TVP Dokument Czwartek, 20.07.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BUG MÓJ BÓG Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Dolina Bugu to wciąż jeszcze naturalny korytarz ekologiczny. Pełno tu piaszczystych wysp, dzikich plaż, rozległych pastwisk przypominających stepy. Na tych piaszczystych i błotnistych pustkowiach wciąż gniazdują ptaki bardzo rzadkich gatunków. Rzadkich, bo nie znajdujących już prawie nigdzie dogodnych dla siebie terenów. Tu, nad Bugiem, życiu tych mało znanych istot przyglądał się w skupieniu badacz, który głęboko wniknął w jego tajniki, spędzając w dzikim otoczeniu wiele samotnych dni i nocy. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 29 NAJDALSZE ZAKĄTKI DAWNEJ POLSKI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Gdzie sięgały wschodnie granice dawnej Rzeczpospolitej? Czy zostały jakieś ślady po wielkich wojnach z Turcją, Tatarami i Kozakami? Radek Kotarski rusza śladami miejsc znanych z Trylogii Henryka Sienkiewicza. Weryfikuje książkowe podania z faktycznymi wydarzeniami. Odwiedza także nieco mniej popularne miasta na dzisiejszej Ukrainie, w których jednak jak na dłoni widać fascynujące ślady polskiej historii. 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 123 RYBNIK Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Agnieszka Grabarska Scenariusz: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek gości w Rybniku - mieście tajemniczego Zalewu Rybnickiego, malowniczych familoków i pokładów górniczych tradycji. Zwiedzanie warto rozpocząć od rynku, w którego płytę wmurowane zostały pamiątkowe tablice przypominające ważne fakty z dziejów miasta, m.in. wizytę marszałka Józefa Piłsudskiego w 1922 roku. Miasto ma bogate tradycje przemysłowe. Przemysł zaczął się tu rozwijać od końca XVIII wieku, kiedy powstała kopalnia, jedna z pierwszych na Górnym Śląsku. Dziś Zabytkowa Kopalnia Ignacy udostępniona jest do zwiedzania, stanowiąc Industrialne Centrum Kultury, które umiejętnie łączy funkcje muzealne, artystyczne i kulturalne. Koniec XVIII wieku to swoisty boom osadniczy - do Rybnika zaczęło przybywać wielu nowych mieszkańców i stopniowo wzrastało zapotrzebowanie na mieszkania dla nich. W mieście zbudowano osiedla robotnicze, m.in. w dzielnicy Chwałowice, gdzie mieszkało ponad 500 rodzin górniczych. Zabudowa składa się z dwukondygnacyjnych ceglanych budynków, ułożonych na planie prostokąta i pokrytych dachem dwuspadowym. Zabudowa pochodzi z początku XX wieku. Chlubą miasta jest zalew stworzony na potrzeby Elektrowni Rybnik. Od maja do października temperatura wody nie spada poniżej 15 stopni Celsjusza. Zimą unoszą się nad nią kłęby pary. Nigdy nie zamarza, nawet kiedy nadchodzą srogie zimy, lodem pokrywa się tylko częściowo. Dla pasjonatów natury w Rybniku nie lada gratką będzie malownicza rzeka Ruda, która zachęca do sportów wodnych. Szczególnie upodobali ją sobie miłośnicy kajakarstwa; rzeka meandrując, tworzy swoisty tor przeszkód. 07:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /143/ Reality show, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy również ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policję czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. Maluchy binturongów, leniwców i wyderek orientalnych to niezwykła gratka dla zwiedzających łódzkie ZOO, gdzie trwa istny baby boom gatunków zagrożonych wyginięciem. Zwierzęta te w niewoli rozmnażają się niezwykle rzadko, więc łódzkie ZOO ma prawo ogłosić sukcesy. W Fundacji Iskierka przebywa około osiemdziesięciu zwierząt, ale my skupimy się dzisiaj na koniach. Mają one wyjątkowe zdolności. Wyczuwają nasze słabości, są troskliwe wobec dzieci, są wyczulone na emocje i bardzo komunikatywne. A w kąciku behawiorystycznym mówimy o rozpoznawaniu relacji między psami żyjącymi w grupie. Trzeba pomóc zwierzętom, które się nie lubią, a żyją pod jednym dachem, bo to my stworzyliśmy tę grupę. A nam chętnie w tym pomogą behawioryści. 