TVP Historia Niedziela, 16.07.2023 06:45 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1903 - początek wytyczania szlaku na Orlą Perć w Tatrach; 1918 - bolszewicy zabili cara Mikołaja II z rodziną; 1966 - otwarto puławskie Azoty - wielkiego truciciela środowiska; 1980 - strajk w lubelskim węźle PKP. 06:55 NA RATUNEK NOTRE DAME - CZĘŚĆ 1. (SAVING NOTRE DAME / SAUVER NOTRE DAME) Film dokumentalny, 42 min, Francja, 2020 Reżyseria: Charlene Gravel, Quentin Domart Dwuczęściowy film dokumentalny. Kiedy 15 kwietnia 2019 roku wybuchł pożar Katedry Notre Dame, świat wstrzymał oddech. Ogień ugaszono, ale wszyscy byli przerażeni ogromem zniszczeń. Katedra nadal stoi, ale ogólna stabilność budynku została osłabiona. Archeolodzy badają każdy kawałek zwęglonego gruzu, aby dowiedzieć się więcej o konstrukcji budynku, podczas gdy technicy, kamieniarze i stolarze, pod nadzorem głównego architekta Notre - Dame, pracują niestrudzenie, aby wzmocnić pozostałą konstrukcję, zanim będzie zbyt późno. Ten kluczowy etap jest pełen niebezpieczeństw, ale jest niezbędny do odrodzenia Notre - Dame. W filmie ukazano prace po 53 i 252 dniach od pożaru. 09:15 JANKA - ODC. 11 - OŚWIADCZYNY (OŚWIADCZYNY) Serial dla młodych widzów, 29 min, Niemcy/Polska, 1989 Reżyseria: Janusz Łęski Scenariusz: Janusz Lęski Zdjęcia: Jacek Prosiński Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Zofia Merle, Agnieszka Krukówna, Joanna Żółkowska, Tadeusz Horvath, Krzysztof Kowalewski, Grzegorz Wons Do Stawiska przyjeżdżają dwaj wspólnicy, proponując Bromskiemu założenie poczty lotniczej. Jakub z entuzjazmem przystępuje do budowy nowych samolotów. Julek, obiecawszy pochopnie dzieciom, że stryjek przewiezie je samolotem, wymyśla wciąż nowe ćwiczenia i zawody, aby odwlec chwilę, kiedy przyjdzie mu wywiązać się z danego słowa. Kolejni kandydaci do podniebnych wojaży odpadają z konkurencji. Bromski zwabia Martę do samolotu i szybując w powietrzu prosi ją o rękę. Marta ze strachu godzi się, ale po wylądowaniu wszystko odwołuje. W dodatku stary Oskar Nowak cofa dane sąsiadowi pozwolenie na korzystanie z łąki. 09:50 JANKA - ODC. 12 - UCIECZKA (UCIECZKA) Serial dla młodych widzów, 30 min, Niemcy/Polska, 1989 Reżyseria: Janusz Łęski Scenariusz: Janusz Lęski Zdjęcia: Jacek Prosiński Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Zofia Merle, Agnieszka Krukówna, Joanna Żółkowska, Tadeusz Horvath, Krzysztof Kowalewski, Grzegorz Wons Do Podklasztorza przybywa tabor cygański, Janka zaprzyjaźnia się z jedną z dziewczynek. Pod nieobecność matki i dziadka postanawia obdarować przybyłych kartoflami i kiełbasą. Gdy mama wraca i zauważa ubytki w spiżarni, podejrzewa kradzież. Janka próbuje wszystko wyjaśnić, lecz wzburzona matka nie przyjmuje do wiadomości jej tłumaczenia. Dotknięta jej zachowaniem dziewczyna ucieka z domu. Nazajutrz, jadąc w wozie cygańskim, zaczyna mieć wątpliwości, czy postąpiła słusznie. Tymczasem najbliżsi i przyjaciele szukają uciekinierki. Julek dogania tabor, podkrada się do wozu, którym podróżuje Julka. Dziewczynka postanawia wrócić razem z nim do swoich. 