TVP Dokument Poniedziałek, 17.07.2023 06:00 DZIKA POLSKA - PUSZCZAŃSKIE PSZCZOŁY Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2009 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Pszczoły - znane z uli i miodu - pierwotnie były mieszkankami głuchych puszcz Europy, gdzie zasiedlały dziuple starych drzew. Dziś prawdziwie dzikich pszczół już prawie nie ma, a rozliczne odmiany trzymane w pasiekach mieszają się ze sobą. Ale jest nadzieja na powrót dzikich pszczół, bo do polskich puszcz wracają bartnicy. Naukę pobrali od swych kolegów z Baszkirii, gdzie bartnictwo wciąż kwitnie. Odwiedziliśmy dwóch młodych bartników, którzy mają barcie w lasach nad Pilicą. Powrót pszczelich rojów do lasu to szansa na odizolowanie ich od rodzin sprowadzanych przez pszczelarzy z innych okolic kontynentu, które wprowadzają do organizmu naszych pszczół obce geny, co często oznacza zmniejszenie ich naturalnej odporności chociażby na chłody i utrudniające przezimowanie. Bartnictwo to ochrona pszczół, ale też starych lasów i wiekowych drzew, bo tylko w nich można zakładać barcie. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 26 NA RATUNEK W GÓRACH Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Zorganizowana pomoc ratownicza w Tatrach ma już ponad 100 lat! Przez ten czas zmieniali się ludzie, sprzęt i poziom wyszkolenia. Nie zmieniło się jednak jedno - nadal w Tatrzańskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym pracują ludzie, którzy ryzykują życie, aby turystyka w naszych górach była bezpieczna. Radek Kotarski sprawdza, jak bardzo dawny TOPR różni się od współczesnego. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 120 OSTROWIEC ŚWIĘTOKRZYSKI Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza Ostrowiec Świętokrzyski - miasto, w którym kluczową rolę odegrało hutnictwo. Początki tego przemysłu sięgają tutaj pierwszej połowy XIX wieku, kiedy powstały dwa zakłady wielkopiecowe, na długie lata determinując losy miasta i jego mieszkańców. Intensywny rozwój huty nazywanej wówczas Zakładami Ostrowieckimi to okres dwudziestolecia międzywojennego, kiedy produkowano dla strategicznych gałęzi przemysłu m.in. stoczniowego i zbrojeniowego. W tym czasie Ostrowiec stał się ważnym ośrodkiem Centralnego Okręgu Przemysłowego flagowej inwestycji II Rzeczpospolitej. Ślady hutniczych tradycji widać też w okolicy - ruiny walcowni w Nietulisku Dużym to gratka dla wszystkich miłośników zabytków industrialnych. Zwiedzającym Ostrowiec warto polecić dawną cukrownię Częstocice, gdzie pielęgnowana jest pamięć o polskim cukrownictwie. Dawny browar to z kolei architektoniczna perełka, która właśnie poddawana jest gruntownej rewitalizacji. Znajdujący się nieopodal centrum kirkut to dziś jedyna pozostałość po społeczności żydowskiej, która pod koniec XIX wieku stanowiła ponad 80% mieszkańców miasta. Ciekawa jest też barokowa kolegiata św. Michała Archanioła oraz zbudowany w stylu zakopiańskim drewniany kościół nazywany fabrycznym. Prawdziwą perłą turystyczną są pobliskie Krzemionki - kompleks prahistorycznych kopalni krzemienia pasiastego to jeden z najciekawszych i największych obiektów tego typu na świecie. Jego wyjątkowość wynika z doskonale zachowanych hałd górniczych i zagłębień poszybowych, a zwłaszcza podziemi kopalń, które pomimo upływu tysięcy lat dotrwały do naszych czasów w prawie niezmienionym stanie. Cały kompleks został uznany za pomnik historii RP. 07:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /140/ Reality show, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy również ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policję czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. W Bielsku - Białej, w centrum miasta, trafiliśmy do miejsca spotkania człowieka z przyrodą - do Tajemniczego Ogrodu. W warunkach zbliżonych do naturalnych żyje tutaj wiele gatunków ptaków. Doskonale czują się tu również pszczoły - zapraszamy do pasieki! Pokażemy, jak zrobić idealną budkę dla ptaków. Odwiedziliśmy schronisko Fundacji Ostatnia Szansa w Boguszycach. Naszą uwagę zwróciły biegające na dużej przestrzeni psiaki, a szczególnie rasowe charty. I to one właśnie goszczą w naszym kąciku adopcyjnym. Mieszkające w schronisku psy prowadzą aktywny żywot i w każdą środę odwiedza je Pani Edyta, przynosząc zmęczonym stawom ulgę manualnymi masażami. 