TVP Dokument Niedziela, 16.07.2023 06:00 DZIKA POLSKA - POLOT TRZMIELA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2009 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Nie bąki, nie gzy, nie robaki i nie osy. To najprawdziwsze pszczoły. Taką informację słyszymy o trzmielach od ich badaczy i obrońców, działających w okolicach Spały w samym centrum Polski. Urządzają budki, w których te owady mogą spokojnie urządzać gniazda. Propagują rośliny, zapewniające trzmielom pożytek. Bo też i trzmiele zapewniają byt wielu roślinom, zapylając je. Są wśród nich gatunki, których nie mogą zapylić popularne pszczoły miodne. Często są to rośliny ważne dla naszej gospodarki. Tymczasem trzmiele giną, a nasi bohaterowie szukają sposobów na przywrócenie rodzimej przyrodzie tych pracowitych, a niedocenianych przedstawicieli owadziego świata. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 25 BURSZTYNOWYM SZLAKIEM Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski O istnieniu szlaku bursztynowego dowiaduje się każdy uczeń na lekcji historii, ale jak w praktyce wyglądało jego funkcjowanie? Po co kupcy przemierzali tysiące kilometrów, aby kupić nieco złota północy, jak tradycyjnie określano bursztyn? Jak radzili sobie z przechodzeniem przez rzeki? Aby to sprawdzić, Radek Kotarski jedzie do Gdańska, gdzie poszukuje bursztynu, bada jego zagadkowe powstawanie i próbuje poddać obróbce jubilerskiej. Jaki będzie efekt tych prac? 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 119 GNIEZNO Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Agata Sałapa Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza Gniezno - jeden z najważniejszych ośrodków w czasach tworzenia polskiej państwowości. To właśnie tu na Wzgórzu Lecha stanął gród, który z czasem stał się siedzibą władców piastowskich i miejscem ich koronacji. Ufundowana w tym miejscu pierwsza kamienna świątynia przez kolejne wieki była rozbudowywana. Z czasem - po ostatniej gnieźnieńskiej koronacji - podjęto decyzję o budowie katedry gotyckiej, która do dziś góruje nad Gnieznem, a w 1994 roku została wpisana na listę Pomników Historii RP. W skansenie archeologicznym w podziemiach katedry możemy obejrzeć romańskie grobowce oraz kamienne fundamenty stojących w tym miejscu przed wiekami świątyń. Mieści się tu również nekropolia prymasów Polski związanych z Gnieznem. Najstarszym jest domniemany grób pierwszego arcybiskupa gnieźnieńskiego i przyrodniego brata św. Wojciecha Radzima Gaudentego, w nowszych spoczywają prymasi Polski, m.in. znany bajkopisarz i poeta arcybiskup Ignacy Krasicki. W katedrze znajduje się sarkofag z relikwiami św. Wojciecha oraz słynne Drzwi Gnieźnieńskie - jeden z nielicznych zachowanych zabytków sztuki romańskiej w Polsce. Na odlanych z brązu skrzydłach, w osiemnastu kwaterach, przedstawiono sceny z życia św. Wojciecha. W Gnieźnie warto też odwiedzić Muzeum Archidiecezjalne, w którym znajduje się jeden z najbogatszych skarbców kościelnych w Polsce, Muzeum Początków Państwa Polskiego oraz Muzeum Zabytków Kultury Technicznej, zlokalizowane w dawnych koszarach 12. Regimentu Dragonów. 07:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /139/ Reality show, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy również ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policję czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. Towarzyszymy dzisiaj suni Mia podczas przygotowań i operacji zespolenia wrotno - obocznego. To skomplikowany i nowatorski zabieg, który przeprowadzi profesor Marek Galanty, prekursor leczenia tego schorzenia. Po raz pierwszy odwiedzamy wrocławski Ogród Zoologiczny. Na trzydziestu trzech hektarach żyje tu ponad 12 tysięcy zwierząt, przedstawicieli tysiąca stu gatunków. Przyjrzymy się bliżej niezwykle ciekawym dzioborożcom i rekinom. Odwiedzimy także Odrarium, czyli miejsce, gdzie mamy całą rzekę Odrę w mikrowymiarze w jednym miejscu. A w naszym kąciku adopcyjnym dwunastoletni, niewidomy Karat, który czeka od trzech lat w schronisku w Gaju. 08:05 EDYCJA GENÓW NOWE WYZWANIE (GENE EDITING - A NEW ETHICAL CHALLENGE / NATUR NACH MASS - WIE GENE MANIPULIERT WERDEN) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2021 Reżyseria: Kurt Langbein Film dokumentalny o inżynierii genetycznej. Świat jutra tworzą ludzie. Dzięki nowej metodzie Crispr materiał genetyczny może być wycinany, zmieniany i ponownie włączany. Genetyczne nożyczki mogą być używane do wstawiania lub usuwania genów. To jest nadzieja dla osób z chorobami genetycznymi. technologia CRISPR - Cas otwiera zupełnie nowe możliwości. Proces jest szybszy, dokładniejszy i bezpieczniejszy niż kiedykolwiek wcześniej. Crispr fundamentalnie zmieni relacje między człowiekiem a naturą a także samymi ludźmi. Celem ma być stworzenie ludzi odpornych na HIV. Ale naukowcy na całym świecie ostrzegają również, że eksperymenty zmienią zdolność do myślenia. Ponadto opracowywane są Xenoboty maleńkie żywe istoty, które można wbudować w narządy ludzkie i zmieniać ich funkcje. Cywilizacja stoi być może przed największym wyzwaniem etycznym w dotychczasowych dziejach. Nożyczki do genów rozpoczęły rewolucję w świecie roślin i technologii rolniczej, w hodowli zwierząt i w medycynie. Wiele z nich jest pomocnych, niektóre budzą wątpliwości i są niebezpieczne. 09:05 WOJNA I POKÓJ W OGRODZIE CZĘŚĆ 1 (WAR AND PEACE IN THE COUNTRYSIDE / GUERRE ET PAIX DANS LE POTAGER EP 01) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Jean - Yves Collet Dwuczęściowy film dokumentalny o tym, jak bardzo blisko, ale poza naszym polem widzenia, dzikie zwierzęta szaleją w naszych ogrodach i na polach upraw, aż czasami jest to uciążliwe! W przypadku szkodników roślin nasza reakcja jest zwykle oczywista, sięgamy po chemię. Ale co, jeśli nasza odpowiedź mogłaby pochodzić z natury? Motyle uwielbiają mszyce, prawda? Sokoły zjadają myszy. Dlaczego więc nie moglibyśmy wykorzystać natury do zwalczania szkodników? Pozytywny i humorystyczny wgląd w dwa przeciwstawne światy i ich radykalnie odmienny wpływ na faunę naszego krajobrazu: z jednej strony ekologiczne gospodarstwo i dom, z drugiej konwencjonalne gospodarstwo i dom, w których stosowano chemiczne pestycydy. Ambitny mini - serial przygląda się problemowi środowiskowemu z innym i nowym podejściem, nakręcony z punktu widzenia zwierząt. Najpierw poznamy życie wiejskich zwierząt mieszkających w pobliżu ekologicznego domu i ich sąsiadów mieszkających w pobliżu typowego domu, w którym na co dzień używa się produktów chemicznych. W drugim odcinku poznamy zwierzęta żyjące na ekologicznej farmie oraz ich odpowiedniki w gospodarstwie z tradycyjnymi metodami. 10:05 HOLLYWOODZKIE SZALEŃSTWO TIKI (THE TIKI CRAZE OF HOLLYWOOD) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Clara Kuperberg, Julia Kuperberg Hawaje dołączyły do Stanów Zjednoczonych w 1959 roku i stały się ich 50 stanem. Hollywood szybko odkryło bajeczną lokalizację i rodzimą sztukę Pacyfiku, która zamieniła się w syntetyczny egzotyczny świat, odzwierciedlając optymizm tamtych czasów. Książka Thora Heyerdahla "Kon - Tiki" stała się światowym bestsellerem, bary tiki wyrosły wszędzie, Mai Tai było napojem chwili, a wnętrza zostały udekorowane rattanem. Nagość dziewcząt Hula była akceptowalna, ponieważ uważano je za tubylców i część folkloru. Szał zaczął się od filmów "South Pacific" i obrazów z Elvisem Presleyem nakręconych na Hawajach. Marlon Brando był tak zafascynowany lokalnym urokiem, że kupił polinezyjską wyspę i poślubił tahitańską aktorkę. 