10:25 SAGA PRASTAREJ PUSZCZY - OPOWIEŚĆ O DZIKU: CENA NIEZALEŻNOŚCI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2007 Reżyseria: Jan Walencik, Bożena Walencik Scenariusz: Bożena Walencik, Jan Walencik Zdjęcia: Jan Walencik Wykonawcy: Krzysztof Gosztyła, Tadeusz Karolak, Michał Górczyński, Marta Maślanka, Polska Orkiestra Radiowa, Klaudiusz Baran W tym odcinku opowieść o dziku. Dzik urodzony w rezerwacie, żyjący w wielkim stadzie kuzynów, wybiera życie w pojedynkę - w wolnej puszczy. Odchodzi z rodzinnej ostoi, ale okazuje się, że za niezależność płaci wysoką cenę. Spoufalony z ludźmi jest o krok od śmierci. W końcu wraca do domu. Niepotrzebnie. 12:25 KLEJNOTY ALP, WIELKIE JEZIORA WŁOCH - ODC. 4 LUGANO (JEWELS OF THE ALPS - ITALY'S GREAT LAKES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Mi - Yong Brehm Pięcioodcinkowa seria dokumentalna, opowiadająca o najpiękniejszych alpejskich jeziorach zwanych Klejnotami Alp: Maggiore, Como, Iseo, Lugano i Garda. Każdy film przedstawia jedno z nich, ukazując nam wyjątkowe środowisko naturalne w cyklu zmieniających się pór roku oraz przybliżając miejscową ludność. Wszystkie pięć jezior powstało z lodowców. Są unikalne w Europie jako połączenie dwóch kontrastujących ze sobą światów: środowiska alpejskiego i śródziemnomorskiego. Królestwo zwierząt w Górnych Włoszech kryje w sobie wiele niespodzianek. Stado dzikich jeleni nad jeziorem Como, mała salamandra ognista, która jest uderzająco podobna do podwodnego smoka, czy świstaki na warcie przy ujściu ich nory nad jeziorem Garda. Autorzy cyklu odwiedzają osoby, których życie jest ściśle związane z jeziorami. Ich historie - autentyczne i nieoczekiwane. Kamera towarzyszy speleologom w wyprawie do niezbadanej wcześniej wapiennej jaskini nad jeziorem Iseo; ukazuje mężczyznę uprawiającego herbatę nad jeziorem Maggiore; a nad jeziorem Como 94 - letnia Nonna Pupa pokazuje nam, jak zamieniła wysypisko śmieci w wyjątkowy ogród. Odc. 4 - "Jezioro Lugano - alpejski raj". To jedno z przepięknych alpejskich jezior wciśniętych między góry. Przecina je granica szwajcarsko - włoska, do stromych stoków malowniczo przyklejone są piękne miasteczka. Pogranicze szwajcarsko - włoskie należy do tych najpiękniejszych, najszczodrzej obdarzonych przez Boga. Nie dość, że sam podarował ludziom tu mieszkającym najpiękniejsze krajobrazy świata, to jeszcze dorzucił w pakiecie łagodny klimat bez brudno - błotnistych zim i zbyt skwarnych lat. Wzdłuż brzegu ciągnie się urocza promenada. Na ławeczkach przy niej stojących trudno znaleźć wolne miejsce. Nie ma się czemu dziwić. Stąd roztaczają się najpiękniejsze widoki. 13:25 WĘDROWIEC POLSKI - WARSZAWA DA SIĘ LUBIĆ Cykl reportaży, 26 min, Polska, 2023 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Prowadzący: Krzysztof Koehler W tym odcinku Wędrowiec przybywa do Warszawy, która dla niego Krakusa nie jest łatwym do zgryzienia orzechem: to miasto fascynuje i odpycha. Wędrowiec pokazuje widzom swoją Warszawę. Ciekawostką jest specyficzny przewodnik po Warszawie, jaki wybrał Krzysztof Koeheler, czyli serial "Dekalog" Krzysztofa Kieślowskiego. Tak, ten słynny cykl, powstały pod koniec lat 80. XX wieku. Cykl 25 minutowych programów, którego celem jest przybliżenie historii, tradycji, kultury różnych regionów Polski. Prowadzącym ten niekonwencjonalny kulturalny przewodnik po Polsce jest poeta, literaturoznawca i krytyk literacki Krzysztof Koehler. 