TVP Nauka Piątek, 07.07.2023 06:00 PODRÓŻNIK - SINTRA Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Sintra to niewielkie miasto na wschód od Lizbony. Położone w górskiej, malowniczej kotlinie uchodzi za jedną z największych atrakcji turystycznych Portugalii. Sintra była miastem królewskim, od wieków stanowiła siedzibę władców, miejsce, gdzie mieszkali nie tylko królowie, ale także ściągali poeci, pisarze, wielcy tego świata. Centralnym punktem Sintry jest pałac z charakterystycznymi, stożkowymi kominami o bogatej architekturze. W mieście wiele jest innych wspaniałych zabytków: poczta, domy, park Quinta da Regaleira. Na turystów czeka Piquiteira, słynna piekarnia, o której pisywano w całej Europie. Dziś można rozkoszować się smakiem ciastek, których receptura pochodzi sprzed 3 stuleci. W "Podróżniku" dotrzemy też do Cabo da Rocha, najdalej na zachód wysuniętego cypla Europy, w średniowieczu uważanego za koniec świata. Nie przeszkadzało to akurat pielgrzymom udającym się do Santiago de Compostela maszerować na przylądek Finisterre w północnej Hiszpanii, też uważany za kraniec świata. Jednak to Cabo da Rocha jest geograficznie i metrycznie najdalej wysuniętym na zachód skrawkiem Starego Kontynentu. Turyści, którzy tam dotrą, otrzymują specjalny certyfikat. Po niecałej godzinie drogi docieramy stamtąd do położonego blisko morza Obidos, legendarnego miasteczka królowych portugalskich. Urocze, kręte uliczki i malowane domy przywodzą na myśl nasz Kazimierz, bowiem podobieństw wydaje się tu wiele. W Obidos zwiedzimy zamek oraz pracownię rękodzieła artystycznego. W programie, jak zwykle, mnóstwo porad jak korzystnie zwiedzać Portugalię, gdzie nocować i za ile. Ponadto porady praktyczne dla tych, którzy samodzielnie chcą zwiedzić ten piękny zakątek Europy. 06:25 PODRÓŻNIK - BELEM - MIASTO ODKRYWCÓW Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Belem to obecnie dzielnica Lizbony, lecz tak naprawdę trudno traktować ją jako integralną część stolicy Portugalii. Z uwagi na historyczną przeszłość, zasoby kultury, mnogość pomników i zabytków architektury, Belem jawi się jako perła europejskiej turystyki. Najważniejszy jest tam klasztor hieronimitów położony w samym centrum miasta. Znajdujące się tam groby Vasco da Gamy i Luisa de Camoesa, jednych z najwybitniejszych postaci w historii tego kraju, świadczą o randze tego miejsca. Odkrywca drogi do Indii przed wyprawą modlił się właśnie w tym kościele. Niedaleko klasztoru przykuwa uwagę inny pomnik: potężny, wznoszący się na kilkanaście metrów, przypomina o sławie Henryka Żeglarza i innych portugalskich odkrywców. Mieszkańcy zachodniego krańca Europy od wieków próbowali bowiem rozwikłać zagadkę, co kryje się za linią horyzontu. Byli doskonałymi żeglarzami i rybakami. Pradziadek Jana I, król Dionizy, był jedynym europejskim władcą, który po delegalizacji zakonu templariuszy wstawił się za rycerzami u papieża. Portugalia była jedynym krajem, w którym krzyżowcy nie doznali prześladowań. Król był tyleż szlachetny, co pragmatyczny. Templariusze pomogli jego przodkowi, Alfonsowi I, uwolnić Portugalię od wyznawców Allacha - Maurów. Król Dionizy był przekonany, że największym skarbem zakonu jest nie tyle mityczny Święty Graal, co wiedza zdobyta podczas wypraw krzyżowych na temat nawigacji, astronomii, morskich wiatrów i prądów. Wiedział, że właśnie ona jest kluczem do poznania odwiecznej tajemnicy ukrytej za linią, gdzie niebo styka się z oceanem i zdobycia niewyobrażalnych bogactw. W programie odwiedzimy także słynne królewskie muzeum karet, a także jedną z lizbońskich restauracji, gdzie przyjrzymy się procesowi przygotowywania narodowego dania Portugalczyków - potrawy z dorsza. 06:50 CZY WIESZ, ŻE? - /85/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 07:25 CZY WIESZ, ŻE? - /86/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 07:55 BO JA WYBIERAM ZDROWIE Magazyn, 12 min, Polska, 2018 Scenariusz: Beata Jakoniuk - Wojcieszak Zdjęcia: Mirosław Basaj, Wojciech Kaszuba Program edukacyjny o tematyce prozdrowotnej, promujący postawy wpływające na dobrostan człowieka, jego zdrowie ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki, pokazujący możliwości włączenia roślin leczniczych w trakcie leczenia i powrotu do zdrowia. Zdrowie to głównie profilaktyka, na którą w 60 - 80 procentach składa się żywność i w 20 - 30 procentach