TVP Nauka Czwartek, 06.07.2023 06:00 PODRÓŻNIK - ZAMKI I KLASZTORY ESTRAMADURY Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Estremadura, wyżynna kraina o bogatym krajobrazie, to region położony w środkowej Portugalii. Dla turystów lubiących wędrówki, historię, ruiny, tajemnicze zamki, klimaty przeszłości, dobrą kuchnię jest to miejsce idealne. Zaczynamy od Batalhy, być może najbardziej imponującego miejsca w całej Portugalii. W 1385 roku rozegrała się tam wielka bitwa, której uhonorowaniem stał się kościół dominikanów Santa Maria da Vitoria. Wojska Jana I Wielkiego pokonały liczniejszą armię kastylijską. Dla Portugalczyków bitwa ta miała znaczenie podobne do naszego Grunwaldu. Z Batalhy przeniesiemy się do Tomar, miasteczka założonego przez mistrza zakonu templariuszy Gualdima Paisa. Urocze, pełne krętych uliczek i zakamarków miasteczko to wielki skarb dla kultury portugalskiej. Znajduje się tam najstarsza synagoga, są też liczne kościoły, akwedukt, a nade wszystko potężny zamek, który służył już zakonowi chrystusowemu. Bo tak zostali nazwani templariusze, po delegalizacji. W programie znajdą się ciekawe informacje o życiu templariuszy. Autorzy przybliżą widzom świadectwa ich dawnej świetności oraz kuchnię. Będzie wizyta w nadmorskim, uroczym miasteczku Nazare i tamtejszej kaplicy Matki Boskiej. Ponadto usłyszymy rady i praktyczne uwagi na temat podróżowania do Estremadury. 06:25 PODRÓŻNIK - DURBAN Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Durban to jedno z najbardziej znanych afrykańskich miast. Stolica KwaZulu-Natal, prowincji Republiki Południowej Afryki, stała się miejscem wielu znaczących bitew i wydarzeń historycznych. Odkryte przez Vasco da Gamę i nazwane przez niego Natalem ziemie Zulusów od dawna interesowały największe potęgi kolonialne świata: Portugalczyków, Holendrów, Anglików. Ci ostatni zadomowili się w KwaZulu-Natal na bardzo długo. Po wojnach burskich stali się oni faktycznymi panami tej ziemi. Jeśli dodamy do tego krwawe wojny z Zulusami, obraz historii prowincji staje się bardzo wyrazisty. Ale nie tylko historia ściąga do Durbanu turystów: miasto to uchodzi za jedną z największych atrakcji świata. To przede wszystkim uroda i zakątki miasta, parki narodowe i wspaniałe plaże z licznymi hotelami. W Durbanie znajduje się również największe na świecie oceanarium. Zbudowane niedawno kosztem wielu milionów dolarów, budzi zachwyt wszystkich bywalców. Stało się popularnym centrum rozrywki: stworzone na dnie zatopionego wraku statku, jest idealnym miejscem do oglądania podmorskiej fauny. Żółwie, rekiny, mureny, rzadkie gatunki ryb i skorupiaków, rafa koralowa w niezwykłej scenerii jak z Nautilusa, a do tego delfinarium i atrakcyjne show dla całych rodzin, sklepy, restauracje i plaże - oto najkrótszy opis miejsca, które ściąga rokrocznie miliony turystów. W Durbanie powstało także niedawno centrum Sibaya z wioską zuluską i autentycznym księciem, prawnukiem słynnego zuluskiego wodza. W programie ponadto różne porady dla udających się do RPA na urlop. Prowadzi Anna Kwiatkowska. 06:50 CZY WIESZ, ŻE? - /83/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 07:25 CZY WIESZ, ŻE? - /84/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 07:55 ZACZNIJ OD ZDROWIA - /9/ NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Barańska-Cieślak Prowadzący: Adam Giza Magazyn Telewizji Polskiej o tematyce prozdrowotnej. W każdym odcinku poruszymy inne zagadnienie z obszaru medycyny: nadciśnienie, choroby onkologiczne, problemy z oddychaniem, zdrowie psychiczne czy aktywność fizyczna to tylko część z nich. Niepełnosprawność. Prędzej czy później prawie każdy z nas doświadczy jej na własnej skórze. Pytanie tylko, czy tymczasowo, czy trwale. Jak żyć z niepełnosprawnością? Jak pomóc osobie niepełnosprawnej? Czego absolutnie nie robić? Wyjątkowo ważny odcinek, który po prostu trzeba zobaczyć! Prowadzący - Adam Giza. 08:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 22 KSIĘSTWO ŚWIDNICKO - JAWORSKIE Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Magdalena Felis Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tym razem cofniemy się do wydarzeń sprzed ponad 700 lat. W XIII wieku Polska była w apogeum rozbicia dzielnicowego, które podzieliło kraj na małe, niezależne od siebie księstwa. Zwyczajowe prawo Piastów zapewniało każdemu członkowi rodu ojcowiznę, a że dynastia szybko się rozrastała, trzeba było wciąż wydzielać kolejne części i tworzyć nowe księstwa. Jednym z nich było Księstwo Świdnicko-Jaworskie, najpotężniejsze i najbogatsze na Śląsku. Jego świetność przetrwała w świadomości mieszkańców i w olśniewającej architekturze. To tu - w Jaworze i Świdnicy - odwiedzimy niezwykłe drewniane kościoły, zamek w Bolkowie z unikatową na skalę Europy wieżą z dziobem czy jeden z najlepiej zachowanych w Polsce zespołów kamienic na świdnickim rynku. Trudno znaleźć drugie takie miejsce, gdzie można tak dosłownie dotykać historii, zachowanej w formach skalnych, przyrodzie, kamieniu, drewnie, glinie i wreszcie: w ścianach wiekowych kamienic. A to wszystko to w dostojnym cieniu Sudetów. 09:00 W SIDŁACH FRANKENSTEINA - NARODZINY BOMBY ATOMOWEJ - KARA ZA GRZECHY (THE FRANKENSTEIN TEMPTATION) Film dokumentalny, 45 min, Japonia, 2018 Nauka pozwala ludziom marzyć, tworzyć dobro, ale może też być nieubłaganie okrutna. Takie właśnie okrutne okazało się dążenie młodego Frankensteina do stworzenia człowieka idealnego, bo powołało do życia istotę szpetną, odrażającą, ohydną. Serial niezwykle zajmująco i wnikliwie przedstawia takie właśnie przypadki ukryte w cieniu historii, ujawniając tym samym nieodparte pokusy nauki. Każdy odcinek oparty jest na prawdziwej historii, nawet jeśli trudno w nią uwierzyć i jest bogaty w efekty wizualne nadające całej serii niepowtarzalny styl. "W sidłach Frankensteina" zgłębia historie naukowców, którzy ostatecznie pochylili się w kierunku ciemnej strony mocy. Ten odcinek opowiada o naukowcach, którzy stali za Projektem Manhattan - ogromnym przedsięwzięciem, które stworzyło bombę atomową. Wszystko zaczęło się od listu Alberta Einsteina skierowanego do prezydenta USA, Franklina D. Roosevelta. W liście tym Einstein podkreślił, że nazistowskie Niemcy wykorzystywały energię jądrową do budowy niezwykle potężnej bomby nowego typu, która mogłaby niszczyć całe porty i skłonił Roosevelta do zlecenia prac nad opracowaniem bomby atomowej. Bohaterem głównym odcinka jest Robert Oppenheimer, ojciec bomby atomowej, który przewodził naukowcom, którzy nad nią pracowali; film ujawnia grzech i karę naukowców zaangażowanych w rozwój broni jądrowej. 10:00 DIGITS: HISTORIA INTERNETU. POŁĄCZENI Z PRZYSZŁOŚCIĄ. (DIGITS) Serial dokumentalny, 52 min, USA, 2016 Ta trzyczęściowa seria dokumentalna opowiada historię i wpływ Internetu: jak działa, jak ewoluował, jakie technologie zrodził i dokąd może nas zaprowadzić w następnej dekadzie. 11:00 PODRÓŻNIK - ZAMKI I KLASZTORY ESTRAMADURY Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Estremadura, wyżynna kraina o bogatym krajobrazie, to region położony w środkowej Portugalii. Dla turystów lubiących wędrówki, historię, ruiny, tajemnicze zamki, klimaty przeszłości, dobrą kuchnię jest to miejsce idealne. Zaczynamy od Batalhy, być może najbardziej imponującego miejsca w całej Portugalii. W 1385 roku rozegrała się tam wielka bitwa, której uhonorowaniem stał się kościół dominikanów Santa Maria da Vitoria. Wojska Jana I Wielkiego pokonały liczniejszą armię kastylijską. Dla Portugalczyków bitwa ta miała znaczenie podobne do naszego Grunwaldu. Z Batalhy przeniesiemy się do Tomar, miasteczka założonego przez mistrza zakonu templariuszy Gualdima Paisa. Urocze, pełne krętych uliczek i zakamarków miasteczko to wielki skarb dla kultury portugalskiej. Znajduje się tam najstarsza synagoga, są też liczne kościoły, akwedukt, a nade wszystko potężny zamek, który służył już zakonowi chrystusowemu. Bo tak zostali nazwani templariusze, po delegalizacji. W programie znajdą się ciekawe informacje o życiu templariuszy. Autorzy przybliżą widzom świadectwa ich dawnej świetności oraz kuchnię. Będzie wizyta w nadmorskim, uroczym miasteczku Nazare i tamtejszej kaplicy Matki Boskiej. Ponadto usłyszymy rady i praktyczne uwagi na temat podróżowania do Estremadury. 