14:00 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 6/18 - ŻELAZNY KRZYŻ Serial sensacyjny, 58 min, Polska, 1968 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Andrzej Zbych (właśc. Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan) Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Władysław Hańcza, Tadeusz Białoszczyński, Gustaw Lutkiewicz, Ignacy Machowski, Bronisław Pawlik, Seweryn Butrym, Leonard Andrzejewski, Zygmunt Maciejewski, Tadeusz Kosudarski, Jerzy Braszka i inni Hrabia Edwin Wąsowski, członek polskiego ruchu oporu, uchodzi za Austriaka. Jest właścicielem wspaniałego majątku, wydaje przyjęcia i polowania, na których bywa wielu niemieckich generałów i dygnitarzy. Pewnego wieczoru Niemcy przypadkiem odkrywają u Wąsowskiego skrytkę z materiałami szpiegowskimi i dolarami. Hrabia zostaje aresztowany. Kloss daje mu do zrozumienia, że nie można go uratować, natomiast on może pogrążyć wielu Niemców. Wąsowski pojmuje to i opowiada prowadzącemu śledztwo Hauptsturmführerowi Lohse o spisku na życie Hitlera, w którym brali udział generałowie i pułkownicy. Wszyscy zostają straceni. Za wykrycie "tajnego sprzysiężenia" Kloss otrzymuje Żelazny Krzyż. 15:05 ŻYCIE UKRYTE W JEZIORZE - JEZIORO NATRON WYSTAWIA ŻYCIE NA PRÓBĘ. S. 2. ODC. 3/5 (THE SECRET LIFE OF LAKES) 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Alexis de Favitsk Jeziora naszej planety stanowią ogromny i cenny rezerwuar słodkiej wody, z którego ludzkość czerpała przez dziesiątki tysięcy lat. Na ich powstanie wpłynęły warunki klimatyczne i zjawiska geologiczne. Istnieją dzięki zachowaniu stanu równowagi pomiędzy zasobami wody, które do nich wpływają, a odpływem ich wód do rzek. Chociaż wszystkie jeziora mogą wydawać się podobne, są jednak niezwykle różnorodne. Niektóre są tak głębokie jak oceany. Inne można przekroczyć niemal suchą stopą. Jedne jeziora są niezmienne, podczas gdy inne przychodzą i odchodzą wraz z porami roku. Wszystkie mają jednak wspólną cechę: są domem dla bogatych i różnorodnych form życia w ich głębinach i na ich brzegach. 16:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 8. TRADYCJA Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski Scenariusz: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Wykonawcy: Agnieszka Barjasz Seria podróżnicza, niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Spróbujemy wejść głębiej w tkankę społeczeństwa, zanurzymy się w bałkańskim kotle, czyli mieszance religii, wyjątkowych kultur i ich burzliwej historii. W każdym odcinku będziemy skupiać się na wybranym zagadnieniu współczesnych Bałkanów. Zagadnienia te będą przedstawione poprzez kilku lokalnych bohaterów, którzy przybliżą nam swoją kulturę i opowiedzą o swojej działalności. Jest to seria skupiająca się na człowieku, opowiadająca o regionie przez poznanie ludzi. To seria o podróżach poza utartym szlakiem. 16:30 GIGANCI HISTORII - NAJSŁYNNIEJSZE BITWY MORSKIE XX W. Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Najbardziej spektakularne bitwy XX wieku rozegrały się na morzach. Częstokroć w jednym miejscu dziesiątki okrętów, setki samolotów, tysiące żołnierzy i często tylko dwóch admirałów stawało przeciw sobie, aby wpłynąć na losy świata. Ten odcinek Gigantów historii poświęcamy morzom, oceanom i bitwom, które na wodzie i pod wodą rozegrały się w XX wieku. 17:25 NOCE I DNIE - ODC. 11/12 - U SCHYŁKU DNIA Serial obyczajowy, 52 min, Polska, 1977 Reżyseria: Jerzy Antczak Scenariusz: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Binczycki, Stanisława Celińska, Ilona Kuśmierska, Barbara Rachwalska, Beata Tyszkiewicz, Janina Traczykówna, Andrzej Szczepkowski i inni Niechcicowie urządzili się jakoś na nowym miejscu, wszystko znów wydaje się ustabilizowane i zwyczajne. Niestety, wciąż nie mijają kłopoty z Tomaszkiem. Emilka przeżywa swój pierwszy zawód miłosny. Barbara z niepokojem obserwuje męża, który jest ustawicznie znużony, całkowicie pozbawiony dawnej energii. Któregoś dnia Bogumił wraca z pola z wysoką gorączką. Jest nie tylko chory, ale także zmęczony szamotaniną i walką trwającą całe życie. Odchodzi na zawsze, prosząc dzieci o zachowanie uczciwej postawy w życiu. Dla Barbary śmierć męża oznacza ruinę całego jej świata. Agnieszka wraca do Warszawy, aktywnie uczestniczy w ruchu niepodległościowym. Emilka wychodzi za mąż. Obie córki żyją swoimi sprawami. Barbara sprzedaje Pamiętów i przenosi się do Kalińca. 18:30 POLSKIE 100 LAT - GOSPODARKA II RZECZPOSPOLITEJ Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Po odzyskaniu niepodległości trzeba było przeprowadzić nie tylko unifikację gospodarczą, ale również między innymi unifikację prawa, administracji, oświaty, pieniądza, systemu podatkowego, miar i wag. Problem stanowiły również różnice występujące między poszczególnymi częściami Polski w poziomie rozwoju gospodarczego, które wynikały z wcześniejszej przynależności do trzech różnych państw. Między największymi miastami Polski i ośrodkami przemysłowymi brakowało połączeń komunikacyjnych - głównie kolejowych, które wcześniej dostosowywano do potrzeb państw zaborczych. Wśród osiągnięć międzywojennych należy wymienić budowę portu i miasta Gdynia, budowę Centralnego Okręgu Przemysłowego, zbudowanie od podstaw marynarki handlowej, pasażerskiej i wojennej. Polska myśl inżynieryjna i techniczna święciły triumfy w kraju, Europie i na świecie. 19:00 NAJWSPANIALSZE LATARNIE MORSKIE IRLANDII - OTOCZENI PRZEZ MORZA. ODC. 1/4 (THE GREAT LIGHTHOUSES OF IRELAND) Film dokumentalny, 60 min, Irlandia, 2020 Tajemnicze i romantyczne latarnie morskie pozostają istotną częścią infrastruktury morskiej Irlandii. Seria ta pokazuje zależność od morza i walkę z żywiołami Zielonej Wyspy oraz inżynierię, historię, a przede wszystkim ludzi stojących za tymi niezwykłymi budowlami oraz rolę, jaką odegrały w historycznych wydarzeniach. Dla Irlandii, przez wieki uzależnionej od morskiego transportu, latarnie są czymś szczególnym. Obecnie jest ich ponad sto, 66 wciąż działa. Najstarsza istniała już w średniowieczu - było to ognisko, rozpalane przez mnichów, chcących pokazać żeglarzom drogę do