08:10 TAJEMNICE LUDZKIEGO CIAŁA. PRZETRWANIE (SECRETS OF THE HUMAN BODY. SURVIVE) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Martin Johnson Zdjęcia: Patric Acum Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Worldwide o sekretach ludzkiego ciała. Przy pomocy pionierskiej grafiki i nowych odkryć naukowych poznamy lepiej wewnętrzną mechanikę ludzkiego ciała. Organizm ludzki należy do najbardziej wyrafinowanych na ziemi. Jest cudem naukowym, wciąż odkrywanym na nowo. Sposoby rozwoju, adaptacji i przetrwania naszego organizmu. Komunikacja mózgu z resztą ciała. Związek pragnienia tłustych potraw, a konieczność nagłego wzrostu. Regeneracja komórek. W filmie poznamy organizmy ludzi z całego świata. Cudowne dziecko w Phoenix demonstruje zdolność mózgu do nadawania priorytetu rozwojowi umysłowemu nad wzrostem fizycznym. Schładzanie w lodowatym jeziorze pokazuje, jak drżenie może uratować nam życie. Eksperymentalne tortury w londyńskim laboratorium unaocznią sposób, w jaki nasze ciało blokuje ból. Zobaczymy fascynujące i precyzyjnie dostrojone systemy, które utrzymują motorykę ciała, oraz wiele innych ciekawych, naukowych prezentacji. 09:10 WIELKIE KOTY CZ. 1 (BIG CATS) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Nick Easton Wykonawcy: Grzegorz Widziszewski Koty są naturalnie nieuchwytnymi i tajemniczymi zwierzętami. Najnowsze osiągnięcia w dziedzinie technologii filmowania i rozwój badań nad kotami sprawiają, że te zwierzęta są w centrum uwagi. Koty są wrażliwe, emocjonalne, inteligentne i mają złożoną osobowość. W tych filmach poznamy metody komunikacji, rodzicielstwo i zaloty kotów oraz ich zdolność do rozwoju we wszystkich zakątkach świata. To wyjątkowo szczegółowy portret tej popularnej rodziny zwierząt. Ta epicka kocia opowieść była kręcona w 14 krajach i przedstawia 31 gatunków dzikich kotów, od rysia kanadyjskiego na zamarzniętej północy, do dziwacznego kota Pallas w Mongolii, tajemniczego tygrysa bagiennego z Sundarbans i maleńkiego, ale odważnego kota w cętki ze Sri Lanki. Łącząc fascynujące zachowania z niesamowitymi historiami, seria odzwierciedla prawdziwą naturę kotów i pokazuje, jak wciąż mogą nas zaskakiwać. Zobaczymy największe drapieżniki planety i ulubione zwierzęta wszystkich ludzi, jakich jeszcze nie widzieliśmy. 10:10 NIESAMOWITE PODRÓŻE Z SIMONEM REEVEM - ODCINEK 4. (INCREDIBLE JOURNEYS WITH SIMON REEVE) Cykl dokumentalny, 58 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Gian Quaglieni Czteroodcinkowa seria BBC Studios. Simon Reeve przedstawia niektóre z najważniejszych wydarzeń ze swoich niesamowitych podróży po całym świecie. W ciągu ponad pietnastoletniej kariery Simon odwiedził ponad sto krajów na sześciu różnych kontynentach, doświadczając niesamowitych krajobrazów i odkrywając poruszające i dramatyczne ludzkie historie. Teraz dogania niektóre z niezapomnianych postaci, które spotkał po drodze. Simon ujawnia kulisy wydarzeń i odkrywa niektóre z ogromnych zmian, których był świadkiem podróżując po całym świecie. Odcinek 4. Simon przybył na wyspę Lundy, by lepiej poznać jeden z najstarszych rezerwatów przyrody. Przy okazji przedstawi inne dzikie miejsca, do których udało mu się dotrzeć, wspaniałe ostoje przyrody na naszej zielonej planecie. Poznamy sposoby jak przeciwdziałać skutkom zmian klimatu, zobaczymy niezwykłe krajobrazy, jakie mógł podziwiać na całym świecie. Wokół nas wciąż nie brak obszarów dzikiej przyrody, urzekających pięknem. Przed nami wielkie wyzwanie. Musimy ochronić te skarby natury. By dobrze poznać dzikie zakątki naszej planety, warto spędzić trochę czasu z żyjącymi tam ludźmi. W krainie Indian z plemienia Kogi kultura sięga czasów sprzed Krzysztofa Kolumba, przetrwała w stanie niemal nienaruszonym. Kogi wciąż żyją zgodnie z prastarą tradycją. Zwykle nie dopuszczają przybyszów z zewnątrz. Wielu nigdy nie widziało obcokrajowca. 