11:30 PODRÓŻNIK - DURBAN Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Durban to jedno z najbardziej znanych afrykańskich miast. Stolica KwaZulu-Natal, prowincji Republiki Południowej Afryki, stała się miejscem wielu znaczących bitew i wydarzeń historycznych. Odkryte przez Vasco da Gamę i nazwane przez niego Natalem ziemie Zulusów od dawna interesowały największe potęgi kolonialne świata: Portugalczyków, Holendrów, Anglików. Ci ostatni zadomowili się w KwaZulu-Natal na bardzo długo. Po wojnach burskich stali się oni faktycznymi panami tej ziemi. Jeśli dodamy do tego krwawe wojny z Zulusami, obraz historii prowincji staje się bardzo wyrazisty. Ale nie tylko historia ściąga do Durbanu turystów: miasto to uchodzi za jedną z największych atrakcji świata. To przede wszystkim uroda i zakątki miasta, parki narodowe i wspaniałe plaże z licznymi hotelami. W Durbanie znajduje się również największe na świecie oceanarium. Zbudowane niedawno kosztem wielu milionów dolarów, budzi zachwyt wszystkich bywalców. Stało się popularnym centrum rozrywki: stworzone na dnie zatopionego wraku statku, jest idealnym miejscem do oglądania podmorskiej fauny. Żółwie, rekiny, mureny, rzadkie gatunki ryb i skorupiaków, rafa koralowa w niezwykłej scenerii jak z Nautilusa, a do tego delfinarium i atrakcyjne show dla całych rodzin, sklepy, restauracje i plaże - oto najkrótszy opis miejsca, które ściąga rokrocznie miliony turystów. W Durbanie powstało także niedawno centrum Sibaya z wioską zuluską i autentycznym księciem, prawnukiem słynnego zuluskiego wodza. W programie ponadto różne porady dla udających się do RPA na urlop. Prowadzi Anna Kwiatkowska. 12:00 CZY WIESZ, ŻE? - /83/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 12:30 CZY WIESZ, ŻE? - /84/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 13:00 ZACZNIJ OD ZDROWIA - /9/ NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Barańska-Cieślak Prowadzący: Adam Giza Magazyn Telewizji Polskiej o tematyce prozdrowotnej. W każdym odcinku poruszymy inne zagadnienie z obszaru medycyny: nadciśnienie, choroby onkologiczne, problemy z oddychaniem, zdrowie psychiczne czy aktywność fizyczna to tylko część z nich. Niepełnosprawność. Prędzej czy później prawie każdy z nas doświadczy jej na własnej skórze. Pytanie tylko, czy tymczasowo, czy trwale. Jak żyć z niepełnosprawnością? Jak pomóc osobie niepełnosprawnej? Czego absolutnie nie robić? Wyjątkowo ważny odcinek, który po prostu trzeba zobaczyć! Prowadzący - Adam Giza. 13:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 22 KSIĘSTWO ŚWIDNICKO - JAWORSKIE Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Magdalena Felis Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tym razem cofniemy się do wydarzeń sprzed ponad 700 lat. W XIII wieku Polska była w apogeum rozbicia dzielnicowego, które podzieliło kraj na małe, niezależne od siebie księstwa. Zwyczajowe prawo Piastów zapewniało każdemu członkowi rodu ojcowiznę, a że dynastia szybko się rozrastała, trzeba było wciąż wydzielać kolejne części i tworzyć nowe księstwa. Jednym z nich było Księstwo Świdnicko-Jaworskie, najpotężniejsze i najbogatsze na Śląsku. Jego świetność przetrwała w świadomości mieszkańców i w olśniewającej architekturze. To tu - w Jaworze i Świdnicy - odwiedzimy niezwykłe drewniane kościoły, zamek w Bolkowie z unikatową na skalę Europy wieżą z dziobem czy jeden z najlepiej zachowanych w Polsce zespołów kamienic na świdnickim rynku. Trudno znaleźć drugie takie miejsce, gdzie można tak dosłownie dotykać historii, zachowanej w formach skalnych, przyrodzie, kamieniu, drewnie, glinie i wreszcie: w ścianach wiekowych kamienic. A to wszystko to w dostojnym cieniu Sudetów. 