TVP Kultura Środa, 28.06.2023 07:20 NIEDZIELA Z... KINEM STANISŁAWA BAREI Program publicystyczny, 40 min, Polska, 2016 Scenariusz: Katarzyna Jurkowska Prowadzący: Agnieszka Szydłowska Tym razem spotkanie z kinem Stanisława Barei (1929 - 1987). O tym że był reżyserem, wie każdy. Ale w programie rozmawiamy także o mniej znanych obliczach bohatera tego wydania. Był też scenarzystą i aktorem. Stanisław Bareja - podobnie jak Hitchcock - pojawiał się w swoich filmach. Agnieszka Szydłowska rozmawia z żoną i córką reżysera, jego współpracownikami i ludźmi, którym bliska jest jego twórczość. 08:10 VISTULIADA 3 Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2017 Scenariusz: Małgorzata Nieciecka - Mac Prowadzący: Cecylia Malik, Małgorzata Nieciecka - Mac 1047 kilometrów Wisły i niezwykła podróż po obu brzegach najdłuższej Polskiej rzeki. Razem z Cecylią Malik, artystką i Małgorzatą Nieciecką - Mac, dziennikarką, spotkamy się z przyrodnikami, flisakami, podróżnikami, artystami i historykami, którzy tworzą i działają nad Wisłą. W dziesięcioodcinkowym cyklu "Vistuliada" będziemy szukać odpowiedzi na pytania: co urzeka nas w miejskim biegu rzeki? Jaka Wisła istnieje dziś w oczach artystów i podróżników? Czy to ta sama rzeka, którą malował kiedyś Stanisław Wyspiański i opisywał Jan Długosz? Jak dwa brzegi i wijąca się wiślana nitka wyglądają widziane o świcie z podkrakowskich Bielan? "Vistuliada" to nie tylko wyprawy przez cały kraj, ale kameralne spacery, penetracje krótkich odcinków i osobiste historie zaproszonych gości, związane z fenomenem geograficznym i kulturowym, jakim jest ostatnia taka dzika rzeka w Europie. Program będzie także niezwykłą dokumentacją działań związanych z Rokiem Rzeki Wisły 2017. 10:15 GRAJĄCY Z TALERZA Film obyczajowy fantasy, 103 min, Polska/Francja 1995 Reżyseria: Jan Jakub Kolski Zdjęcia: Piotr Lenar Występują: Franciszek Pieczka, Mariusz Saniternik, Dojnica Paładiuk, Agnieszka Michalska, Grażyna Błęcka - Kolska, Krzysztof Pieczyński, Krystyna Monczka, Lech Gwit, Henryk Niebudek i inni "Pomysł podsunął mi znajomy filmowiec Adam Warchoł, z którym kiedyś pracowałem. Opowiedział mi o grajku Józefie Lundzie, który chadza po Podhalu i gra na skrzypcach ze szlaczków na talerzu, ornament traktuje jak nuty. Uczyniłem Lundę postacią tytułową filmu, nawet tak samo się u mnie nazywa. Prawdziwego Lundy nie odszukałem, bo nie chciałem mojego wyobrażenia mierzyć z rzeczywistością" - mówił w jednym z wywiadów Jan Jakub Kolski. Wątek wędrownego muzykanta nie jest jednak w "Grającym z talerza" najistotniejszy. Film autora "Pograbka" to bowiem przede wszystkim opowieść o miłości. Miłości nadzwyczajnej: liliputki (metr dziesięć wzrostu)Janki i Morki - potwora o dwóch twarzach, który ze wstydu mieszka w studni. Wzruszającą historię o uczuciu, cierpieniu i przemijaniu opowiada Kolski w swej ulubionej poetyce, w której surowy realizm sąsiaduje z poezją i baśniowością. Kluczowe role reżyser powierzył aktorom, z którymi współpracował już wcześniej. Znaleźli się wśród nich Franciszek Pieczka, Mariusz Saniternik, Grażyna Błęcka - Kolska. Jednak "głównym medium filmu" jest Mołdawianka Dorina Paładiuk - cyrkowa treserka psów i akrobatka, mierząca zaledwie metr i dwadzieścia centymetrów wzrostu. To zwłaszcza dzięki niej "Grający z talerza" jest jednym z najbardziej wzruszających filmów w dotychczasowym dorobku Kolskiego. Jego wartość doceniono na VIII Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Tokio, gdzie otrzymał nagrodę specjalną jury. Akcja "Grającego z talerza" toczy się na wsi. Chłop Marczyk opiekuje się Morką - człowiekiem o dwu twarzach, ze wstydu mieszkającym w studni. Pewnego dnia Marczyk przywozi do swego gospodarstwa liliputkę Jankę. Kiedy stary chłop umiera, Janka odkrywa istnienie Morki. Rodzi się obustronne uczucie. Pod wpływem miłości dziewczyna zaczyna gwałtownie rosnąć. 