11:05 SERCE ZMARTWYCHWSTAŁEGO MIASTA Reportaż, 23 min, Polska, 2020 Reżyseria: Edyta Mikołajczyk, Monika Michalak Scenariusz: Edyta Mikołajczyk, Monika Michalak Reportaż jest wspomnieniem powstańczych dni, podczas których ratowano krzyż, a także opowieścią o historii cudownego krucyfiksu, która jest wpisana w dramatyczne losy miasta i zarazem Polski. 11:50 ARKTYKA - CEL CHIŃCZYKÓW (CHINA’S ARCTIC AMBITIONS / THE RISING OF CHINA ARCTIC) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Olivier Truc Film dokumentalny o wzroście potęgi Chin nie tylko w Afryce, jesteśmy również bliscy zobaczenia chińskiej Arktyki. Ponieważ globalne ocieplenie wpływa na bieguny szybciej niż na resztę planety, lód topnieje w przyspieszonym tempie. W ciągu ostatniej dekady Szanghaj zainwestował ponad pięć miliardów euro, aby chronić się przed podnoszącymi się wodami. Ale wraz z topniejącym lodem pojawiają się nowe możliwości. Otwierają się nowe szlaki żeglugowe, prowincje górnicze i łowiska. W styczniu 2018 r. Chiny przedstawiły swoje ambicje dotyczące rozwoju szlaków żeglugowych otwartych przez globalne ocieplenie. Projekt, który rozszerzyłby charakterystyczną dla prezydenta Xi Jinpinga inicjatywę Pasa i Szlaku na Arktykę, został nazwany Polarnym Jedwabnym Szlakiem. To polityka, którą Chiny po cichu rozwijają od kilkudziesięciu lat. Mimo że nie są państwem arktycznym, Chiny są coraz bardziej aktywne w regionie polarnym. Zainwestowano w pola gazowe z arktycznej Rosji, rozwinięto placówkę badawczą na Svalbardzie, pozyskano nowych sojuszników w norweskiej Laponii i stworzono pierwszy w kraju lodołamacz, Xuelong. Chiny zostały również członkiem - obserwatorem Rady Arktycznej w 2013 roku i teraz określają się mianem państwa bliskiego Arktyki. Tradycyjne wyzwania w zakresie bezpieczeństwa jednak pozostają, a także istnieją obawy dotyczące długoterminowych celów strategicznych, w tym ewentualnego rozmieszczenia wojsk. Czego chcą Chiny w Arktyce? 12:50 KORONA GÓR POLSKI - TURBACZ Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Mariusz Pilis Scenariusz: Mariusz Pilis Zdjęcia: Wojciech Jachymiak, Krzysztof Skrok Prowadzący: Marta Manowska Cykliczny program poświęcony polskim górom, szczytom, których zdobycie razem z nami gwarantuje wejście do elitarnego klubu zdobywców Korony Polskich Gór. Nad Gorczańskim Parkiem Narodowym rozpościera się Turbacz, najwyższy szczyt Gorców, w okresie letnim pokryty białymi, puchatymi owcami, których wypas na tych terenach jest powszechny i popularny. Gorce to góry zamieszkane przez Wołochów, wędrowny, koczowniczy lud żyjący właśnie głównie z owiec. Nawet teraz można zobaczyć pozostałości po tamtych przyzwyczajeniach - wypas owiec rozpoczyna się jeszcze w maju i prowadzący wygon górale pozostają w górach aż do jesieni, kiedy powracają do wiosek, żeby przezimować. Jest to również teren wyjątkowo ukochany przez Władysława Orkana. Ten pisarz okresu Młodej Polski urodził się właśnie w Gorcach i mimo próby osadzenia w Krakowie, ostatecznie powrócił na te ziemie i tam rozpoczął budowę domu. Po jego śmierci w Krakowie, pociąg przewożący jego trumnę do Zakopanego zatrzymywał się na każdej stacji, aby każdy mógł pożegnać Dumaca z Gorców. 