14:00 W SIDŁACH FRANKENSTEINA - NARODZINY BOMBY ATOMOWEJ - KARA ZA GRZECHY (THE FRANKENSTEIN TEMPTATION) Film dokumentalny, 45 min, Japonia, 2018 Nauka pozwala ludziom marzyć, tworzyć dobro, ale może też być nieubłaganie okrutna. Takie właśnie okrutne okazało się dążenie młodego Frankensteina do stworzenia człowieka idealnego, bo powołało do życia istotę szpetną, odrażającą, ohydną. Serial niezwykle zajmująco i wnikliwie przedstawia takie właśnie przypadki ukryte w cieniu historii, ujawniając tym samym nieodparte pokusy nauki. Każdy odcinek oparty jest na prawdziwej historii, nawet jeśli trudno w nią uwierzyć i jest bogaty w efekty wizualne nadające całej serii niepowtarzalny styl. "W sidłach Frankensteina" zgłębia historie naukowców, którzy ostatecznie pochylili się w kierunku ciemnej strony mocy. Ten odcinek opowiada o naukowcach, którzy stali za Projektem Manhattan - ogromnym przedsięwzięciem, które stworzyło bombę atomową. Wszystko zaczęło się od listu Alberta Einsteina skierowanego do prezydenta USA, Franklina D. Roosevelta. W liście tym Einstein podkreślił, że nazistowskie Niemcy wykorzystywały energię jądrową do budowy niezwykle potężnej bomby nowego typu, która mogłaby niszczyć całe porty i skłonił Roosevelta do zlecenia prac nad opracowaniem bomby atomowej. Bohaterem głównym odcinka jest Robert Oppenheimer, ojciec bomby atomowej, który przewodził naukowcom, którzy nad nią pracowali; film ujawnia grzech i karę naukowców zaangażowanych w rozwój broni jądrowej. 15:00 . - NA TROPIE EPIDEMII - WIRUSY (DISEASE HUNTERS) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2021 Co może spowodować kolejną pandemię? W tej trzyodcinkowej serii dokumentalnej poznajemy Disease Hunters (Łowców chorób), zespoły międzynarodowych naukowców na pierwszej linii frontu, które ścigają się, aby zidentyfikować, zbadać i unicestwić choroby zakaźne, patogeny i drobnoustroje. W tej wielokrotnie nagradzanej miniserii dokumentalnej występują czołowi naukowcy z Tajlandii, Singapuru, Kambodży, Japonii, Filipin, Islandii, Indii, Wielkiej Brytanii i USA, co podkreśla międzynarodową współpracę i wymianę danych. Naukowcy w filmie łączą także dzisiejsze epidemie z epidemiami historycznymi i badają czynniki, które mogą przyspieszyć przyszłe epidemie, takie jak interakcje człowiek - zwierzę, lekooporność, zmiana klimatu, urbanizacja i globalizacja. Omawiane choroby obejmują koronawirusa COVID - 19, grypę, świńską grypę H1N1, polio, superbakterie, gruźlicę, malarię i dengę. Laureat: Srebrny Medal, film dokumentalny na World Media Festivals Awards 16:00 DIGITS: HISTORIA INTERNETU. POŁĄCZENI Z PRZYSZŁOŚCIĄ. (DIGITS) Serial dokumentalny, 52 min, USA, 2016 Ta trzyczęściowa seria dokumentalna opowiada historię i wpływ Internetu: jak działa, jak ewoluował, jakie technologie zrodził i dokąd może nas zaprowadzić w następnej dekadzie. 17:00 PODRÓŻNIK - SINTRA Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Sintra to niewielkie miasto na wschód od Lizbony. Położone w górskiej, malowniczej kotlinie uchodzi za jedną z największych atrakcji turystycznych Portugalii. Sintra była miastem królewskim, od wieków stanowiła siedzibę władców, miejsce, gdzie mieszkali nie tylko królowie, ale także ściągali poeci, pisarze, wielcy tego świata. Centralnym punktem Sintry jest pałac z charakterystycznymi, stożkowymi kominami o bogatej architekturze. W mieście wiele jest innych wspaniałych zabytków: poczta, domy, park Quinta da Regaleira. Na turystów czeka Piquiteira, słynna piekarnia, o której pisywano w całej Europie. Dziś można rozkoszować się smakiem ciastek, których receptura pochodzi sprzed 3 stuleci. W "Podróżniku" dotrzemy też do Cabo da Rocha, najdalej na zachód wysuniętego cypla Europy, w średniowieczu uważanego za