TVP Nauka Środa, 05.07.2023 06:00 PODRÓŻNIK - SANTIAGO DE COMPOSTELA Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2003 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Daleka i ciekawa podróż. Magiczne miejsce w zachodniej Hiszpanii. Santiago de Compostela, w VIII wieku znaleziono tam ciało św. Jakuba Starszego i od tamtego czasu datuje się sława Santiago. Katedra, grób św. Jakuba, celebrowanie kadzidła, pielgrzymi - uczestnicy tzw. Camino de Santiago. W programie poznamy miasto i jego zabytki i kulinarne specjały tego regionu. 06:30 PODRÓŻNIK - LIZBONA Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino W kolejnym wydaniu "Podróżnika" wizyta w Lizbonie, jednym z najpiękniejszych miast Europy. Stolica Portugalii przeszła dramatyczne chwile wskutek pamiętnego trzęsienia ziemi w noc Wszystkich Świętych 1755 r. W gruzach legła wtedy połowa miasta, a fale tsunami zalały wiele regionów kraju. Zginęło wtedy ponad 30.000 ludzi. Symbolem tamtej tragedii są ruiny kościoła karmelitów wznoszące się ponad miastem. Łatwo je zwiedzić, wsiadając do Santa Justa, niezwykłej windy zbudowanej przez Raoula Mesniera de Ponsarda, ucznia samego Gustawa Eiffela. Stanęła w 1901 r. i z miejsca stała się wizytówką miasta. Wizyta w Lizbonie rozpoczyna się od Alfamy, starej dzielnicy, pamiętającej jeszcze czasy Maurów. Alfama zasłynęła w latach 30. , kiedy to odkryto fado, melancholijną muzykę śpiewaną w knajpach i zakamarkach ulic. To muzyka saudade - tęsknoty. W żyłach Portugalczyków płynie wszak krew żeglarzy, którzy w XV wieku wyruszali z Lizbony, by zmierzyć się z nieznanym oceanem, odkrywać nowe lądy. Emocje, którzy czuli ludzie żegnający swych bliskich na portowym nabrzeżu, to partytura fado. Saudade nie ma odpowiednika w żadnym innym języku, to gąszcz emocji, których nie sposób nazwać, ani wyrazić w żaden inny sposób niż muzyką. O fado opowiadają gwiazdy lizbońskiej sceny: Jorge Fernando i Ana Mouro. W programie nie mogło również zabraknąć wizyty w muzeum fado. Spacery po Lizbonie to czysta przyjemność, zwłaszcza, jeśli za przewodnika ma się Fernando Pessoę, poetę i pisarza, a raczej jego książkę o Lizbonie będącą niedoścignionym wzorem dla amatorów turystyki. I choć Pessoa zmarł wiele lat temu, to jego dzieło czytane zwłaszcza w "Brazileirze", kawiarni artystów i bohemy, dostarcza wielu wrażeń i emocji - do dziś aktualnych. 06:55 CZY WIESZ, ŻE? - /81/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 07:25 CZY WIESZ, ŻE? - /82/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 08:00 OPERACJA ZDROWIE - UDARY MÓZGU Magazyn medyczny, 25 min, Polska, 2019 Autor: Piotr Poraj - Poleski Udar mózgu to jego uszkodzenie, obumarcie jego fragmentów z powodu zatrzymania dopływu krwi do tkanki mózgowej. Wyróżniamy dwa jego rodzaje: udar niedokrwienny mózgu i udar krwotoczny. Kiedyś udar uważany był przede wszystkim za chorobę ludzi starych, a średni wiek zachorowania mieścił się w przedziale 65 - 70 lat. Niestety, obecnie udarów doznaje coraz więcej ludzi młodych. Na udar mózgu każdego roku zapadają przynajmniej dwie na tysiąc osób w populacji ogólnej. W programie o czynnikach zwiększających ryzyko udarów, o objawach, diagnostyce i leczeniu. Będziemy też mówić o złotej godzinie, czyli jak najszybszym wdrożeniu leczenia, bo od początku udaru mózgu każda sekunda jest na wagę złota. 08:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 21 OTWOCK Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tym razem Tomasz Bednarek ruszy w okolice Warszawy. Jadąc na południe wzdłuż Wisły, warto zatrzymać się w Otwocku i jego okolicach. Z jednej strony mamy miasto z uzdrowiskową historią i piękną rzeką Świder, o której pisał sam Gałczyński. Z drugiej zaś w położonym nieopodal Otwocku Wielkim możemy podziwiać przykłady sztuki ebenistycznej, czyli sztuki tworzenia mebli. W Józefowie z kolei czeka na nas unikalna kolekcja rysunków i rycin znakomitego ilustratora, który z Otwockiem i tamtejszym uzdrowiskiem miał wiele wspólnego. Na trasie tej wędrówki zobaczymy też zabytkowe drewniane budynki nawiązujące do alpejskich pensjonatów oraz rosyjskich dacz. Są one zbudowane w stylu charakterystycznym dla tej okolicy, określanym jako świdermajer. Nazwę wprowadził Konstanty Ildefons Gałczyński. Nawiązując do nazwy rzeki Świder, zabawnie przekształcił nazwę mieszczańskiego stylu biedermeier. 09:00 DIGITS: HISTORIA INTERNETU. POŁĄCZENI Z PRZYSZŁOŚCIĄ. (DIGITS) Serial dokumentalny, 52 min, USA, 2016 Ta trzyczęściowa seria dokumentalna opowiada historię i wpływ Internetu: jak działa, jak ewoluował, jakie technologie zrodził i dokąd może nas zaprowadzić w następnej dekadzie. 10:00 GENIUSZE I MARZYCIELE. BANACH. MIĘDZY DUCHEM A MATERIĄ Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2018 Scenariusz: Wiesław Saniewski Film dokumentalny przedstawiający postać wybitnego polskiego matematyka Stefana Banacha, jednego z najważniejszych naukowców w historii światowej nauki. Jego odkrycia miały i wciąż mają duży wpływ nie tylko na na badania naukowe, ale także na zastosowania w przemyśle, medycynie, zapewnieniu bezpieczeństwa itd. O Stefanie Banachu i lwowskiej szkole matematycznej mówić będą m.in.: matematyk prof. Roman Duda, były rektor Uniwersytetu Wrocławskiego; wybitny uczony, genetyk i onkolog, mieszkający na stałe w USA prof. Wacław Szybalski; Mariusz Urbanek, autor książki o polskich matematykach we Lwowie pt. "Genialni. Lwowska szkoła matematyczna". Przewodnikiem po współczesnym świecie zastosowań przestrzeni Banacha będzie emerytowany wybitny szwedzki matematyk Per Enflo. Jest on ostatnim laureatem nagrody polskich matematyków, skupionych we Lwowie wokół osoby Stefana Banacha, za rozwiązanie nierozwiązanego wcześniej problemu, postawionego przez lwowskich matematyków podczas tradycyjnych spotkań w nieistniejącej dziś Kawiarni Szkockiej. W 1972 roku laureat otrzymał z rąk matematyka ze szkoły Banacha prof. Stanisława Mazura w nagrodę żywą gęś. Oprócz rozmów w filmie znajdą się m.in. inscenizowane sceny z udziałem wnuków szwedzkiego matematyka, służące wyjaśnieniu wielkości i znaczenia polskiego uczonego we współczesnym świecie; rozmowy z najbliższym krewnym Stefana Banacha prof. Johnem Greczkiem; różnorodne materiały dokumentalne, takie jak zdjęcia dawnej oryginalnej księgi szkockiej, która obecnie znajduje się w Nowej Zelandii, kontynuatorki tej księgi, założonej we Wrocławiu przez wychowanków Banacha oraz miejsca, gdzie przestrzenie Banacha mają zastosowanie dzisiaj. Tymi miejscami będą na przykład: lotnisko O’Hare w Chicago, szpitale, fabryka samochodów Volvo w Szwecji. Zdjęcia kręcono w kwietniu i w maju 2018 roku we Wrocławiu i we Lwowie oraz w Szwecji i USA. 11:00 PODRÓŻNIK - SANTIAGO DE COMPOSTELA Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2003 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Daleka i ciekawa podróż. Magiczne miejsce w zachodniej Hiszpanii. Santiago de Compostela, w VIII wieku znaleziono tam ciało św. Jakuba Starszego i od tamtego czasu datuje się sława Santiago. Katedra, grób św. Jakuba, celebrowanie kadzidła, pielgrzymi - uczestnicy tzw. Camino de Santiago. W programie poznamy miasto i jego zabytki i kulinarne specjały tego regionu. 