13:20 POLSKIE PARKI NARODOWE - SŁOWIŃSKI PARK NARODOWY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Rafał Kołodziej Scenariusz: Agnieszka Niwińska Prowadzący: Dariusz Gross Prowadzącym program jest Dariusz Gross, dziennikarz, zafascynowany przyrodą poszukiwacz - odkrywca. Pokazuje parki narodowe, które znamy jako turyści, z innej, zaskakującej strony, przez pryzmat pracy naukowców zgłębiających sekrety ekosystemów i pracujących nad ich zachowaniem dla przyszłych pokoleń. To program pokazujący osobliwości przyrody i ukazujący wyjątkowość poszczególnych parków narodowych w Polsce, w którym spotykają się nowoczesne technologie badawcze z odwiecznym dziełem natury. 13:50 WIELKIE KOTY CZ. 1 (BIG CATS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Nick Easton Wykonawcy: Grzegorz Widziszewski Koty są naturalnie nieuchwytnymi i tajemniczymi zwierzętami. Najnowsze osiągnięcia w dziedzinie technologii filmowania i rozwój badań nad kotami sprawiają, że te zwierzęta są w centrum uwagi. Koty są wrażliwe, emocjonalne, inteligentne i mają złożoną osobowość. W tych filmach poznamy metody komunikacji, rodzicielstwo i zaloty kotów oraz ich zdolność do rozwoju we wszystkich zakątkach świata. To wyjątkowo szczegółowy portret tej popularnej rodziny zwierząt. Ta epicka kocia opowieść była kręcona w 14 krajach i przedstawia 31 gatunków dzikich kotów, od rysia kanadyjskiego na zamarzniętej północy, do dziwacznego kota Pallas w Mongolii, tajemniczego tygrysa bagiennego z Sundarbans i maleńkiego, ale odważnego kota w cętki ze Sri Lanki. Łącząc fascynujące zachowania z niesamowitymi historiami, seria odzwierciedla prawdziwą naturę kotów i pokazuje, jak wciąż mogą nas zaskakiwać. Zobaczymy największe drapieżniki planety i ulubione zwierzęta wszystkich ludzi, jakich jeszcze nie widzieliśmy. 14:50 NASZ DZIWACZNY ŚWIAT - /16/ (WEIRD WONDERS OF THE WORLD, S. 02 EP. 8) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Natura nie przestaje nas zaskakiwać - co rusz odkrywamy kolejne, dziwne zjawiska przyrodnicze czy niezwykłe zachowania zwierząt. Jaki jest wpływ słońca na muzykę klasyczną? Co łączy kozy i pająki? Czy z pajęczego jedwabiu da się zbudować kuloodporną skórę? Skąd małpy znają zasady reanimacji? To tylko kilka z wielu pytań, na które odpowiedź znajdziemy w kolejnych odcinkach cyklu "Nasz dziwaczny świat". Dzięki fascynującym eksperymentom, ciekawym i przystępnym wyjaśnieniom naukowców, niesamowitym opowieściom świadków i wyjątkowym materiałom filmowym odkryjemy tajemnice niezwykłych zjawisk, dziwnych zachowań, anomalii pogodowych czy medycznych cudów. 15:50 TAJEMNICE LUDZKIEGO CIAŁA. PRZETRWANIE (SECRETS OF THE HUMAN BODY. SURVIVE) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Martin Johnson Zdjęcia: Patric Acum Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Worldwide o sekretach ludzkiego ciała. Przy pomocy pionierskiej grafiki i nowych odkryć naukowych poznamy lepiej wewnętrzną mechanikę ludzkiego ciała. Organizm ludzki należy do najbardziej wyrafinowanych na ziemi. Jest cudem naukowym, wciąż odkrywanym na nowo. Sposoby rozwoju, adaptacji i przetrwania naszego organizmu. Komunikacja mózgu z resztą ciała. Związek pragnienia tłustych potraw, a konieczność nagłego wzrostu. Regeneracja komórek. W filmie poznamy organizmy ludzi z całego świata. Cudowne dziecko w Phoenix demonstruje zdolność mózgu do nadawania priorytetu rozwojowi umysłowemu nad wzrostem fizycznym. Schładzanie w lodowatym jeziorze pokazuje, jak drżenie może uratować nam życie. Eksperymentalne tortury w londyńskim laboratorium unaocznią sposób, w jaki nasze ciało blokuje ból. Zobaczymy fascynujące i precyzyjnie dostrojone systemy, które utrzymują motorykę ciała, oraz wiele innych ciekawych, naukowych prezentacji. 