koniec świata. Nie przeszkadzało to akurat pielgrzymom udającym się do Santiago de Compostela maszerować na przylądek Finisterre w północnej Hiszpanii, też uważany za kraniec świata. Jednak to Cabo da Rocha jest geograficznie i metrycznie najdalej wysuniętym na zachód skrawkiem Starego Kontynentu. Turyści, którzy tam dotrą, otrzymują specjalny certyfikat. Po niecałej godzinie drogi docieramy stamtąd do położonego blisko morza Obidos, legendarnego miasteczka królowych portugalskich. Urocze, kręte uliczki i malowane domy przywodzą na myśl nasz Kazimierz, bowiem podobieństw wydaje się tu wiele. W Obidos zwiedzimy zamek oraz pracownię rękodzieła artystycznego. W programie, jak zwykle, mnóstwo porad jak korzystnie zwiedzać Portugalię, gdzie nocować i za ile. Ponadto porady praktyczne dla tych, którzy samodzielnie chcą zwiedzić ten piękny zakątek Europy. 17:30 PODRÓŻNIK - BELEM - MIASTO ODKRYWCÓW Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Belem to obecnie dzielnica Lizbony, lecz tak naprawdę trudno traktować ją jako integralną część stolicy Portugalii. Z uwagi na historyczną przeszłość, zasoby kultury, mnogość pomników i zabytków architektury, Belem jawi się jako perła europejskiej turystyki. Najważniejszy jest tam klasztor hieronimitów położony w samym centrum miasta. Znajdujące się tam groby Vasco da Gamy i Luisa de Camoesa, jednych z najwybitniejszych postaci w historii tego kraju, świadczą o randze tego miejsca. Odkrywca drogi do Indii przed wyprawą modlił się właśnie w tym kościele. Niedaleko klasztoru przykuwa uwagę inny pomnik: potężny, wznoszący się na kilkanaście metrów, przypomina o sławie Henryka Żeglarza i innych portugalskich odkrywców. Mieszkańcy zachodniego krańca Europy od wieków próbowali bowiem rozwikłać zagadkę, co kryje się za linią horyzontu. Byli doskonałymi żeglarzami i rybakami. Pradziadek Jana I, król Dionizy, był jedynym europejskim władcą, który po delegalizacji zakonu templariuszy wstawił się za rycerzami u papieża. Portugalia była jedynym krajem, w którym krzyżowcy nie doznali prześladowań. Król był tyleż szlachetny, co pragmatyczny. Templariusze pomogli jego przodkowi, Alfonsowi I, uwolnić Portugalię od wyznawców Allacha - Maurów. Król Dionizy był przekonany, że największym skarbem zakonu jest nie tyle mityczny Święty Graal, co wiedza zdobyta podczas wypraw krzyżowych na temat nawigacji, astronomii, morskich wiatrów i prądów. Wiedział, że właśnie ona jest kluczem do poznania odwiecznej tajemnicy ukrytej za linią, gdzie niebo styka się z oceanem i zdobycia niewyobrażalnych bogactw. W programie odwiedzimy także słynne królewskie muzeum karet, a także jedną z lizbońskich restauracji, gdzie przyjrzymy się procesowi przygotowywania narodowego dania Portugalczyków - potrawy z dorsza. 18:00 CZY WIESZ, ŻE? - /85/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 18:30 CZY WIESZ, ŻE? - /86/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 19:00 BO JA WYBIERAM ZDROWIE Magazyn, 12 min, Polska, 2018 Scenariusz: Beata Jakoniuk - Wojcieszak Zdjęcia: Mirosław Basaj, Wojciech Kaszuba Program edukacyjny o tematyce prozdrowotnej, promujący postawy wpływające na dobrostan człowieka, jego zdrowie ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki, pokazujący możliwości włączenia roślin leczniczych w trakcie leczenia i powrotu do zdrowia. Zdrowie to głównie profilaktyka, na którą w 60 - 80 procentach składa się żywność i w 20 - 30 procentach ruch. Poprzez dobre przykłady zachęcamy, uczymy i wspieramy osoby zainteresowane uprawą ziół i roślin leczniczych a także warzyw i owoców. Uczymy, jak korzystać z lasów, jakie mamy korzyści z pozyskiwania roślin dziko rosnących, ale i obowiązki ochrony. Uczyć będziemy, jak rozpoznawać gatunki, zbierać je mądrze i zachowywać przy tym pokorę, która należy się naturze. Właściwa dieta, łącznie z suplementami jest warunkiem zachowania zdrowia i wspomagania leczenia. Polscy rolnicy potrafią