11:15 DOBRZE JEST JAK NIE PADA DESZCZ Reportaż, 17 min, Polska, 1987 Scenariusz: Jadwiga Wileńska Zdjęcia: Stanisław Ścieszko Reportaż z podłódzkiej wsi. Dzieci ze szkoły podstawowej opowiadają o swoim dniu codziennym, trudach w dotarciu do szkoły, roli pogody i przedmiotach szkolnych, które lubią. Mówią o swoich zainteresowaniach i spędzaniu czasu wolnego, ale również o obowiązkach domowych i konieczności pomocy przy gospodarstwie i w polu. Zdradzają swoje największe marzenia: dziewczynka chciałaby zostać ekspedientką lub pielęgniarką, a jej kolega marzy o tym, żeby mieć telewizor, kupić traktor i pobudować stodołę. 11:40 MAESTRO Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1988 Reżyseria: Jose Luiz Perez Portret dyrygenta i kompozytora, Henryka Czyża. Monolog bohatera poświęcony losom wojennym i odczuciom towarzyszącym operacji serca, której się poddał, przeplatany jest ujęciami dokumentującymi przygotowania do wystawienia oratorium Vivaldiego "Judyta triumfująca", archiwalnymi zdjęciami z czasów II wojny światowej oraz pokazywaniem pracy dyrygenta z orkiestrą. Etiuda Szkoły Filmowej. 11:50 MARKIEWICZOWIE Film dokumentalny, 7 min, Polska, 1965 Reżyseria: Raszko Uzunow Etiuda opowiadająca o małżeństwie Markiewiczów, którzy w 1965 r. obchodzili złote gody. Markiewiczowa opowiada ekipie filmowej historię swojego małżeństwa. Etiuda Szkoły Filmowej. 12:05 PASJONACI S.I - ELŻBIETA Dokument fabularyzowany, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Artur Dziurman Scenariusz: Aneta Wróbel, Artur Dziurman, Ewa Zuberek Zdjęcia: Artur Michalik Muzyka: Robert Bylica Aktorzy: Elżbieta Sielawa, Artur Dziurman, Artur Kruczek, Adam Łysek, Barbara Cekiera, Danuta Damek, Gabriela Poniedziałek, Małgorzata Walkosz, Grzegorz Daniluk, Helena Suchan, Henryk Radkiewicz, Irena Budzyń, Janusz Ptak, Janusz Bąk, Wojciech Balicki Odcinek przedstawia historię kobiety, którą fascynował teatr. Jej zainteresowania popychają ją w stronę grupy Artura Dziurmana. Elżbieta to kobieta dojrzała, ale atrakcyjna i samotna, więc podejmie próbę ułożenia sobie życia uczuciowego. Decyduje się na korzystanie z portali randkowych, co powoduje wiele zabawnych sytuacji, ponieważ nowinki techniczne nie są jej najmocniejszą stroną. Czy Elżbieta znajdzie swoją druga połówkę w internecie? O tym przekonamy się w finale tego odcinka. 12:35 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - FILIP I FILIP Cykl dokumentalny, 30 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Grzegorz Jankowski Seria składa się z dwunastu filmów poświęconych ludziom mieszkającym w Żywcu. To opowieść o tradycji, ciągłości pokoleniowej i o pracy, która w Żywcu uważana jest za coś, co tworzy człowieka. W poszczególnych odcinkach cyklu poznamy żywieckie rodziny mieszczańskie i góralskie, które międzypokoleniowo kultywują tradycję, nawet, jeśli rozumieją ją trochę inaczej niż ich antenaci. Filip Jakubiec, maturzysta i tatuażysta, poznaje historię swojego prapradziadka Filipa Herzberga, który był Żydem. Tworzy mural, który ma upamiętnić jego przodka oraz innych Żydów mieszkających w Zabłociu (obecnie dzielnica Żywca). 13:10 WETERYNARZE Z SERCEM - /33/ Reality show, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska W kolejnym odcinku odwiedzamy Społeczne schronisko dla bezdomnych zwierząt w Celestynowie. Dowiemy się o wspaniałej akcji, która pomaga zwierzakom przetrwać mrozy. Nie musicie jechać do Białowieży, aby zobaczyć żubry. Odwiedziliśmy Pomorze Zachodnie, gdzie dzięki inicjatywie człowieka, od kilkunastu lat, żubry żyją szczęśliwie w wolnych stadach. 13:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /34/ Reality show, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Zabierzemy dzisiaj widzów w niezwykle miejsce, gdzie radość z życia istnieje mimo wszystko i wbrew wszystkiemu. To właśnie tu każdy z nas uczy się szacunku i pojmuje określenie żywa istota w odniesieniu do zwierząt. To miejsce to Przystań Ocalenie, gdzie ludzie przywracają zwierzętom wiarę w człowieka, który je skrzywdził bądź porzucił. To tu walczy się o ich prawo do życia i spokoju, choćby tylko na te ostatnie dni, aby odchodziły z tego świata, patrząc w oczy człowieka ze spokojem i wdzięcznością, a nie ze strachem i cierpieniem. 