TVP Kultura Środa, 05.07.2023 07:20 VISTULIADA 4 Reportaż, 25 min, Polska, 2017 Scenariusz: Małgorzata Nieciecka - Mac 1047 kilometrów Wisły i niezwykła podróż po obu brzegach najdłuższej Polskiej rzeki. Razem z Cecylią Malik, artystką i Małgorzatą Nieciecką - Mac, dziennikarką spotkamy się z przyrodnikami, flisakami, podróżnikami, artystami i historykami, którzy tworzą i działają nad Wisłą. W dziesięcioodcinkowym cyklu "Vistuliada" będziemy szukać odpowiedzi na pytania: co urzeka nas w miejskim biegu rzeki? Jaka Wisła istnieje dziś w oczach artystów i podróżników? Czy to ta sama rzeka, którą malował kiedyś Stanisław Wyspiański i opisywał Jan Długosz? Jak dwa brzegi i wijąca się wiślana nitka wyglądają widziane o świcie z podkrakowskich Bielan? "Vistuliada" to nie tylko wyprawy przez cały kraj, ale kameralne spacery, penetracje krótkich odcinków i osobiste historie zaproszonych gości, związane z fenomenem geograficznym i kulturowym, jakim jest ostatnia taka dzika rzeka w Europie. Program jest także niezwykłą dokumentacją działań związanych z Rokiem Rzeki Wisły 2017. Stacja Ornitologiczna na wyspie i las łęgowy który wygląda jak dżungla! Małgorzata Nieciecka - Mac i Cecylia Malik tym razem odwiedzają obóz badawczy w Kaliszanach. W najbliższym odcinku "Vistuliady" zapraszamy w świat dzięciołów, rudzików i krajobrazu który sprzyja jesiennym wędrówkom ptaków. A za kolejnym zakrętem Wisły, odkryjemy tajemnice Mięćmierza. Przewodnikami na tym odcinku rzeki, będą Waldemar Odorowski, historyk sztuki i jego syn Sergiusz Odorowski, muzyk i członek zespołu Dziady Kazimierskie. Przypomnimy o spektakularnej akcji ratowania skarbów z Wawelu, kiedy w obawie przed hitlerowcami wkraczającymi do Krakowa, najcenniejsze dzieła sztuki zapakowano na drewniany galar, który popłynął Wisłą. 10:15 SZATAN Z SIÓDMEJ KLASY Film przygodowy dla młodych widzów, 102 min, Polska, 2006 Reżyseria: Kazimierz Tarnas Scenariusz: Kaziemierz Tarnas, Tomasz Piotrowski Zdjęcia: Zdzisław Najda Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Bartosz Fejge, Katarzyna Bator, Wojciech Malajkat, Krzysztof Globisz, Katarzyna Pypno, Tytus Hołdys, Marek Serdiukow, Tomasz Koźlik, Paweł Jakowlew, Łukasz Jaźwiec, Rafał Kołsut, Krystyna Tkacz, Justyna Sieńczyłło, Emilian Kamiński, Maria Kaniewska Nowa ekranizacja powieści Kornela Makuszyńskiego pod tym samym tytułem. Lata 30. XX wieku. W majątku Iwona Gąsowskiego pod Wilnem pojawia się Francuz, który koniecznie chce kupić zadłużoną posiadłość i chylący się ku upadkowi dom. Gdy właściciel nie chce jej sprzedać, z domu nieoczekiwanie giną stare drzwi. Najpierw jedne, potem drugie... Profesor gimnazjum, Piotr Gąsowski, historyk, prosi swego najbystrzejszego ucznia, znanego z detektywistycznych zdolności Adama Cisowskiego, o pomoc w rozwiązaniu zagadki niezrozumiałych kradzieży w domu jego brata. Okazuje się, że wszystkiemu winien odnaleziony w Paryżu w 1836 roku list Kamila de Berier, pułkownika armii napoleońskiej, który w czasie odwrotu spod Moskwy, tuż przed śmiercią, pozostawił wskazówki dotyczące ukrytego skarbu. 