produkować i przetwarzać dobrą jakościowo żywność. Pokazanie ich dorobku w kontekście używania jedzenia jako lekarstwa, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb konsumentów, wzmocni naturalną więź. Warunkiem utrzymania i rozwoju produkcji roślin leczniczych jest zapotrzebowanie konsumentów. Powstała w ostatnich latach luka została zagospodarowana olbrzymią suplementacją, zarówno z krajów europejskich, USA, jak i Peru. Tymczasem nasze rodzime rośliny, np. owoce róży, z uwagi na swój kompleksowy skład, są wręcz wymarzonym surowcem w zapobieganiu i leczeniu przeziębień, w stanach rekonwalescencji, w obniżonej odporności, chorobach zakaźnych, zaburzeniach krążenia i przemiany materii. 19:15 MOC ZIÓŁ - KRWAWNIK Program poradnikowy, 11 min, Polska, 2020 19:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 23 SANOK Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tomasz Bednarek odwiedza Sanok - miasto zwane nieoficjalnie bramą Bieszczad. Na każdym kroku widoczne są tu ślady wielokulturowego pogranicza. Od wieków stykały się tutaj wpływy Bizancjum i Zachodu, a bogato zdobione cerkwie sąsiadowały z kościołami. To tu żył i tworzył Zdzisław Beksiński, jeden z najwybitniejszych polskich malarzy współczesnych. Sanok, jak na niewielkie, 40 - tysięczne miasto, ma sporo do zaoferowania. To idealne miejsce dla pasjonatów sztuki współczesnej oraz dla osób ceniących przyrodę. Tych, którzy tu przyjeżdżają, zachwyca bogactwo kultury ludowej pogranicza, czyli doskonale zachowane ślady po Łemkach, Bojkach czy Pogórzanach. Klimat kresowy najlepiej można poczuć w tutejszym Muzeum Budownictwa Ludowego, które jest największym skansenem w Polsce i zarazem jednym z największych muzeów tego typu w Europie. 20:00 GRAWITACJA I JA. SIŁA, KTÓRA KSZTAŁTUJE NASZE ŻYCIE. /1/ (THE AMAZING WORLD OF GRAVITY (GRAVITY AND ME. FORCE THAT SHAPES OUR LIVES)) Serial dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2017 Wyjątkowa miniseria dokumentalna poświęcona grawitacji ukazuje nieoczekiwane spostrzeżenia historyczne, najnowsze osiągnięcia naukowe i ekscytujące, nowe eksperymenty. Z genialnym profesorem Jimem Al-Khalili, jako gospodarzem, odwiedzamy laboratorium LIGO w USA, gdzie odkryto fale grawitacyjne i odkrywamy najnowsze teorie na temat naszego kosmosu, które pochodzą z badania najintensywniejszych źródeł grawitacji, jakie można sobie wyobrazić - czarnych dziur. Profesor wykorzystuje w filmie teorię szczególnej i ogólnej teorii względności Alberta Einsteina, aby ustalić, w jaki sposób grawitacja i prędkość, z jaką się poruszamy, wpływa na tempo starzenia się organizmu. 21:00 W SIDŁACH FRANKENSTEINA - BOMBA WODOROWA: MARZENIE I ZDRADA (THE FRANKENSTEIN TEMPTATION) Film dokumentalny, 45 min, Japonia, 2018 Nauka pozwala ludziom marzyć, tworzyć dobro, ale może też być nieubłaganie okrutna. Takie właśnie okrutne okazało się dążenie młodego Frankensteina do stworzenia człowieka idealnego, bo powołało do życia istotę szpetną, odrażającą, ohydną. Serial niezwykle zajmująco i wnikliwie przedstawia takie właśnie przypadki ukryte w cieniu historii, ujawniając tym samym nieodparte pokusy nauki. Każdy odcinek oparty jest na prawdziwej historii, nawet jeśli trudno w nią uwierzyć i jest bogaty w efekty wizualne nadające całej serii niepowtarzalny styl. "W sidłach Frankensteina" zgłębia historie naukowców, którzy ostatecznie pochylili się w kierunku ciemnej strony mocy. W tym odcinku: Nauka daje ludzkości zarówno dobro jak i zło. Był w historii nauki człowiek, który nazywał się Edward Teller, a który stał się znany jako ojciec najbardziej niszczycielskiej broni w historii ludzkości: bomby wodorowej. Podczas gdy wielu naukowców z Projektu Manhattan żałowało swojego udziału w tym przedsięwzięciu, Teller dążył do stworzenia bomby wodorowej z niekontrolowanym pragnieniem osiągnięcia ostatecznej mocy niszczycielskiej i bezlitośnie niszczył każdego, kto stanął mu na drodze do osiągnięcia tego celu. Odcinek ukazuje mroczną stronę szalonego fizyka, który poświęcił całe życie na rozwój broni masowego rażenia. 