14:05 DZIKI BAŁTYK - ODC. 1 MIĘDZY DANIĄ A ŁOTWĄ (WILD BALTIC SEA / WILDE OSTSEE / 1. BETWEEN DENMARK AND LATVIA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Christoph Houschild Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Bałtyku. Natura tego najbliższego nam morza oferuje wiele niespodzianek. Pierwszy odcinek prowadzi nas z Danii przez Mierzeję Kurońską Litwy na Łotwę. Zabiera nas z północnego krańca Danii, via Półwysep Dar i Mierzeję Kurońską - do rozległych plaż Łotwy. Bałtyk różni się od innych mórz, bo jest morzem śródlądowym, ze słonymi wodami na zachodzie i słodkimi na północnym wschodzie. To najmłodsze morze na świecie powstało po ostatniej epoce lodowcowej. Po dziś dzień wiatr i fale kształtują wybrzeże, niosąc piasek z klifów na moreny. Powstają wysokie wydmy i rozległe, piaszczyste plaże, charakterystyczne zwłaszcza dla zachodnich i południowych regionów Bałtyku. Blisko Skagen znajduje się najbardziej wysunięty na północ kraniec Danii, gdzie łachy piaszczyste wchodzą daleko w morze, a między Skagerrak i Kattegat Morze Północne spotyka Bałtyk. 15:05 KRÓLESTWO WOŁGI - ODC. 1 NARODZINY RZEKI (REALM OF THE VOLGA / RUSSLANDS WILDER WESTEN) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Henryk M. Mix Dwuodcinkowa opowieść o Wołdze. Ta rzeka zbiera wodę na obszarze około 1, 5 miliona kilometrów kwadratowych. Jej dorzecze jest większe niż Francja, Hiszpania i Portugalia razem wzięte. Niezliczone źródła, jeziora i rzeki zasilają główny nurt. Długa na ponad 3500 kilometrów, czasem powolna, czasem dzika, Wołga jest największą rzeką Europy. Podczas epickiej podróży w kierunku delty rzeka omija krawędzie Syberii i Azji Środkowej. Na świecie nie ma większej rzeki, która nie wpływa do oceanu. Wołga kończy bieg w śródlądowym Morzu Kaspijskim, które sama tworzy. Rzeka od wieków odgrywa kluczową rolę w rozwoju ogromnego regionu, przez który płynie, a także jego mieszkańców. Zapierające dech w piersiach zdjęcia lotnicze i rzadko wcześniej udokumentowane zachowania niezwykłych zwierząt żyjących w dorzeczu Wołgi są wielkim atutem filmu. Część 1. Narodziny rzeki. Na mroźnej północy wyłania się potężna Wołga. Na dystansie trzech i pół tysiąca kilometrów, ta tętniąca życiem rzeka przecina ląd, wlewając się w głąb Azji. Płynąc z północy na południe, przekształca się w największą rzekę Europy, po czym tworzy spektakularną deltę i największe na świecie morze śródlądowe. W miarę podążania na wschód Europy, ślady ludzkiej obecności zanikają. W Polsce otwiera się ogromna równina w kierunku Uralu na wschodzie i Morza Kaspijskiego na południu. Tu Wołga dominuje nad rozległymi nizinami, które są tak rozległe jak cała Europa Zachodnia. Jej źródło leży na wzgórzach Wałdaj, położonych między Moskwą a Bałtykiem. 16:05 PUSTYNNI BIEGACZE (DESERT RUNNERS) Film dokumentalny, 56 min, USA, 2013 Reżyseria: Jennifer Steinman Muzyka: Eric Holland Trzymający w napięciu film dokumentalny o biegaczach, którzy biorą udział w słynnym ultramaratonie czterech pustyń. Obserwujemy pełne dramatycznych zwrotów akcji historie zmagań z własnymi słabościami, zmęczeniem, ekstremalnymi warunkami podczas biegu. Bardzo atrakcyjny, nagrodzony na festiwalach dokument o rywalizacji w skrajnie wymagającym wyzwaniu sportowym. Dodatkowo mamy okazję obserwować wspaniałe krajobrazy najpiękniejszych pustyń świata. W tym filmie bohaterów jest czworo: Samantha Gash, Tremaine Kent, David O'Brien, Ricky Paugh oraz 4 pustynie. Seria 4 Deserts Ultramarathon jest powszechnie uznawana za najbardziej prestiżową na świecie serię biegową. Składa się z wyścigu Sahara (Egipt / Jordania / Namibia), Gobi (Chiny / Mongolia), Atakama (Chile) i ostatniej, najzimniejszej pustyni - Antarktydy. Zawodnicy w wyścigach przemierzają 250 kilometrów w ciągu siedmiu dni w niezwykle trudnym terenie, śpiąc w namiocie i mając jedynie dostarczoną przez organizatora wodę. Oczywiście uczestnicy otrzymują wsparcie wysoko wykwalifikowanej kadry oraz zespołu medycznego. Startujący mają chwile kryzysu i zwątpienia we własne siły. Roosevelt powiedział - "Brawa należą się tym na arenie". Tak brzmi dewiza ludzi, którzy nawet jeśli przegrywają to po twardej walce. To jest arena naszych zmagań. Możesz przegrać albo w ogóle nie dobiec, ale zawsze dajesz z siebie wszystko. 