TVP Historia Piątek, 30.06.2023 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 CZERWCA ODC. 609 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1651 - bitwa pod Beresteczkiem; 1908 - spadł meteoryt tunguski; 1946 - sfałszowane referendum "3 x Tak"; 1983 - koniec produkcji samochodu marki Syrena; 07:10 DOM - ODC. 18/25 - TRZECIE KŁAMSTWO Serial obyczajowy, 85 min, Polska, 1997 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Tomasz Borkowy, Halina Rowicka, Anna Romantowska, Bożena Dykiel, Igor Śmiałowski, Barbara Sołtysik, Beata Krajewska, Jan Englert, Zbigniew Buczkowski, Jerzy Bończak Henio Lermaszewski otwiera kolejny interes, jest to automatyczna myjnia. Andrzej Talar jedzie na targi poznańskie, towarzyszy mu młoda plastyczka. Mietek po śmierci Gosi pracuje jako stajenny u Leszka. Przedstawiciel stoczniowców przypomina Wrotkowi o obietnicy publikacji materiałów nakręconych w Gdańsku w 70 roku. Po wykradzeniu taśmy reżyser przemyca ją na zachód. W FSO powstaje ośrodek badawczy kierowany przez syna ważnego urzędnika państwowego, a w wypadku na hali ginie robotnik. Andrzej publicznie policzkuje winnego oraz zaczyna spotykać się z młodą plastyczką. Rodzi się uczucie. 08:45 HISTORIA POLSKI - PADEREWSKI. CZŁOWIEK CZYNU, SUKCESU I SŁAWY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2013 Reżyseria: Wiesław Dąbrowski Scenariusz: Wiesław Dąbrowski Wykonawcy: Dariusz Odija, Andrzej Krajewski Film dokumentalny o Ignacym Paderewskim, prezentujący życiorys genialnego Polaka, światowej sławy artysty, wielkiej muzycznej gwiazdy swoich czasów, wybitnego patrioty, męża stanu, polityka i filantropa. 10:10 SENSACJE XX WIEKU - YPRES - POCZĄTEK KOSZMARU Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Bogusław Wołoszański prezentuje nowe fakty dotyczące pierwszego w historii przypadku użycia gazów bojowych; posłużono się nimi w 1915 roku, w Belgii, w pobliżu miejscowości Ypres. Nazwa tego miasteczka kojarzy się jednak większości z rokiem 1917, kiedy to Niemcy użyli nowego, strasznego gazu, jakim był iperyt. Mało kto natomiast wie, że już dwa lata wcześniej, właśnie w tym miejscu, wykonano atak falowy chlorem. Autor programu opowiada o skutkach i konsekwencjach tych wydarzeń, przechadzając się po polach bitewnych Belgii i Francji. 10:35 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA ZEPPELIN Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1998 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony operacji noszącej kryptonim "Zeppelin", mającej na celu zabicie Józefa Stalina. 11:00 URODZONY POD SZCZĘŚLIWYM MINERAŁEM Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2022 Reżyseria: Marcin Kopeć Scenariusz: Tomasz Grzywaczewski, Tomasz Błasiak, Beata Pawelczyk - Błasiak, Maciej Pawełczyk Widz podąża za coraz bardziej emocjonalnymi poszukiwaniami śladów wyjątkowo ciekawego życia Ignacego Domeyki, urodzonego w szlacheckim domu na Litwie. Jego rodzina to ród o wielkich majętnościach, znaczących koligacjach (np. z Ancutami oraz rodem Pileckich, z którego pochodzi nasz inny narodowy bohater Witold Pilecki) oraz silnym przywiązaniu do narodowości polskiej, czego dowodzili orężnie przez wieki. Pierwszoplanowa postać jest odkrywana i opisywana przez narratora, podróżnika, a właściwie poszukiwacza niezmiernie fascynujących faktów z życia Domeyki. 