12:15 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 19/24 Serial sensacyjny, wojenny, 57 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Tomasz Stockinger, Maria Gładkowska, Anna Wojton, Ewa Sałacka, Wiesława Mazurkiewicz, Danuta Kowalska, Andrzej Precigs, Janusz Bukowski, Maciej Kozłowski, Jacek Mikołajczak Hrabią Georgiem interesuje się Relke, który chce doprowadzić do aresztowania osób przekazujących tajne informacje z kancelarii Guderiana. Systematyczne zbieranie dowodów pozwala Frankowi Relke stwierdzić, że działalność Georga opłacają Polacy i że ma on powiązania z baronówną von Nitzner. Pracownicy Abwehry przygotowują pułapkę: zostaje wydane polecenie napisania ważnego i oczywiście ściśle tajnego memoriału Kriegsmarine. Zdobycie jego kopii może się łączyć z dużym niebezpieczeństwem. Czarek zawiadamia Georga, że jest rozpracowywany przez Abwehrę i powinien natychmiast uciekać, najlepiej do neutralnej Szwajcarii. Ale lubiący ryzyko Georg chciałby przedtem dostać od Ireny kopię memoriału. W sprytną pułapkę, jaką zorganizował Relke, wpadają Irena i Renata - nieświadome, że pomysł z napisaniem memoriału miał służyć do rozpoznania i aresztowania osób przekazujących informacje. Przekupiony przez Abwehrę służący Georga ułatwia zatrzymanie swego pana w chwili, gdy ten - z memoriałem i fałszywym paszportem - w towarzystwie hrabiny Benity zamierza uciekać. 13:25 NA PÓŁNOC OD KALABRII Film dokumentalny, 67 min, Polska, 2009 Reżyseria: Marcin Sauter Scenariusz: Marcin Sauter Zdjęcia: Radosław Ładczuk, Łukasz Gutt Muzyka: Maciej Cieślak "Dokument bajkowy" o wymarzonym miejscu do życia, gdzie czas płynie powoli, ludzie dobrze się znają, akceptują swoje niedoskonałości, spotykają się, żeby porozmawiać i po prostu być razem. Sauterowi i jego ekipie udało się do filmu zaangażować całe miasteczko. Wystarczyło tylko dać mieszkańcom parę lekcji kuchni śródziemnomorskiej i sztuki carpe diem, by polska prowincja zaczęła przypominać malowniczą Kalabrię, a film - włoską komedię. 14:55 ŚNIĄC O MURAKAMIM (DREAMING MURAKAMI) Film dokumentalny, 57 min, Dania, 2017 Reżyseria: Nitesh Anjaan Haruki Murakami to dziś jeden z najpopularniejszych pisarzy na świecie, którego powieści przetłumaczono na kilkanaście języków i sprzedano w milionach egzemplarzy. W wieku 30 lat wydał debiutancką książkę "Słuchaj pieśni wiatru" (Hear the Wind Sing, 1979), którą wysłał na konkurs literacki, zajmując pierwsze miejsce i zdobywając nagrodę Gunz. Kiedy Mette Holm zaczyna tłumaczyć tę powieść na język duński, dwumetrowa żaba pojawia się na stacji metra w Tokio. Podąża za nią zdecydowana zaangażować tłumaczkę w walkę z gigantycznym robactwem, które powoli budzi się z głębokiego snu, gotowe zniszczyć świat. Gdy ponad 20 lat temu Holm po raz pierwszy trafiła na prozę Marukamiego, nie miała wówczas pojęcia, w jaki sposób literacki świat japońskiego autora wpłynie na jej własne życie. Od tego czasu Holm spędziła tysiące godzin, tłumacząc duńskim czytelnikom jego zagadkowe opowieści - historie, które nieustannie otwierają wyobraźnię i rzucają wyzwanie milionom odbiorców. Film opowiada o trudnej pracy Holm, która stara się znaleźć idealne tłumaczenie literatury Murakamiego, zdolne przekazać to, co jego bohaterowie próbują nam powiedzieć. Granica między rzeczywistością a wyobraźnią jest w tym filmie mocno zaburzona. Tłumaczka doskonale czuje się w świecie fantazji pisarza, w którym zwierzęta mówią i istnieją w wielu wymiarach. Obserwujemy Holm w trakcie jej pracy nad tłumaczeniem debiutanckiej powieści Murakamiego, podróży do Japonii, rozmów z innymi tłumaczami na temat trudnych do przełożenia słów. Poznajemy również ducha opowieści, który kiedyś, podczas meczu bejsbolowego, nawiedził Murakamiego i nigdy go już nie opuścił. 