17:10 ROZKWIT BAŁKAŃSKICH MIAST - LUBLANA (BALKAN BOOM TOWNS SOFIA / METROPOLEN DES BALKAN) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Caroline Haertel, Mirjana Momirovic Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku pierwszym - Lublana. Rzeka Ljubljanica opływa stare miasto Lublany, którą z powodu dużej liczby mostów nazywa się Małą Wenecją. Tu styl śródziemnomorski spotyka się z austriackim. Stolica Słowenii to jedna z najmniejszych stolic Europy. Ma tylko trzysta tysięcy mieszkańców. Od dziesięciu lat barokowe stare miasto to jeden wielki deptak. W roku 2016 Komisja Europejska nadała Lublanie tytuł Zielonej Stolicy Europy. Świt podkreśla piękno miasta. Rzeka obejmuje stare miasto jak zielona aorta. Rośnie tu dużo drzew, a brzegi łączy wiele mostów. Kto lubi spokój, musi wcześnie wstawać. Bary i kawiarnie nazywa się salonem Lublany. Historia miasta zaczyna się około 5 tysięcy lat temu. W dolinie osiedlały się różne ludy. Od XIV wieku Słowenia należała do Cesarstwa Habsburgów, po pierwszej wojnie światowej weszła w skład Jugosławii, w czerwcu 1991 roku ogłosiła niepodległość, a Lublana została jej stolicą. Od 2004 r. Słowenia jest w Unii Europejskiej. Barokowa architektura, czystość ulic i placów nadają miastu spokojny charakter; ta młoda stolica stawia na równowagę ekologiczną. W centrum nie ma samochodów, więc atmosfera jest wyjątkowa. 18:15 ZŁOTNICY HABSBURGÓW (PRECIOUS METAL PRECIOUS CRAFTS / EDLES METALL, EDLES HANDWERK) Film dokumentalny, 44 min, Austria, 2016 Reżyseria: Alexander Schukoff Złoto i srebro zawsze fascynowały ludzkość. Ale ten podziw dotyczy bardziej przedmiotów wykonanych przez artystów niż samego metalu. Blask szlachetnego metalu dodaje wartości i prestiżu biżuterii, dziełom sztuki czy architekturze. Sztuka złotnicza jest jednym z najstarszych rzemiosł na świecie, W 1366 roku Albrecht i Leopold III przyznali złotnikom pierwsze prawa handlowe. Ten film to wyprawa przez historię tego rzemiosła. Zobaczymy najpiękniejsze dokonania tej sztuki, między innymi bukiet kamieni szlachetnych w Muzeum Historii Naturalnej. Sztuka wiedeńskich złotników stała się sławna na całym świecie dzięki kamieniom z Sissi. Portret niemieckiego malarza Franza Xavera Winterhaltera przedstawia cesarzową Elżbietę z dziewięcioma błyszczącymi gwiazdami we włosach. Te diamenty są do dziś produkowane przez tę samą rodzinę, która dostarczała cesarzowi korony, insygnia i kule. Kajzerowie zawsze sami zamawiali takie prace, a niektórzy nawet uczyli się rzemiosła. Film skupia się na szczegółach rzemiosła, wypowiedziach kuratorów, złotników i historyków, zaprasza na ekscytującą podróż przez historię. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - NIKARAGUA. NATURALNE PIĘKNO (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Nikaragua to państwo w Ameryce Środkowej. Słynie z serdecznych mieszkańców i ciekawej historii. Jej wyjątkowa przyroda to prawdziwe sanktuarium bioróżnorodności. Jeziora i wulkany nadają Nikaragui wyjątkowy charakter. Kilka lat temu ten barwny kraj otworzył się na podróżnych z całego świata. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.I - MACIEJ ADAMEK Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Maciej Adamek. 