną uwagę. Nie tylko z powodu znacznych strat poniesionych przez wroga, ale przypuszczalnego celu ataku. Tamtej nocy, po tych samych torach, miał bowiem jechać nieporównanie ważniejszy skład "Amerika" - osobisty pociąg Adolfa Hitlera! Nim fuehrer na dobre zaszył się w skalistym Berchtengaden, w bunkrach Wilczego Szańca w Gierłoży i na koniec w schronach Kancelarii Rzeszy, często i chętnie podróżował. Najchętniej - koleją. Odwiedzał oddziały na froncie, pokrzepiał żołnierzy, odznaczał lub rugał generałów, zbierał hołdy, pomagał sztabowcom, ku ich utrapieniu, prowadzić operacje wojenne. W specjalnym pociągu "Amerika" przemianowanym w roku 1943 na "Brandenburg" i napędzanym przez dwie potężne lokomotywy spalinowe było kilka pancernych salonek dla Hitlera i jego świty, wagony restauracyjne, konferencyjne, łazienkowe, prasowe, ochrony oraz z bronią przeciwlotniczą. Przed wodzowskim składem pędziła lokomotywa z wypełnionymi piaskiem platformami lub inny pociąg, by detonować ewentualne miny. Czy taki przypadek nastąpił na Pomorzu? Polski wywiad zawiadomił sojuszników, że była to zwykła operacja sabotażowa, niezwiązana z osobą Hitlera. Lecz udana akcja nasunęła brytyjskiemu SOE, czyli Zarządowi Operacji Specjalnych, pomysł zaatakowania fuehrera podczas podróży pociągiem, samolotem - wielkim Focke Wulfem FW 200 lub opancerzonym mercedesem. Z powodu doskonałej ochrony pojazdów, a zwłaszcza ich głównego pasażera, te plany spaliły na panewce. Specjaliści z SOE zaczęli wtedy rozważać szanse zlikwidowania przywódcy Trzeciej Rzeszy w pobliżu jego rezydencji "Berghof" w Alpach Bawarskich. Zamachu miał dokonać snajper przebrany w mundur niemieckiego strzelca górskiego, a pociski wypełnione rtęcią wykluczyć wszelkie szanse medyków na ocalenie postrzelonej ofiary... 10:50 PARADOKS O KONDUKTORZE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1997 Reżyseria: Michał Dudziewicz Scenariusz: Michał Dudziewicz Zdjęcia: Jacek Knopp Film zrealizowany w związku z rocznicą wydarzeń w Poznaniu w 1956 roku. Opowiada historię dwóch osób: Kazimierza Wieczorka, 25 - letniego konduktora, który został zastrzelony 28 czerwca, oraz Zdzisława Wardejna, dzisiaj znanego aktora, a wówczas 16 - latka, który spędził w tym czasie 3 dni w areszcie. Losy bohaterów filmu się przeplatają. W wyniku poszukiwań Zdzisława Wardejna, matka Kazimierza Wieczorka rozpoznała w nieżyjącym swojego syna. Film opowiada o związku tego, który przeżył, z pamięcią o człowieku nazywanym przez wiele lat NN. 11:55 CZARNE CHMURY - ODC. 4/10 - PRZEPRAWA Serial przygodowy, historyczny, 50 min, Polska 1973 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Leonard Pietraszak, Ryszard Pietruski, Edmund Fetting, Stanisław Niwiński, Tadeusz Białoszczyński, Anna Seniuk, Janusz Zakrzeński, Jerzy Zelnik, Mariusz Dmochowski, Józef Nalberczak, Bronisław Pawlik, Elżbieta Starostecka i inni Pułkownik Dowgird pojedynkuje się z rotmistrzem Zarembą. Długo ważą się losy walki, wreszcie pan Krzysztof zwycięża. Zostawia Zarembę żywego, z szablą, ale bez konia. Obaj z Kacprem ruszają w dalszą drogę. W klasztorze, w którym zatrzymują się na odpoczynek, dogania ich oddział Knothego. Zbiegom pomagają wędrowni komedianci. Udaje im się wymknąć z potrzasku i schronić w pobliskiej karczmie. Ale rajtarzy są tuż, tuż. 13:00 ĆWICZENIA Z NIEPAMIĘCI (JANUSZ MORGENSTERN) Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2004 Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Antoni Krauze Zdjęcia: Ryszard Jaworski Wykonawcy: Janusz Morgenstern, Tadeusz Konwicki, Andrzej Łapicki, Roman Polański, Andrzej Kotkowski, Jan Englert, Kazimierz Kutz, Andrzej Wajda, Krystyna Morgenstern, Gustaw Holoubek, Daniel Olbrychski, Michał Kwieciński, Janusz Głowacki, Jadwiga Jankowska - Cieślak Filmowy portet jednego z najciekawszych twórców powojennej kinematografii polskiej Janusza Morgensterna. Fragmenty filmów Janusza Morgensterna i wypowiedzi Tadeusza Konwickiego, Andrzeja Łapickiego, Romana Polańskiego, Andrzeja Kotkowskiego i Jana Englerta przybliżają widzowi sylwetkę wybitnego reżysera i pełnego uroku człowieka. 