ruch. Poprzez dobre przykłady zachęcamy, uczymy i wspieramy osoby zainteresowane uprawą ziół i roślin leczniczych a także warzyw i owoców. Uczymy, jak korzystać z lasów, jakie mamy korzyści z pozyskiwania roślin dziko rosnących, ale i obowiązki ochrony. Uczyć będziemy, jak rozpoznawać gatunki, zbierać je mądrze i zachowywać przy tym pokorę, która należy się naturze. Właściwa dieta, łącznie z suplementami jest warunkiem zachowania zdrowia i wspomagania leczenia. Polscy rolnicy potrafią produkować i przetwarzać dobrą jakościowo żywność. Pokazanie ich dorobku w kontekście używania jedzenia jako lekarstwa, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb konsumentów, wzmocni naturalną więź. Warunkiem utrzymania i rozwoju produkcji roślin leczniczych jest zapotrzebowanie konsumentów. Powstała w ostatnich latach luka została zagospodarowana olbrzymią suplementacją, zarówno z krajów europejskich, USA, jak i Peru. Tymczasem nasze rodzime rośliny, np. owoce róży, z uwagi na swój kompleksowy skład, są wręcz wymarzonym surowcem w zapobieganiu i leczeniu przeziębień, w stanach rekonwalescencji, w obniżonej odporności, chorobach zakaźnych, zaburzeniach krążenia i przemiany materii. 08:10 MOC ZIÓŁ - KRWAWNIK Program poradnikowy, 11 min, Polska, 2020 08:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 23 SANOK Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tomasz Bednarek odwiedza Sanok - miasto zwane nieoficjalnie bramą Bieszczad. Na każdym kroku widoczne są tu ślady wielokulturowego pogranicza. Od wieków stykały się tutaj wpływy Bizancjum i Zachodu, a bogato zdobione cerkwie sąsiadowały z kościołami. To tu żył i tworzył Zdzisław Beksiński, jeden z najwybitniejszych polskich malarzy współczesnych. Sanok, jak na niewielkie, 40-tysięczne miasto, ma sporo do zaoferowania. To idealne miejsce dla pasjonatów sztuki współczesnej oraz dla osób ceniących przyrodę. Tych, którzy tu przyjeżdżają, zachwyca bogactwo kultury ludowej pogranicza, czyli doskonale zachowane ślady po Łemkach, Bojkach czy Pogórzanach. Klimat kresowy najlepiej można poczuć w tutejszym Muzeum Budownictwa Ludowego, które jest największym skansenem w Polsce i zarazem jednym z największych muzeów tego typu w Europie. 09:00 GRAWITACJA I JA. SIŁA, KTÓRA KSZTAŁTUJE NASZE ŻYCIE. /1/ (THE AMAZING WORLD OF GRAVITY (GRAVITY AND ME. FORCE THAT SHAPES OUR LIVES)) Serial dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2017 Wyjątkowa miniseria dokumentalna poświęcona grawitacji ukazuje nieoczekiwane spostrzeżenia historyczne, najnowsze osiągnięcia naukowe i ekscytujące, nowe eksperymenty. Z genialnym profesorem Jimem Al-Khalili, jako gospodarzem, odwiedzamy laboratorium LIGO w USA, gdzie odkryto fale grawitacyjne i odkrywamy najnowsze teorie na temat naszego kosmosu, które pochodzą z badania najintensywniejszych źródeł grawitacji, jakie można sobie wyobrazić - czarnych dziur. Profesor wykorzystuje w filmie teorię szczególnej i ogólnej teorii względności Alberta Einsteina, aby ustalić, w jaki sposób grawitacja i prędkość, z jaką się poruszamy, wpływa na tempo starzenia się organizmu. 10:00 TAJEMNICE EKONOMII KOPERNIKA Dokument fabularyzowany, 54 min, Polska, 2022 Reżyseria: Michał Juszczakiewicz Scenariusz: Robert Szaj, Michał Juszczakiewicz Zdjęcia: Michał Juszczakiewicz, Grzegorz Dolecki Wykonawcy: Robert Cyrta, Krzysztof Matuszewski, Pietro Omodeo, Marta Twardowska, Eugeniusz Sienkiewicz, Philippe Debroise, Krzysztof Bartoszewicz, Grzegorz Duda Fabularyzowany film dokumentalny, prezentujący Mikołaja Kopernika, tym razem nie jako astronoma, a jako wybitnego ekonomistę i matematyka. To poruszająca historia naukowca, który wykorzystując swój intelekt, przygotowuje rewolucyjną reformę monety. Niestety, postulaty Kopernika dotyczące uznania pieniądza jako miary, nie znalazły do tej pory uznania wśród polityków i ekonomistów. W filmie odtworzono przebieg Sejmu Prus Królewskich w Grudziądzu, podczas którego Mikołaj Kopernik wygłosił swój traktat "O szacunku monety". Zaprezentowano działalność astronoma jako aktywnego administratora Kapituły Warmińskiej, który zasiedlał opuszczone i zniszczone przez wojnę polsko-krzyżacką gospodarstwa rolne Warmii. Obraz ukazuje naukowca również jako ważnego doradcę biskupów warmińskich. 