TVP Historia Piątek, 14.07.2023 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 14 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1918 - urodził Ingmar Bergmann; 1939 - zmarł Alfons Mucha; 1950 - początek nadawania "Głosu Ameryki"; 1984 - akt oskarżenia przeciwko ks. Jerzemu Popiełuszce; 07:10 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 3 TRWANIE I PRZEMOC. ROK 1884 Serial historyczny, 70 min, Polska, 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Franciszek Pieczka, Anna Ciepielewska, Andrzej Baranowski, Marian Dziędziel, Tomasz Lulek, Sławomira Łozińska, Ewa Nijaki, Urszula Gierbuszewska, Tadeusz Madeja, Tadeusz Borowski Mijają lata. Bismarckowska polityka Kulturkampfu coraz bardziej daje się we znaki śląskim Polakom. Do domu Franciszka Pasternika niespodziewanie powraca jego syn Jan, który zaginął przed laty podczas wojny francusko - pruskiej. Obecnie jest już obywatelem francuskim. Tęsknota za ojczystymi stronami sprawiła jednak, że postanowił odwiedzić najbliższych. Radość z powodu odwiedzin jednak nie trwała długo. Przerywają ją brutalnie pruskie władze, które odbierają staremu Pasternikowi kuźnię. To już dla sędziwego kowala zbyt wiele. Wstrząśnięty do głębi dostaje wylewu. Jego efektem jest niemal całkowity paraliż. 08:30 HISTORIA POLSKI - I NIE WIDZIAŁEM ICH WIĘCEJ ŻYWYCH Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2023 Reżyseria: Mirosław Basaj Zdjęcia: Mirosław Basaj Muzyka: Piotr Kajetan Matczuk W dniach 12 - 13 lipca 1943 roku Niemcy dokonali ludobójstwa w świętokrzyskiej wsi Michniów. Zamordowali ponad 200 osób, wieś doszczętnie spalili. Poprzez relacje naocznych świadków, którzy opisują tragedię swoich rodzin, a także swoje cierpienia przez kolejne lata po wojnie, film jest także spojrzeniem na drugą wojnę światową z perspektywy wsi polskiej. W filmie mamy też świadectwo Ewy Kołomańskiej, której badania naukowe pozwoliły odkryć szczegóły tej zbrodni. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA CICERO Cykl dokumentalny, 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Glacel Prowadzący: Bogusław Wołoszański Był październik 1943 roku. Niemcy przegrały dwie wielkie bitwy na froncie wschodnim. Losy wojny odwróciły się. Wielka Armia Czerwona zaczęła spychać na zachód Wermacht. W Wielkiej Brytanii alianci zachodni przygotowywali się do inwazji na kontynent, która miała nastąpić w połowie 1944 roku. Nie zapadła jednak decyzja, gdzie wyladują wojska alianckie. Dla Niemców poznanie miejsca inwazji miało cenę wygrania wojny. 10:50 SPRAWY HONOROWE Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2022 Reżyseria: Marcin Bradke Scenariusz: Marcin Bradke Zdjęcia: Marcin Wenzel, Jerzy Szota, Robert Sitek, Artur Stroiński Muzyka: Konstancja Kochaniec Prowadzący: Juliusz Woźny Pojedynki, czasem zwane sprawami honorowymi, są stare jak ludzkość. Odnajdujemy ich ślady w starobabilońskim Gilgameszu, w dawnej Helladzie i w Rzymie, a także w tekstach średniowiecznych. Trwały niemal do połowy XX stulecia, o czym świadczą akta sądowe, pamiętniki i literatura piękna. Ponoć po dziś dzień bogate snoby wędrują do jednego z państw Ameryki Południowej, w którym nadal można dochodzić swych praw za pomocą szpady lub pistoletu. Film opowiada o genezie i historii pojedynków, o związanych z nimi obyczajach, kodeksach honorowych, broni, którą się posługiwano oraz o przebiegu wybranych na przestrzeni wieków zmagań. Porusza także temat turniejów rycerskich i tak zwanych "sądów bożych", będących również swoistą formą pojedynków. Jest to także opowieść o znanych "pojedynkowiczach" ich osiągnięciach i sławie. Film składa się z kilku części (opowieści) połączonych osobą narratora. W tę rolę wciela się historyk sztuki Juliusz Woźny, rzecznik Centrum Historii Zajezdnia we Wrocławiu. Występują również znani bronioznawcy, archeolodzy, historycy, historycy literatury i sztuki. Za graficzne filmowe przerywniki dzielące opowieść na poszczególne części oraz za stronę scenograficzną odpowiada artysta plastyk Michał Hrisulidis, profesor wrocławskiej ASP, a jednocześnie znany scenograf teatralny i filmowy. 