14:05 OKRUCIEŃSTWA IWANA GROŹNEGO (IVAN THE TERRIBLE (IWAN DER SCHRECKLICHE)) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Peter Moers Film dokumentalny o Iwanie IV Groźnym, pierwszym władcy Rosji, który koronował się na cara w styczniu 1547 roku. Prowadził niezwykle agresywną politykę wobec swoich sąsiadów. Zasłynął okrucieństwem, zamordował swojego drugiego syna. Przypisuje mu się autorstwo utworów liturgicznych i udział w redagowaniu kronik. Iwan IV popierał rozwój sztuki, zwłaszcza architektury i malarstwa. W okresie jego rządów pojawił się w państwie moskiewskim druk. Był siedmiokrotnie żonaty; trzy z jego żon zmarły za jego życia, z trzema się rozwiódł. Miał też mnóstwo kochanek. Zalecał się do siostry Zygmunta Augusta i Elżbiety I. Zmarł w 1584 roku podczas rozgrywania partii szachów. 15:00 KRWAWA HISTORIA SZKOCKICH KLANÓW - ODC. 3 (BLOOD OF THE CLANS) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Craig Collinson W tym porywającym sequelu serii "Historia szkockich klanów" klany powracają jeszcze potężniejsze i jeszcze bardziej nikczemne. Narrator, Neil Oliver, zabiera widzów w podróż po najgorętszym okresie historii Wielkiej Brytanii. Klany, wciąż ze sobą skłócone, muszą stawić czoła brutalnej wojnie domowej, oszustwom legendarnego Rob Roya i zagrażającemu zagładą wyzwaniu rzuconemu przez nowego króla. Śmierć i zdrada kryją się za każdym rogiem. W trzech częściach serii występują inni bohaterowie. Najpierw są to protagoniści wojny domowej z lat 1644 - 51, potem słynny szkocki Janosik Rob Roy, a w końcu animatorzy i pogromcy ostatniego powstania jakobitów, czyli zwolenników przywrócenia na brytyjski tron dynastii Stuartów. Twórcy postawili na inscenizacje. Akcja, częściej niż we wnętrzach historycznych budowli, rozgrywa się w plenerze, aby widzowie mogli poznać posępny urok Gór Kaledońskich. Cykl nie idealizuje jednak przeszłości: górale są bitni, kłótliwi i nie gardzą pieniędzmi. Religijne i polityczne spory bywają przykrywką dla ich egoistycznych pobudek. Oprócz fanatyków niepodległości, swoje argumenty przedstawiają także zwolennicy unii z Anglią. Neil Oliver nie komentuje zza kadru, towarzyszy bohaterom, przyciszonym głosem tłumacząc powody, okoliczności i następstwa ich działań. 16:20 NIE TAKA PROSTA HISTORIA - GRA O TRON Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Świetlik Prowadzący: Wiktor Świetlik Czy "Gra o tron" w ogóle powinna zagościć w naszym programie? Przecież to serial fantasy, a nie historyczny. Spokojnie, nie będziemy sprawdzać, czy smoki naprawdę istnieją, albo czy po świecie krążyły armie zombie. Twórcy serialu i książek, na których jest oparty, zdecydowali się jednak wiele elementów rysowanej przez siebie rzeczywistości oprzeć na autentycznych realiach historycznych, przede wszystkim średniowiecznej Anglii. Ile zatem jest prawdziwej historii średniowiecznej Anglii w "Grze o tron"? Zaskakująco dużo. O ponurych zamczyskach, bitwach w stylu Jona Snowa i pojedynkach w stylu księcia Oberyna, oraz armii kastratów, opowiedzą goście kolejnego odcinka programu "Nie taka prosta historia". 