11:00 PODRÓŻNIK - SINTRA Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Sintra to niewielkie miasto na wschód od Lizbony. Położone w górskiej, malowniczej kotlinie uchodzi za jedną z największych atrakcji turystycznych Portugalii. Sintra była miastem królewskim, od wieków stanowiła siedzibę władców, miejsce, gdzie mieszkali nie tylko królowie, ale także ściągali poeci, pisarze, wielcy tego świata. Centralnym punktem Sintry jest pałac z charakterystycznymi, stożkowymi kominami o bogatej architekturze. W mieście wiele jest innych wspaniałych zabytków: poczta, domy, park Quinta da Regaleira. Na turystów czeka Piquiteira, słynna piekarnia, o której pisywano w całej Europie. Dziś można rozkoszować się smakiem ciastek, których receptura pochodzi sprzed 3 stuleci. W "Podróżniku" dotrzemy też do Cabo da Rocha, najdalej na zachód wysuniętego cypla Europy, w średniowieczu uważanego za koniec świata. Nie przeszkadzało to akurat pielgrzymom udającym się do Santiago de Compostela maszerować na przylądek Finisterre w północnej Hiszpanii, też uważany za kraniec świata. Jednak to Cabo da Rocha jest geograficznie i metrycznie najdalej wysuniętym na zachód skrawkiem Starego Kontynentu. Turyści, którzy tam dotrą, otrzymują specjalny certyfikat. Po niecałej godzinie drogi docieramy stamtąd do położonego blisko morza Obidos, legendarnego miasteczka królowych portugalskich. Urocze, kręte uliczki i malowane domy przywodzą na myśl nasz Kazimierz, bowiem podobieństw wydaje się tu wiele. W Obidos zwiedzimy zamek oraz pracownię rękodzieła artystycznego. W programie, jak zwykle, mnóstwo porad jak korzystnie zwiedzać Portugalię, gdzie nocować i za ile. Ponadto porady praktyczne dla tych, którzy samodzielnie chcą zwiedzić ten piękny zakątek Europy. 11:30 PODRÓŻNIK - BELEM - MIASTO ODKRYWCÓW Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Belem to obecnie dzielnica Lizbony, lecz tak naprawdę trudno traktować ją jako integralną część stolicy Portugalii. Z uwagi na historyczną przeszłość, zasoby kultury, mnogość pomników i zabytków architektury, Belem jawi się jako perła europejskiej turystyki. Najważniejszy jest tam klasztor hieronimitów położony w samym centrum miasta. Znajdujące się tam groby Vasco da Gamy i Luisa de Camoesa, jednych z najwybitniejszych postaci w historii tego kraju, świadczą o randze tego miejsca. Odkrywca drogi do Indii przed wyprawą modlił się właśnie w tym kościele. Niedaleko klasztoru przykuwa uwagę inny pomnik: potężny, wznoszący się na kilkanaście metrów, przypomina o sławie Henryka Żeglarza i innych portugalskich odkrywców. Mieszkańcy zachodniego krańca Europy od wieków próbowali bowiem rozwikłać zagadkę, co kryje się za linią horyzontu. Byli doskonałymi żeglarzami i rybakami. Pradziadek Jana I, król Dionizy, był jedynym europejskim władcą, który po delegalizacji zakonu templariuszy wstawił się za rycerzami u papieża. Portugalia była jedynym krajem, w którym krzyżowcy nie doznali prześladowań. Król był tyleż szlachetny, co pragmatyczny. Templariusze pomogli jego przodkowi, Alfonsowi I, uwolnić Portugalię od wyznawców Allacha - Maurów. Król Dionizy był przekonany, że największym skarbem zakonu jest nie tyle mityczny Święty Graal, co wiedza zdobyta podczas wypraw krzyżowych na temat nawigacji, astronomii, morskich wiatrów i prądów. Wiedział, że właśnie ona jest kluczem do poznania odwiecznej tajemnicy ukrytej za linią, gdzie niebo styka się z oceanem i zdobycia niewyobrażalnych bogactw. W programie odwiedzimy także słynne królewskie muzeum karet, a także jedną z lizbońskich restauracji, gdzie przyjrzymy się procesowi przygotowywania narodowego dania Portugalczyków - potrawy z dorsza. 12:00 CZY WIESZ, ŻE? - /85/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 12:30 CZY WIESZ, ŻE? - /86/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 13:00 BO JA WYBIERAM ZDROWIE Magazyn, 12 min, Polska, 2018 Scenariusz: Beata Jakoniuk - Wojcieszak Zdjęcia: Mirosław Basaj, Wojciech Kaszuba Program edukacyjny o tematyce prozdrowotnej, promujący postawy wpływające na dobrostan człowieka, jego zdrowie ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki, pokazujący możliwości włączenia roślin leczniczych w trakcie leczenia i powrotu do zdrowia. Zdrowie to głównie profilaktyka, na którą w 60 - 80 procentach składa się żywność i w 20 - 30 procentach ruch. Poprzez dobre przykłady zachęcamy, uczymy i wspieramy osoby zainteresowane uprawą ziół i roślin leczniczych a także warzyw