11:30 PODRÓŻNIK - LIZBONA Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino W kolejnym wydaniu "Podróżnika" wizyta w Lizbonie, jednym z najpiękniejszych miast Europy. Stolica Portugalii przeszła dramatyczne chwile wskutek pamiętnego trzęsienia ziemi w noc Wszystkich Świętych 1755 r. W gruzach legła wtedy połowa miasta, a fale tsunami zalały wiele regionów kraju. Zginęło wtedy ponad 30.000 ludzi. Symbolem tamtej tragedii są ruiny kościoła karmelitów wznoszące się ponad miastem. Łatwo je zwiedzić, wsiadając do Santa Justa, niezwykłej windy zbudowanej przez Raoula Mesniera de Ponsarda, ucznia samego Gustawa Eiffela. Stanęła w 1901 r. i z miejsca stała się wizytówką miasta. Wizyta w Lizbonie rozpoczyna się od Alfamy, starej dzielnicy, pamiętającej jeszcze czasy Maurów. Alfama zasłynęła w latach 30. , kiedy to odkryto fado, melancholijną muzykę śpiewaną w knajpach i zakamarkach ulic. To muzyka saudade - tęsknoty. W żyłach Portugalczyków płynie wszak krew żeglarzy, którzy w XV wieku wyruszali z Lizbony, by zmierzyć się z nieznanym oceanem, odkrywać nowe lądy. Emocje, którzy czuli ludzie żegnający swych bliskich na portowym nabrzeżu, to partytura fado. Saudade nie ma odpowiednika w żadnym innym języku, to gąszcz emocji, których nie sposób nazwać, ani wyrazić w żaden inny sposób niż muzyką. O fado opowiadają gwiazdy lizbońskiej sceny: Jorge Fernando i Ana Mouro. W programie nie mogło również zabraknąć wizyty w muzeum fado. Spacery po Lizbonie to czysta przyjemność, zwłaszcza, jeśli za przewodnika ma się Fernando Pessoę, poetę i pisarza, a raczej jego książkę o Lizbonie będącą niedoścignionym wzorem dla amatorów turystyki. I choć Pessoa zmarł wiele lat temu, to jego dzieło czytane zwłaszcza w "Brazileirze", kawiarni artystów i bohemy, dostarcza wielu wrażeń i emocji - do dziś aktualnych. 12:00 CZY WIESZ, ŻE? - /81/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 12:30 CZY WIESZ, ŻE? - /82/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 13:00 OPERACJA ZDROWIE - UDARY MÓZGU Magazyn medyczny, 25 min, Polska, 2019 Autor: Piotr Poraj - Poleski Udar mózgu to jego uszkodzenie, obumarcie jego fragmentów z powodu zatrzymania dopływu krwi do tkanki mózgowej. Wyróżniamy dwa jego rodzaje: udar niedokrwienny mózgu i udar krwotoczny. Kiedyś udar uważany był przede wszystkim za chorobę ludzi starych, a średni wiek zachorowania mieścił się w przedziale 65 - 70 lat. Niestety, obecnie udarów doznaje coraz więcej ludzi młodych. Na udar mózgu każdego roku zapadają przynajmniej dwie na tysiąc osób w populacji ogólnej. W programie o czynnikach zwiększających ryzyko udarów, o objawach, diagnostyce i leczeniu. Będziemy też mówić o złotej godzinie, czyli jak najszybszym wdrożeniu leczenia, bo od początku udaru mózgu każda sekunda jest na wagę złota. 13:20 POLACY ŚWIATU - HELENA SPARROW Magazyn, 5 min, Polska, 2021 Cykl etiud filmowych przybliżających widzom sylwetki wybitnych polskich naukowców żyjących w różnych zakątkach świata, którzy swoją pracą i odkryciami dali podstawy do rozwoju nauki. W krótkich filmach poznamy niezwykłe historie wybitnych Polaków, którzy pomimo odległości, jaka ich dzieliła od Ojczyzny, sercem oddani byli Polsce, ale swoim umysłem i talentem służyli innym narodom. 13:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 21 OTWOCK Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tym razem Tomasz Bednarek ruszy w okolice Warszawy. Jadąc na południe wzdłuż Wisły, warto zatrzymać się w Otwocku i jego okolicach. Z jednej strony mamy miasto z uzdrowiskową historią i piękną rzeką Świder, o której pisał sam Gałczyński. Z drugiej zaś w położonym nieopodal Otwocku Wielkim możemy podziwiać przykłady sztuki ebenistycznej, czyli sztuki tworzenia mebli. W Józefowie z kolei czeka na nas unikalna kolekcja rysunków i rycin znakomitego ilustratora, który z Otwockiem i tamtejszym uzdrowiskiem miał wiele wspólnego. Na trasie tej wędrówki zobaczymy też zabytkowe drewniane budynki nawiązujące do alpejskich pensjonatów oraz rosyjskich dacz. Są one zbudowane w stylu charakterystycznym dla tej okolicy, określanym jako świdermajer. Nazwę wprowadził Konstanty Ildefons Gałczyński. Nawiązując do nazwy rzeki Świder, zabawnie przekształcił nazwę mieszczańskiego stylu biedermeier. 