20:50 DWA ŚWIATY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2015 Reżyseria: Maciej Adamek Scenariusz: Maciej Adamek Bohaterką filmu jest 10 - letnia Laura, córka głuchoniemych rodziców. Dziewczynka w odróżnieniu od nich słyszy i mówi. To film o zbyt wczesnym wkraczaniu w dorosłe życie. Laura musi pomagać głuchoniemym rodzicom w wielu sprawach, w których zazwyczaj dzieci w jej wieku nie uczestniczą. Od urodzenia żyje w dwóch światach - w świecie ciszy, który panuje w jej domu, i w świecie osób słyszących - poza domem. Rodzice Laury urodzili się głuchoniemi, nigdy nie mówili i nigdy nie słyszeli. Co dziwniejsze w ich rodzinach wszyscy mówią i słyszą. Aneta - mama Laury - jest głuchoniema z niewiadomych powodów, a Adam - ojciec Laury - po urodzeniu zachorował na ospę. Poznali się na jednej z wycieczek organizowanych przez związek głuchoniemych i szybko pobrali się. Po ślubie zamieszkali z rodzicami Adama na wsi. Kiedy oni wkrótce zmarli, młodzi małżonkowie zostali sami na gospodarce. Dość długo nie mogli się zdecydować na dziecko, bo obawiali się, że też będzie głuchonieme. Tak dzieje się w wielu przypadkach. Laura urodziła się zdrowa. Kiedy córka była mała, rodzice przywiązywali jej sznurek do ręki, w ten sposób wiedzieli, że dziecko płacze lub czegoś potrzebuje. Laura nauczyła się, że może pociągnąć za sznurek, a wtedy rodzice przyjdą. W domu cały czas był włączony telewizor, żeby dziewczynka uczyła się mówić. Dość szybko rodzice zaczęli uczyć ją także języka migowego. W wieku 10 lat Laura perfekcyjnie posługuję się językiem migowym, ale też świetnie mówi i pisze. Dzięki temu jest oknem na świat rodziców. Bez niej ich funkcjonowanie w świecie ludzi słyszących wydaje się praktycznie niemożliwe. Film pokazuje, jak Laura porusza się w obu światach: osób słyszących i głuchoniemych. Konieczność pomagania rodzicom spowodowała, że dziesięciolatka jest o wiele bardziej dojrzała niż jej rówieśnicy. 21:55 RAZEM Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2013 Reżyseria: Maciej Adamek Scenariusz: Maciej Adamek Zdjęcia: Mateusz Skalski, Radosław Ładczuk Muzyka: Andrzej Izdebski Poruszający dokument o silnych relacjach ludzi ze zwierzętami. Ania, która ma już dość skomplikowanych związków z mężczyznami, spokój ducha odnalazła w przebywaniu ze swoim kotem Tygrysem. Dla Krzyśka po śmierci ukochanej żony najważniejszym przyjacielem jest jego pies Largo. Ryszarda oprócz tego, że ma kilka kotów w domu, od wielu lat dokarmia dzikie koty na pobliskim bazarze. To dokument nie tylko o ludziach, ale i o zwierzętach. O Pumce, która chowa się w szafie, starym kocie Franku i samotnej Mini. Ten film pokazuje, że związki ludzi ze zwierzętami mogą być równie mocne jak z ludźmi. 22:55 I NIE OPUSZCZĘ CIĘ AŻ DO ŚMIERCI Film dokumentalny, 29 min, Polska, 1999 Reżyseria: Maciej Adamek Scenariusz: Maciej Adamek, Jolanta Krysowata Wykonawcy: Andrzej Gliwa, Franciszek Sudół Andrzej i Franciszek tworzą wspaniałą parę, a właściwie jedną osobę, której pierwszy jest mózgiem, a drugi - rękami. Ten drugi jest też tłumaczem pierwszego, kiedy słuchający nie może zrozumieć z trudem wypowiadanych słów. Andrzej zgodził się, by powstał film o nich. Chciałby, żeby ludzie zrozumieli ich życie i wyciągnęli z tego filmu coś dla siebie. Franek urodził się upośledzony umysłowo. Ojciec bił go za to niezawinione opóźnienie w rozwoju. W końcu, kiedy chłopczyk miał dziesięć miesięcy, opuścił żonę. Zmarła przedwcześnie. Syn miał wtedy niespełna osiem lat. Babka oddała go do szkoły specjalnej z internatem. Ojciec Andrzeja zmarł na raka. Chłopiec miał wówczas trzy lata. Matka opiekowała się nim troskliwie. Woziła po lekarzach: nie chodził i nie mówił. W końcu posłała go do szkoły specjalnej z internatem. Tam poznał Franka. I tak połączył ich los. Matka Andrzeja bardzo pragnęła, by znalazł sobie przyjaciela. Niepokoiła się o przyszłość syna zdanego na nieustanną pomoc innych. Wybrał sobie Franka. W odróżnieniu od innych dzieci, od początku znajomości był dla niego bardzo życzliwy. W końcu kobieta zabrała ze szkoły obu. Aż do jej śmierci żyli szczęśliwie. Kiedy zmarła, ludzie zaczęli gadać, że przyjaciele nie poradzą sobie sami. Umieszczono ich więc w domu opieki społecznej. Franek wyszedł stamtąd do własnego mieszkania. Osamotniony Andrzej bardzo za nim tęsknił. Przyjaciel zabrał go więc do siebie. Nim się to stało, Franek podpisał