i owoców. Uczymy, jak korzystać z lasów, jakie mamy korzyści z pozyskiwania roślin dziko rosnących, ale i obowiązki ochrony. Uczyć będziemy, jak rozpoznawać gatunki, zbierać je mądrze i zachowywać przy tym pokorę, która należy się naturze. Właściwa dieta, łącznie z suplementami jest warunkiem zachowania zdrowia i wspomagania leczenia. Polscy rolnicy potrafią produkować i przetwarzać dobrą jakościowo żywność. Pokazanie ich dorobku w kontekście używania jedzenia jako lekarstwa, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb konsumentów, wzmocni naturalną więź. Warunkiem utrzymania i rozwoju produkcji roślin leczniczych jest zapotrzebowanie konsumentów. Powstała w ostatnich latach luka została zagospodarowana olbrzymią suplementacją, zarówno z krajów europejskich, USA, jak i Peru. Tymczasem nasze rodzime rośliny, np. owoce róży, z uwagi na swój kompleksowy skład, są wręcz wymarzonym surowcem w zapobieganiu i leczeniu przeziębień, w stanach rekonwalescencji, w obniżonej odporności, chorobach zakaźnych, zaburzeniach krążenia i przemiany materii. 13:15 MOC ZIÓŁ - KRWAWNIK Program poradnikowy, 11 min, Polska, 2020 13:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 23 SANOK Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tomasz Bednarek odwiedza Sanok - miasto zwane nieoficjalnie bramą Bieszczad. Na każdym kroku widoczne są tu ślady wielokulturowego pogranicza. Od wieków stykały się tutaj wpływy Bizancjum i Zachodu, a bogato zdobione cerkwie sąsiadowały z kościołami. To tu żył i tworzył Zdzisław Beksiński, jeden z najwybitniejszych polskich malarzy współczesnych. Sanok, jak na niewielkie, 40-tysięczne miasto, ma sporo do zaoferowania. To idealne miejsce dla pasjonatów sztuki współczesnej oraz dla osób ceniących przyrodę. Tych, którzy tu przyjeżdżają, zachwyca bogactwo kultury ludowej pogranicza, czyli doskonale zachowane ślady po Łemkach, Bojkach czy Pogórzanach. Klimat kresowy najlepiej można poczuć w tutejszym Muzeum Budownictwa Ludowego, które jest największym skansenem w Polsce i zarazem jednym z największych muzeów tego typu w Europie. 14:00 GRAWITACJA I JA. SIŁA, KTÓRA KSZTAŁTUJE NASZE ŻYCIE. /1/ (THE AMAZING WORLD OF GRAVITY (GRAVITY AND ME. FORCE THAT SHAPES OUR LIVES)) Serial dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2017 Wyjątkowa miniseria dokumentalna poświęcona grawitacji ukazuje nieoczekiwane spostrzeżenia historyczne, najnowsze osiągnięcia naukowe i ekscytujące, nowe eksperymenty. Z genialnym profesorem Jimem Al-Khalili, jako gospodarzem, odwiedzamy laboratorium LIGO w USA, gdzie odkryto fale grawitacyjne i odkrywamy najnowsze teorie na temat naszego kosmosu, które pochodzą z badania najintensywniejszych źródeł grawitacji, jakie można sobie wyobrazić - czarnych dziur. Profesor wykorzystuje w filmie teorię szczególnej i ogólnej teorii względności Alberta Einsteina, aby ustalić, w jaki sposób grawitacja i prędkość, z jaką się poruszamy, wpływa na tempo starzenia się organizmu. 15:00 W SIDŁACH FRANKENSTEINA - BOMBA WODOROWA: MARZENIE I ZDRADA (THE FRANKENSTEIN TEMPTATION) Film dokumentalny, 45 min, Japonia, 2018 Nauka pozwala ludziom marzyć, tworzyć dobro, ale może też być nieubłaganie okrutna. Takie właśnie okrutne okazało się dążenie młodego Frankensteina do stworzenia człowieka idealnego, bo powołało do życia istotę szpetną, odrażającą, ohydną. Serial niezwykle zajmująco i wnikliwie przedstawia takie właśnie przypadki ukryte w cieniu historii, ujawniając tym samym nieodparte pokusy nauki. Każdy odcinek oparty jest na prawdziwej historii, nawet jeśli trudno w nią uwierzyć i jest bogaty w efekty wizualne nadające całej serii niepowtarzalny styl. "W sidłach Frankensteina" zgłębia historie naukowców, którzy ostatecznie pochylili się w kierunku ciemnej strony mocy. W tym odcinku: Nauka daje ludzkości zarówno dobro jak i zło. Był w historii nauki człowiek, który nazywał się Edward Teller, a który stał się znany jako ojciec najbardziej niszczycielskiej broni w historii ludzkości: bomby wodorowej. Podczas gdy wielu naukowców z Projektu Manhattan żałowało swojego udziału w tym przedsięwzięciu, Teller dążył do stworzenia bomby wodorowej z niekontrolowanym pragnieniem osiągnięcia ostatecznej mocy niszczycielskiej i bezlitośnie niszczył każdego, kto stanął mu na drodze do osiągnięcia tego celu. Odcinek ukazuje mroczną stronę szalonego fizyka, który poświęcił całe życie na rozwój broni masowego rażenia. 