16:50 NIESAMOWITE PODRÓŻE Z SIMONEM REEVEM - ODCINEK 4. (INCREDIBLE JOURNEYS WITH SIMON REEVE) Cykl dokumentalny, 58 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Gian Quaglieni Czteroodcinkowa seria BBC Studios. Simon Reeve przedstawia niektóre z najważniejszych wydarzeń ze swoich niesamowitych podróży po całym świecie. W ciągu ponad pietnastoletniej kariery Simon odwiedził ponad sto krajów na sześciu różnych kontynentach, doświadczając niesamowitych krajobrazów i odkrywając poruszające i dramatyczne ludzkie historie. Teraz dogania niektóre z niezapomnianych postaci, które spotkał po drodze. Simon ujawnia kulisy wydarzeń i odkrywa niektóre z ogromnych zmian, których był świadkiem podróżując po całym świecie. Odcinek 4. Simon przybył na wyspę Lundy, by lepiej poznać jeden z najstarszych rezerwatów przyrody. Przy okazji przedstawi inne dzikie miejsca, do których udało mu się dotrzeć, wspaniałe ostoje przyrody na naszej zielonej planecie. Poznamy sposoby jak przeciwdziałać skutkom zmian klimatu, zobaczymy niezwykłe krajobrazy, jakie mógł podziwiać na całym świecie. Wokół nas wciąż nie brak obszarów dzikiej przyrody, urzekających pięknem. Przed nami wielkie wyzwanie. Musimy ochronić te skarby natury. By dobrze poznać dzikie zakątki naszej planety, warto spędzić trochę czasu z żyjącymi tam ludźmi. W krainie Indian z plemienia Kogi kultura sięga czasów sprzed Krzysztofa Kolumba, przetrwała w stanie niemal nienaruszonym. Kogi wciąż żyją zgodnie z prastarą tradycją. Zwykle nie dopuszczają przybyszów z zewnątrz. Wielu nigdy nie widziało obcokrajowca. 18:00 PASJONACI S.I - ELŻBIETA Dokument fabularyzowany, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Artur Dziurman Scenariusz: Aneta Wróbel, Artur Dziurman, Ewa Zuberek Zdjęcia: Artur Michalik Muzyka: Robert Bylica Aktorzy: Elżbieta Sielawa, Artur Dziurman, Artur Kruczek, Adam Łysek, Barbara Cekiera, Danuta Damek, Gabriela Poniedziałek, Małgorzata Walkosz, Grzegorz Daniluk, Helena Suchan, Henryk Radkiewicz, Irena Budzyń, Janusz Ptak, Janusz Bąk, Wojciech Balicki Odcinek przedstawia historię kobiety, którą fascynował teatr. Jej zainteresowania popychają ją w stronę grupy Artura Dziurmana. Elżbieta to kobieta dojrzała, ale atrakcyjna i samotna, więc podejmie próbę ułożenia sobie życia uczuciowego. Decyduje się na korzystanie z portali randkowych, co powoduje wiele zabawnych sytuacji, ponieważ nowinki techniczne nie są jej najmocniejszą stroną. Czy Elżbieta znajdzie swoją druga połówkę w internecie? O tym przekonamy się w finale tego odcinka. 18:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 12 PREZYDENCKIE SIEDZIBY Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski W jakich warunkach mieszkali i pracowali prezydenci Polski w czasie XX - lecia międzywojennego? Co zmieniło się od tego czasu? Jak wygląda otoczenie prezydentów po 1989 roku? Jakie tajemnice skrywają ich pomieszczenia? Na te pytania odpowie Radosław Kotarski w "Podróżach z historią", zabierając widzów w fascynującą podróż po Pałacu Prezydenckim, Belwederze i rezydencji w Wiśle. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 30 MUZEUM HISTORII ŻYDÓW POLSKICH POLIN Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Prowadzący: Tomasz Bednarek Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak W tym odcinku Tomasz Bednarek odwiedzi świat, którego już prawie nie ma, bo bezlitośnie porwał go wiatr XX - wiecznej historii. Poznamy tysiącletnie dzieje narodu niezwykle silnie związanego z Polską. Odkryjemy bogactwo jego kultury, sztuki i religii na przestrzeni wieków. A to wszystko dzięki niezwykłemu miejscu - Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie, w którym nowoczesna, multimedialna wystawa ożywia dawne sztetle i nieistniejące synagogi. POLIN otwarto w 2013 roku. Stanęło ono w centrum Muranowa, dzielnicy, która jak Feniks z popiołów odrodziła się na gruzach warszawskiego getta. Wcześniej była tu Dzielnica Północna, największe skupisko społeczności żydowskiej w Polsce, a drugie na świecie po Nowym Jorku. 