TVP Historia Sobota, 01.07.2023 06:35 BYŁ TAKI DZIEŃ - 1 LIPCA ODC. 610 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1818 - urodził się I. F. Semmelweis, prekursor antyseptyki; 1929 - pojawiła się sławna postać z kreskówek - Popeye; 1980 - kolejna podwyżka cen mięsa w PRL; 1991 - koniec Układu Warszawskiego; 06:40 NIEZWYKŁE HISTORIE BIAŁO - CZERWONYCH - BARBARA GROCHOLSKA - WSPOMNIENIA Z POWSTANIA WARSZAWSKIEGO Reportaż, 15 min, Polska, 2020 Barbara Grocholska - Kurkowiakowa, po wojnie znakomita narciarka, dwukrotna olimpijka, 25 - krotna mistrzyni Polski w konkurencjach alpejskich, pochodziła z niezwykle patriotycznej rodziny. Jej ojciec, hr. Adam Grocholski, pułkownik dyplomowany, w swoim czasie adiutant Marszałka Józefa Piłsudskiego, podczas Powstania Warszawskiego był dowódcą obwodu na Mokotowie, matka Barbara z d. Czetwertyńska pracowała w szpitalu powstańczym, w Powstaniu walczyli trzej ich synowie, a Barbara juniorka, mając lat 17, była sanitariuszką. Szczęśliwie Powstanie wszyscy przeżyli. W tym materiale pani Barbara Grocholska - Kurkowiakowa (rocznik 1927) opowiada o swoim udziale w Powstaniu Warszawskim. O pracy sanitariuszki, o przedzieraniu się kanałami z Mokotowa do Śródmieścia, o obozie przejściowym w Pruszkowie i szczęśliwym wydostaniu się z tego obozu. 07:10 ŻYCIE UKRYTE W JEZIORZE - BAJKAŁ. LÓD I WODA. ODC. 1/5 (THE SECRET LIFE OF LAKES) 50 min, Francja, 2015 Reżyseria: Alexis de Favitsk Jeziora naszej planety stanowią ogromny i cenny rezerwuar słodkiej wody, z którego ludzkość czerpała przez dziesiątki tysięcy lat. Na ich powstanie wpłynęły warunki klimatyczne i zjawiska geologiczne. Istnieją, dzięki zachowaniu stanu równowagi pomiędzy zasobami wody, które do nich wpływają, a odpływem ich wód do rzek. Chociaż wszystkie jeziora mogą wydawać się podobne, są jednak niezwykle różnorodne. Niektóre są tak głębokie jak oceany. Inne można przekroczyć niemal suchą stopą. Jedne jeziora są niezmienne, podczas gdy inne przychodzą i odchodzą wraz z porami roku. Wszystkie mają jednak wspólną cechę: są domem dla bogatych i różnorodnych form życia w ich głębinach i na ich brzegach. 08:05 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 4. JADWIGA I JAGIEŁŁO. FUZJA JADŁOSPISÓW. 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski Cykl, w którym autorzy przedstawiają czasy dynastii Jagiellonów od strony kuchni. Kuchnia tamtych czasów to nie tylko tłuste mięsiwa suto podlewane miodem. To kuchnia pełna finezji, owoców, warzyw, zup, wypieków... W kolejnym odcinku poznamy przepis na grzankę z resztkami wołowymi i szpikiem oraz rybę w polskim sosie. 09:00 JANKA - ODC. 1 - ORŁY I WILKI (ORŁY I WILKI) Serial dla młodych widzów, 29 min, Polska/Niemcy, 1989 Reżyseria: Janusz Łęski Scenariusz: Janusz Lęski Zdjęcia: Jacek Prosiński Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Agnieszka Krukówna, Zofia Merle, Joanna Żółkowska, Tadeusz Horvath, Krzysztof Kowalewski, Grzegorz Wons Serial przygotowany we współpracy Telewizji Polskiej i telewizji Westdeutscher Rundfunk Koln, został w całości zrealizowany w Polsce. Scenariusz według pomysłu Dietnera Saldeckiego i Gerhildy Wagner napisał reżyser Janusz Łęski, twórca innych równie udanych seriali dla małych widzów, jak "Urwisy z Doliny Młynów", "Klemens i Klementynka", "Kłusownik", "Przygrywka", "Przeprowadzka", "Rodzina Leśniewskich". "Janka" - w wersji niemieckiej "Janna" - to typowy przykład kina familijnego, adresowanego już nie do najmłodszej widowni, lecz raczej do nastolatków, a także dorosłych członków rodziny. Saga rodzinna, o wątkach wyprowadzonych z autentycznej historii, rozgrywa się w latach 20. , co dało realizatorom możliwość zaprezentowania efektownych filmowo rekwizytów i ciekawostek "z myszką" - starych samochodów, samolotów, elektrowni