16:00 TAJEMNICE EKONOMII KOPERNIKA Dokument fabularyzowany, 54 min, Polska, 2022 Reżyseria: Michał Juszczakiewicz Scenariusz: Robert Szaj, Michał Juszczakiewicz Zdjęcia: Michał Juszczakiewicz, Grzegorz Dolecki Wykonawcy: Robert Cyrta, Krzysztof Matuszewski, Pietro Omodeo, Marta Twardowska, Eugeniusz Sienkiewicz, Philippe Debroise, Krzysztof Bartoszewicz, Grzegorz Duda Fabularyzowany film dokumentalny, prezentujący Mikołaja Kopernika, tym razem nie jako astronoma, a jako wybitnego ekonomistę i matematyka. To poruszająca historia naukowca, który wykorzystując swój intelekt, przygotowuje rewolucyjną reformę monety. Niestety, postulaty Kopernika dotyczące uznania pieniądza jako miary, nie znalazły do tej pory uznania wśród polityków i ekonomistów. W filmie odtworzono przebieg Sejmu Prus Królewskich w Grudziądzu, podczas którego Mikołaj Kopernik wygłosił swój traktat "O szacunku monety". Zaprezentowano działalność astronoma jako aktywnego administratora Kapituły Warmińskiej, który zasiedlał opuszczone i zniszczone przez wojnę polsko-krzyżacką gospodarstwa rolne Warmii. Obraz ukazuje naukowca również jako ważnego doradcę biskupów warmińskich. 17:00 PODRÓŻNIK - HLUHLUWE-UMFOLOZI Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Hluhluwe Umfolozi - kraina wiecznych łowów. Tak powiadają myśliwi o tym niezwykłym miejscu w Republice Południowej Afryki. Król Zulusów Czaka polował w lasach Umfolozi na gepardy. W czasach republiki Transwalu i brytyjskiego panowania w Kwa Zulu Natal utworzono tam drugi rezerwat przyrody na świecie. Pierwszy znajdował się niedaleko od niego, zaledwie 3 godziny jazdy samochodem, w Pongoli, w pobliżu Swazilandu. W kolejnym wydaniu "Podróżnika" udajemy się do tej krainy, aby obejrzeć te dwa niezwykłe parki. Są one bardzo dobrze przygotowane do zwiedzania: świetna baza wypoczynkowa, bungalowy, obserwatoria dzikich zwierząt, randżersi dla bezpieczeństwa i ochrony. W Pongoli dodatkową, wręcz obowiązkową atrakcją, jest rejs łodzią po jeziorze Jozini, pełnym hipopotamów i krokodyli. Niedaleko przebiega granica z Mozambikiem, gdzie miłośnicy przyrody podpatrują naturę w Zatoce Kosi. Od lat ściągają na ten skrawek Afryki specjaliści od turystyki kwalifikowanej, nurkowania, trekkingu i szkoły przetrwania. Myliłby się jednak ten, kto sądzi, że to dziki i niebezpieczny kraj. Okolice Zatoki Kosi i rezerwatu Pongola to uroczy zakątek świata, urzekający wspaniałą przyrodą i widokiem dzikich zwierząt. To świetne miejsce na spędzenie egzotycznych wakacji z dala od hałaśliwych kurortów i przepełnionych plaż. Łatwe połączenia z Europą, ceny porównywalne z cenami w Polsce - oto świat Hluhluwe Umfolozi w zasięgu ręki. W programie, jak zwykle, praktyczne porady jak dotrzeć do RPA, bez kłopotu znaleźć zakwaterowanie i jak poruszać się po tym odległym kraju. 17:30 PODRÓŻNIK - BONGA AFRYKA Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Anna Kwiatkowska i Tomasz Rudomino podróżowali do Afryki wielokrotnie w ciągu 9 lat, realizując różne wydania "Podróżnika". Przy okazji zbierali rozmaite materiały, stare zdjęcia, kroniki archiwalne, robili liczne wywiady, kolekcjonowali historie. Z tych wypraw powstała opowieść o Tsavo, narodowym parku dzikich zwierząt w Kenii, bardzo popularnym wśród turystów. Autorzy powracają w niej do historii budowy kolei z Mombasy do Ugandy. Jej budowa stała się kanwą wielu niezwykłych opowieści. Jedna z nich to dramatyczna relacja o lwach ludojadach, które dziesiątkowały obozy hinduskich robotników. Budowniczowie kolei poprosili w końcu o pomoc brytyjskiego pułkownika Jamesa Pattersona. Opisał on tamte wydarzenia w książce "The Man - Eaters of Tsavo", która stała się światowym bestsellerem. Autorom cyklu udało się spotkać przed kamerą z wnukami świadków tamtych wydarzeń: Trevorem Jenningsem i Radjivą Chandrą. Dziadek pierwszego był dyrektorem ważnego odcinka kolei z Mombasy, drugi stracił wuja w starciu z lwem. W programie zwracają uwagę unikatowe fotografie z prywatnych zbiorów, archiwalia oraz wspaniałe zdjęcia z Ugandy i Kenii. Tragiczne losy tamtejszych słoni w latach 60. i 70. przypominają, że park Tsavo, tak lubiany przez turystów, był miejscem tragicznych wydarzeń i pomimo upływu lat ich ślady nie zostały zatarte. Tytuł tego odcinka, "Bonga Afryka", w języku nyanza znaczy "niezwykła Afryka"". Anna Rudomimo i Tomasz Kwiatkowski uświadamiają widzom, że podróżowanie ma wiele odcieni. Przekazują też ważne refleksje na temat skutków ingerencji człowieka w naturę. 