12:05 NIE TAKA PROSTA HISTORIA - GRA O TRON Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Świetlik Prowadzący: Wiktor Świetlik Czy "Gra o tron" w ogóle powinna zagościć w naszym programie? Przecież to serial fantasy, a nie historyczny. Spokojnie, nie będziemy sprawdzać, czy smoki naprawdę istnieją, albo czy po świecie krążyły armie zombie. Twórcy serialu i książek, na których jest oparty, zdecydowali się jednak wiele elementów rysowanej przez siebie rzeczywistości oprzeć na autentycznych realiach historycznych, przede wszystkim średniowiecznej Anglii. Ile zatem jest prawdziwej historii średniowiecznej Anglii w "Grze o tron"? Zaskakująco dużo. O ponurych zamczyskach, bitwach w stylu Jona Snowa i pojedynkach w stylu księcia Oberyna, oraz armii kastratów, opowiedzą goście kolejnego odcinka programu "Nie taka prosta historia". 12:40 CZARNE CHMURY - ODC. 5/10 - CZARNA SAKWA Serial przygodowo - historyczny, 46 min, Polska 1973 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Leonard Pietraszak, Ryszard Pietruski, Edmund Fetting, Stanisław Niwiński, Tadeusz Białoszczyński, Anna Seniuk, Janusz Zakrzeński, Jerzy Zelnik, Mariusz Dmochowski, Józef Nalberczak, Bronisław Pawlik, Elżbieta Starostecka i inni Rajtarzy kapitana Knothego dopadają zbiegów w karczmie, gdzie pułkownik i jego wachmistrz szukali schronienia. Wywiązuje się bójka, Dowgird i Kacper salwują się ucieczką. Knothe, mimo wyraźnego rozkazu namiestnika, aby pułkownika pojmać i doprowadzić żywego, strzela za odpływającymi w łódce i trafia Dowgirda. Jednak radość rajtarów jest przedwczesna. Namiestnik Hollstein wpada w gniew, że żołnierze nie usłuchali jego rozkazu. Nie wie, że Dowgird żyje, choć jest ciężko ranny. Opiekuje się nim miejscowy znachor, pan Krzysztof szybko wraca do zdrowia. Niebawem będzie mógł podjąć przerwaną podróż do stolicy. Kacper wyrusza na poszukiwanie dobrych koni, na drodze znajduje tajemniczą czarną sakwę, którą podróżujący dyliżansem wysłannicy mieli dostarczyć rezydentowi elektorskiemu w Warszawie. Jej zawartość musiała być bardzo cenna, skoro na wieść o utracie sakwy von Hollstein postanawia osobiście jechać do Warszawy i dopilnować odzyskania kompromitujących dokumentów. 13:40 KSIĘŻYC - ÓSMY KONTYNENT (MOON WARS / LUNE, LE HUITEME CONTINENT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Veronique Preault Film dokumentalny o podboju Księżyca. Dlaczego staje on dziś bardziej niż kiedykolwiek w centrum geopolitycznych i ekonomicznych dyskusji? Kilkadziesiąt lat po pierwszym kroku postawionym przez człowieka na Księżycu w 1969 roku, ten satelita Ziemi jest dziś bardziej niż kiedykolwiek w centrum nowych wyzwań. Odskocznia do przyszłych misji na Marsa, kraina możliwości dla nowego rodzaju inwestorów, obietnica nowych źródeł energii... Podbój Księżyca już się rozpoczął. Po tym, jak Amerykanie i Rosjanie planują zagospodarować księżyc, również Chińczycy, Koreańczycy i Hindusi, wraz z firmami finansowanymi prywatnie przez miliarderów postrzegają go jako swoje nowe Eldorado. Granice między interesami geostrategicznymi i ekonomicznymi staja się coraz bardziej płynne. 15:45 IRLANDIA - DŁUGA DROGA DO POKOJU - ODC. 2. (IRELAND, A LONG ROAD TO PEACE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Emmanuel Hamon W kwietniu 1916 roku w Dublinie wybuchły bunty zorganizowane przez małe grupy uzbrojonych republikanów i nacjonalistów, które miały na celu wygnanie Brytyjczyków z Irlandii. To było Powstanie Wielkanocne, które dało początek Republice Irlandii i które stało się symbolem walki z brytyjską okupacją. Dziś broń wyszła już z użycia, a konflikt w Irlandii Północnej należy już do przeszłości. Proces pokojowy postępuje od 1998 roku i choć był niezwykle trudny, pomógł ludziom otworzyć się na racje drugiej strony. Ten dwuczęściowy dokument przybliża jeden z najważniejszych konfliktów końca XX wieku. Pierwszy odcinek opowiada o meandrach irlandzkiej historii, przybliża losy bohaterów, którzy ukuli legendę tego narodu i stawili czoła najpotężniejszej armii kolonialnej na świecie. Drugi odcinek dotyczy porozumienia zawartego w Wielki Piątek w 1998 roku, które oficjalnie zakończyło konflikt. 