wiatrowej, wynalazku kina niemego itp. Chociaż nieporozumienia pomiędzy dorosłymi bohaterami kładą się cieniem na świecie dzieci, to powrót do malowniczego okresu początku wieku pozwala spojrzeć na wszystko z nostalgią i serdecznym uśmiechem. Głównymi bohaterami filmu są dzieci należące do dwóch "band". Janka, wnuczka karczmarza, przewodzi "Orłom". Jej rówieśnik Julek, chłopak z podupadającego dworku, dowodzi "Wilkami". Obie grupy, współzawodnicząc ze sobą, przeżywają wiele wspaniałych przygód. Wszyscy są zauroczeni samolotem, który z pomocą wiejskiego kowala buduje stryj Julka, zakochany w owdowiałej matce Janki. Zadawnione konflikty pomiędzy ich rodzinami zaostrzają rówieśniczą rywalizację. Do tego dochodzi charakterystyczna dla nastolatków szorstkość i równie naturalna w tym wieku fascynacja płcią przeciwną, która łatwo może przerodzić się w prawdziwe uczucie. O młodych wykonawcach, którzy zdołali przekazać to wszystko z autentyczną spontanicznością i świeżością, pisano w samych superlatywach. Najbardziej pochlebne recenzje zebrali Agnieszka Kruk, wówczas uczennica LO w Katowicach, odtwórczyni roli tytułowej, oraz Tadeusz Horvath, wtedy ośmioklasita z Warszawy, w roli jej przyjaciela Julka. Zresztą większość dziecięcych aktorów sprawdziła się znakomicie, także we wcześniejszych filmach Janusza Łęskiego. 09:35 JANKA - ODC. 2 - SPEŁNIONE MARZENIE (SPEŁNIONE MARZENIE) Serial dla młodych widzów, 28 min, Polska/Niemcy, 1989 Reżyseria: Janusz Łęski Scenariusz: Janusz Lęski Zdjęcia: Jacek Prosiński Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Zofia Merle, Joanna Żółkowska, Tadeusz Horvath, Krzysztof Kowalewski, Agnieszka Krukówna, Grzegorz Wons Jakub Bromski płaci długi brata i rodzina prawnie odzyskuje Stawisko. "Orły" muszą opuścić swoją kryjówkę, ale szybko znajdują nowe miejsce spotkań - na stryszku zajazdu. Janka marzy o własnym koniu, ale dziadek nie ma pieniędzy, by sprawić jej tak kosztowny podarunek. Dziewczynka ratuje od śmierci w rzeźni wymizerowanego konia - Alaskę, którą "Orły" karmią i pielęgnują mimo szyderstw "Wilków" i ich przywódcy, posiadacza pięknej klaczy - Hery. Wuj Janki Ambroży, znawca koni, stwierdza, że Alaska to okaz zgoła wyjątkowy. 10:10 NADMORSKIE MIASTA - ODC. 7 VANCOUVER (CITIES BY THE SEA 7. VANCOUVER) Cykl dokumentalny, 44 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Ilka Franzmann Dziesięcioodcinkowy cykl dokumentalny o najciekawszych nadmorskich miastach - bramach na świat. Wszystkie są nieodłącznie definiowane przez ich położenie, a co za tym idzie, przez otwartość na świat, ducha odkrywania i pragnienia przygody. Ich geostrategiczna lokalizacja przekształciła je w figury szachowe zmieniających się sił i systemów politycznych, w miejsca tranzytowe marzycieli i migrantów oraz w tygle ludzi z różnych środowisk i kultur. Autorzy serialu, wędrując przez wybrane najciekawsze morskie miasta świata, odkrywają je na nowo, korzystając z najnowszych technologii lotniczych i bogatego języka filmowego. Odcinek 7. Vancouver leży na południowym zachodzie Kanady. Dla niemal połowy jego dwuipółmilionowej populacji angielski nie jest językiem ojczystym. Miejskie atrakcje i dzika przyroda, góry i Ocean Spokojny mieszkańcy Vancouver mają wszystko w zasięgu ręki. Centrum Vancouver jest otoczone przez ocean. Z południa prowadzą do niego dwa mosty. Wielu mieszkańców dociera tam promem. Około trzydziestu wodonobusów kursuje między południem Vancouver a śródmieściem. Całą trasę pokonują w kilka minut. Taki prom zabiera dwunastu pasażerów. Niektórzy kursują nim regularnie. W mieście jest ponad 200 parków. W roku 1971 powstała tu organizacja Greenpeace. Vancouver zostawia najmniejszy ślad węglowy ze wszystkich miast Ameryki Północnej. 