18:00 CZY WIESZ, ŻE? - /87/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 18:30 CZY WIESZ, ŻE? - /88/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 19:00 OPERACJA ZDROWIE - MÓZG Magazyn medyczny, 25 min, Polska, 2019 Autor: Piotr Poraj - Poleski Mózg to najważniejszy i najbardziej skomplikowany narząd człowieka. Reguluje nasze procesy życiowe. Mózg nie boli, ale choruje i dlatego chorzy dowiadują się późno na przykład o tętniakach, które wykrywane są najczęściej przypadkowo. W programie pokażemy, jak na sali operacyjnej lekarze Oddziału Neurochirurgii Dolnośląskiego Szpitala Specjalistycznego im. T. Marciniaka we Wrocławiu leczą tętniaki, zakładając na nie klipsy. Pokażemy też, jak neurochirurdzy ze słynnego "Marciniaka" leczą pacjentów z moyamoya - groźnym schorzeniem mózgu, w którym zrastają się tętnice. Moyamoya to rzadka choroba, jednak liczba wykrytych przypadków wzrosła w ostatnich latach. 19:20 POLACY ŚWIATU - JÓZEFA JOTEYKO Magazyn, 5 min, Polska, 2021 Cykl etiud filmowych przybliżających widzom sylwetki wybitnych polskich naukowców żyjących w różnych zakątkach świata, którzy swoją pracą i odkryciami dali podstawy do rozwoju nauki. W krótkich filmach poznamy niezwykłe historie wybitnych Polaków, którzy pomimo odległości, jaka ich dzieliła od Ojczyzny, sercem oddani byli Polsce, ale swoim umysłem i talentem służyli innym narodom. 19:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 24 TRZEBNICA Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Na północ od Wrocławia rozciągają się Wzgórza Trzebnickie oraz Dolina Baryczy. To dwie sąsiadujące ze sobą krainy, które przyciągają turystów nie tylko bogatą historią i wyjątkowymi zabytkami, ale i unikatową przyrodą. Wzgórza Trzebnickie to miejsce spektakularnych wykopalisk antropologicznych i najbardziej urozmaicona pod względem rzeźby część Wału Trzebnickiego zwanego popularnie Górami Kocimi. Z kolei Dolina Baryczy jest jednym z najcenniejszych miejsc w Polsce pod względem przyrodniczym - przede wszystkim ze względu na żyjące tam gatunki ptaków. Tomasz Bednarek rusza w podróż, odkrywając po drodze archeologiczne wykopaliska, średniowieczne klasztory, XIX - wieczne uzdrowisko i piękną przyrodę z unikatowym ptactwem i drzewami. 20:00 TAJEMNICE PIRAMID - PIERWSZA PIRAMIDA /1/ (PYRAMIDS: SOLVING THE MYSTERY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Jak zbudowano piramidy? Seria ta ma na celu rozszyfrowanie tajemnic budowy piramid i odtworzenie Egiptu sprzed ponad 5000 lat, dzięki wykorzystaniu CGI, obrazów satelitarnych i najnowocześniejszej archeologii lotniczej. 21:00 WĘDRÓWKA KONTYNENTÓW - EUROPA: NIESPOKOJNA PRZYSZŁOŚĆ (VOYAGE OF CONTINENTS - TURBULENT FUTURE - ODC. 5/5) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2012 Reżyseria: Christopher Hooke Muzyka: Sylvain Moreau Kontynenty europejski i północnoamerykański zaczęły się rozdzielać 180 milionów lat temu. Dzięki temu powstał Atlantyk. Jednak krańce płyt tektonicznych, na których te kontynenty leżą, wciąż są bardzo blisko siebie. Na ich styku leży wulkaniczna Islandia, wyspa rozdarta przez ryft, który oddziela Europę od Ameryki Północnej. Jądro Ziemi uwalnia tędy swoje ciepło. Mamy tu gejzery, gotujące się błoto i szczeliny, które rozrywają Islandię. Zanurzając się w ten niespokojny uskok, praktycznie można dotykać jednocześnie Europy i Ameryki Północnej. W tym punkcie kontynenty odsuwają się od siebie dwa centymetry rocznie. Z kolei Europa Południowa, przy Morzu Śródziemnym, to miejsce najnowszych projektów w geologicznej historii Europy. 60 milionów lat temu kolizja Afryki z Europą przemieściła miliardy ton skał i wyniosła je na tysiące metrów ponad poziom morza. Tak powstały Alpy. Wznoszą się one na kontynencie do wysokości 4 800 metrów. Alpy zaś to idealny krajobraz dla poszukiwaczy kryształów, pięknych skarbów geologicznych, które dla badaczy są kapsułami czasu, zabierającymi nas do okresu formowania się Alp. Kryształy powstają w wyjątkowych warunkach. Kwarc, z którego wytworzył się kryształ, był w czasie kolizji Europy i Afryki wpychany w dół, w kierunku jądra Ziemi. Pod ciężarem obu kontynentów cząsteczki uległy dekompozycji, przemieściły się, skompresowały i w końcu zostały wypchnięte z powrotem do wnętrza Alp, aby tam utworzyć gładkie sześciościany kryształu. Autorzy tej niezwykłej serii dokumentalnej przekonują widzów, że wydarzenia tektoniczne są nieprzewidywalne. Energia z Ziemi jest siłą tak wielką, że może poruszać ogromne płyty tektoniczne, nieustannie zmieniając oblicze Europy. Poddawana olbrzymim siłom tektonicznym Europa nigdy nie będzie taka sama. Przyszłość naszego kontynentu rzeczywiście jest niespokojna. 