22:00 DIGITS: HISTORIA INTERNETU. POŁĄCZENI Z PRZYSZŁOŚCIĄ. (DIGITS) Serial dokumentalny, 52 min, USA, 2016 Ta trzyczęściowa seria dokumentalna opowiada historię i wpływ Internetu: jak działa, jak ewoluował, jakie technologie zrodził i dokąd może nas zaprowadzić w następnej dekadzie. 23:05 PODRÓŻNIK - SINTRA Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Sintra to niewielkie miasto na wschód od Lizbony. Położone w górskiej, malowniczej kotlinie uchodzi za jedną z największych atrakcji turystycznych Portugalii. Sintra była miastem królewskim, od wieków stanowiła siedzibę władców, miejsce, gdzie mieszkali nie tylko królowie, ale także ściągali poeci, pisarze, wielcy tego świata. Centralnym punktem Sintry jest pałac z charakterystycznymi, stożkowymi kominami o bogatej architekturze. W mieście wiele jest innych wspaniałych zabytków: poczta, domy, park Quinta da Regaleira. Na turystów czeka Piquiteira, słynna piekarnia, o której pisywano w całej Europie. Dziś można rozkoszować się smakiem ciastek, których receptura pochodzi sprzed 3 stuleci. W "Podróżniku" dotrzemy też do Cabo da Rocha, najdalej na zachód wysuniętego cypla Europy, w średniowieczu uważanego za koniec świata. Nie przeszkadzało to akurat pielgrzymom udającym się do Santiago de Compostela maszerować na przylądek Finisterre w północnej Hiszpanii, też uważany za kraniec świata. Jednak to Cabo da Rocha jest geograficznie i metrycznie najdalej wysuniętym na zachód skrawkiem Starego Kontynentu. Turyści, którzy tam dotrą, otrzymują specjalny certyfikat. Po niecałej godzinie drogi docieramy stamtąd do położonego blisko morza Obidos, legendarnego miasteczka królowych portugalskich. Urocze, kręte uliczki i malowane domy przywodzą na myśl nasz Kazimierz, bowiem podobieństw wydaje się tu wiele. W Obidos zwiedzimy zamek oraz pracownię rękodzieła artystycznego. W programie, jak zwykle, mnóstwo porad jak korzystnie zwiedzać Portugalię, gdzie nocować i za ile. Ponadto porady praktyczne dla tych, którzy samodzielnie chcą zwiedzić ten piękny zakątek Europy. 23:40 PODRÓŻNIK - BELEM - MIASTO ODKRYWCÓW Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Belem to obecnie dzielnica Lizbony, lecz tak naprawdę trudno traktować ją jako integralną część stolicy Portugalii. Z uwagi na historyczną przeszłość, zasoby kultury, mnogość pomników i zabytków architektury, Belem jawi się jako perła europejskiej turystyki. Najważniejszy jest tam klasztor hieronimitów położony w samym centrum miasta. Znajdujące się tam groby Vasco da Gamy i Luisa de Camoesa, jednych z najwybitniejszych postaci w historii tego kraju, świadczą o randze tego miejsca. Odkrywca drogi do Indii przed wyprawą modlił się właśnie w tym kościele. Niedaleko klasztoru przykuwa uwagę inny pomnik: potężny, wznoszący się na kilkanaście metrów, przypomina o sławie Henryka Żeglarza i innych portugalskich odkrywców. Mieszkańcy zachodniego krańca Europy od wieków próbowali bowiem rozwikłać zagadkę, co kryje się za linią horyzontu. Byli doskonałymi żeglarzami i rybakami. Pradziadek Jana I, król Dionizy, był jedynym europejskim władcą, który po delegalizacji zakonu templariuszy wstawił się za rycerzami u papieża. Portugalia była jedynym krajem, w którym krzyżowcy nie doznali prześladowań. Król był tyleż szlachetny, co pragmatyczny. Templariusze pomogli jego przodkowi, Alfonsowi I, uwolnić Portugalię od wyznawców Allacha - Maurów. Król Dionizy był przekonany, że największym skarbem zakonu jest nie tyle mityczny Święty Graal, co wiedza zdobyta podczas wypraw krzyżowych na temat nawigacji, astronomii, morskich wiatrów i prądów. Wiedział, że właśnie ona jest kluczem do poznania odwiecznej tajemnicy ukrytej za linią, gdzie niebo styka się z oceanem i zdobycia niewyobrażalnych bogactw. W programie odwiedzimy także słynne królewskie muzeum karet, a także jedną z lizbońskich restauracji, gdzie przyjrzymy się procesowi przygotowywania narodowego dania Portugalczyków - potrawy z dorsza. 