12:15 PODRÓŻE PO BAŁTYKU: LATO NA WODZIE - FINLANDIA (CRUISING THE BALTIC SEA - A SUMMER ON THE WATER) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Johannes Backes Dokumentalna seria 5 ODCINKÓW, podróżnicza. Każdego roku do nadmorskich krajobrazów Bałtyku zbliża się nowy rodzaj krzyżowców, tak jak kiedyś łodzie wikingów czy statki Hanzy. Pływają po morzu, aby odkrywać korzenie cywilizacji europejskiej. Od zakończenia zimnej wojny i otwarcia Europy Wschodniej coraz więcej turystów wyrusza w długie rejsy po Bałtyku, jednym z najmłodszych mórz na świecie - powstałym po ostatniej epoce lodowcowej. Fascynują ich dobrze zachowane zamki, malownicze archipelagi, rozległe i dziewicze krajobrazy, marzycielskie wioski, historyczne metropolie handlowe i niekończące się piaszczyste plaże. Seria łączy niezwykłe piękno nadbałtyckich krajobrazów z ekskluzywnymi obrazkami życia na pokładzie statków wycieczkowych. Zobaczymy też atrakcje przyrodnicze i imponujące miasta, spotykając ich mieszkańców, którzy zaproszą nas do swojego domu. Podróż przez Morze Bałtyckie rozpoczyna się w Szwecji i prowadzi przez Finlandię i Sankt Petersburg do krajów bałtyckich. Równolegle do trasy po morzu i do dużych miast portowych widz odkryje ekscytujące przystanki na lądzie. Krajobrazy opowiedzą historię. Usłyszymy też codzienne historie ludzi, którzy tu mieszkają i pracują, sprawiają, że prawdziwa osobliwość tego świata staje się nam bliższa. Odc. 1. Szwecja; Odc. 2 Finlandia; Odc. 3 Sankt Petersburg; 4. Estonia; 5. Litwa i Łotwa. 13:20 W POLSKĘ JEDZIEMY - ZABORÓW, JADWISIN Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krzysztof Jaroszyński Scenariusz: Krzysztof Jaroszyński Prowadzący: Krzysztof Jaroszyński Cykl prezentujący ciekawe miejsca w Polsce okiem Krzysztofa Jaroszyńskiego pisarza, satyryka, artysty kabaretowego. W tym odcinku autor zaprasza nas do Zaborowa i Jadwisina. Miejscowość Zaborów to właściwie tylko pałac z przyległościami, który wzniesiono w pierwszych trzech latach XX wieku. Pałac jest fotogeniczny, więc od zarania kręcono tu filmy. Na przykład przed wojną kilka, w tym "Rodzice rozwodzą się". To chyba nie była komedia. A po wojnie "Lalka", "Kariera Nikodema Dyzmy", "Doktor Murek" i dziesiątki innych. Można wręcz powiedzieć, że o ile w co drugim filmie amerykańskim jest Time Square, to w co drugim polskim pałac w Zaborowie. I cały czas nadal kręcą. Kolejnym przystankiem naszego przewodnika jest pałac w Jadwisinie. Powstał w 1898 roku dla Jadwigi i Macieja Radziwiłłów. No to już wiadomo, skąd nazwa Jadwisin. Radziwiłłowie mieszkali tu aż do wybuchu II wojny światowej. Drugie życie, może niezbyt szlachetne, ale za to malownicze uzyskał pałac ten w PRL - u z początkiem lat 60. , kiedy powstał tu ośrodek konferencyjno - wypoczynkowy Urzędu Rady Ministrów. 14:55 EUGENIUSZ BODO - ZA WINY NIEPOPEŁNIONE Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1997 Reżyseria: Stanisław Janicki Scenariusz: Stanisław Janicki Zdjęcia: Krzysztof Tusiewicz Wykonawcy: Stanisław Janicki, A Mirek, W Jewsiecki, Jerzy Toeplitz, Zbigniew Pitera, Jerzy Semilski, Edward Dziewoński, Józef Hen, Wanda Jakubowska, Maria Kaniewska, Tadeusz Konwicki, Irena Kwiatkowska, Bronisław Pawlik, Lidia Wysocka, Klemens Mielczarek Z jednakim talentem radził sobie na estradzie, w kabarecie, filmie. Nieźle też wypadał jako reżyser i producent filmowy. A piosenki w jego wykonaniu, choć natura nie obdarzyła go świetnym głosem, stawały się przebojami, znanymi zresztą do dziś. U schyłku lat 30. osiągnął szczyty sławy. Miał tłumy wielbicielek. Kobiety jednak co najwyżej lubił, i to na krótko. Nieco na dłużej związał się tylko z ciemnoskórą Tahitanką Reri, którą zatrudnił w filmie. Tak naprawdę kochał jedynie matkę. I swego psa - olbrzymiego doga. Lubił ptysie z kremem i domowe robótki: wyszywał