12:15 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 14/24 Serial sensacyjny, wojenny, 59 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Bukowski, Olaf Lubaszenko, Tomasz Stockinger, Marek Lewandowski, Marta Klubowicz Różycka, Maciej Kozłowski, Miłogost Reczek, Stanisław Jaskułka, Gustaw Lutkiewicz, Włodzimierz Adamski, Małgorzata Wachecka, Maciej Kozłowski, Włodzimierz Maciudziński, Marian Dziędziel Rok 1928. Wywiad polski donosi o działaniach Niemców przy granicy. Badania wykazują, że Niemcy złamali polski system szyfrowy stosowany w lotnictwie. Mają wszelkie informacje na jego temat. Czarek i Kaleta uruchamiają błyskawiczną akcję zmontowania nowego szyfru łatwego do złamania, aby szybko podrzucić Niemcom możliwie dużo informacji sprzecznych z dotychczasowymi. Akcja udaje się. Niemcy łamią szyfr dzięki kontrolowanym przeciekom, a szyfranci w lotnictwie polskim konstruują nowy szyfr. W departamencie lotnictwa Kaleta i Czarek umieszczają swojego człowieka, który będzie kontaktem wykrytego podczas akcji szpiega - zwolnionego kiedyś z armii majora lotnictwa Haszewicza. 13:30 CZY JEST TU PANNA NA WYDANIU? Komedia obyczajowa, 67 min, Polska 1977 Reżyseria: Janusz Kondartiuk Scenariusz: Roman Kłosowski, Janusz i Andrzej Kondratiukowie Zdjęcia: Adam Myszkowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Roman Kłosowski, Jan Wrona, Beata Andrzejewska, Henryk Hunko, Krzysztof Kowalewski, Helena Norowicz, Włodzimierz Saar, Jan Himilsbach, Władysław Ogórek, Regina Regulska, Zbigniew Buczkowski Młody mężczyzna powraca z wojska do rodzinnej wsi. Pragnie pracować na roli, ale do prowadzenia gospodarstwa jest mu potrzebna żona. Kiedy w rodzinnej wsi nie znajduje odpowiedniej panny, odwiedza dalekich krewnych i znajomych w całej Polsce. Niełatwo jednak znaleźć dziewczynę, która zgodzi się mieszkać na wsi. Dla większości z nich dawne tradycje nie mają większego znaczenia, a małżeństwo nie jest jedynym celem w życiu. "Fabuła stanowi pretekst do powiedzenia czegoś o tradycji lub raczej o jej odrzucaniu. Sam pomysł fabularny - bohater w podróży - pozwala nie tylko ukazać panoramę czasu teraźniejszego widzianego oczyma postaci filmu, lecz także na ukazanie oczekiwania na coś, co jeszcze nieokreślone" - mówił Janusz Kondratiuk. Scenariusz filmu jest pracą zbiorową, pracowali nad nim Janusz i Andrzej Kondratiukowie, grający główną rolę Roman Kłosowski, a także mieszkańcy wsi Łacha w gminie Serock, którzy zgłaszali swoje uwagi i pomysły. Autorzy filmu zaangażowali wielu aktorów niezawodowych. Janusz Kondratiuk podkreślał, że właśnie oni - w przeciwieństwie do aktorów na co dzień związanych z teatrem, filmem, przyzwyczajonych do określonego warsztatu - potrafią "wtopić się" w przedstawianą w filmie rzeczywistość. 14:50 JÓZEF CZAPSKI - ŚWIADEK WIEKU 1896 - 1993 Film dokumentalny, 58 min, Francja/Polska, 2014 Reżyseria: Andrzej Wolski Scenariusz: Andrzej Wolski Zdjęcia: Stephane Rossi, Wiktor Owlasiuk, Andrzej Wojciechowski, Larissa Kabernik Wykonawcy: Józef Czapski Film o Józefie Czapskim - malarzu, rysowniku publicyście, współzałożycielu i współredaktorze paryskiej "Kultury". Hrabia Józef Czapski herbu Leliwa urodził się w roku 1896 w Pradze, zmarł zaś w 1993 w Maisons - Laffitte, we Francji. Malarz, rysownik, pisarz, eseista, krytyk, ale też i wielki człowiek czasów, w których przyszło mu żyć. Żołnierz, odznaczony Orderem Virtutti Militari za udział w wojnie polsko - bolszewickiej, więzień obozów jenieckich ZSRR podczas II wojny światowej, żołnierz Armii Andersa, major Wojska Polskiego poszukujący "zaginionych" polskich oficerów, ofiar katyńskiej zbrodni. Współtwórca paryskiej "Kultury", intelektualista, który