umowę, że będzie się Andrzejem opiekował aż do końca i nie ożeni się, jeśli tamten tego nie zrobi wcześniej. Andrzej też podpisał taką umowę. Teraz żyją razem. Franek robi zakupy, sprząta, pierze, przygotowuje posiłki, wykonuje wszystko, co trzeba. Myje przyjaciela, ubiera go, podaje mu lekarstwa. Ten zaś decyduje, pilnuje, przypomina i napomina, czuwa. Nie zawsze tak było. Początkowo Franciszka złościło niedołęstwo Andrzeja. Nawet - wstyd przyznać - bił go za to. Z czasem jednak wszystko się dotarło i ułożyło. Mają tylko jeden problem. Chcieliby się ożenić. Cierpliwie studiują ogłoszenia matrymonialne. Bywają nawet na imprezach dla samotnych. Kłopot tylko w tym, że Andrzej, który rozumie i podziela tęsknoty przyjaciela, musiałby ożenić się pierwszy. Z tego powodu niekiedy dopada go lęk. Franek zapewnia go wówczas, że go nie opuści aż do śmierci. Zresztą podpisana umowa zobowiązuje. 23:35 ŻYCIE PRZED TOBĄ Film dokumentalny, 20 min, Polska, 2002 Autor: Maciej Adamek Scenariusz: Maciej Adamek Zdjęcia: Artur Żurawski "Świat jest śliski, chropowaty, mokry, pachnący, ciemny" - opisują swoje wrażenia uczniowie Przedszkola dla Dzieci Niewidomych w Laskach. Nauczyciele i wychowawcy w ramach zajęć dydaktycznych przygotowują te dzieci do samodzielnego życia. Obserwujemy, jak radzą sobie z wykonywaniem codziennych, zdawałoby się prostych, czynności. Uświadamiamy sobie, jak cenny jest dar wzroku. Bez bodźców wzrokowych problemem staje się otwarcie drzwi, znalezienie własnego ręcznika na wieszaku, czy spacer parkową alejką. Na targu warzywnym przedszkolaki rękami "oglądają" wyłożone na straganach produkty, próbują je rozpoznać. Dotykanie jednych jest miłe, innych nieprzyjemne. Większość dzieci z radością chłonie nowe doświadczenia, ale część zachowuje ostrożność i rezerwę. Następnie w przedszkolu z zakupionych warzyw przyrządzają zupę, uczą się kroić warzywa, wkładać je do garnka i zapalać gaz. Większość prowadzonych przez opiekunów zajęć ma właśnie taki, praktyczny charakter. Dzieci uczą się zasuwać suwak, sznurować buty, rozpoznawać godzinę na zegarze, nawiązywać relacje z rówieśnikami, "widzieć rękami". Codzienne czynności wymagają wiele trudu, wiele wysiłku, by zdobyć umiejętność ich wykonywania. W marzeniach czasami zapominają o swojej ułomności. Chłopcy chcą być kierowcami, żołnierzami, dziewczynki - piosenkarkami, tancerkami, ale mają też inne marzenia - zrobić śniadanie, herbatę, ugotować obiad, posprzątać, uprać. Takie zwykłe, dla większości normalne sprawy, bo właśnie takiego zwykłego, normalnego życia najbardziej pragną. 24:00 ŚWIATŁO NA WZGÓRZU Reportaż, 18 min, Polska, 1973 Scenariusz: Piotr Hinz, Michał Dąbrowski Zdjęcia: Janusz Sztajkowski Historia latarni morskiej w Rozewiu i praca latarnika Władysława Wzorka. Władysław Wzorek opowiada legendę o powstaniu latarni i ocalałej ze szwedzkiego statku córce kapitana, która zamieszkała na Rozewiu i co noc rozpalała ognisko na wzgórzu. W 1922 roku latarnikiem został Leon Wzorek, brat obecnego latarnika Władysława, który po wybuchu II wojny światowej został na posterunku, co przypłacił życiem (został rozstrzelany przez Niemców). Władysław Wzorek opowiada o swoich marzeniach związanych z morzem, nauce w Marynarce Handlowej, praktyce w latarni, Marynarce Wojennej, pracy latarnika po zakończeniu II wojny światowej i pierwszych turystach oraz pobycie Stefana Żeromskiego w Rozewiu. Muzeum Latarnictwa w Rozewiu zostało zorganizowane przez Władysława Wzorka. Latarnik opowiada o eksponatach, historii latarnictwa i latarni w Rozewiu, swojej pracy, zajęciach poza pracą oraz planach budowy nowej latarni, trzeciej już w Rozewiu. Przez sześć wieków latarnię obsługiwał jeden ród, który wygasł, a od 1922 r. w latarni pracują członkowie rodziny Wzorków; pracę w tym miejscu rozpoczyna syn zamordowanego w 1939 r. Leona Wzorka. 