makatki z koralików i obwieszał nimi wszystkie ściany. Niekwestionowany gwiazdor polskiego filmu nie miał w sobie nic z gwiazdora. Miły, otwarty, elokwentny, dowcipny, w gruncie rzeczy był typem samotnika. Taki mniej więcej portret Eugeniusza Bodo wyłania się z godnego gorącego polecenia dokumentalnego filmu Stanisława Janickiego o życiu i tragicznej śmierci Eugeniusza Bogdana Junoda, który w 1920 roku przybrał pseudonim Bodo, utworzony z pierwszych sylab imienia swego i matki - Jadwigi Anny Doroty z Dylewskich. Eugeniusz Bodo urodził się w grudniu 1899 roku w Genewie. Jego ojciec, Teodor Junod, był Szwajcarem, wielbicielem i propagatorem kinematografu. Wkrótce po przyjściu na świat syna opuścił ojczyznę i wraz z żoną i malcem zjeździł niemal całą Rosję, by wreszcie osiąść w Łodzi. W 1903 roku założył tam i prowadził jedno z pierwszych kin w Polsce - "Uranię". Eugeniusz chodził do szkoły elementarno - handlowej. Matka marzyła dla niego o karierze lekarza. Jego pociągała scena i film. By zrealizować swe ambicje, ponoć uciekł z domu. W październiku 1917 roku pojawił się na scenie w Poznaniu. Potem krótko występował w Łodzi, a następnie rodzina przeniosła się do Warszawy, gdzie Eugeniusz zaczął zdobywać popularność na estradzie, w kabaretach, teatrze. Na ekranie zadebiutował w 1925 roku w "Rywalach". Większą rolę zagrał w niemym jeszcze "Człowieku o błękitnej duszy". Potem przyszły wielkie kinowe szlagiery: "Na Sybir", "Głos pustyni", "Jego Ekscelencja Subiekt", "Czarna perła", "Czy Lucyna to dziewczyna", "Piętro wyżej", "Robert i Bertrand", "Paweł i Gaweł", "Strachy". Ostatni film, w którym zagrał i który reżyserował, nosił tytuł "Za winy niepopełnione". Wszedł na ekrany w grudniu 1938 roku. Realizację obrazu "Uwaga, szpieg!" przerwał wybuch wojny. Na początku września 1939 roku Eugeniusz Bodo opuścił Warszawę. Znalazł się w Równem na Wołyniu, potem we Lwowie, dokąd zresztą trafiło wielu aktorów. Zaczął występować na estradzie. Przyłączył się do zespołu Henryka Warsa "Tea Jazz" i ruszył z nim w tournee do Kijowa, Charkowa, Leningradu i Moskwy. Po powrocie do Lwowa zaczął myśleć o wyjeździe do Ameryki. Był rok 1940, coraz więcej Polaków ginęło z rąk NKWD. Bodo jednak miał obywatelstwo szwajcarskie, czuł się więc w miarę bezpieczny. Ale właśnie mniej więcej w tym czasie zaczęły krążyć pierwsze pogłoski o jego śmierci. W końcu pojawiło się aż kilka jej wersji. Autor filmu przytacza je kolejno, a każda brzmi prawdopodobnie. Według pierwszej, Bodo latem 1940 roku usiłował z grupą polskich oficerów przekroczyć granicę rumuńską. Cała grupa wpadła w ręce rosyjskich pograniczników. Schwytanych osadzono w więzieniu w Śnietyniu i tam bestialsko wymordowano. Inne wersje mówiły: że zginął w maju 1941 roku we Lwowie i tam został pochowany; że zastrzelono go w Brzuchowicach, gdzie mieszkał, i pochowano przy leśnej drodze; że został zamordowany w 1941 roku przez NKWD z grupą więźniów i pochowany w zbiorowej mogile; że zastrzelił go patrol uliczny w czerwcu 1941 roku. Kiedy do Lwowa wkroczyli Niemcy, to oni pojawiają się w następnych wersjach jako mordercy aktora. Na koniec Stanisław Janicki przedstawia ponurą prawdę. Eugeniusza Bodo 26 czerwca 1941 roku aresztowało NKWD. Przewieziono go do Moskwy. Skazano na pięć lat ciężkiego wychowawczego obozu jako "element społecznie niebezpieczny". Karę zaczął odbywać w więzieniu na Butyrkach, potem trafił do Ufy, a następnie do obozów w rejonie Archangielska, gdzie zmarł 7 października 1943 roku. Na podstawie art. 3 Ustawy Rosyjskiej Federacji "O rehabilitacji ofiar represji politycznych" z dnia 18 października 1991 roku został zrehabilitowany. Wersja ta raczej nie budzi wątpliwości. Podaje ją prof. Alfred M. Mirek, współtowarzysz niedoli aktora, a potwierdzają dokumenty, które otrzymała z Moskwy kuzynka Boda, Wiera Rudż, i dołączone do nich dwa zdjęcia. Aktor spogląda z nich zgaszonym wzrokiem - postarzały, zarośnięty, smutny. Autor filmu wykorzystał relacje członków rodziny Eugeniusza Bodo, jego znajomych i wielbicieli, historyków, a także archiwalne zdjęcia, l isty, dokumenty i fragmenty przedwojennych filmów z udziałem aktora. Stworzył z nich całość, którą ogląda się z niesłabnącym zainteresowaniem. 