na swej drodze spotkał wybitne postaci swoich czasów: Andersa, de Gaulle ' a, Achmatową, Camusa czy Malraux. Swoją pasję artystyczną realizował, studiując najpierw w Warszawie, a później na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie dołączył do grupy tzw. kapistów - pełnych entuzjazmu i otwartych na świat młodych malarzy, którzy w 1924 r. założyli tzw. Komitet Paryski, który umożliwił im artystyczną ekskursję do światowej stolicy sztuki. Wraz z Janem Cybisem, Zygmuntem Waliszewskim i Arturem Nacht - Samborskim zamieszkał na kilka lat w Paryżu, chłonąc francuski postimpresjonizm, by później przenieść te doświadczenia na polski grunt. Do Francji powrócił w 1946 r. , stając się znaczącą postacią paryskiej "Kultury", z którą związany był aż do śmierci, również przez fakt zamieszkania w domu w Maisons - Laffitte przy Avenue de Poissy 9, gdzie mieściła się redakcja pisma. Jego eseje były publikowane w znaczących tytułach francuskich, jak "Le Figaro Litteraire", "Preuves", "Gavroche" czy "Nova et Vettera". Jego twórczość to niezliczone portrety, pejzaże, kompozycje kwiatowe, martwe natury, studia postaci. W swojej pracowni na piętrze domu - redakcji przetwarzał w skupieniu najprostsze motywy z życia codziennego, poszukując dramatyzmu i ekspresji poprzez niezwykle sugestywną grę świateł i kontrastowych barw. Choć jego prace oglądać można było na wystawach we Francji, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Brazylii, Belgii i Polsce, był właściwie nieznany jako malarz, ale również jako eseista i dopiero po roku 1989 możliwe stało się zaprezentowanie jego bogatego dorobku. Jego "świadectwa" to liczne książki wspomnieniowe, ale także eseje na temat sztuki, religii i polityki. 16:05 KONTRAKT Film obyczajowy, 108 min, Polska 1980 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Sławomir Idziak Muzyka: Wojciech Kilar Występują: Maja Komorowska, Tadeusz Łomnicki, Magda Jaroszówna, Krzysztof Kolberger, Nina Andrycz, Zofia Mrozowska, Beata Tyszkiewicz, Janusz Gajos, Edward Lubaszenko, Ignacy Machowski, Christine Paul, Peter Bonke, Leslie Caron, Liliana Głąbczyńska Piotr jest synem ordynatora jednej ze stołecznych klinik, budującego swój dobrobyt na łapówkach uzyskiwanych od pacjentów, Lilka - córką wojewódzkiego dygnitarza. Stąd na ślubie tych dwojga gromadzą się najróżniejsze figury i grube ryby - ordynator, dyrektor zakładów, tajemniczy przyjaciel, dziewczyna, której marzeniem jest ślub ze Szwedem, humanista związany z redakcją jednego z pism, a nawet pani z klubów inteligencji katolickiej i bogata ciotka z Ameryki. Młodzi nie potrafią się zdecydować czy ważniejszy jest ślub kościelny, czy cywilny, czy przyjąć prezent od ojca, czy odrzucić - tak naprawdę nie są do końca przekonani, czy w ogóle chcą się pobrać. Lilka w czasie ceremonii ślubu kościelnego mówi "nie" i ucieka sprzed ołtarza. Wybucha skandal, który za wszelką cenę starają się zatuszować rodzice młodych. "Zanussi oczywiście nie atakuje całych warstw społecznych, ukazuje jedynie nieautentyczność pewnych awansów kulturowych, których motorem są wyłącznie pieniądze. Rozwój wypadków unaocznia bowiem, że posiadająca liczne powiązania artystyczne familia szanowanego lekarza w sferze mentalności niewiele wyrosła jeszcze ponad kołtuństwo Dulskich (...) podczas gdy ojciec panny młodej, mimo dobrze skrojonego garnituru i limuzyny z kierowcą nie przestaje być plebejuszem." - pisano w jednej z recenzji filmu. "Kontrakt" był realizowany jednocześnie z innym filmem Zanussiego, "Constansem". Reżyser tłumaczył to trudnościami produkcyjnymi. Ponieważ udało mu się zgromadzić na planie wielu aktorów, z którymi chciał pracować, postanowił wykorzystać ten fakt i nakręcić dwa filmy jednocześnie. W roli bogatej ciotki z Ameryki wystąpiła amerykańska aktorka francuskiego pochodzenia Leslie Caron, która zagrała także w innym filmie Zanussiego - w "Niedostępnej". 