11:50 NIE TAKA PROSTA HISTORIA - BONA Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Świetlik Prowadzący: Wiktor Świetlik Uważam, że śmiało można dziś bronić tezy, że najmądrzejszym polskim władcą w historii był, przepraszam, była żona króla Bona Sforza. Z Boną niełatwo było się zmierzyć jej przeciwnikom, ale też nie jest łatwo nam zmierzyć się z polskim, kultowym serialem, z lat osiemdziesiątych z Aleksandrą Śląską w roli głównej. A to dlatego, że w tym przypadku o zgodność z realiami historycznymi zadbano z pieczołowitością, którą dziś rzadko można spotkać w popularnych filmach dokumentalnych, a zdecydowanie to nie była taka prosta historia. 12:25 ZNAK ORŁA - ODC. 5 WICI 1318 Serial historyczno-przygodowy, 28 min, Polska, 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Aktorzy: Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski, Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman, Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech Alaborski, Henryk Bista Mija parę lat. Gniewko jest już młodzieńcem. Idąc śladami Brandenburczyków, znajduje w puszczy zniszczony wóz, zabitych ludzi i małą Agnieszkę - córkę kaszatelana łęczyckiego. W nocy przybywa posłaniec z wiciami. Gniewko z Sulisławem ruszają do obozu książęcego. Zjawia się tam również Hanysz wysłany przez Krzyżaków na przeszpiegi. Gniewko otrzymuje od Łokietka "Znak orła" - dowód zaufania księcia. Na jego polecenie udaje się do chłopów szykujących partyzanckie zasadzki na wroga. 13:00 ZNAK ORŁA - ODC. 6 SPRZYMIERZEŃCY 1318 Serial historyczno-przygodowy TVP, 28 min, Polska, 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Aktorzy: Jarosław Makowski, Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski, Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman, Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk, Ryszard Ronczewski, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech Alaborski, Henryk Bista Hanysz czyha na życie Gniewka, na szczęście jego skrytobójcze plany są bezskuteczne. Zdrajca wraca do Krzyżaków, opowiada swoim mocodawcom o zadaniach Gniewka i roli "Znaku orła". Chłopak wypełnia swą misję, jednak w drodze powrotnej napadają go zaczajeni Krzyżacy. Gniewko pokonuje ich w nierównej walce. Ranny, ostatkiem sił dociera do obozu. 14:40 SKRYBOWIE STAROŻYTNEGO EGIPTU (SCRIBES OF ANCIENT EGYPT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2013 Reżyseria: Arturo Mio Grafika starożytnego Egiptu jest nam znana, bo niezwykle często była w użyciu. Znaki graficzne odnajdujemy na sarkofagach, zwojach papirusu, ścianach grobowców i innych budynkach. Są świadectwem trwałego upodobania do sztuki konturu i pozwalają nam zrozumieć tę starożytną cywilizację jak żadną inną. Postać, o której wiemy mniej, to sam artysta, pisarz. To on był autorem tych wyobrażeń; tym, który jednym pociągnięciem pędzla, zrodził całą sztukę Egiptu. Ściśle respektował zasady i precyzyjne kody, a jego umiejętności pożądane były u przedstawicieli tej profesji w niezmienionej formie przez ponad trzy tysiące lat. Szkicował ludzi, znaki, rośliny, zwierzęta i figury geometryczne jako pisarz, naukowiec, socjolog lub artysta tamtych czasów. Z filmu widzowie dowiedzą się, kim naprawdę byli skrybowie i jaka była ich pozycja w społeczeństwie faraonów. Od Sakkary po Dolinę Królów i bogate zbiory muzeów europejskich zbadane zostaną najpiękniejsze dzieła, a także tajemnice ich stworzenia. 