portu. Złota era latarni to XIX wiek: stały się symbolami ujarzmienia natury, ułatwiały nawigację na niebezpiecznych wodach przybrzeżnych. Gdzie fale atakują wyjątkowo wściekle, zaś wybrzeże jest skaliste. Irlandczycy są dumni ze swych latarni, porównują je do egipskich piramid i chińskiego muru. Pierwszy odcinek traktuje o życiu latarników, ich tradycjach, mundurach i zawodowym etosie tej prestiżowej, acz ciężkiej profesji. Drugi odcinek wyjaśnia, jak budowano te arcydzieła techniki w pięknych okolicznościach przyrody - na krawędzi klifu, wyspach, skałach ledwie wystających z wód Atlantyku, aż do latarni zakotwiczonych na dnie oceanu. Trzeci odcinek to rys historyczny - latarnie były świadkami bitew morskich, inwazji, katastrof, emigracji, wojny Irlandii o niepodległość i wojny domowej. Czwarty opowiada o końcu świata latarników (ostatni zszedł z posterunku w 1992 roku) i przyszłości, jaka je czeka w XXI wieku. Radar, radio, GPS i nowe technologie o dziwo nie odesłały latarni do lamusa, marynarze zapewniają, że nadal pomagają w ustaleniu pozycji. Poza tym romantyczne budowle działają na wyobraźnię i coraz częściej są celem turystycznych wypraw. 20:05 NAMIBIA, LUDOBÓJSTWO II RZESZY (NAMIBIA, THE GENOCIDE OF THE SECOND REICH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2012 W latach 1904 - 1907 Niemcy dokonali pierwszego ludobójstwa XX wieku. Na terenach Niemieckiej Afryki Południowo - Zachodniej (dzisiejszej Namibii) przeprowadzili eksterminację dwóch afrykańskich ludów: Nama i Herero. Dwie trzecie ludności Herero i połowa ludu Nama zginęła w niemieckiej kolonii, wielu z nich w obozach koncentracyjnych. Do dziś potomkowie ocalałych ubiegają się o odszkodowania od niemieckiego rządu. 21:10 KONWÓJ (CONVOY) Film sensacyjny, 103 min, USA/Wielka Brytania, 1978 Reżyseria: Sam Peckinpah Scenariusz: Bill Norton Aktorzy: Kris Kristofferson, Ali MacGraw, Ernest Borgnine, Burt Young, Madge Sinclair, Franklyn Ajaye, Brian Davies, Seymour Cassel, Cassie Yates, Walter Kelley, Billy E. Hughes Scenariusz zainspirowany tekstem przeboju country, do którego słowa napisał C. W. McCall (sam śpiewa tytułową piosenkę w filmie). Zdjęcia z udziałem ponad stu wielkich ciężarówek nakręcono w ciągu trzech miesięcy w stanie Nowy Meksyk. "Konwój" zrealizował zmarły w 1984 r. Sam Peckinpah, wybitny amerykański reżyser i scenarzysta, twórca znanych westernów ("Strzały o zmierzchu", "Major Dundee", "Dzika banda"). Mistrz filmowej narracji słynął z upodobań do zaskakujących efektów, często szokował widzów okrucieństwem. Charakterystyczne elementy peckinpahowskiego stylu krytyka odnalazła także w "Konwoju", choć tym razem reżyser oszczędził wielu bohaterów. Akcja filmu rozgrywa się prawie wyłącznie na autostradach. Na drodze w Arizonie policjant zatrzymuje jadącą z nadmierną prędkością ciężarówkę Martina Penwalda, zwanego Gumową Kaczką. Nie pierwszy raz kierowca popada w konflikt "z tymi z drogówki", którzy tylko czyhają na łapówki. Gumowa Kaczka wypowiada prawdziwą wojnę bezwzględnym, skorumpowanym przedstawicielom prawa. Poprzez walkie - talkie powiadamia kolegów po fachu, którym również dają się we znaki policjanci