14:00 DIGITS: HISTORIA INTERNETU. POŁĄCZENI Z PRZYSZŁOŚCIĄ. (DIGITS) Serial dokumentalny, 52 min, USA, 2016 Ta trzyczęściowa seria dokumentalna opowiada historię i wpływ Internetu: jak działa, jak ewoluował, jakie technologie zrodził i dokąd może nas zaprowadzić w następnej dekadzie. 15:00 SEKRETY JOWISZA (JUPITER REVEALED) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Thomas Hewitson Zdjęcia: Andrew Fleming Dokument z serii "Horizon" opowiada o Jowiszu. Ten film podąża za misją Juno i w końcu odkrywa niektóre ukryte tajemnice planety. Jowisz jest planetą potworem. Wszystkie planety, asteroidy i komety naszego Układu Słonecznego zmieściłyby się w nim. Ale do tej pory zaskakująco mało wiedzieliśmy o tym największym gigancie gazowym. 16:00 GENIUSZE I MARZYCIELE. BANACH. MIĘDZY DUCHEM A MATERIĄ Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2018 Scenariusz: Wiesław Saniewski Film dokumentalny przedstawiający postać wybitnego polskiego matematyka Stefana Banacha, jednego z najważniejszych naukowców w historii światowej nauki. Jego odkrycia miały i wciąż mają duży wpływ nie tylko na na badania naukowe, ale także na zastosowania w przemyśle, medycynie, zapewnieniu bezpieczeństwa itd. O Stefanie Banachu i lwowskiej szkole matematycznej mówić będą m.in.: matematyk prof. Roman Duda, były rektor Uniwersytetu Wrocławskiego; wybitny uczony, genetyk i onkolog, mieszkający na stałe w USA prof. Wacław Szybalski; Mariusz Urbanek, autor książki o polskich matematykach we Lwowie pt. "Genialni. Lwowska szkoła matematyczna". Przewodnikiem po współczesnym świecie zastosowań przestrzeni Banacha będzie emerytowany wybitny szwedzki matematyk Per Enflo. Jest on ostatnim laureatem nagrody polskich matematyków, skupionych we Lwowie wokół osoby Stefana Banacha, za rozwiązanie nierozwiązanego wcześniej problemu, postawionego przez lwowskich matematyków podczas tradycyjnych spotkań w nieistniejącej dziś Kawiarni Szkockiej. W 1972 roku laureat otrzymał z rąk matematyka ze szkoły Banacha prof. Stanisława Mazura w nagrodę żywą gęś. Oprócz rozmów w filmie znajdą się m.in. inscenizowane sceny z udziałem wnuków szwedzkiego matematyka, służące wyjaśnieniu wielkości i znaczenia polskiego uczonego we współczesnym świecie; rozmowy z najbliższym krewnym Stefana Banacha prof. Johnem Greczkiem; różnorodne materiały dokumentalne, takie jak zdjęcia dawnej oryginalnej księgi szkockiej, która obecnie znajduje się w Nowej Zelandii, kontynuatorki tej księgi, założonej we Wrocławiu przez wychowanków Banacha oraz miejsca, gdzie przestrzenie Banacha mają zastosowanie dzisiaj. Tymi miejscami będą na przykład: lotnisko O’Hare w Chicago, szpitale, fabryka samochodów Volvo w Szwecji. Zdjęcia kręcono w kwietniu i w maju 2018 roku we Wrocławiu i we Lwowie oraz w Szwecji i USA. 17:00 PODRÓŻNIK - ZAMKI I KLASZTORY ESTRAMADURY Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Estremadura, wyżynna kraina o bogatym krajobrazie, to region położony w środkowej Portugalii. Dla turystów lubiących wędrówki, historię, ruiny, tajemnicze zamki, klimaty przeszłości, dobrą kuchnię jest to miejsce idealne. Zaczynamy od Batalhy, być może najbardziej imponującego miejsca w całej Portugalii. W 1385 roku rozegrała się tam wielka bitwa, której uhonorowaniem stał się kościół dominikanów Santa Maria da Vitoria. Wojska Jana I Wielkiego pokonały liczniejszą armię kastylijską. Dla Portugalczyków bitwa ta miała znaczenie podobne do naszego Grunwaldu. Z Batalhy przeniesiemy się do Tomar, miasteczka założonego przez mistrza zakonu templariuszy Gualdima Paisa. Urocze, pełne krętych uliczek i zakamarków miasteczko to wielki skarb dla kultury portugalskiej. Znajduje się tam najstarsza synagoga, są też liczne kościoły, akwedukt, a nade wszystko potężny zamek, który służył już zakonowi chrystusowemu. Bo tak zostali nazwani templariusze, po delegalizacji. W programie znajdą się ciekawe informacje o życiu templariuszy. Autorzy przybliżą widzom świadectwa ich dawnej świetności oraz kuchnię. Będzie wizyta w nadmorskim, uroczym miasteczku Nazare i tamtejszej kaplicy Matki Boskiej. Ponadto usłyszymy rady i praktyczne uwagi na temat podróżowania do Estremadury. 