16:05 CWAŁ Komediodramat, 103 min, Polska, 1995 Reżyseria: Krzysztof Zanussi Scenariusz: Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Jarosław Żamojda Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Bartosz Obuchowicz, Maja Komorowska, Andrzej Szenajch, Karolina Wajda - Nowakowska, Piotr Szwedes, Piotr Adamczyk, Sławomira Łozińska "Kiedy doszedłem do opisywania stalinowskiej szkoły, zorientowałem się, że dotarłem do granicy nieprzekraczalnej ze względów cenzuralnych. Później też nie mógłbym tego filmu zrobić, chyba że w roku 1980, ale wtedy Ryszard Bugajski realizował"Przesłuchanie", które o wiele poważniej traktowało tamte czasy. Teraz wszystko się oddaliło, a ja postarzałem się o tyle, że nie chce mi się już rozliczać z tamtą epoką, ale ją wspominać. To było moje dzieciństwo" - mówił o motywach powstania "Cwału" Krzysztof Zanussi. Film ów miał być drugim po "Strukturze kryształu" (1969) w dorobku reżysera. Zmaterializował się dopiero ćwierć wieku później. Przez licznych krytyków został jednak nazwany jednym z ważniejszych, a na pewno najbardziej niezwykłym w dotychczasowym dorobku autora "Iluminacji". "Cwał" to bowiem... komedia, w dodatku dotycząca okresu stalinowskiego, a więc czasów życia w ciągłym strachu, ubeckich prześladowań, złowrogich polowań na prawdziwych i urojonych odstępców od "linii partii" i aksjomatów stalinowskiej wykładni marksizmu - leninizmu. Pogodny ton opowieści nie ma wszakże nic wspólnego z cynizmem. Przeciwnie - niesie trudne do określenia ciepło, którego trudno szukać we wcześniejszych dokonaniach Zanussiego. Reżyser nie zapomina też bynajmniej o okrucieństwie epoki, lecz na główny plan wysuwa się problem sposobu przetrwania w świecie pełnym kłamstwa i przemocy. Główna bohaterka filmu - pani Idalia - znakomicie zagrana przez Maję Komorowską - to stara panna z dobrego ziemiańskiego domu, która pod maską "szaleństwa" kryje determinację, by nie dać się "zdeklasować" i ocalić ostatni z azyli człowieka zniewolonego - azyl intymności. Jego namiastką jest hippika - prywatna pasja "zwariowanej ciotki". Pasja tym groźniejsza, że pachnie "pańskością" i sanacyjną fanaberią. Wszak w nowym, lepszym świecie konie służą głównie do pracy i defiladowych parad. Pani Idalia, mimo licznych grożących jej niebezpieczeństw, nie rezygnuje. Walcząc na swój sposób przeciw "bolszewickiej zarazie", balansuje na granicy moralności. Kłamie, kręci, wyrabia papiery na swoją nieistniejącą siostrę bliźniaczkę, by mieć kiedyś podwójną emeryturę. Zapisuje ją nawet do partii, a czerwoną legitymację chowa między karty Biblii. W postępowaniu Idalii nieustannie heroizm miesza się z otwartym podlizywaniem się znienawidzonej władzy. Nie może tego zrozumieć mały Hubert, wysłany przez matkę pod opiekę Idalii. Ojciec chłopca został po wojnie w Anglii, więc przed malcem zamknęła się droga do edukacji. Tylko zmieniając miejsce zamieszkania i udając sierotę oraz dzięki przebiegłości przyszywanej ciotki udaje mu się dostać do szkoły. Półlegalne zabiegi Idalii ratują go też