19:35 RODZINA CZŁOWIECZA Film dokumentalny, 24 min, Polska, 1966 Reżyseria: Władysław Ślesicki Zdjęcia: Bronisław Baraniecki Inspirowany ideą słynnej wystawy fotografii ''Family of Man'', surowy zapis jednego dnia z życia chłopskiej rodziny na Pojezierzu Augustowskim. Rytm filmu wyznacza praca ludzi. Obrazowi towarzyszą tylko dźwięki naturalne. 20:10 GRUNWALD 1410 Dokument fabularyzowany, 57 min, Polska, 2023 Scenariusz: Krzysztof Łukaszewicz Najsłynniejsza bitwa w polskich dziejach przedstawiona z punktów widzenia trzech najważniejszych uczestników: króla Polski Władysława Jagiełły, wielkiego księcia Litwy Witolda oraz wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego Ulryka von Jungingenena. W ich postaci wcielą się odtwórcy wymienionych ról w popularnym serialu "Korona królów. Jagiellonowie", nadawanym w telewizji publicznej. Sebastian Skoczeń, Michał Chorosiński i Szymon Nygard wyruszą ze współczesnego Krakowa, Wilna i Malborka, by spotkać się na polu bitwy pod Grunwaldem i jednocześnie przybliżyć widzom motywacje, przeżycia i uczucia kreowanych przez siebie uczestników dziejowych zmagań. Warstwa dokumentalna, z komentarzem historyków nt. genezy, przebiegu i znaczenia, wzbogacona o fabularne ujęcia z bitwy, które przeniosą widzów w świat największego triumfu w historii polskiego oręża. 21:15 SKRZYNECKI Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1975 Reżyseria: Jarosław Kusza Etiuda dokumentalna prezentująca postać Piotra Skrzyneckiego, twórcy krakowskiej Piwnicy pod Baranami. Etiuda Szkoły Filmowej. 21:35 WOJCIECH KILAR. MIĘDZY AWANGARDĄ A HOLLYWOOD. Film dokumentalny, 75 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wioletta Rotter - Kozera Film dokumentalny oparty jest na rozmowach z artystami, wykonawcami oraz reżyserami filmowymi, z którymi twórca współpracował. Jednocześnie z filmem ukazała się książka wydana przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne, będąca zapisem rozmów przeprowadzonych w trakcie rejestracji filmu. Światowej sławy polski kompozytor Wojciech Kilar jest jedną z najbardziej znaczących i jedną z najbarwniejszych postaci polskiej kultury. 23:05 TAMTE LATA, TAMTE DNI - BARBARA KRAFFTÓWNA Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuć - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem lata swojej młodości i najlepsze role wspomina wybitna polska aktorka filmowa i teatralna, Barbara Krafftówna. 23:45 HABIT I ZBROJA Dokument fabularyzowany, 100 min, Polska, 2017 Reżyseria: Paweł Pitera Scenariusz: Jan Wróbel Zdjęcia: Janusz Tatarkiewicz Historyczny dokument fabularyzowany z animacją. Film o zakonie krzyżackim i Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Zakon NMP Domu Niemieckiego powstaje w XIII w. w Palestynie, by nawracać i leczyć. Po klęsce wypraw krzyżowych osiada na rubieżach Mazowsza, zaproszony przez jego władzę do obrony księstwa przed poganami. Płoną wioski Prusów i padają święte dęby. Zakon tworzy państwo: perfekcyjne, bogate, atrakcyjne. Litewskie safari przyciąga kwiat rycerstwa z Europy. Ale Krzyżacy chcą więcej. Gdy Litwa chrzci się i łączy z Polską, zakon, ignorując papieża, atakuje chrześcijan. Wielka wojna, pomimo klęski poniesionej przez zakon pod Grunwaldem, kończy się kompromisem. Z