17:30 PODRÓŻNIK - DURBAN Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Durban to jedno z najbardziej znanych afrykańskich miast. Stolica KwaZulu-Natal, prowincji Republiki Południowej Afryki, stała się miejscem wielu znaczących bitew i wydarzeń historycznych. Odkryte przez Vasco da Gamę i nazwane przez niego Natalem ziemie Zulusów od dawna interesowały największe potęgi kolonialne świata: Portugalczyków, Holendrów, Anglików. Ci ostatni zadomowili się w KwaZulu-Natal na bardzo długo. Po wojnach burskich stali się oni faktycznymi panami tej ziemi. Jeśli dodamy do tego krwawe wojny z Zulusami, obraz historii prowincji staje się bardzo wyrazisty. Ale nie tylko historia ściąga do Durbanu turystów: miasto to uchodzi za jedną z największych atrakcji świata. To przede wszystkim uroda i zakątki miasta, parki narodowe i wspaniałe plaże z licznymi hotelami. W Durbanie znajduje się również największe na świecie oceanarium. Zbudowane niedawno kosztem wielu milionów dolarów, budzi zachwyt wszystkich bywalców. Stało się popularnym centrum rozrywki: stworzone na dnie zatopionego wraku statku, jest idealnym miejscem do oglądania podmorskiej fauny. Żółwie, rekiny, mureny, rzadkie gatunki ryb i skorupiaków, rafa koralowa w niezwykłej scenerii jak z Nautilusa, a do tego delfinarium i atrakcyjne show dla całych rodzin, sklepy, restauracje i plaże - oto najkrótszy opis miejsca, które ściąga rokrocznie miliony turystów. W Durbanie powstało także niedawno centrum Sibaya z wioską zuluską i autentycznym księciem, prawnukiem słynnego zuluskiego wodza. W programie ponadto różne porady dla udających się do RPA na urlop. Prowadzi Anna Kwiatkowska. 18:00 CZY WIESZ, ŻE? - /83/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 18:30 CZY WIESZ, ŻE? - /84/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 19:00 ZACZNIJ OD ZDROWIA - /9/ NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Barańska-Cieślak Prowadzący: Adam Giza Magazyn Telewizji Polskiej o tematyce prozdrowotnej. W każdym odcinku poruszymy inne zagadnienie z obszaru medycyny: nadciśnienie, choroby onkologiczne, problemy z oddychaniem, zdrowie psychiczne czy aktywność fizyczna to tylko część z nich. Niepełnosprawność. Prędzej czy później prawie każdy z nas doświadczy jej na własnej skórze. Pytanie tylko, czy tymczasowo, czy trwale. Jak żyć z niepełnosprawnością? Jak pomóc osobie niepełnosprawnej? Czego absolutnie nie robić? Wyjątkowo ważny odcinek, który po prostu trzeba zobaczyć! Prowadzący - Adam Giza. 19:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 22 KSIĘSTWO ŚWIDNICKO - JAWORSKIE Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Magdalena Felis Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tym razem cofniemy się do wydarzeń sprzed ponad 700 lat. W XIII wieku Polska była w apogeum rozbicia dzielnicowego, które podzieliło kraj na małe, niezależne od siebie księstwa. Zwyczajowe prawo Piastów zapewniało każdemu członkowi rodu ojcowiznę, a że dynastia szybko się rozrastała, trzeba było wciąż wydzielać kolejne części i tworzyć nowe księstwa. Jednym z nich było Księstwo Świdnicko-Jaworskie, najpotężniejsze i najbogatsze na Śląsku. Jego świetność przetrwała w świadomości mieszkańców i w olśniewającej architekturze. To tu - w Jaworze i Świdnicy - odwiedzimy niezwykłe drewniane kościoły, zamek w Bolkowie z unikatową na skalę Europy wieżą z dziobem czy jeden z najlepiej zachowanych w Polsce zespołów kamienic na świdnickim rynku. Trudno znaleźć drugie takie miejsce, gdzie można tak dosłownie dotykać historii, zachowanej w formach skalnych, przyrodzie, kamieniu, drewnie, glinie i wreszcie: w ścianach wiekowych kamienic. A to wszystko to w dostojnym cieniu Sudetów. 