przed relegowaniem, gdy zostaje rozpoznany jako element reakcyjny, upowszechniający wśród kolegów imperialistyczną literaturę ("Lenin" Ferdynanda Ossendowskiego). Chłopiec wychowany w kulcie wiary, prawdy i honoru nie może zrozumieć postawy ciotki. Na jego ciągłe pytania Idalia odpowiada wreszcie cytatem z Szekspira: "Są rzeczy na niebie i na ziemi, o których nie śniło się waszym filozofom". "To najbardziej autobiograficzny z moich filmów, jak karta wyjęta z rodzinnego albumu" - mówił po premierze Krzysztof Zanussi. Postać Huberta to niemal wierny portret reżysera z czasów dzieciństwa. Podobnie jest z innymi bohaterami. Ich odpowiedniki istniały naprawdę, wymogi scenariusza tylko nieznacznie zmodyfikowały właściwy im sposób bycia. Nie inaczej było z ciotką Idalią - centralną postacią filmu. To właśnie jej niezwykła osobowość sprawiła, że po latach pewien reżyser zrealizował równie niezwykły film o radości życia, której nie stłumią ani mury więzienia, ani szykany i prześladowania. Nagroda Specjalna na XXI Festiwalu w Gdyni w 1996 roku. Złota Kaczka '96 dla Mai Komorowskiej - w kategorii najlepsza polska aktorka. 18:05 ZAGINIONE SKARBY - SZTANDAR SZWOLEŻERÓW Film animowany, 4 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Szuszwedyk - Sadurska Scenariusz: Beata Szuszwedyk - Sadurska Muzyka: Michał Izydorczyk Cykl programów poświęconych kradzieżom dzieł sztuki. Sztandar Szwoleżerów został podarowany przez hrabiego Krasińskiego do puławskich zbiorów księżnej Czartoryskiej. Był to sztandar bojowy pierwszego lekkokonnego pułku polskiego gwardii francuskiej. Został wpisany na listę strat wojennych Muzeum Wojska Polskiego. 18:15 PRZESTRZEŃ PAMIĘCI - MUZEUM CENTRALNEGO OKRĘGU PRZEMYSŁOWEGO W STALOWEJ WOLI Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Muzeum Regionalne w Stalowej Woli często jest określane jako placówka muzealna reprezentująca dokonania przemysłowe, społeczne i przede wszystkim kulturowe dawnego Centralnego Okręgu Przemysłowego. Inicjatywa powołania takiego muzeum narodziła się w pierwszej połowie lat 90. dwudziestego wieku. W 1997 roku zapadła decyzja o jego powołaniu i jeszcze w tym samym roku nowej placówce udało się przeprowadzić pierwsze wystawy. W 2002 roku Muzeum Regionalne w Stalowej Woli otrzymało siedzibę w Zamku Lubomirskich. Dzisiaj to jedna z najważniejszych placówek kulturalnych wschodniej Polski, a szczególnie regionu nadsańskiego. To także bardzo ważna placówka dokumentująca dokonania gospodarcze Polski i Polaków na przestrzeni ostatnich stu lat. 20:00 W TRZY MIESIĄCE DOOKOŁA ŚWIATA - MADE IN BANGLADESH (MADE IN BANGLADESH) Dramat, 95 min, Dania/Francja, 2019 Reżyseria: Rubaiyat Hossain Scenariusz: Rubaiyat Hossain, Philippe Barrire Aktorzy: Rikita Nandini Shimu, Novera Rahman, Deepanwita Martin Shimu (Rikita Nandini Shimu) pracuje jako szwaczka w fabryce ubrań w Dhace. Swoją pracą utrzymuje nie tylko siebie, ale również swojego bezrobotnego męża. Zachowanie zarządców fabryki po pożarze, w którym ginie jedna z pracownic, motywuje Shimu do udziału w spotkaniu na temat praw pracowniczych. Wspierana przez lokalną działaczkę na rzecz praw kobiet, zaczyna organizować w fabryce związek zawodowy. Jednakże, napotyka opór na każdym kroku: zarządcy fabryki grożą jej na wszystkie sposoby, współpracownice nie chcą jej wspierać w strachu przed utratą pracy, a urzędnicy odwlekają formalności. 