16:15 KSIĘŻYC - ÓSMY KONTYNENT (MOON WARS / LUNE, LE HUITEME CONTINENT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Veronique Preault Film dokumentalny o podboju Księżyca. Dlaczego staje on dziś bardziej niż kiedykolwiek w centrum geopolitycznych i ekonomicznych dyskusji? Kilkadziesiąt lat po pierwszym kroku postawionym przez człowieka na Księżycu w 1969 roku, ten satelita Ziemi jest dziś bardziej niż kiedykolwiek w centrum nowych wyzwań. Odskocznia do przyszłych misji na Marsa, kraina możliwości dla nowego rodzaju inwestorów, obietnica nowych źródeł energii... Podbój Księżyca już się rozpoczął. Po tym, jak Amerykanie i Rosjanie planują zagospodarować księżyc, również Chińczycy, Koreańczycy i Hindusi, wraz z firmami finansowanymi prywatnie przez miliarderów postrzegają go jako swoje nowe Eldorado. Granice między interesami geostrategicznymi i ekonomicznymi staja się coraz bardziej płynne. 17:15 NOCE I DNIE - ODC. 6/12 - MIŁOŚĆ Serial obyczajowy, 51 min, Polska 1977 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Antczak Muzyka: Waldemar Kazanecki Zdjęcia: Stanisław Loth Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Binczycki, Magdalena Zawadzka, Anna Nehrebecka, Bogusław Sochnacki, Beata Tyszkiewicz, Andrzej Szczepkowski, Jerzy Kamas, Olgierd Łukaszewicz, Stanisława Celińska, Ilona Kuśmierska i inni W Serbinowie wybucha epidemia tyfusu. Niechcicowie pomagają chorym. Barbara martwi się o dzieci. Kiedy kolejna nauczycielka, pani Hłasko, opuszcza majątek, Barbara wyjeżdża z Emilką i Tomaszkiem do Kalińca. Bogumił zostaje w Serbinowie sam. Nawiązuje towarzyskie kontakty z panem Woynarowskim, poznaje jego uroczą córkę. Piękna Ksawunia darzy Bogumiła uczuciem i namawia go, aby rozszedł się z żoną, twierdząc, że Barbara go nie kocha. 18:25 SPÓR O HISTORIĘ - POLSKIE ZWYCIĘSTWA: CEDYNIA Debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller Temat: bitwa pod Cedynią. "Tymczasem dostojny margrabia Hodo, zebrawszy wojskom napadł z nim na Mieszka, który wierny cesarzowi płacił trybut aż po rzekę Wartę. Kiedy w dzień św. Jana Chrzciciela starli się z Mieszkiem, odnieśli zrazu zwycięstwo, lecz potem w miejscowości zwanej Cidini brat jego Czcibor zadał im klęskę, kładąc trupem wszystkich najlepszych rycerzy z wyjątkiem wspomnianych grafów" - pisał w XI wieku Thietmar. Co dzisiaj wiadomo o najeździe Hodona na Pomorze Zachodnie, opanowane wcześniej przez Polan? Co wiemy o wczesnośredniowiecznych zwycięskich bitwach naszych przodków? Gdzie odbyła się "bitwa pod Cedynią"? Jakimi siłami dysponował Mieszko I i Hodon? Jakie znaczenie miała ta bitwa dla Mieszka I i jego państwa? Jak została odebrana w cesarstwie niemieckim? Czy było to pierwsze zwycięstwo Słowian nad Niemcami? Uzbrojenie rycerstwa polskiego. Co wiemy o armii Mieszka I? Porównanie uzbrojenia polskiego i niemieckiego. Skąd sprowadzano broń. Koszty utrzymania drużyny. Jak zwoływane było rycerstwo na wojnę? Rozwój sztuki wojennej. Sposób prowadzenia wojen; budowle obronne. Kolejne zwycięstwa po Cedyni. 