22:00 TAJEMNICE EKONOMII KOPERNIKA Dokument fabularyzowany, 54 min, Polska, 2022 Reżyseria: Michał Juszczakiewicz Scenariusz: Robert Szaj, Michał Juszczakiewicz Zdjęcia: Michał Juszczakiewicz, Grzegorz Dolecki Wykonawcy: Robert Cyrta, Krzysztof Matuszewski, Pietro Omodeo, Marta Twardowska, Eugeniusz Sienkiewicz, Philippe Debroise, Krzysztof Bartoszewicz, Grzegorz Duda Fabularyzowany film dokumentalny, prezentujący Mikołaja Kopernika, tym razem nie jako astronoma, a jako wybitnego ekonomistę i matematyka. To poruszająca historia naukowca, który wykorzystując swój intelekt, przygotowuje rewolucyjną reformę monety. Niestety, postulaty Kopernika dotyczące uznania pieniądza jako miary, nie znalazły do tej pory uznania wśród polityków i ekonomistów. W filmie odtworzono przebieg Sejmu Prus Królewskich w Grudziądzu, podczas którego Mikołaj Kopernik wygłosił swój traktat "O szacunku monety". Zaprezentowano działalność astronoma jako aktywnego administratora Kapituły Warmińskiej, który zasiedlał opuszczone i zniszczone przez wojnę polsko-krzyżacką gospodarstwa rolne Warmii. Obraz ukazuje naukowca również jako ważnego doradcę biskupów warmińskich. 23:00 PODRÓŻNIK - HLUHLUWE-UMFOLOZI Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Hluhluwe Umfolozi - kraina wiecznych łowów. Tak powiadają myśliwi o tym niezwykłym miejscu w Republice Południowej Afryki. Król Zulusów Czaka polował w lasach Umfolozi na gepardy. W czasach republiki Transwalu i brytyjskiego panowania w Kwa Zulu Natal utworzono tam drugi rezerwat przyrody na świecie. Pierwszy znajdował się niedaleko od niego, zaledwie 3 godziny jazdy samochodem, w Pongoli, w pobliżu Swazilandu. W kolejnym wydaniu "Podróżnika" udajemy się do tej krainy, aby obejrzeć te dwa niezwykłe parki. Są one bardzo dobrze przygotowane do zwiedzania: świetna baza wypoczynkowa, bungalowy, obserwatoria dzikich zwierząt, randżersi dla bezpieczeństwa i ochrony. W Pongoli dodatkową, wręcz obowiązkową atrakcją, jest rejs łodzią po jeziorze Jozini, pełnym hipopotamów i krokodyli. Niedaleko przebiega granica z Mozambikiem, gdzie miłośnicy przyrody podpatrują naturę w Zatoce Kosi. Od lat ściągają na ten skrawek Afryki specjaliści od turystyki kwalifikowanej, nurkowania, trekkingu i szkoły przetrwania. Myliłby się jednak ten, kto sądzi, że to dziki i niebezpieczny kraj. Okolice Zatoki Kosi i rezerwatu Pongola to uroczy zakątek świata, urzekający wspaniałą przyrodą i widokiem dzikich zwierząt. To świetne miejsce na spędzenie egzotycznych wakacji z dala od hałaśliwych kurortów i przepełnionych plaż. Łatwe połączenia z Europą, ceny porównywalne z cenami w Polsce - oto świat Hluhluwe Umfolozi w zasięgu ręki. W programie, jak zwykle, praktyczne porady jak dotrzeć do RPA, bez kłopotu znaleźć zakwaterowanie i jak poruszać się po tym odległym kraju. 23:35 PODRÓŻNIK - BONGA AFRYKA Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Anna Kwiatkowska i Tomasz Rudomino podróżowali do Afryki wielokrotnie w ciągu 9 lat, realizując różne wydania "Podróżnika". Przy okazji zbierali rozmaite materiały, stare zdjęcia, kroniki archiwalne, robili liczne wywiady, kolekcjonowali historie. Z tych wypraw powstała opowieść o Tsavo, narodowym parku dzikich zwierząt w Kenii, bardzo popularnym wśród turystów. Autorzy powracają w niej do historii budowy kolei z Mombasy do Ugandy. Jej budowa stała się kanwą wielu niezwykłych opowieści. Jedna z nich to dramatyczna relacja o lwach ludojadach, które dziesiątkowały obozy hinduskich robotników. Budowniczowie kolei poprosili w końcu o pomoc brytyjskiego pułkownika Jamesa Pattersona. Opisał on tamte wydarzenia w książce "The Man - Eaters of Tsavo", która stała się światowym bestsellerem. Autorom cyklu udało się spotkać przed kamerą z wnukami świadków tamtych wydarzeń: Trevorem Jenningsem i Radjivą Chandrą. Dziadek pierwszego był dyrektorem ważnego odcinka kolei z Mombasy, drugi stracił wuja w starciu z lwem. W programie zwracają uwagę unikatowe fotografie z prywatnych zbiorów, archiwalia oraz wspaniałe zdjęcia z Ugandy i Kenii. Tragiczne losy tamtejszych słoni w latach 60. i 70. przypominają, że park Tsavo, tak lubiany przez turystów, był miejscem tragicznych wydarzeń i pomimo upływu lat ich ślady nie zostały zatarte. Tytuł tego odcinka, "Bonga Afryka", w języku nyanza znaczy "niezwykła Afryka"". Anna Rudomimo i Tomasz Kwiatkowski uświadamiają widzom, że podróżowanie ma wiele odcieni. Przekazują też ważne refleksje na temat skutków ingerencji człowieka w naturę. 