20:00 W SIDŁACH FRANKENSTEINA - NARODZINY BOMBY ATOMOWEJ - KARA ZA GRZECHY (THE FRANKENSTEIN TEMPTATION) Film dokumentalny, 45 min, Japonia, 2018 Nauka pozwala ludziom marzyć, tworzyć dobro, ale może też być nieubłaganie okrutna. Takie właśnie okrutne okazało się dążenie młodego Frankensteina do stworzenia człowieka idealnego, bo powołało do życia istotę szpetną, odrażającą, ohydną. Serial niezwykle zajmująco i wnikliwie przedstawia takie właśnie przypadki ukryte w cieniu historii, ujawniając tym samym nieodparte pokusy nauki. Każdy odcinek oparty jest na prawdziwej historii, nawet jeśli trudno w nią uwierzyć i jest bogaty w efekty wizualne nadające całej serii niepowtarzalny styl. "W sidłach Frankensteina" zgłębia historie naukowców, którzy ostatecznie pochylili się w kierunku ciemnej strony mocy. Ten odcinek opowiada o naukowcach, którzy stali za Projektem Manhattan - ogromnym przedsięwzięciem, które stworzyło bombę atomową. Wszystko zaczęło się od listu Alberta Einsteina skierowanego do prezydenta USA, Franklina D. Roosevelta. W liście tym Einstein podkreślił, że nazistowskie Niemcy wykorzystywały energię jądrową do budowy niezwykle potężnej bomby nowego typu, która mogłaby niszczyć całe porty i skłonił Roosevelta do zlecenia prac nad opracowaniem bomby atomowej. Bohaterem głównym odcinka jest Robert Oppenheimer, ojciec bomby atomowej, który przewodził naukowcom, którzy nad nią pracowali; film ujawnia grzech i karę naukowców zaangażowanych w rozwój broni jądrowej. 21:00 . - NA TROPIE EPIDEMII - WIRUSY (DISEASE HUNTERS) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2021 Co może spowodować kolejną pandemię? W tej trzyodcinkowej serii dokumentalnej poznajemy Disease Hunters (Łowców chorób), zespoły międzynarodowych naukowców na pierwszej linii frontu, które ścigają się, aby zidentyfikować, zbadać i unicestwić choroby zakaźne, patogeny i drobnoustroje. W tej wielokrotnie nagradzanej miniserii dokumentalnej występują czołowi naukowcy z Tajlandii, Singapuru, Kambodży, Japonii, Filipin, Islandii, Indii, Wielkiej Brytanii i USA, co podkreśla międzynarodową współpracę i wymianę danych. Naukowcy w filmie łączą także dzisiejsze epidemie z epidemiami historycznymi i badają czynniki, które mogą przyspieszyć przyszłe epidemie, takie jak interakcje człowiek - zwierzę, lekooporność, zmiana klimatu, urbanizacja i globalizacja. Omawiane choroby obejmują koronawirusa COVID - 19, grypę, świńską grypę H1N1, polio, superbakterie, gruźlicę, malarię i dengę. Laureat: Srebrny Medal, film dokumentalny na World Media Festivals Awards 22:00 GENIUSZE I MARZYCIELE. BANACH. MIĘDZY DUCHEM A MATERIĄ Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2018 Scenariusz: Wiesław Saniewski Film dokumentalny przedstawiający postać wybitnego polskiego matematyka Stefana Banacha, jednego z najważniejszych naukowców w historii światowej nauki. Jego odkrycia miały i wciąż mają duży wpływ nie tylko na na badania naukowe, ale także na zastosowania w przemyśle, medycynie, zapewnieniu bezpieczeństwa itd. O Stefanie Banachu i lwowskiej szkole matematycznej mówić będą m.in.: matematyk prof. Roman Duda, były rektor Uniwersytetu Wrocławskiego; wybitny uczony, genetyk i onkolog, mieszkający na stałe w USA prof. Wacław Szybalski; Mariusz Urbanek, autor książki o polskich matematykach we Lwowie pt. "Genialni. Lwowska szkoła matematyczna". Przewodnikiem po współczesnym świecie zastosowań przestrzeni Banacha będzie emerytowany wybitny szwedzki matematyk Per Enflo. Jest on ostatnim laureatem nagrody polskich matematyków, skupionych