19:00 GIGANCI HISTORII - ZAMEK KRÓLEWSKI W WARSZAWIE Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Maciej Kurzajewski Nad Zamkiem Królewskim w Warszawie góruje Wieża Zegarowa, nazywana też Zygmuntowską. Ma blisko 60 metrów wysokości. Na każdej ze ścian, tuż pod wieńczącym ją hełmem umieszczono zegar. Wybija on godziny i kwadranse. Wewnątrz wieży znajdują się dwa dzwony zegarowe. Ten kwadransowy waży 440 kilogramów, zaś godzinowy - 860 kilogramów. Pierwszy zegar pojawił się na wieży w 1622 roku, za panowania Zygmunta III Wazy, króla który przeniósł stolicę z Krakowa do Warszawy. Zegar - podobnie jak cały Zamek i Warszawa - ucierpiał podczas potopu szwedzkiego w 1656 roku. Ale już w następnym roku został odbudowany. Otoczony opieką warszawskich zegarmistrzów odmierzał czas. Także wtedy, kiedy Polska straciła niepodległość. Wybijał także godzinę wolności. Wieżę zegarową i zegar zniszczono 17 września 1939 roku, podczas jednego z największych niemieckich bombardowań stolicy. Wskazówki zegara zatrzymały się na godzinie 11.15 i tak zostało do czasu powstania warszawskiego. Po wojnie, w gruzach zamku znaleziono jedną z tarcz zegara, parę zniszczonych wskazówek i jedną z czterech przekładni wskazówkowych. Nie znaleziono żadnych fragmentów głównego mechanizmu zegara. Kiedy przystąpiono do odbudowy zamku w 1971 roku, zdecydowano, że trzeba było zbudować nowy zegar. 19 lipca 1974 roku, o godzinie 11.15 zegar został uruchomiony. Jakie tajemnice kryje Zamek Królewski w Warszawie? Co o Zamku Królewskim w Warszawie wiedzą uczestnicy teleturnieju Giganci historii? 19:55 KALENDARIUM POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 - ODC. 26 Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2022 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Celem cyklu Kalendarium powstania styczniowego 1863 jest przypomnienie współczesnym Polakom wydarzeń jakie miały miejsce 160 lat temu. Powstanie styczniowe było największym i najdłużej trwającym zrywem niepodległościowym Polaków, jaki miał miejsce w okresie zaborów. Jego wybuch 22 stycznia 1863 r. wywołało ogłoszenie branki, czyli poboru do wojska rosyjskiego. Choć powstanie zakończyło się klęską, pamięć o nim trwała w narodzie do końca zaborów. Doświadczenie tajnego państwa z okresu powstania było wzorem dla państwa podziemnego z czasu okupacji niemieckiej i sowieckiej. Jego herb Orzeł Biały, Pogoń i św. Michał Archanioł przypominał niezrealizowaną ideę Rzeczpospolitej trojga narodów. Z doświadczenia powstania styczniowego czerpał Piłsudski planując walkę o odzyskanie niepodległości. Powiedział m.in. Dla nas, żołnierzy wolnej Polski, powstańcy 1863 roku są i pozostaną ostatnimi żołnierzami Polski, walczącej o swą swobodę, pozostaną wzorem wielu cnót żołnierskich, które naśladować będziemy. Kalendarium powstania styczniowego 1863 będzie zawierać cotygodniowy przegląd wydarzeń na ziemiach polskich, ale także reakcji świata na wybuch powstania, biogramy postaci, przegląd prasy powstańczej i rosyjskiej. W każdym odcinku znakomici polscy historycy tj. Włodzimierz Suleja, Janusz Odziemkowski, Andrzej Nowak, Wojciech Karwat, Michał Kopczyński, Mariusz Wołos opowiedzą o jednym, najważniejszym wydarzeniu z danego tygodnia, bądź przypomną ważną, a często zapomnianą postać z okresu powstania. Cykl będzie ilustrowany archiwaliami pochodzącymi z zasobów TVP oraz archiwów polskich i zagranicznych. 20:05 ANATOMIA ZŁA Dramat, 116 min, Polska, 2015 Reżyseria: Jacek Bromski Scenariusz: Jacek Bromski Zdjęcia: Michał Englert Muzyka: Ludek Drizhal Aktorzy: Krzysztof Stroiński - Lulek, Marcin Kowalczyk - Stasiek, Piotr Kowalczyk, Andrzej Seweryn, Magdalena Kuta, Anna Dereszowska, Krzysztof Czeczot, Łukasz Simlat, Marcin Perchuć, Michalina Olszańska, Krzysztof Stroiński, Marcin Kowalczyk, Michalina Olszańska, Piotr Głowacki, Andrzej Seweryn 65 - letni Lulek, płatny zabójca pracujący dla gangsterów, warunkowo wypuszczony na wolność, dostaje ofertę pracy oraz snajperski karabin od prokuratora, który kilka lat wcześniej go zamknął. Ma sprzątnąć komendanta Centralnego Biura Śledczego. Lulek