18:05 ZAGINIONE SKARBY - "LEŻĄCA LWICA" Film animowany, 5 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Szuszwedyk - Sadurska Scenariusz: Beata Szuszwedyk - Sadurska Muzyka: Michał Izydorczyk Cykl programów poświęconych kradzieżom dzieł sztuki. Odcinek przybliża historię dzieła zatytułowanego "Leżąca lwica" - jednego z trzech rysunków Albrechta Dürera, które należały do najcenniejszych obiektów w zbiorach Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Odzyskanie dzieła ze Związku Radzieckiego nastąpiło w 1923 r. 18:20 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - MUZEUM IM. KAZIMIERZA PUŁASKIEGO W WARCE Magazyn, 23 min, Polska, 2023 Winiary, usytuowane w północno - wschodniej części Warki, na nadpilickiej skarpie, pachną winem i historią. To miejsce niezwykłe, które koniecznie trzeba odwiedzić. W otoczeniu starych drzew zabytkowego parku stoi biały klasycystyczny pałacyk. Jego historia sięga początków XVII wieku. Przez ponad trzysta lat dom ten zmieniał często właścicieli, tętnił życiem, był świadkiem historii i ludzkich przeżyć. W 1967 roku otwarto tu Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego, na cześć najbardziej znanego mieszkańca tego domu Kazimierza Pułaskiego, polsko - amerykańskiego bohatera walk o niepodległość obu narodów. Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce kultywuje pamięć i chroni materialne dziedzictwo po polsko - amerykańskim bohaterze Kazimierzu Pułaskim, polskim wychodźstwie, szczególnie do USA, oraz chroni materialne i duchowe dziedzictwo kulturowe ziemi grójeckiej i Warki. 22:05 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - NA DRODZE KU ŚWIADOMOŚCI (AWARE - GLIMPSES OF CONSCIOUSNESS) Film dokumentalny, 102 min, Niemcy/Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Frauke Sandig, Eric Black Scenariusz: Eric Black, Frauke Sandig Muzyka: Zoe Keating Czym tak naprawdę jest świadomość? Czy psychodeliki faktycznie mogą ją poszerzyć? Czy posiadają ją także rośliny? Co dzieje się z nią po śmierci? Pytania, które prawdopodobnie słyszeliście już nie raz, w tym zjawiskowym filmie ulegają pogłębieniu i przynoszą zaskakujące odpowiedzi. Poznajemy niekonwencjonalnych naukowców z całego świata. Badaczka z Uniwersytetu w Sydney prowadzi eksperymenty na roślinach, udowadniając że nie są to aż tak nieświadome i nieczujące istoty, za jakie zwykliśmy je uważać. Meksykanka lecząca roślinami wedle starodawnych majańskich metod potwierdza, że rośliny potrafią komunikować się między sobą i z nami również. Akademik z Johns Hopkins University zaprasza ochotników na testy z udziałem psylocybiny. Według niego medytacja to sprawdzona droga do zrozumienia natury umysłu, ale zajmuje dużo czasu, podczas gdy psychodeliki oferują drogę na skróty. Film jest fascynującą podróżą w głąb oceanu świadomości. Czy rzeczywiście jesteśmy połączeni ze wszystkimi istotami żyjącymi, a przez każdego z nas przepływa kosmiczna energia? (Źródło: 18. Festiwal Millennium Docs Against Gravity) 24:00 JAZZ.PL - SZYMON MIKA / ROMAIN PILON QUARTET - JAREK ŚMIETANA RECOMPOSED Koncert, 80 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Szymon Mika, Romain Pilon, Łukasz Żyta, Piotr Narajowski Polsko - francuski zespół powrócił do utworów zawartych na albumie "Speak Easy", który jest zapisem spotkania Jarka Śmietany z Johnem Abercrombiem. 