we Lwowie wokół osoby Stefana Banacha, za rozwiązanie nierozwiązanego wcześniej problemu, postawionego przez lwowskich matematyków podczas tradycyjnych spotkań w nieistniejącej dziś Kawiarni Szkockiej. W 1972 roku laureat otrzymał z rąk matematyka ze szkoły Banacha prof. Stanisława Mazura w nagrodę żywą gęś. Oprócz rozmów w filmie znajdą się m.in. inscenizowane sceny z udziałem wnuków szwedzkiego matematyka, służące wyjaśnieniu wielkości i znaczenia polskiego uczonego we współczesnym świecie; rozmowy z najbliższym krewnym Stefana Banacha prof. Johnem Greczkiem; różnorodne materiały dokumentalne, takie jak zdjęcia dawnej oryginalnej księgi szkockiej, która obecnie znajduje się w Nowej Zelandii, kontynuatorki tej księgi, założonej we Wrocławiu przez wychowanków Banacha oraz miejsca, gdzie przestrzenie Banacha mają zastosowanie dzisiaj. Tymi miejscami będą na przykład: lotnisko O’Hare w Chicago, szpitale, fabryka samochodów Volvo w Szwecji. Zdjęcia kręcono w kwietniu i w maju 2018 roku we Wrocławiu i we Lwowie oraz w Szwecji i USA. 23:00 PODRÓŻNIK - ZAMKI I KLASZTORY ESTRAMADURY Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Estremadura, wyżynna kraina o bogatym krajobrazie, to region położony w środkowej Portugalii. Dla turystów lubiących wędrówki, historię, ruiny, tajemnicze zamki, klimaty przeszłości, dobrą kuchnię jest to miejsce idealne. Zaczynamy od Batalhy, być może najbardziej imponującego miejsca w całej Portugalii. W 1385 roku rozegrała się tam wielka bitwa, której uhonorowaniem stał się kościół dominikanów Santa Maria da Vitoria. Wojska Jana I Wielkiego pokonały liczniejszą armię kastylijską. Dla Portugalczyków bitwa ta miała znaczenie podobne do naszego Grunwaldu. Z Batalhy przeniesiemy się do Tomar, miasteczka założonego przez mistrza zakonu templariuszy Gualdima Paisa. Urocze, pełne krętych uliczek i zakamarków miasteczko to wielki skarb dla kultury portugalskiej. Znajduje się tam najstarsza synagoga, są też liczne kościoły, akwedukt, a nade wszystko potężny zamek, który służył już zakonowi chrystusowemu. Bo tak zostali nazwani templariusze, po delegalizacji. W programie znajdą się ciekawe informacje o życiu templariuszy. Autorzy przybliżą widzom świadectwa ich dawnej świetności oraz kuchnię. Będzie wizyta w nadmorskim, uroczym miasteczku Nazare i tamtejszej kaplicy Matki Boskiej. Ponadto usłyszymy rady i praktyczne uwagi na temat podróżowania do Estremadury. 23:35 PODRÓŻNIK - DURBAN Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Durban to jedno z najbardziej znanych afrykańskich miast. Stolica KwaZulu-Natal, prowincji Republiki Południowej Afryki, stała się miejscem wielu znaczących bitew i wydarzeń historycznych. Odkryte przez Vasco da Gamę i nazwane przez niego Natalem ziemie Zulusów od dawna interesowały największe potęgi kolonialne świata: Portugalczyków, Holendrów, Anglików. Ci ostatni zadomowili się w KwaZulu-Natal na bardzo długo. Po wojnach burskich stali się oni faktycznymi panami tej ziemi. Jeśli dodamy do tego krwawe wojny z Zulusami, obraz historii prowincji staje się bardzo wyrazisty. Ale nie tylko historia ściąga do Durbanu turystów: miasto to uchodzi za jedną z największych atrakcji świata. To przede wszystkim uroda i zakątki miasta, parki narodowe i wspaniałe plaże z licznymi hotelami. W Durbanie znajduje się również największe na świecie oceanarium. Zbudowane niedawno kosztem wielu milionów dolarów, budzi zachwyt wszystkich bywalców. Stało się popularnym centrum rozrywki: stworzone na dnie zatopionego wraku statku, jest idealnym miejscem do oglądania podmorskiej fauny. Żółwie, rekiny, mureny, rzadkie gatunki ryb i skorupiaków, rafa koralowa w niezwykłej scenerii jak z Nautilusa, a do tego delfinarium i atrakcyjne show dla całych rodzin, sklepy, restauracje i plaże - oto najkrótszy opis miejsca, które ściąga rokrocznie miliony turystów. W Durbanie powstało także niedawno centrum Sibaya z wioską zuluską i autentycznym księciem, prawnukiem słynnego zuluskiego wodza. W programie ponadto różne porady dla udających się do RPA na urlop. Prowadzi Anna Kwiatkowska. 