rozpoczyna treningi, szybko orientuje się jednak, że nabawił się wady wzroku, co uniemożliwia wykonanie zadania. Nie może jednak odmówić prokuratorowi, mając do wyboru albo powrót do więzienia, albo pieniądze i szansa wyjazdu za granicę. Przypomina sobie o sprawie Staśka, wojskowego snajpera skazanego przez Sąd Wojskowy na degradację i dyscyplinarne zwolnienie z wojska za to, że omyłkowo podczas akcji w Afganistanie zastrzelił czwórkę cywilów. Lulek w tajemnicy przed prokuratorem angażuje Staśka do pomocy, przedstawiając się jako wyższy oficer kontrwywiadu i sugerując, że Stasiek został wybrany do wykonania zadania specjalnego i jeśli mu się powiedzie, będzie mógł wrócić do wojska, tym razem do służby w kontrwywiadzie wojskowym. Prokurator działa na zlecenie bogatego biznesmena, Amerykanina polskiego pochodzenia, któremu komendant, a raczej jego archiwum i pamiętliwość przeszkadza w przeprowadzeniu interesu życia. Zamach się udaje, ale są trudności z zapłatą, Amerykanin nie dostarcza na czas pieniędzy. W wyniku kłótni Lulka z prokuratorem, pierwszy zostaje ciężko ranny, a drugi ginie. Stasiek wiezie Lulka samochodem do znajomego lekarza gangsterów, ale w drodze ten umiera. Stasiek wrzuca do rzeki jego ciało oraz karabin, sam zaś wraca do Warszawy. Zatrzymuje się w obskurnym hotelu, w którym uprzednio Lulek go umieścił. Wraca samochodem Lulka i z jego pieniędzmi. Zupełnie nie wie, co ma ze sobą zrobić w tej sytuacji. Odnajduje dziewczynę, z którą wcześniej miał kontakt. Osamotniony namawia ją do wspólnego wyjazdu za granicę. Tymczasem policja odnajduje w rzece ciało Lulka i karabin, kojarząc to z zamachem na komendanta. Stasiek jest w poważnych tarapatach. Teraz koledzy Lulka postanawiają pomścić przyjaciela. Do egzekucji ma dojść na hotelowym parkingu. 22:05 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - TALLEYRAND. DYPLOMATA BEZ SKRUPUŁÓW (TALLEYRAND) Cykl dokumentalny, 94 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Talleyrand był człowiekiem o wielu obliczach: biskupem, najbliższym współpracownikiem Napoleona Bonaparte, ministrem spraw zagranicznych, ambasadorem, który wyniósł na tron Burbonów. Przetrwał 70 lat politycznych zawirowań. Jedno, co mu trzeba oddać, to jego miłość do Francji, której interesu zawsze bronił. Bronił też pewnego stylu życia. Otoczony pięknymi kobietami w swoim pałacu w Valenncay wydawał królewskie przyjęcia przygotowane przez wielkiego szefa kuchni Careme’a. Spędzał czas naprzemiennie bogacąc się i rujnując. Niekiedy budził się milionerem, po czym, wszystko przegrywał w wista. Jeśli jakieś jedno słowo może scharakteryzować Talleyranda, to jest nim gracz. Grał życiem, grał w politykę, grał o władzę i z rządami. Był dyplomatą i biznesmenem, ale przede wszystkim człowiekiem czerpiącym radość z życia. 23:50 POD MOCNYM ANIOŁEM Dramat, 105 min, Polska, 2013 Reżyseria: Wojciech Smarzowski Scenariusz: Wojciech Smarzowski Zdjęcia: Tomasz Madejski Muzyka: Mikołaj Trzaska Aktorzy: Robert Więckiewicz, Julia Kijowska, Kinga Preis, Andrzej Grabowski, Izabela Kuna, Jacek Braciak, Marian Dziędziel, Arkadiusz Jakubik, Lech Dyblik, Adam Woronowicz, Marcin Dorociński Dramat zrealizowany na podstawie powieści Jerzego Pilcha pod tym samym tytułem. Zdjęcia do filmu kręcono w Krakowie, Brzesku i Nowym Sączu. Studium stopniowego upadku człowieka, pogrążonego w alkoholowym nałogu. Bohater filmu, Jerzy, jest pisarzem, ale także alkoholikiem, który na próżno próbuje się wyrwać ze szponów zgubnego nałogu. Akurat jest na etapie leczenia i ma doskonały powód ku temu, by uwierzyć, że tym razem mu się uda. Bo Jerzy zakochuje się w pięknej i młodej dziewczynie i nareszcie ma dla kogo żyć i trzeźwieć. Stan błogiego spokoju nie trwa jednak długo. Większą pokusą okazuje się bar "Pod Mocnym