16:55 DOM - ODC. 18/25 - TRZECIE KŁAMSTWO Serial obyczajowy, 85 min, Polska, 1997 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Tomasz Borkowy, Halina Rowicka, Anna Romantowska, Bożena Dykiel, Igor Śmiałowski, Barbara Sołtysik, Beata Krajewska, Jan Englert, Zbigniew Buczkowski, Jerzy Bończak Henio Lermaszewski otwiera kolejny interes, jest to automatyczna myjnia. Andrzej Talar jedzie na targi poznańskie, towarzyszy mu młoda plastyczka. Mietek po śmierci Gosi pracuje jako stajenny u Leszka. Przedstawiciel stoczniowców przypomina Wrotkowi o obietnicy publikacji materiałów nakręconych w Gdańsku w 70 roku. Po wykradzeniu taśmy reżyser przemyca ją na zachód. W FSO powstaje ośrodek badawczy kierowany przez syna ważnego urzędnika państwowego, a w wypadku na hali ginie robotnik. Andrzej publicznie policzkuje winnego oraz zaczyna spotykać się z młodą plastyczką. Rodzi się uczucie. 18:25 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - REWOLUCJA POWIELACZOWA Magazyn, 29 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Prowadzący: Andrzej Mietkowski Rewolucja powielaczowa. Rosyjskie początki samizdatu: mrówcza praca, maszyny do pisania, powielanie w kilku egzemplarzach pojedynczych wierszy albo pisemek. Nad Wisłą w latach 70. poszły w ruch powielacze, offsety, sitodruk. Nastąpił technologiczny przełom. W programie przypominamy czas, gdy słowo słychać było jak dynamit, cytując Jana Krzysztofa Kelusa, a nielegalne pisma i książki rozchwiały monolit totalitarny. W studiu - założyciele czołowych oficyn podziemnych wraz z urządzeniami, na których drukowali i szkolenie jak zbudować poligrafię z kilku desek, pasty do prania i gumki do majtek. 19:05 HISTORIA POLSKI - PADEREWSKI. CZŁOWIEK CZYNU, SUKCESU I SŁAWY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2013 Reżyseria: Wiesław Dąbrowski Scenariusz: Wiesław Dąbrowski Wykonawcy: Dariusz Odija, Andrzej Krajewski Film dokumentalny o Ignacym Paderewskim, prezentujący życiorys genialnego Polaka, światowej sławy artysty, wielkiej muzycznej gwiazdy swoich czasów, wybitnego patrioty, męża stanu, polityka i filantropa. 19:50 URODZONY POD SZCZĘŚLIWYM MINERAŁEM Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2022 Reżyseria: Marcin Kopeć Scenariusz: Tomasz Grzywaczewski, Tomasz Błasiak, Beata Pawelczyk-Błasiak, Maciej Pawełczyk Widz podąża za coraz bardziej emocjonalnymi poszukiwaniami śladów wyjątkowo ciekawego życia Ignacego Domeyki, urodzonego w szlacheckim domu na Litwie. Jego rodzina to ród o wielkich majętnościach, znaczących koligacjach (np. z Ancutami oraz rodem Pileckich, z którego pochodzi nasz inny narodowy bohater Witold Pilecki) oraz silnym przywiązaniu do narodowości polskiej, czego dowodzili orężnie przez wieki. Pierwszoplanowa postać jest odkrywana i opisywana przez narratora, podróżnika, a właściwie poszukiwacza niezmiernie fascynujących faktów z życia Domeyki. 20:50 IRLANDIA - DŁUGA DROGA DO POKOJU - ODC. 2. (IRELAND, A LONG ROAD TO PEACE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Emmanuel Hamon W kwietniu 1916 roku w Dublinie wybuchły bunty zorganizowane przez małe grupy uzbrojonych republikanów i nacjonalistów, które miały na celu wygnanie Brytyjczyków z Irlandii. To było Powstanie Wielkanocne, które dało początek Republice Irlandii i które stało się symbolem walki z brytyjską okupacją. Dziś broń wyszła już z użycia, a konflikt w Irlandii Północnej należy już do przeszłości. Proces pokojowy postępuje od 1998 roku i choć był niezwykle trudny, pomógł ludziom otworzyć się na racje drugiej strony. Ten dwuczęściowy dokument przybliża jeden z najważniejszych konfliktów końca XX wieku. Pierwszy odcinek opowiada o meandrach irlandzkiej historii, przybliża losy bohaterów, którzy ukuli legendę tego narodu i stawili czoła najpotężniejszej armii kolonialnej na świecie. Drugi odcinek dotyczy porozumienia zawartego w Wielki Piątek w 1998 roku, które oficjalnie zakończyło konflikt. 