16:40 DOM - ODC. 19/25 - JESTEM DLA CIEBIE NIEDZIELĄ Serial obyczajowy, 89 min, Polska, 1998 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Tomasz Borkowy, Halina Rowicka, Tomasz Mędrzak, Jan Englert, Bożena Dykiel, Zbigniew Buczkowski, Leonard Andrzejewski, Helena Kowalczykowa, Jerzy Bończak, Igor Śmiałowski, Anna Romantowska, Wojciech Wysocki, Beata Krajewska, Ewa Gawryluk, Katarzyna Herman, Maciej Kozłowski, Mieczysław Hryniewicz, Magdalena Wójcik, Adam Ferency, Marek Bukowski, Magdalena Stużyńska, Piotr Fronczewski i inni Służba Bezpieczeństwa prowadzi śledztwo w sprawie przemycenia na Zachód materiałów filmowych dotyczących wydarzeń w grudniu 1970 roku. Przesłuchani zostają Prokop, Halina i pracownicy WFD. Montażystka Lusia, jako jedyna posiadaczka kluczy do archiwum, traci pracę. Wrotek dowiaduje się o wszystkim, odnajduje pokrzywdzoną i obiecuje, że przyzna się do winy. Romans Andrzeja i Niki kwitnie. Dziewczynie jednak to nie wystarcza. Talar obiecuje jej, że opuści żonę i zamieszka razem z nią w nowym mieszkaniu. Zmienia jednak swoje plany, gdy dowiaduje się, że Ewa ma raka piersi i musi być operowana. W przeludnionym mieszkaniu Bawolików składa wizytę Świder, dawny kolega gospodarza, obecnie działacz sportowy. Próbuje przekupić Kostka, by "wydrukował" mecz. Bawolik odmawia. Jednak Teresa w tajemnicy przed mężem dzwoni do Świdra z wiadomością, że jej małżonek przemyślał sprawę i zmienił zdanie. 18:25 HENRYK OPIEŃSKI. HISTORIA ŻYCIA I MIŁOŚCI Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2021 Reżyseria: Krzysztof Paluszyński Scenariusz: Krzysztof Paluszyński Zdjęcia: Rafał Jerzak Film przybliża sylwetkę człowieka, który na trwałe zapisał się w polskiej kulturze, chociaż niedane mu było zapisać się w naszej świadomości i pamięci. Henryk Opieński był kompozytorem, dyrygentem, skrzypkiem, doktorem filozofii, krytykiem i pisarzem muzycznym, pedagogiem oraz społecznikiem. Człowiekiem o nietuzinkowym talencie popartym nieprawdopodobną energią i determinacją. Dzisiaj o tym przyjacielu Wyspiańskiego, Rydla, Mehoffera i Paderewskiego, który po odzyskaniu przez Polskę niepodległości namówił go do powrotu do kraju, pamiętają jedynie tak naprawdę pracownicy nauki. A przecież to tacy ludzie jak Henryk Opieński przez całe swoje życie aktywnie kształtowali obraz Polski w Europie, a po odzyskaniu przez nasz kraj niepodległości wraz z największymi artystami tworzyli jego fundamenty i kulturę. Życiorys Opieńskiego obfitujący w znajomości z największymi przedstawicielami swojej epoki, działania mające na celu propagowanie kultury polskiej, działalność pisarska, a przede wszystkim wkład w muzykę, jako kompozytora, ale i nauczyciela jest doskonałym materiałem na film traktujący nie tylko o wyjątkowym człowieku, ale również o niezwykłych czasach, w jakich żył. Dzięki listom, które wymieniał ze swoją narzeczoną, a później żoną Anną Krzymuską, które stanowią najlepszy opis okresu Młodej Polski, dokument buduje niezwykły obraz epoki, w której żył i tworzył. Dzięki związkom z ziemiańską rodziną żony film przybliża też sposób życia i kształcenia ówczesnych elit i ich dzieci. Obraz ten to też przyczynek do przypomnienia wielkiego mentora, nauczyciela i przyjaciela Henryka Opieńskiego Ignacego Paderewskiego. 