Aniołem", gdzie bohater zagląda na kielicha i już nie może przestać pić. Potem kupuje jeszcze alkohol w nocnym sklepie i wraca do swego mieszkania, gdzie dalej oddaje się alkoholowemu szaleństwu. Przepity Jerzy trafia na oddział intensywnej terapii i po raz kolejny zostaje skierowany na kilkudniowy odwyk. Wśród delikwentów podejmujących dramatyczną walkę z nałogiem są: reżyser, kierowca TIR - a, inżynier, farmaceutka, robotnik, fryzjerka i cała galeria innych barwnych postaci. Ważną rolę odgrywają tu doktor Granada i cały personel. Jerzy, podobnie jak reszta nieszczęśników ogarniętych nałogiem, przeżywa wzloty i upadki, chwile wielkiej nadziei i zwątpienia. Dla niego światełkiem w tunelu może okazać się odwzajemniona miłość, dodająca sił i determinacji do dalszej walki. Film obsypany nagrodami: 2013 Września Nagroda Jańcio Wodnik za najlepszą role męską dla Roberta Więckiewicza; 2014 - Gdynia Srebrne Lwy; Nagrody za muzykę, montaż; Tokio nagroda dla Roberta Więckiewicza; 2015 Orzeł - nagroda dla Kingi Preis w kategorii najlepsza drugoplanowa rola kobieca. 01:50 NOWA ZIEMIA - ARCHIPELAG STRACHU Film dokumentalny, 54 min, Polska, 1997 Reżyseria: Jerzy Śladkowski Scenariusz: Jerzy Śladkowski Zdjęcia: Mikołaj Sidorczenko Cykl trzech reportaży, nakręcony we współpracy TVP S. A. z niemiecką telewizją publiczną ZDF i programem satelitarnym ARTE, opowiada o ludziach żyjących na zamkniętych terenach, pilnie strzeżonych ze względu na ich strategiczne czy gospodarcze znaczenie dla byłego imperium sowieckiego. Nowa Ziemia - dziewięćsetmetrowy pas lodu, kamienia i tundry na Oceanie Arktycznym. Od ponad 40 lat najlepiej na świecie strzeżone wybrzeże. Supertajny obiekt oznaczony kryptonimem 700, zajmujący teren równy obszarowi Austrii. Tu w 1955 roku, na przylądek Minszykowo, przywieziono kilka żelaznych baraków. Dały one początek centralnemu poligonowi atomowemu Rosji, na którym 7 września 1954 roku zdetonowano pierwszą bombę. Do służby na tym terenie wybierano najzdrowszych i najodporniejszych psychicznie. Bardzo często byli to wychowankowie domów dziecka, bo o nich w razie śmierci nikt nie pytał. Takim właśnie wychowankiem domu dziecka skierowanym na Nową Ziemię w 1961 roku był Jewgienij Gaładut. Wtedy musiał złożyć przysięgę zobowiązującą go do milczenia przez 25 lat o tym, co widział i przeżył. Kiedy minął ten okres, Gaładut postanowił zdobyć dokumenty świadczące o jego służbie na Nowej Ziemi w warunkach zagrażających życiu i zdrowiu. Są mu one nieodzowne do naliczenia specjalnej emerytury. Ekipa telewizyjna towarzyszy Jewgienijowi w jego poszukiwaniach, stopniowo odkrywając przerażającą prawdę o tym, co działo się na Nowej Ziemi z ludźmi i naturą. Jest pierwszą ekipą cywilną wpuszczoną na ten obszar, by zarejestrować na taśmie przygnębiający krajobraz po atomowej bitwie. Gaładut i wędrujący z nim reporter Paweł Ogariow udają się m.in. do Archangielska i Amdermy, docierają do ludzi, którzy niegdyś służyli w supertajnym obiekcie, rozmawiają z tymi, którzy tam służą dziś lub żyją po przejściu na emeryturę. Słuchają opinii bagatelizujących radioaktywne skażenia, pokrętnych, wymijających odpowiedzi na pytania, ale też szczerych wspomnień o niefrasobliwości i krótkowzroczności w obchodzeniu się z najgroźniejszą z broni. Porusza zwłaszcza wypowiedź oficera, który na Nowej Ziemi spędził 20 lat. Nie zgodził się pokazać swej twarzy, nie ujawnił nazwiska. Żyje w poczuciu winy, bo dopiero po czasie zrozumiał, czym był centralny poligon. Jest przekonany, że ten milczący od 1990 roku obiekt, czekający w uśpieniu na rozkaz o ponownej gotowości bojowej, nawet jeśli nie doczeka się tego rozkazu, wybuchnie. Jest bowiem największą na świecie bombą ekologiczną, zbudowaną z ogromnej ilości zatopionych w oceanie odpadów radioaktywnych.