czasem pewny siebie zakon nie dostrzega zachodzących zmian. Rzeczpospolita Obojga Narodów w XV w. zapewnia mieszkańcom wolności - dziś zwane są "obywatelskimi" i "gospodarczymi". By ją zwalczyć, zakon żąda od swoich poddanych coraz większych podatków. Ci zaś w zamian chcą prawa do współdecydowania. W wojnie 13 - letniej zakon tak naprawdę walczy z własnymi obywatelami. Ale nie umie się zreformować. Więc obywatele państwa zakonnego wstępują do Jagiellońskiej Rzeczypospolitej. Hołd pruski kończy historię zakonnej korporacji. Jednak jej scheda da zaczyn wojnom XX w. Jest to unikalne widowisko historyczne o ogromnych walorach edukacyjnych, przeznaczone dla widzów od 12. roku życia. Narratorem jest hollywoodzki aktor Stacy Keach. 01:30 MAESTRO Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2008 Reżyseria: Agata Ławniczak Scenariusz: Agata Ławniczak Zdjęcia: Karol Żurawski "Zrozumcie mnie, tak długo, jak ja mam jednego człowieka w Polsce, któremu mogę pomóc, ja tu zostać muszę" - tłumaczył swoim dzieciom mecenas Stanisław Hejmowski, kiedy błagały go, by przestał narażać życie, broniąc stalinowskich więźniów politycznych. Teresa Heymowska - Amberg, mimo że wyemigrowała do Szwecji prawie sześćdziesiąt lat temu, doskonale pamięta te słowa. Pamięta również, jak posługiwać się piękną polszczyzną, podobnie jak jej dzieci i dzieci jej brata, choć noszą nazwiska Amberg i Jacobson. Dzięki m. in. ich wspomnieniom, skrupulatnie zebranym i uporządkowanym przez Agatę Ławniczak, udało się wydobyć z niemal całkowitego zapomnienia portret człowieka rzadkiej szlachetności, którą na swój sposób doceniła nawet komunistyczna Służba Bezpieczeństwa, nadając sprawie jego inwigilacji kryptonim "Maestro". Stanisław Hejmowski urodził się w 1900 roku w Libawie, na terenie dzisiejszej Łotwy. Rodzice wpoili mu patriotyzm i awersję do szowinizmu, którą wspierał nacisk na naukę języków obcych. W czasie wojny walczył w AK, naziści zamordowali mu dwóch braci i pozbawili rodzinnego majątku. Mimo to w 1946 roku jako adwokat z urzędu podjął się obrony byłego gauleitera Kraju Warty, Artura Greisera, słynnego z fanatyzmu zbrodniarza wojennego. Hejmowski wykonał swą pracę jak miał w zwyczaju, czyli rzetelnie, a o jego talencie i zawodowej bezstronności również dziś z uznaniem wypowiadają się tak cenieni prawnicy, jak mecenas Tadeusz de Virion oraz profesorowie Witold Kulesza i Jan Sandorski. Dowody przeciw Greiserowi były niepodważalne i skazano go na śmierć, ale o wyroku zdecydował zaledwie jeden głos. Wraz z nastaniem "nocy stalinowskiej" sytuacja zawodowa i rodzinna Hejmowskiego gwałtownie się pogorszyła. Związki z AK i nakaz sumienia skłaniały adwokata do pomocy polskim patriotom, którym nierzadko groziła kara śmierci za fikcyjne przewinienia. W czasach, gdy w procesach przeciw akowcom obrona często ograniczała się do zdania: "Proszę Wysoki Sąd o łagodny wyrok dla oskarżonego", Hejmowski zadziwiał odwagą i bezkompromisowością. Zdarzało się, że sędzia straszył go aresztowaniem, jeśli wypowie jeszcze jedno zdanie. Był na cenzurowanym, UB i jego agentura coraz uważniej obserwowała jego poczynania. Nie chcąc ryzykować bezpieczeństwa żony i córki, wysłał je do Szwecji (syn wyjechał tam zaraz po wojnie). Dziś byłby dumny ze swojej rodziny. Jego syn Adam został kustoszem Biblioteki Bernadotte' ów, bibliotekarzem króla Szwecji. Wnukowie: Jan Henrik Amberg - zastępcą ambasadora Królestwa Szwecji w Polsce, a prof. Andrzej Heymowski - królewskim architektem. Bliskich odwiedził tylko raz, w Boże Narodzenie 1956 roku, gdy na fali odwilży wyjątkowo wydano mu paszport. Było to niedługo po tym, jak