21:45 POLSKIE 100 LAT - MOCARSTWA ZACHODNIE WOBEC POLSKI W LATACH 1939 - 1945 Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Przed wybuchem II wojny światowej Polska była związana sojuszami z Francją i Wielką Brytanią. Traktaty te wydawały się gwarantować bezpieczeństwo i niepodległość. Wielka Brytania i Francja zobowiązały się wypowiedzieć wojnę III Rzeszy, gdyby ta zaatakowała Polskę. Oba mocarstwa zachowały jednak bierność do chwili, gdy zostały zaatakowane przez Niemcy. Po ataku III Rzeszy na dotychczasowego sojusznika, Związek Sowiecki znalazł się w koalicji antyhitlerowskiej. Nie zmieniło to jednak nastawienia Stalina do Polski. Wielkiej Brytanii zależało bardzo na dobrych relacjach z Moskwą, sojusznikiem dźwigającym dużą część ciężaru walki z Niemcami. Stanom Zjednoczonym zależało na pozyskaniu Związku Sowieckiego w wojnie z Japonią. Sprawa polska właściwie przeszkadzała w dobrych relacjach ze Stalinem. Podczas trzech konferencji, w Teheranie, Jałcie i Poczdamie, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Związek Sowiecki przesądzili o kształcie terytorialnym i politycznym Polski, oddając ją praktycznie Stalinowi. 22:20 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 3/18 - ŚCIŚLE TAJNE Serial sensacyjny, 54 min, Polska, 1968 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Andrzej Zbych (właśc. Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan) Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Wanda Koczeska, Leon Niemczyk, Igor Śmiałowski, Emil Karewicz, Lech Ordon, Marian Opania Rok 1942. Schwytany zostaje dr Pulkowski, który przed wojną zajmował się badaniami nad nowym typem silnika odrzutowego. Inżynier Erwin Reil próbuje namówić go na współpracę z Niemcami. Zadanie odbicia polskiego naukowca otrzymuje Kloss. Kloss i Rioletto przygotowują plan działania. Akcja kończy się sukcesem. Wkrótce doktor zostaje uwolniony. Udaje się zbiec także Edwardowi i Kazikowi. Podejrzenie o szpiegostwo zostaje skierowane na Puschkego, który ginie z rąk Rioletta. 23:20 POLSCY. SERYJNI - ODC. 4 JOACHIM KNYCHAŁA Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Przemysław Semczuk, Piotr Litka Zdjęcia: Maciej Mroziewski, Jeremi Grzywa, Andrzej Misaczek Wykonawcy: Przemysław Semczuk Jak sam twierdził po zatrzymaniu: chciał naśladować Wampira z Zagłębia. Z tego też powodu chodził na jego proces. Dokonał także napadu na jednego ze świadków w procesie Marchwickiego. Był jednak od niego bardziej sprytny, a jego zbrodnie miały charakter typowo seksualny. Knychała pracował jako cieśla i górnik w Kopalni Węgla Kamiennego Andaluzja w Piekarach Śląskich. Stąd też dzięki różnym zabiegom i kombinacjom udawało mu się zdobywać alibi na czas popełnianych przez siebie zbrodni. We wrześniu 1979 roku po raz pierwszy zatrzymano Knychałę. Miał jednak alibi, którego nie dało się podważyć i został wkrótce wypuszczony. Pierwsza ofiara Knychały zmarła we wrześniu 1975 roku. Ostatnia w maju 1982 roku. Knychała wpadł po zabójstwie własnej szwagierki 17 - letniej Bogusławy L. Sąd skazał Knychałę na karę śmierci. 00:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 276 MAPA SERCEM PISANA - ŻARNÓW Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Dzisiejszy odcinek - "Mapa sercem pisana - Żarnów". Jesteśmy w Żarnowie. Pierwsze wzmianki na temat tutejszej świątyni pochodzą z roku 1111 r. czasu lokacji miasta za panowania Bolesława Krzywoustego. Na przestrzeni wieków wielokrotnie dewastowana i łupiona przez Tatarów czy Szwedów, mimo wszystko przetrwała do dziś. Majestat, piękno i aura skumulowanych epok to emocje, z którymi wkraczamy do świątyni w Żarnowie. A zechcemy tu sprawdzić, czy w niższych pokładach, pod posadzką nie kryją się tajemnicze artefakty. 