22:15 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - MROCZNE OBLICZE HOLLYWOOD - ODC. 1 "CHCIWOŚĆ" (THE DARK SIDE OF HOLLYWOOD - "GREED" EP. 1) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Claudia Collao Scenariusz: Claudia Collao Muzyka: Guillaume Tunzini Są filmy, które osiągają status kultowych. Zdarzają się też takie, które stają się największymi porażkami kasowymi, a później również osiągają status kultowych. Niektóre filmy nigdy nie zostały ukończone lub są nadmiernie skrócone, ale z perspektywy czasu uznawane są za świetne. Claudia Collao w swojej czteroczęściowej serii "Mroczne oblicze Hollywood" przygląda się kilku filmom cenionym dziś, ale ponoszącym kasową klęskę w momencie premiery lub zrealizowanym w formie zupełnie nieodpowiadającej wizji ich twórców. Pierwsza część tej miniserii dotyczy "Chciwości" Ericha von Stroheima, filmu, który towarzyszył narodzinom wytworni Metro - Goldwyn - Mayer, a przede wszystkim początkom systemu studyjnego. Przekroczył on znacznie budżet, a Stroheim zrealizował ostatecznie trwający dziewięć i pół godziny film, który został drastycznie okrojony przez producenta. Był to jeden z pierwszych przykładów zredukowania przez studio twórczego talentu reżysera do roli zwykłego pracownika. Dziś "Chciwość" jest uznawana za arcydzieło niemego kina. Kolejne odcinki to "Zdobywca" Dicka Powella, "Kleopatra" Josepha L. Mankiewicza i "Wrota niebios" Michaela Cimino. 23:20 JAZZ.PL - ADZIK SENDECKI + ATOM STRING QUARTET Koncert, 64 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Dawid Lubowicz, Mateusz Smoczyński, Michał Zaborski, Krzysztof Lenczowski, Władysław "Adzik" Sendecki Współpraca Władysława "Adzika" Sendeckiego i Atom String Quartet rozpoczęła się podczas koncertu na festiwalu Jazz w Ogrodach Ministrów w Berlinie w 2012 roku. Jej kulminacją był wspólny występ ostatniego dnia festiwalu Jazz Baltica w 2013, gdzie do kwintetu dołączyli legendarny włoski trębacz Paolo Fresu, kontrabasista Christian von Kaphengst i perkusista Wolfgang Haffner. Artyści wystąpili wspólnie także w NOSPR w Katowicach, na Festiwalu Leipziger Jazztage, w siedzibie NDR w Hamburgu oraz w Dubaju. 00:40 LEKKIE OBYCZAJE - SOFIA (SOFIA) Dramat, 82 min, Katar/Francja, 2018 Reżyseria: Meryem Benm'Barek - Aloisi Scenariusz: Meryem Benm’Barek - Aloisi Aktorzy: Maha Alemi, Lubna Azabal, Sarah Perles, Faouzi Bensaidi, Hamza Khafif Akcja filmu została osadzona we współczesnych realiach Maroka, gdzie tradycja miesza się z nowoczesnością. 20 - letnia Sofia mieszka z rodzicami w Casablance. Jest w ciąży, ale nawet sama przed sobą nie chce się do tego przyznać. Obawia się konsekwencji, jakie ją czekają. Pozamałżeński seks jest w jej kraju karany więzieniem. Sofia musi podjąć ważne decyzje, które uratują honor rodziny i zaważą na całym jej przyszłym życiu. 