15:45 RZECZPOSPOLITA REAKTYWACJA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2018 Reżyseria: Anna Ferens Scenariusz: Anna Ferens Zdjęcia: Michał Ślusarczyk, Marcin Peresada Film w atrakcyjny i nowoczesny sposób opowiada o odbudowie Polski po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Pokazuje tę niezwykłą energię, która wyzwoliła się w Polsce po odzyskaniu niepodległości zarówno wśród intelektualnych elit, jak i zwykłych ludzi. Bohaterami są wynalazcy, naukowcy, ekonomiści, których myśli i osiągnięcia przyczyniły się do rozkwitu Polski w okresie międzywojennym. Wiele z tych wynalazków zostało wykorzystanych na całym świecie i przyczyniło się do rozwoju ważnych dziedzin nauki. W filmie występują potomkowie, często nieznanych bohaterów 20 - lecia oraz historycy z Polski, USA i Francji, m.in.: prof. Wacław Szybalski z Madison, prof. Donald Pienkos z Milwaukee, prof. Dominic Pacyga z Chicago, dr Christophe Laforest z Paryża. Film nagrodzony na Polish Film Festival in America w Chicago w 2018 r. - nagroda za najlepszą reżyserię. 17:15 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 4 CZCIJ OJCA SWEGO. ROK 1888 Serial historyczny, 73 min, Polska, 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Tadeusz Madeja, Franciszek Pieczka, Ewa Żylanka, Jerzy Grałek, Justyna Krawczyk, Jerzy Zygmunt Nowak, Ewa Leśniak, Lidia Bienias, Tadeusz Borowski Walka rządu pruskiego z polskością na Śląsku wciąż przybiera na sile. Sparaliżowany, sędziwy Franciszek Pasternik, czując nadchodzącą śmierć, pragnie pogodzić się z synem Antonim. Ze względu na stan zdrowia nie może go jednak odwiedzić zimą. Za radą rodziny wizyta zostaje więc odłożona do wiosny. Jednak stary kowal, nie mogąc doczekać się spotkania z synem, postanawia na własną rękę podjąć wyprawę do Sosnowca. Gdy zaskakuje go zamieć śnieżna, nie potrafi się przed nią ukryć i ginie. 18:40 BITWA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maria Dłużewska Scenariusz: Maria Dłużewska Zdjęcia: Bartłomiej Maj Student malarstwa - Ireneusz Rolewski porywa się na coś zupełnie szalonego - chce wykonać pierwszą wierną kopię "Bitwy pod Grunwaldem" Jana Matejki (w skali 1:1). Zadanie wykraczające poza wyobrażenia zwykłego śmiertelnika nie jest pierwszą bitwą, do której musiał stanąć nasz bohater. Jest wychowankiem domu dziecka w Strobowie pod Skierniewicami, żyje niezwykle skromnie, nie ma stałych dochodów ani sponsorów. Przeciwności losu tylko wzmagają jego determinację w dążeniu do realizacji wyznaczonych celów i umacniają w przekonaniu, że warto żyć dla spraw wyższych. Kamera śledziła go przez dwa lata, obserwowała wszystkie etapy powstawania kolejnych fragmentów dzieła (z racji na rozmiar oryginału kopia powstaje w kilkunastu częściach, które na koniec zostaną ze sobą zszyte), od rozpięcia płótna na krośnie, poprzez jego gruntowanie metodami znanymi Matejce, wytwarzania farb według starych recept, nanoszenie pierwszych kresek, po transport gotowych fragmentów z Warszawy do Łodzi zwiniętych na rurach kanalizacyjnych. Niezwykle uzdolniony artysta okazuje się człowiekiem silnym duchem i zarazem bardzo empatycznym. 