24:00 CZY WIESZ, ŻE? - /87/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 00:30 CZY WIESZ, ŻE? - /88/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 01:00 OPERACJA ZDROWIE - MÓZG Magazyn medyczny, 25 min, Polska, 2019 Autor: Piotr Poraj - Poleski Mózg to najważniejszy i najbardziej skomplikowany narząd człowieka. Reguluje nasze procesy życiowe. Mózg nie boli, ale choruje i dlatego chorzy dowiadują się późno na przykład o tętniakach, które wykrywane są najczęściej przypadkowo. W programie pokażemy, jak na sali operacyjnej lekarze Oddziału Neurochirurgii Dolnośląskiego Szpitala Specjalistycznego im. T. Marciniaka we Wrocławiu leczą tętniaki, zakładając na nie klipsy. Pokażemy też, jak neurochirurdzy ze słynnego "Marciniaka" leczą pacjentów z moyamoya - groźnym schorzeniem mózgu, w którym zrastają się tętnice. Moyamoya to rzadka choroba, jednak liczba wykrytych przypadków wzrosła w ostatnich latach. 01:15 POLACY ŚWIATU - JÓZEFA JOTEYKO Magazyn, 5 min, Polska, 2021 Cykl etiud filmowych przybliżających widzom sylwetki wybitnych polskich naukowców żyjących w różnych zakątkach świata, którzy swoją pracą i odkryciami dali podstawy do rozwoju nauki. W krótkich filmach poznamy niezwykłe historie wybitnych Polaków, którzy pomimo odległości, jaka ich dzieliła od Ojczyzny, sercem oddani byli Polsce, ale swoim umysłem i talentem służyli innym narodom. 01:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 24 TRZEBNICA Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Na północ od Wrocławia rozciągają się Wzgórza Trzebnickie oraz Dolina Baryczy. To dwie sąsiadujące ze sobą krainy, które przyciągają turystów nie tylko bogatą historią i wyjątkowymi zabytkami, ale i unikatową przyrodą. Wzgórza Trzebnickie to miejsce spektakularnych wykopalisk antropologicznych i najbardziej urozmaicona pod względem rzeźby część Wału Trzebnickiego zwanego popularnie Górami Kocimi. Z kolei Dolina Baryczy jest jednym z najcenniejszych miejsc w Polsce pod względem przyrodniczym - przede wszystkim ze względu na żyjące tam gatunki ptaków. Tomasz Bednarek rusza w podróż, odkrywając po drodze archeologiczne wykopaliska, średniowieczne klasztory, XIX - wieczne uzdrowisko i piękną przyrodę z unikatowym ptactwem i drzewami. 01:55 TAJEMNICE PIRAMID - PIERWSZA PIRAMIDA /1/ (PYRAMIDS: SOLVING THE MYSTERY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Jak zbudowano piramidy? Seria ta ma na celu rozszyfrowanie tajemnic budowy piramid i odtworzenie Egiptu sprzed ponad 5000 lat, dzięki wykorzystaniu CGI, obrazów satelitarnych i najnowocześniejszej archeologii lotniczej. 02:45 TAJEMNICE EKONOMII KOPERNIKA Dokument fabularyzowany, 54 min, Polska, 2022 Reżyseria: Michał Juszczakiewicz Scenariusz: Robert Szaj, Michał Juszczakiewicz Zdjęcia: Michał Juszczakiewicz, Grzegorz Dolecki Wykonawcy: Robert Cyrta, Krzysztof Matuszewski, Pietro Omodeo, Marta Twardowska, Eugeniusz Sienkiewicz, Philippe Debroise, Krzysztof Bartoszewicz, Grzegorz Duda Fabularyzowany film dokumentalny, prezentujący Mikołaja Kopernika, tym razem nie jako astronoma, a jako wybitnego ekonomistę i matematyka. To poruszająca historia naukowca, który wykorzystując swój intelekt, przygotowuje rewolucyjną reformę monety. Niestety, postulaty Kopernika dotyczące uznania pieniądza jako miary, nie znalazły do tej pory uznania wśród polityków i ekonomistów. W filmie odtworzono przebieg Sejmu Prus Królewskich w Grudziądzu, podczas którego Mikołaj Kopernik wygłosił swój traktat "O szacunku monety". Zaprezentowano działalność astronoma jako aktywnego administratora Kapituły Warmińskiej, który zasiedlał opuszczone i zniszczone przez wojnę polsko-krzyżacką gospodarstwa rolne Warmii. Obraz ukazuje naukowca również jako ważnego doradcę biskupów warmińskich.