00:05 CZY WIESZ, ŻE? - /85/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 00:35 CZY WIESZ, ŻE? - /86/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 01:00 BO JA WYBIERAM ZDROWIE Magazyn, 12 min, Polska, 2018 Scenariusz: Beata Jakoniuk - Wojcieszak Zdjęcia: Mirosław Basaj, Wojciech Kaszuba Program edukacyjny o tematyce prozdrowotnej, promujący postawy wpływające na dobrostan człowieka, jego zdrowie ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki, pokazujący możliwości włączenia roślin leczniczych w trakcie leczenia i powrotu do zdrowia. Zdrowie to głównie profilaktyka, na którą w 60 - 80 procentach składa się żywność i w 20 - 30 procentach ruch. Poprzez dobre przykłady zachęcamy, uczymy i wspieramy osoby zainteresowane uprawą ziół i roślin leczniczych a także warzyw i owoców. Uczymy, jak korzystać z lasów, jakie mamy korzyści z pozyskiwania roślin dziko rosnących, ale i obowiązki ochrony. Uczyć będziemy, jak rozpoznawać gatunki, zbierać je mądrze i zachowywać przy tym pokorę, która należy się naturze. Właściwa dieta, łącznie z suplementami jest warunkiem zachowania zdrowia i wspomagania leczenia. Polscy rolnicy potrafią produkować i przetwarzać dobrą jakościowo żywność. Pokazanie ich dorobku w kontekście używania jedzenia jako lekarstwa, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb konsumentów, wzmocni naturalną więź. Warunkiem utrzymania i rozwoju produkcji roślin leczniczych jest zapotrzebowanie konsumentów. Powstała w ostatnich latach luka została zagospodarowana olbrzymią suplementacją, zarówno z krajów europejskich, USA, jak i Peru. Tymczasem nasze rodzime rośliny, np. owoce róży, z uwagi na swój kompleksowy skład, są wręcz wymarzonym surowcem w zapobieganiu i leczeniu przeziębień, w stanach rekonwalescencji, w obniżonej odporności, chorobach zakaźnych, zaburzeniach krążenia i przemiany materii. 01:15 MOC ZIÓŁ - KRWAWNIK Program poradnikowy, 11 min, Polska, 2020 01:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 23 SANOK Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tomasz Bednarek odwiedza Sanok - miasto zwane nieoficjalnie bramą Bieszczad. Na każdym kroku widoczne są tu ślady wielokulturowego pogranicza. Od wieków stykały się tutaj wpływy Bizancjum i Zachodu, a bogato zdobione cerkwie sąsiadowały z kościołami. To tu żył i tworzył Zdzisław Beksiński, jeden z najwybitniejszych polskich malarzy współczesnych. Sanok, jak na niewielkie, 40 - tysięczne miasto, ma sporo do zaoferowania. To idealne miejsce dla pasjonatów sztuki współczesnej oraz dla osób ceniących przyrodę. Tych, którzy tu przyjeżdżają, zachwyca bogactwo kultury ludowej pogranicza, czyli doskonale zachowane ślady po Łemkach, Bojkach czy Pogórzanach. Klimat kresowy najlepiej można poczuć w tutejszym Muzeum Budownictwa Ludowego, które jest największym skansenem w Polsce i zarazem jednym z największych muzeów tego typu w Europie. 02:00 GRAWITACJA I JA. SIŁA, KTÓRA KSZTAŁTUJE NASZE ŻYCIE. /1/ (THE AMAZING WORLD OF GRAVITY (GRAVITY AND ME. FORCE THAT SHAPES OUR LIVES)) Serial dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2017 Wyjątkowa miniseria dokumentalna poświęcona grawitacji ukazuje nieoczekiwane spostrzeżenia historyczne, najnowsze osiągnięcia naukowe i ekscytujące, nowe eksperymenty. Z genialnym profesorem Jimem Al-Khalili, jako gospodarzem, odwiedzamy laboratorium LIGO w USA, gdzie odkryto fale grawitacyjne i odkrywamy najnowsze teorie na temat naszego kosmosu, które pochodzą z badania najintensywniejszych źródeł grawitacji, jakie można sobie wyobrazić - czarnych dziur. Profesor wykorzystuje w filmie teorię szczególnej i ogólnej teorii względności Alberta Einsteina, aby ustalić, w jaki sposób grawitacja i prędkość, z jaką się poruszamy, wpływa na tempo starzenia się organizmu.