19:40 HISTORIA POLSKI - HABIT I ZBROJA Dokument fabularyzowany, 100 min, Polska, 2017 Reżyseria: Paweł Pitera Scenariusz: Jan Wróbel Zdjęcia: Janusz Tatarkiewicz Historyczny dokument fabularyzowany z animacją. Film o zakonie krzyżackim i Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Zakon NMP Domu Niemieckiego powstaje w XIII w. w Palestynie, by nawracać i leczyć. Po klęsce wypraw krzyżowych osiada na rubieżach Mazowsza, zaproszony przez jego władzę do obrony księstwa przed poganami. Płoną wioski Prusów i padają święte dęby. Zakon tworzy państwo: perfekcyjne, bogate, atrakcyjne. Litewskie safari przyciąga kwiat rycerstwa z Europy. Ale Krzyżacy chcą więcej. Gdy Litwa chrzci się i łączy z Polską, zakon, ignorując papieża, atakuje chrześcijan. Wielka wojna, pomimo klęski poniesionej przez zakon pod Grunwaldem, kończy się kompromisem. Z czasem pewny siebie zakon nie dostrzega zachodzących zmian. Rzeczpospolita Obojga Narodów w XV w. zapewnia mieszkańcom wolności - dziś zwane są "obywatelskimi" i "gospodarczymi". By ją zwalczyć, zakon żąda od swoich poddanych coraz większych podatków. Ci zaś w zamian chcą prawa do współdecydowania. W wojnie 13 - letniej zakon tak naprawdę walczy z własnymi obywatelami. Ale nie umie się zreformować. Więc obywatele państwa zakonnego wstępują do Jagiellońskiej Rzeczypospolitej. Hołd pruski kończy historię zakonnej korporacji. Jednak jej scheda da zaczyn wojnom XX w. Jest to unikalne widowisko historyczne o ogromnych walorach edukacyjnych, przeznaczone dla widzów od 12. roku życia. Narratorem jest hollywoodzki aktor Stacy Keach. 21:30 ŻYCIE NA GORĄCO - ODC. 3/9 - MARSYLIA Serial sensacyjny, 79 min, Polska, 1978 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Leszek Teleszyński, Olga Bielska, Zygmunt Hubner, Leszek Herdegen, Emil Karewicz, Eugeniusz Kujawski, Eliasz Kuziemski, Wanda Koczeska, Izabella Dziarska, Stanisław Michalski, Halina Rowicka, Jerzy Fedorowicz, Izabella Pieńkowska, Stanisław Zatłoka Redaktor Maj podejrzewa Rogera de Suzannet, właściciela marsylskiej firmy importowo - eksportowej, że pod pozorem przewozu maszyn rolniczych dla afrykańskiej Republiki Górnego Wybrzeża przemyca broń. Zleceniodawcą ma być organizacja "W", a odbiorcą - ugrupowanie secesjonistów zwalczających postępowy rząd tego państwa. W czasie jednego z lotów transportowych pilot odnajduje ukrytą w samolocie, przemycaną broń. Zgodnie z wcześniejszą umową chce zawiadomić o tym Maja, jednak zostaje zamordowany przez ludzi Suzanneta. Przed śmiercią udaje mu się ukryć mapę będącą dowodem winy w tej sprawie. 00:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZŁOCZEW. ZBRODNIA BEZ KARY Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Złoczew. Zbrodnia bez kary. Niemcy mają takie powiedzenie: "wojna to wojna", co ma oznaczać, że wojna sama tworzy swoje prawa i sama je egzekwuje. Praktyczne zastosowanie tej maksymy w czasie września 1939 roku pokażemy na przykładzie pogranicznego, polskiego miasteczka Złoczewa, położonego w pobliżu Sieradza. Miasteczko położone 40 km od granicy, niebronione i bez żadnego znaczenia strategicznego zostało przez Niemców spalone - jak się okazało - na potrzeby filmu propagandowego. Faktycznych sprawców nigdy nie ustalono, miasto ze zniszczeń już nigdy się nie podniosło. 01:25 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA CICERO Cykl dokumentalny, 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Glacel Prowadzący: Bogusław Wołoszański Był październik 1943 roku. Niemcy przegrały dwie wielkie bitwy na froncie wschodnim. Losy wojny odwróciły się. Wielka Armia Czerwona zaczęła spychać na zachód Wermacht. W Wielkiej Brytanii alianci zachodni przygotowywali się do inwazji na kontynent, która miała nastąpić w połowie 1944 roku. Nie zapadła jednak decyzja, gdzie wyladują wojska alianckie. Dla Niemców poznanie miejsca inwazji miało cenę wygrania wojny. 02:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - CENA ZWYCIĘSTWA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego ofiarom i stratom Związku Radzieckiego.