00:05 CZY WIESZ, ŻE? - /83/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 00:35 CZY WIESZ, ŻE? - /84/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 01:00 ZACZNIJ OD ZDROWIA - /9/ NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Barańska-Cieślak Prowadzący: Adam Giza Magazyn Telewizji Polskiej o tematyce prozdrowotnej. W każdym odcinku poruszymy inne zagadnienie z obszaru medycyny: nadciśnienie, choroby onkologiczne, problemy z oddychaniem, zdrowie psychiczne czy aktywność fizyczna to tylko część z nich. Niepełnosprawność. Prędzej czy później prawie każdy z nas doświadczy jej na własnej skórze. Pytanie tylko, czy tymczasowo, czy trwale. Jak żyć z niepełnosprawnością? Jak pomóc osobie niepełnosprawnej? Czego absolutnie nie robić? Wyjątkowo ważny odcinek, który po prostu trzeba zobaczyć! Prowadzący - Adam Giza. 01:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 22 KSIĘSTWO ŚWIDNICKO - JAWORSKIE Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Magdalena Felis Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tym razem cofniemy się do wydarzeń sprzed ponad 700 lat. W XIII wieku Polska była w apogeum rozbicia dzielnicowego, które podzieliło kraj na małe, niezależne od siebie księstwa. Zwyczajowe prawo Piastów zapewniało każdemu członkowi rodu ojcowiznę, a że dynastia szybko się rozrastała, trzeba było wciąż wydzielać kolejne części i tworzyć nowe księstwa. Jednym z nich było Księstwo Świdnicko-Jaworskie, najpotężniejsze i najbogatsze na Śląsku. Jego świetność przetrwała w świadomości mieszkańców i w olśniewającej architekturze. To tu - w Jaworze i Świdnicy - odwiedzimy niezwykłe drewniane kościoły, zamek w Bolkowie z unikatową na skalę Europy wieżą z dziobem czy jeden z najlepiej zachowanych w Polsce zespołów kamienic na świdnickim rynku. Trudno znaleźć drugie takie miejsce, gdzie można tak dosłownie dotykać historii, zachowanej w formach skalnych, przyrodzie, kamieniu, drewnie, glinie i wreszcie: w ścianach wiekowych kamienic. A to wszystko to w dostojnym cieniu Sudetów. 02:00 W SIDŁACH FRANKENSTEINA - NARODZINY BOMBY ATOMOWEJ - KARA ZA GRZECHY (THE FRANKENSTEIN TEMPTATION) Film dokumentalny, 45 min, Japonia, 2018 Nauka pozwala ludziom marzyć, tworzyć dobro, ale może też być nieubłaganie okrutna. Takie właśnie okrutne okazało się dążenie młodego Frankensteina do stworzenia człowieka idealnego, bo powołało do życia istotę szpetną, odrażającą, ohydną. Serial niezwykle zajmująco i wnikliwie przedstawia takie właśnie przypadki ukryte w cieniu historii, ujawniając tym samym nieodparte pokusy nauki. Każdy odcinek oparty jest na prawdziwej historii, nawet jeśli trudno w nią uwierzyć i jest bogaty w efekty wizualne nadające całej serii niepowtarzalny styl. "W sidłach Frankensteina" zgłębia historie naukowców, którzy ostatecznie pochylili się w kierunku ciemnej strony mocy. Ten odcinek opowiada o naukowcach, którzy stali za Projektem Manhattan - ogromnym przedsięwzięciem, które stworzyło bombę atomową. Wszystko zaczęło się od listu Alberta Einsteina skierowanego do prezydenta USA, Franklina D. Roosevelta. W liście tym Einstein podkreślił, że nazistowskie Niemcy wykorzystywały energię jądrową do budowy niezwykle potężnej bomby nowego typu, która mogłaby niszczyć całe porty i skłonił Roosevelta do zlecenia prac nad opracowaniem bomby atomowej. Bohaterem głównym odcinka jest Robert Oppenheimer, ojciec bomby atomowej, który przewodził naukowcom, którzy nad nią pracowali; film ujawnia grzech i karę naukowców zaangażowanych w rozwój broni jądrowej.