19:35 HISTORIA POLSKI - ZA WIELE RAN... CZERWIEC 1976 NA POMORZU ZACHODNIM Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2021 Autor: Monika Kwasigroch, Edyta Strub Reżyseria: Monika Kwasigroch, Edyta Strub Scenariusz: Monika Kwasigroch, Edyta Strub Zdjęcia: Marcin Przylecki Muzyka: Martin Pechan Wydarzenia czerwca 76 roku w świadomości społecznej funkcjonują jako nierozerwalnie związane z protestami w Radomiu, Ursusie i Płocku. Niewielu wie, że również na Pomorzu Zachodnim protestowano, a uczestnicy tych zdarzeń ponieśli potem wiele dotkliwych konsekwencji. Co ciekawe w protest nie zaangażowali się stoczniowy ze Stoczni Warskiego. W filmie wspomnienia uczestników strajków, ich losy, ale też próba odpowiedzi na pytanie, dlaczego największy i najbardziej "bojowy zakład" w mieście nie stanął. 20:10 ŻYCIE NA GORĄCO - ODC. 1/9 - BUDAPESZT Serial sensacyjny TVP, 82 min, Polska, 1978 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Leszek Teleszyński, Janusz Bylczyński, Edmund Fetting, Leszek Herdegen, Jerzy Kaliszewski, Eugeniusz Kujawski, Eliasz Kuziemski, Wanda Koczeska, Izabella Dziarska Polski dziennikarz, współpracujący z paryskim pismem ekonomicznym, trafia na ślad tajnej organizacji "W", którą założyli pozostający ciągle na wolności zbrodniarze hitlerowscy. Jej działalność sprowadza się do sabotażu, morderstw, przemytu narkotyków. Na trop "W" redaktor Maj wpada w Wiedniui Budapeszcie. Idąc jej śladami, odkrywa nowe powiązania i planowane akcje. Tytuły poszczególnych odcinków serialu to nazwy miast, wokół których skupia się akcja danego odcinka. W głównej roli wystąpił Leszek Teleszyński. W drodze z Paryża do Warszawy Maj zatrzymuje się w Wiedniu, gdzie poznaje Marię Globner, sekretarkę firmy braci Ildmann, która wybiera się do Budapesztu. Kobieta korzysta z propozycji Maja i razem z nim udaje się samochodem do stolicy Węgier. Tuż po przybyciu na miejsce zostaje zamordowana w tajemniczych okolicznościach. Redaktora Maja, który pierwszy odnalazł zwłoki, zatrzymuje węgierska milicja. Niemal równocześnie rozchodzi się wieść o porwaniu jednego z braci Ildmann przez węgierską służbę bezpieczeństwa. 22:40 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY S.IV - MAZARIN, MISTRZ INTRYGI. 1654 - 1661. ODC. 2/6 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 2/6) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwych czasach średniowiecznej Europy żądne władzy dynastie walczyły o dominację na kontynencie. Walczono na polach bitew, jednak często decydujące boje rozgrywały się w kuluarach. Za grubymi murami zamków zawierano strategiczne sojusze, dochodziło do aktów cudzołóstwa, spisków, zdrad i morderstw. Bezlitosne intrygi doprowadziły do zerwania więzi w wielu znamienitych rodach i wpłynęły na sposób, w jaki kierowały one swoimi imperiami. Serial przybliża losy postaci bezpośrednio zaangażowanych w spory dynastyczne, przedstawia ich motywacje w dążeniu do osiągnięcia celu oraz prezentuje skutki ich dobrych i złych decyzji. Dokument ukazuje również, jak pragnienie władzy i ludzkie namiętności były istotnymi czynnikami w tworzeniu się narodów europejskich. 