00:25 NOTACJE - JERZY BOROWCZAK. BYLIŚMY ZACZYNEM Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2012 Autor: Dariusz Król Jerzy Borowczak, ur. 15 listopada 1957 r. w Białogardzie, działacz związkowy, polityk i poseł na sejm RP. Opowiada o strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 roku. Był działaczem Wolnych Związków Zawodowych i jednym z inspiratorów sierpniowego strajku na Wybrzeżu. Faktycznie i fizycznie to on - oraz Ludwik Prądzyński - zjawili się w umówionym dniu o godzinie 5.30 pod główną bramą stoczni. To oni dwaj byli inicjatorami rozpoczęcia strajku. Dopiero później (około 11.00) dołączyli Borusewicz i Wałęsa. Jerzy Borowczak barwnie opowiada o faktach, które nie są powszechnie znane, a dotyczą 18 dni strajku w Stoczni Gdańskiej, do przyjazdu komisji ekspertów. 00:45 NAJPIĘKNIEJSZA JASKINIA ŚWIATA Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1986 Reżyseria: Jan Jakub Kolski, Jarosław Żamojda Scenariusz: Jan Jakub Kolski, Jarosław Żamojda Zdjęcia: Jan Jakub Kolski, Jarosław Żamojda Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Jeden z pierwszych dokumentów Jana Jakuba Kolskiego z cyklu filmów przyrodniczych. Debiut autorski dwóch młodych realizatorów, będący poetycko - filozoficzną impresją na temat samotności, bezimienności w wielkomiejskim tłumie, poszukiwania drogi do drugiego człowieka. "Trzeba go szukać nawet wtedy, gdy brakuje sił i nadziei. To trochę tak jak z jaskinią". Jaskinia, z trudem i mozołem zdobywana, by olśnić niespodziewanym pięknem, jest parabolą ludzkich tęsknot i nadziei. 01:05 WANDA GOŚCIMIŃSKA. WŁÓKNIARKA Film dokumentalny, 21 min, Polska, 1975 Reżyseria: Wojciech Wiszniewski Scenariusz: Wojciech Wiszniewski Muzyka: Janusz Hajdun Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Inscenizowany film dokumentalny Wojciecha Wiszniewskiego, jedno z najlepszych dzieł tego utalentowanego, przedwcześnie zmarłego reżysera, którego najważniejsze filmy powstały w Wytwórni Filmów Oświatowych. Oryginalny formalnie, kreacyjny dokument zrealizowany został na kanwie historii Wandy Gościmińskiej, łódzkiej włókniarki, słynnej przodowniczki pracy, symbolu i produktu epoki socjalistycznej propagandy sukcesu. Odwołując się do tej postaci, socrealistycznego posągu lat 50. , Wiszniewski demaskuje fałsz i zakłamanie tamtych czasów oraz mechanizmy, w których człowiek przestaje już być osobą, a staje się narzędziem ideologicznej manipulacji. Autorem zdjęć do tego intrygującego filmu jest zdobywca Oscara (55th Academy Awards), Zbigniew Rybczyński. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PANZER III ODC. 288 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:05 KARSKI I WŁADCY LUDZKOŚCI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2015 Reżyseria: Sławomir Grünberg Scenariusz: Katka Reszke, E. Thomas Wood Zdjęcia: Sławomir Grünberg Muzyka: Tomasz Dukszta Film dokumentalny o słynnym polskim emisariuszu Janie Karskim, autorstwa Sławomira Grünberga, zdobywcy prestiżowej nagrody Emmy, reżysera i autora zdjęć do filmów dokumentalnych nominowanych do Oscara i Emmy. Dokument składa się z trzech warstw: wywiadów nakręconych przez reżysera, materiałów archiwalnych oraz fabularyzowanych scen zrealizowanych techniką animacji. Filmy archiwalne i fotografie zostały skrupulatnie wybrane spośród licznych źródeł historycznych, dotyczących II wojny światowej oraz z Archiwum Jana Karskiego (The Karski Papers), które znajduje się w Instytucie Hoovera (Uniwersytet Stanforda). Wśród materiałów archiwalnych w filmie pokazane są nigdy wcześniej niewykorzystane wywiady przeprowadzone przez Thomasa Wooda, autora książki: "Karski: How One Man Tried to Stop the Holocaust". Podstawową narrację stanowi głos Jana Karskiego z zachowanych na taśmie filmowej oraz taśmie wideo rozmów i wywiadów. Poza tym została wykorzystana konwencja "narratora zbiorowego", a składają się na nią tzw. off - y osób, które blisko znały Karskiego lub z nim współpracowały. 03:15 MIEJSCE W RAJU Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2013 Reżyseria: Beata Hyży - Czołpińska Scenariusz: B. Hyży - Czołpińska Zdjęcia: Krzysztof Więckowski Reportaż przedstawiający sylwetkę Simony Kossak - przyrodniczki, naukowca, która całe życie poświęciła przyrodzie Białowieskiego Parku Narodowego.