01:40 LEKKIE OBYCZAJE - ZŁODZIEJASZKI (SHOPLIFTERS (AKA MANBIKI KAZOKU)) Dramat, 115 min, Japonia, 2018 Scenariusz i reżyseria: Hirokazu Koreeda Aktorzy: Lily Franky, Sakura Ando, Mayu Matsuoka, Kirin Kiki, Jyo Kairi W 2018 roku dramat "Złodziejaszki" został nagrodzony Złotą Palmę na festiwalu w Cannes, a rok później był nominowany do Oscara w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny, a także otrzymał nominacje do nagród Złoty Glob i BAFTA. Film oraz jego twórców i wykonawców doceniła zresztą krytyka i jury na całym świecie, łącznie z Japońską Akademią Filmową. Akcja rozgrywa się na przedmieściach Tokio, gdzie żyją bohaterowie filmu. W jednym domu mieszka trzypokoleniowa uboga rodzina, składająca się z dwóch sióstr, Aki oraz Nobuyo, jej męża Osamu, który po kontuzji został zmuszony do przucenia pracy, ich kilkuletniego syna o imieniu Shota oraz nestorki rodu Hatsue, właścicielki domu. Mają niewielkie środki na utrzymanie, pochodzące głównie z podejmowanych dorywczo zajęć albo z drobnych kradzieży. Wsparciem jest też skromna emerytura Hatsue, którą otrzymuje po zmarłym mężu. Rodzina trzyma się razem, łączą ich silne więzi. Pewnego razu nocą podczas złodziejskiego wypadu Osamu i Shota zauważają Yuri, zziębniętą dziewczynkę z sąsiedztwa, stale dręczoną przez swoją rodzinę. I choć sami ledwo wiążą koniec z końcem, goszczą ją pod swym dachem, co tylko wzmacnia jeszcze bardziej ich wspólnotę. Okazuje się, że prawdziwi rodzice Yuri nigdy nie zgłosili zaginięcia córki. Dziewczynka ma nowy dom, dostaje też nowe imię - Lin. Wszystko wkrótce się zmieni. Nieoczekiwane wydarzenia ujawniają skrywane przez lata mroczne tajemnice Osamu i Nobuyo. 03:50 KINO NOCNE - SKOK Dramat, 53 min, Polska 1999 Scenariusz i reżyseria: Piotr Starzak Zdjęcia: Zdzisław Najda Muzyka: Agim Dżeljilji Aktorzy: Kuba Snochowski, Adam Kamień, Andrzej Andrzejewski, Dominika Figurska, Ewa Gorzelak, Robert Brzeziński, Zbigniew Suszyński i inni Debiut fabularny młodego reżysera, Piotra Starzaka, twórcy "Enduro Bojz", emitowanego w TVP w cyklu kina niezależnego. Bohaterem filmu jest nastolatek Borys, uczeń maturalnej klasy. Chłopak różni się od swoich rówieśników. Nie ma wielu przyjaciół, nie wdaje się w bójki, nie włóczy się bez celu po mieście, stroni od narkotyków, alkoholu i innych używek. Wolny czas od zajęć szkolnych woli poświęcać na sport. Trenuje dżudo i ma nawet niezłe wyniki. Borysa wychowuje matka. Ojciec, kierowca tira, rzadko bywa w domu. Zresztą małżeństwo rodziców dawno się rozpadło, łączy ich jedynie syn, który ma żal do ojca, że nie poświęca więcej czasu matce. Pewnego dnia podczas spaceru w zoo z koleżanką z klasy, Małgosią, Borys jest świadkiem chuligańskiej rozróby. Ich szkolnego kolegę, Jacka Wojciechowskiego, nazywanego Małym, atakuje banda młodocianych przestępców. Chociaż Borys zazwyczaj nie miesza się w takie sprawy, teraz chodzi przecież o kolegę. Rzuca się na ratunek i kilkoma uderzeniami wytrawnego dżudoki, powala napastników. W tym czasie pojawia się policja. Mały wraz ze swym niedawnymi prześladowcami "zmywa się", a Borys zostaje zatrzymany i niewinnie trafia do aresztu. Za namową cynicznego inspektora Bartosza godzi się na współpracę z policją. Postanawia przeniknąć do gangu, by rozpracować przestępców. Gdy odwiedza Małego w domu, poznaje prawdę o napastnikach. Okazuje się, że Jacek jest uwikłany w ciemne interesy z bandytami, którzy handlują narkotykami, dokonują rozbojów i kradzieży. Nie chce jednak zdradzić wspólników. Policja dowiaduje się o planowanym skoku na kiosk. Podczas zorganizowanej akcji funkcjonariusze popełniają błąd. Przybywają za późno i zostaje aresztowany tylko Mały, przywódcom gangu udaje się zbiec. Jackowi grozi poprawczak, ale nie chce wydać kolesiów. Aby ratować Małego, Borys decyduje sie na kolejną akcję, podczas której zostaje rozszyfrowany. Jeden z bandziorów rani go nożem. Chłopak trafia do szpitala. Na razie musi się pożegnać z karierą sportowca, ale może przynajmniej uda mu się zawrócić kolegę ze złej drogi. Borys zdobywa poparcie i sympatię starszej siostry Małego, Ewy.