00:35 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA "FOXLEY" Widowisko historyczne, 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Piotr Grabowski -Thornley, Tomasz Sapryk-Jeleń, Dariusz Jakubowski-Hombro, Jan Wieczorkowski-Szalewski, Henryk Majcherek-Churhill Po torach toczy się drezyna Banschutzu. Żołnierze oświetlają latarkami tor i pobocze. Nic nie przykuwa ich uwagi ani nie wzbudza podejrzeń. Lecz gdy wehikuł odjeżdża w mrok, z zarośli wyłaniają się dwie postaci. Owi tajemniczy ludzie szybko podkładają pod szyny ładunki wybuchowe, łączą je przewodami z zapalarką, zacierają ślady i dołączają do ukrytych wśród drzew kolegów. W samą porę - pociąg już nadjeżdża. Ciemności rozświetla ostry błysk, w huku detonacji i łoskocie wywracających się wagonów ginie trzask serii partyzanckiej broni. Żołnierze polskiego podziemia uderzali tysiące razy na niemieckie transporty wojskowe, lecz akcja wykonana jesienią 1941roku między stacjami Freidorf i Schwarzwasser na Pomorzu zasługuje na szczególną uwagę. Nie tylko z powodu znacznych strat poniesionych przez wroga, ale przypuszczalnego celu ataku. Tamtej nocy, po tych samych torach, miał bowiem jechać nieporównanie ważniejszy skład "Amerika" - osobisty pociąg Adolfa Hitlera! Nim fuehrer na dobre zaszył się w skalistym Berchtengaden, w bunkrach Wilczego Szańca w Gierłoży i na koniec w schronach Kancelarii Rzeszy, często i chętnie podróżował. Najchętniej - koleją. Odwiedzał oddziały na froncie, pokrzepiał żołnierzy, odznaczał lub rugał generałów, zbierał hołdy, pomagał sztabowcom, ku ich utrapieniu, prowadzić operacje wojenne. W specjalnym pociągu "Amerika" przemianowanym w roku 1943 na "Brandenburg" i napędzanym przez dwie potężne lokomotywy spalinowe było kilka pancernych salonek dla Hitlera i jego świty, wagony restauracyjne, konferencyjne, łazienkowe, prasowe, ochrony oraz z bronią przeciwlotniczą. Przed wodzowskim składem pędziła lokomotywa z wypełnionymi piaskiem platformami lub inny pociąg, by detonować ewentualne miny. Czy taki przypadek nastąpił na Pomorzu? Polski wywiad zawiadomił sojuszników, że była to zwykła operacja sabotażowa, niezwiązana z osobą Hitlera. Lecz udana akcja nasunęła brytyjskiemu SOE, czyli Zarządowi Operacji Specjalnych, pomysł zaatakowania fuehrera podczas podróży pociągiem, samolotem - wielkim Focke Wulfem FW 200 lub opancerzonym mercedesem. Z powodu doskonałej ochrony pojazdów, a zwłaszcza ich głównego pasażera, te plany spaliły na panewce. Specjaliści z SOE zaczęli wtedy rozważać szanse zlikwidowania przywódcy Trzeciej Rzeszy w pobliżu jego rezydencji "Berghof" w Alpach Bawarskich. Zamachu miał dokonać snajper przebrany w mundur niemieckiego strzelca górskiego, a pociski wypełnione rtęcią wykluczyć wszelkie szanse medyków na ocalenie postrzelonej ofiary... 01:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - MONTGOMERY Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony Bernardowi Law Montgomery' emu - kontrowersyjnemu dowódcy brytyjskiemu. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe. 01:55 NIEZWYKŁE HISTORIE BIAŁO - CZERWONYCH - ANDRZEJ GRUBBA Reportaż, 15 min, Polska, 2020 Autor: Krzysztof Miklas Prowadzący: Krzysztof Miklas Najwybitniejszy tenisista stołowy w polskiej historii tej dyscypliny, choć nigdy nie został mistrzem świata ani nawet mistrzem Europy (trzykrotnie był wicemistrzem). Wygrał m.in. Puchar Świata i prestiżowy turniej TOP - 12. Wyprowadził w Polsce tenis stołowy ze świetlic na salony. Niezwykle lubiany i szanowany na całym świecie. Nieformalny lider światowych tenisistów stołowych. Założyciel i przewodniczący związku tenisistów stołowych. Zmarł przedwcześnie na raka płuc, choć prowadził zawsze niezwykle higieniczny tryb życia.