z patrolowych wozów. Wielu kierowców dołącza do Gumowej Kaczki, formując konwój. Dziesiątki potężnych osiemnastokołowców zjeżdżają z całych Stanów, by wziąć udział w proteście. Konflikt ze znienawidzoną "drogówką" przynosi kierowcom ciężarówek nieoczekiwaną sławę. Rozgłos całej sprawie nadają dodatkowo prasa, radio i telewizja. Mieszkańcy miasteczek, przez które przejeżdża konwój, spontanicznie witają drogowych buntowników. Wszędzie gromadzą się tłumy gapiów wiwatujących na ich cześć. Gumowa Kaczka poznaje przypadkowo piękną Melissę, która decyduje się podróżować jego ciężarówką. Dziewczyna jest fotoreporterem i od dawna poluje na sensacyjny temat, ale interesuje ją również przystojny kierowca. W roli Gumowej Kaczki wystąpił znany aktor, piosenkarz i kompozytor muzyki country, Kris Kristofferson. Zagrał też w westernie Sama Peckinpaha "Pat Garret i Billy Kid" (1973). 23:10 MARYLA. TAK KOCHAŁAM Film dokumentalny, 110 min, Polska, 2021 Reżyseria: Krystian Kuczkowski, Michał Bandurski Scenariusz: Krystian Kuczkowski, Michał Bandurski Film dokumentalny o życiu i fenomenie Maryli Rodowicz. To biograficzno - muzyczna podróż przez życie artystki. Maryla Rodowicz opowiada w nim o kulisach swojej kariery i wspomina m.in. związki z Danielem Olbrychskim i Krzysztofem Jasińskim. W filmie pokazane są unikatowe materiały archiwalne. Ekipa filmowa towarzyszyła artystce przez kilka miesięcy w trakcie pracy, podczas koncertów, prób i przygotowań. W filmie poza Marylą Rodowicz występują m.in. Daniel Olbrychski, Katarzyna Gärtner, Helena Vondrackova, Andrzej Sikorowski, Adam Sztaba, Maria Szabłowska. 01:10 ŻYCIE NA GORĄCO - ODC. 3/9 - MARSYLIA Serial sensacyjny, 79 min, Polska, 1978 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Leszek Teleszyński, Olga Bielska, Zygmunt Hubner, Leszek Herdegen, Emil Karewicz, Eugeniusz Kujawski, Eliasz Kuziemski, Wanda Koczeska, Izabella Dziarska, Stanisław Michalski, Halina Rowicka, Jerzy Fedorowicz, Izabella Pieńkowska, Stanisław Zatłoka Redaktor Maj podejrzewa Rogera de Suzannet, właściciela marsylskiej firmy importowo - eksportowej, że pod pozorem przewozu maszyn rolniczych dla afrykańskiej Republiki Górnego Wybrzeża przemyca broń. Zleceniodawcą ma być organizacja "W", a odbiorcą - ugrupowanie secesjonistów zwalczających postępowy rząd tego państwa. W czasie jednego z lotów transportowych pilot odnajduje ukrytą w samolocie, przemycaną broń. Zgodnie z wcześniejszą umową chce zawiadomić o tym Maja, jednak zostaje zamordowany przez ludzi Suzanneta. Przed śmiercią udaje mu się ukryć mapę będącą dowodem winy w tej sprawie. 02:45 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA BUSINESS WOMAN W KIJOWIE Reportaż, 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym odcinku spotkanie z Galiną Łogwinową - kobietą biznesu z Kijowa. Ma ona czterdzieści sześć lat i jest prezesem oraz współwłaścicielką trzech dużych firm: agencji modelek, studia filmowego oraz biura organizacji imprez rozrywkowych. Swój biznes prowadzi od siedmiu lat, a jej dochody są kilkadziesiąt razy wyższe od przeciętnych. Takie kobiety jak Galina stanowią na Ukrainie niewielki odsetek społeczeństwa.