02:20 KINO NOCNE - CHAOS Dramat, obyczajowy, 123 min, Polska, 2005 Reżyseria: Xawery Żuławski Scenariusz: Xawery Żuławski Zdjęcia: Marian Prokop Muzyka: Jan Komar Aktorzy: Maria Strzelecka, Marcin Brzozowski, Sławoj Jędrzejewski, Helena Sztyber, Anna Gryszkówna, Borys Szyc, Magdalena Cielecka, Paweł Wiczak, Mariusz Bonaszewski, Grzegorz Borek, Robert Sikorski, Maciej Zabielski, Wojciech Kowman, Barbara Sołtysik, Ireneusz Kozioł Debiut fabularny Xawerego Żuławskiego (rocznik 1971), syna Andrzeja Żuławskiego. Artysta wcześniej realizował filmy reklamowe, pracował też jako asystent reżysera przy fabułach Mariusza Grzegorzka i Artura Urbańskiego. Jako samodzielny reżyser ma ponadto na koncie kilka seriali: "Pitbull", "Tancerze", Aida","Krew z krwi","Prawo Agaty" oraz film fabularny z 2009 r."Wojna polsko - ruska". W przypadku"Chaosu"tytuł stanowić może jednocześnie najkrótszą recenzję tego filmu. Opowiada o młodych ludziach, którzy usiłują znaleźć swoje miejsce w życiu, określić się w ogólnym zamęcie. Każdemu z bohaterów jakoś się nie układa, każdy boryka się z przeciwnościami, każdy nosi w sobie bunt. Łączą ich marzenia o lepszej przyszłości, różni droga, którą chcą dojść do celu. Otaczają ich pokręceni znajomi, środowisko, krewni - jeśli nie pokręceni, to wypaleni wewnętrznie i znużeni latami zmarnowanymi na próbach wyjścia z chaosu. Czy młodzi zdołają uniknąć takiego losu? Sławek, Paweł"Blondas"i Mikołaj"Niki"są przyrodnimi braćmi: Sławek i Paweł mają różne matki, ale wspólnego ojca - byłego kapitana żeglugi, schorowanego alkoholika. Jest jeszcze Marysia"Mania", przyrodnia siostra Pawła (oboje z jednej matki). Sławek, ambitny prawnik, ma się niedługo żenić, ale jednocześnie ma romans z piękną, wyrachowaną żoną swojego szefa, Hanną von Bronheim. Oboje chcą potajemnie zrobić nielegalny interes na ogromną sumę, szantażując kalekiego von Bronheima, a potem - jak obiecuje Hanna - może uciekną razem gdzieś daleko. Sławek ma, co prawda, wątpliwości, bo to przecież nieetyczne i absolutnie nie w porządku wobec zakochanej w nim szczerze narzeczonej Ani, ale nie potrafi zdobyć się na sprzeciw, pokusa jest zbyt silna. Dopiero nieoczekiwane wydarzenie w dniu ślubu zmusi go do całkowitej zmiany planów. Niki rzucił szkołę, pracować też mu się nie chce. Trochę punk, trochę anarchista, popija i popala co się da. Na rodzinnym przyjęciu wigilijnym spotyka Manię, oboje bardzo przypadają sobie do gustu. Paweł i Sławek, patrząc krzywo na romans"rodzeństwa", spuszczają Nikiemu porządne manto, zabraniając mu zbliżać się do 16 - letniej Mani. Z braku lepszych pomysłów Niki wyjeżdża na dwa lata do Berlina, gdzie obija się wśród podobnych mu niebieskich ptaków. Paweł kocha się w pracującej w sex - shopie Marcie i handluje ciuchami na Stadionie Dziesięciolecia, ale interes kiepsko się kręci. Nie będąc w stanie płacić gangsterowi Frankowi żądanego haraczu, chłopak dostaje od niego propozycję zmiany zajęcia: miałby być żołnierzem Franka i zabijać ludzi. Wierząc, że to wreszcie pozwoli mu odbić się od dna, Paweł przyjmuje ofertę. W jego oczach Franek przebierze miarę dopiero wtedy, gdy okaże się, że skrzywdził i bezwzględnie wykorzystuje Martę. Po powrocie do Polski Niki szybko odnajduje Manię, w której z kolei od najmłodszych lat kocha się Łysy, kolega z tego samego podwórka, przebywający teraz w wojsku. Mania jednak nie chce Łysego, nie imponuje jej też swoim bogactwem kierownik erotoman z supermarketu, w którym dziewczyna pracuje. Wszystkich dystansuje bowiem Niki, z którym Mania - wegetarianka i punkówa marząca o karierze piosenkarskiej - wyruszy w Polskę. Ale chwile szczęścia przerwie im nieoczekiwana tragedia.