23:35 WIELKI GŁÓD W CHINACH (MAO'S GREAT FAMINE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2011 Reżyseria: Patrick Cabouat W latach 1958 - 1962 Chiny przeżyły ogromną tragedię. Wielki skok naprzód, program gospodarczy ogłoszony przez Mao po to, aby zacofane Chiny wyprzedziły największe gospodarki świata i osiągnęły autonomię od potężnego sąsiada ZSRR, doprowadził do katastrofalnego głodu. W jego wyniku zginęło od 36 do 55 milionów ludzi. Komunistyczna Partia Chin uzasadnia tę tragedię trwającymi trzy lata klęskami żywiołowymi. Tymczasem, podczas gdy Chińczycy umierali z głodu, magazyny były pełne zboża. Film oparty jest na relacjach ocalałych świadków, rzadkich materiałach archiwalnych, tajnych dokumentach i wypowiedziach czołowych historyków. Przedstawia prawdziwy obraz wielkiego skoku naprzód. Bada mechanizmy i decyzje polityczne, które doprowadziły do głodu, ujawnia tajemnice i demaskuje kłamstwa funkcjonujące do dziś, dotyczące tego, kto był za nie odpowiedzialny oraz jaki był ich prawdziwy ludzki koszt. 01:05 SENSACJE XX WIEKU - YPRES - POCZĄTEK KOSZMARU Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Bogusław Wołoszański prezentuje nowe fakty dotyczące pierwszego w historii przypadku użycia gazów bojowych; posłużono się nimi w 1915 roku, w Belgii, w pobliżu miejscowości Ypres. Nazwa tego miasteczka kojarzy się jednak większości z rokiem 1917, kiedy to Niemcy użyli nowego, strasznego gazu, jakim był iperyt. Mało kto natomiast wie, że już dwa lata wcześniej, właśnie w tym miejscu, wykonano atak falowy chlorem. Autor programu opowiada o skutkach i konsekwencjach tych wydarzeń, przechadzając się po polach bitewnych Belgii i Francji. 01:30 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA ZEPPELIN Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1998 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony operacji noszącej kryptonim "Zeppelin", mającej na celu zabicie Józefa Stalina. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - TAJEMNICA BARBAROSSY Cykl dokumentalny, 17 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek przedstawiający genezę ataku Trzeciej Rzeszy na ZSRR. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe. 02:20 NIEZWYKŁE HISTORIE BIAŁO - CZERWONYCH - BARBARA GROCHOLSKA Reportaż, 14 min, Polska, 2020 Autor: Krzysztof Miklas Prowadzący: Krzysztof Miklas Barbara Grocholska - Kurkowiak, ur. w 1927 roku w Warszawie, od 1945 roku mieszka w Zakopanem. 25 - krotna mistrzyni Polski narciarstwie alpejskim, dwukrotna olimpijka, uczestniczka Powstania Warszawskiego (ps. Kuczerawa), trenerka, poetka. Pochodzi z niezwykłej rodziny. Ojciec, pułkownik dyplomowany Wojska Polskiego, w 1926 roku był adiutantem Marszałka Józefa Piłsudskiego, matka - Barbara pochodziła z książęcego rodu Czetwertyńskich. Urodziła dziesięcioro dzieci, siedmiu synów i trzy córki (Barbara była najstarszą z córek). W Powstaniu Warszawskim ojciec Barbary Grocholskiej - Kurkowiakowej był dowódcą obwodu na Mokotowie, matka pracowała w szpitalu powstańczym, 17 - letnia Barbara była sanitariuszką, w Powstaniu walczyli trzej najstarsi jej bracia. Po wojnie ze względu na astmę znalazła się w Zakopanem, gdzie podczas nauki w Liceum Gospodarczym zaczęła się uczyć jazdy na nartach. Olbrzymi talent sprawił, że już w 1950 roku znalazła się w kadrze Polski, a w 1952 roku wystartowała na zimowych igrzyskach w Oslo, będąc najlepszą z Polek. Powtórzyła ten wyczyn na igrzyskach w 1956 roku w Cortina d’Ampezzo. Po zakończeniu kariery i skończeniu studiów trenerskich prowadziła kadrę Polski juniorów, pracowała też jako instruktorka jazdy na nartach, pisała wiersze, za co Polski Komitet Olimpijski uhonorował ją Wawrzynem Olimpijskim. Laureatka prestiżowych nagród.