zapisał bodaj najpiękniejszą kartę swego zawodowego życia, broniąc poznańskich robotników oskarżonych o udział w powstaniu czerwcowym. Za niezłomną postawę zapłacił najwyższą cenę. Zamach na jego życie nie udał się, więc postanowiono zabić go na raty. Najpierw w wyniku fałszywych oskarżeń o nadużycia finansowe pozbawiono majątku, potem rugowano z kolejnych obszarów działalności adwokackiej, konsekwentnie odmawiano paszportu, nad jego podupadającym zdrowiem czuwał lekarz - tajny współpracownik SB, a gdy wreszcie Hejmowski dostał wylewu krwi do mózgu, umieszczono go w szpitalu, gdzie w umywalkach pomieszkiwały szczury. "Paszport położono mu na piersiach na dzień przed śmiercią, gdy był już nieprzytomny" - mówi Ireneusz Adamski, dyrektor Oddziału IPN w Poznaniu. Rządzący obawiali się, że pogrzeb Hejmowskiego zamieni się w manifestację, więc woleli, by ceremonii dopełniła rodzina po drugiej stronie Bałtyku. Gdy zamiar się nie powiódł, pozostało sfałszować nekrologi. W rezultacie na pogrzeb mecenasa przybyli nieliczni, spośród których nikt nie odważył się wygłosić mowy pożegnalnej. Po śmierci Hejmowskiego pamięć o nim była systematycznie marginalizowana. Efektowne kariery robili za to oficer SB, który prowadził sprawę o kryptonimie "Maestro" oraz były osobisty lekarz adwokata. Dopiero w pięćdziesiątą rocznicę Czerwca 56, po długoletnich staraniach, udało się nadać jednej z ulic Poznania imię Stanisława Hejmowskiego. Na uroczystość przyjechało dwudziestu jeden członków jego rodziny. Wnuk Andrzej stawił się z małym misiem, figlarnie wystającym z kieszeni marynarki. Zaciekawionym wyjaśniał: "To miś Staś, którego przysłał mi kiedyś do Szwecji dziadek Staś". 02:20 LEGENDA GRUNWALDU Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2010 Reżyseria: Mirosław Gronowski Scenariusz: Paweł Żmudzki Zdjęcia: Jacek Grzelak, Władysław Lipkowski Wykonawcy: Błażej Brzostek, Szymon Drej, Hieronim Grala, Marek Janicki, Sławomir Jóźwiak, Krzysztof Ożóg, Tadeusz Sznuk Jedna z największych bitew średniowiecznej Europy obrastała legendą niemal od momentu zakończenia, a jej wpływu na losy Starego Świata nikt nigdy nie kwestionował. Jej skutki militarne i polityczne, wykorzystywane były, na przestrzeni dziejów, przez wszystkie nacje uczestniczące w bitwie. To, co dla Polaków stało się pod Grunwaldem, Niemcy nazwali bitwą pod Tannenbergiem, a dla Litwinów, to był i jest Żalgiris. Trwa spór o to, kto naprawdę dowodził wojskami sprzymierzonych, jak i gdzie zginął Wielki Mistrz, czy część zdobytych krzyżackich chorągwi faktycznie zawieziono do Wilna? W filmie dokumentalnym, w którym obok profesorów Henryka Samsonowicza i Romana Trąby, wystąpią naukowcy z Litwy, Białorusi i Niemiec, spróbujemy pokazać, jak przez wieki historycy i politycy wykorzystywali legendę Grunwaldu dla swoich partykularnych celów. 03:25 OPOWIEŚĆ O CZŁOWIEKU, KTÓRY WYKONAŁ 552% NORMY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 1973 Reżyseria: Wojciech Wiszniewski Wykonawcy: Bernard Bugol Zdjęcia: Witold Stok, Tomasz Tarasin, Cezary Makowski, Wojciech Kozłowski Film o górniku, Bernardzie Bugdole, przodowniku pracy z końca lat czterdziestych. Bernard i Rudolf Bugdołowie, górnicy z Kopalni Śląsk w Chrobaczewie osiągnęli 552% normy. Wspomnienia Bernarda Bugdoła dotyczą tego właśnie rekordu, reakcji ludzi, dwudziestoletniej pracy na stanowiskach dyrektorskich w kopalniach "Wujek", "Karol", "Zabrze" i "Łagiewniki" oraz obecnej pracy inspektora bhp w kopalni. Odznaczenia, przyjęcie rodzinne, wypowiedź żony na temat gorzkiej sławy męża oraz wypowiedzi górników niewierzących w osiągnięcie tak wysokiej normy.