08:05 TECHNO SAPIENS: PRZYSZŁOŚĆ LUDZKOŚCI (TECHNO SAPIENS - THE FUTURE OF THE HUMAN SPECIES / TECHNO SAPIENS - DIE ZUKUNFT DER SPEZIES MENSCH) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2016 Reżyseria: Peppo Wagner Dokument o przełamywaniu i zacieraniu się granic między człowiekiem a maszyną, między technologią a naturą. Technologie informacyjne, inżynieria genetyczna i nanotechnologia nie tylko wkraczają na grunt społeczeństwa, ale także coraz bardziej bezpośrednio wpływają na ludzką naturę. Dzień, w którym Homo sapiens będzie mógł świadomie sam siebie projektować i radykalnie się zmieniać nie jest odległy. Daleko idąca optymalizacja rasy ludzkiej przy użyciu zarówno istniejącej, jak i przyszłej technologii wydaje się być kolejnym logicznym krokiem, jaki ludzkość podejmie, aby zbliżyć się do doskonałości. Koncentrowanie się na relacjach człowieka z maszyną jest oznaką myśli transhumanistycznej. W żadnej innej ideologii technologia nie jest tak ściśle powiązana z istotą ludzkości. Zgodnie z tą filozofią, celem człowieka jest dążenie, poprzez interwencje technologiczne, do przekraczenia własnych granic biologicznych i stworzenia zoptymalizowanej wersji samego siebie. Przemierzanie galaktyk, cieszenie się życiem wiecznym, wszczepianie sobie niewielkich urządzeń, optymalizacja genomu, maszyny przypominające ludzi, komputery przewyższające nas inteligencją Wciąż nie wiemy, które z tych przełomów się urzeczywistnią ani czym staną się ludzie odmienieni przez technologię. W pewnym momencie odpowiedzialnością zostaną obarczeni nie tylko naukowcy, ale także zwykli ludzie tworzący społeczeństwa demokratyczne, które zdecydują o losie tych postępów technologicznych. Musimy zadbać o to, by stworzyć odpowiedzialną przyszłość, która nie będzie zagrażała istocie ludzkości. 09:05 DZIKI BAŁTYK - ODC. 3 MIĘDZY FINLANDIĄ A SZWECJĄ (WILD BALTIC SEA / WILDE OSTSEE / 3. BETWEEN FINLAND AND SWEDEN) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Christoph Houschild Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Bałtyku. Natura tego najbliższego nam morza oferuje wiele niespodzianek. Trzeci odcinek przenosi nas nad Zatokę Botnicką. Zimą dom dla nerpy. 300 kilometrów dalej na południe miliony ryb udają się na wybrzeże, aby złożyć jaja. Finlandia jest siedliskiem latającej wiewiórki. Wiosną samce zaczynają szukać samic. Do końca lutego to zamarznięty, biały ocean - blisko 300 - kilometrowej długości i szerokości 150 km. Pokrywa lodowa, grubości nawet 120 cm, kryje cały Bałtyk Północny. W miesiącach zimowych słońce jest nisko nad horyzontem i wyzwala barwną grę świateł na niebie. Zorza polarna lśni, gdy wiatr słoneczny przenika do atmosfery ziemskiej. Północna część Bałtyku jest pod lodem od połowy października do maja. W Zatoce Botnickiej jest zasolenie zaledwie półprocentowe, więc woda zamarza tu szybciej niż w innych rejonach Bałtyku. To Bałtyk - dziecko ostatniej epoki lodowcowej. 10:05 ROZKWIT BAŁKAŃSKICH MIAST - BELGRAD (BALKAN BOOM TOWNS BELGRADE / METROPOLEN DES BALKAN) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Mirjana Momirovic Scenariusz: Ann - Christin Hornberger Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku trzecim - Belgrad. Stolica Serbii leży nad dwiema rzekami, Sawą i Dunajem. Żyje tu około milion siedemset tysięcy ludzi. Słowo Belgrad znaczy białe miasto. Wszędzie widać jego blask. Obok pomników i budynków historycznych są też dzielnice bardziej romantyczne, ze zniszczonymi fasadami i dziełami subkultury. To miasto pełne kontrastów. Bloki mieszkalne w Nowym Belgradzie to przykład brutalizmu, odżywającego stylu w architekturze. Tutaj można mieszkać również na wodzie. To popularne rozwiązanie już od dziesięcioleci. W Belgradzie żyje się na wodzie i z wodą. Miasto leży przy ujściu Sawy do Dunaju. Pierwsza osada powstała tu siedem tysięcy lat temu. Ze względu na strategiczne położenie miasto bywało podbijane, niszczone i odbudowywane. Po pierwszej wojnie światowej Belgrad był najpierw stolicą Królestwa Jugosławii, a po roku 1945 - socjalistycznej Jugosławii. Po upadku zróżnicowanego etnicznie kraju został stolicą Serbii. Ulica Księcia Michała leży w samym centrum miasta. To miejsce trzeba zobaczyć i trzeba się tu pokazać. Kawiarnie, galerie i butiki przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów. 11:05 MUR Reportaż, 9 min, Polska, 1980 Autor: Olgierd Wieczorek Zdjęcia: Henryk Krzemiński, Andrzej Lipowski Wizyta na planie zdjęciowym amerykańsko - polskiego filmu fabularnego "Mur" (The Wall), który jest obrazem bohaterskiej walki Żydów polskich w warszawskim getcie. To epopeja obejmująca trzy lata życia bojowników żydowskich w okupowanej stolicy. Autorem scenariusza jest Millard Lampell, współautor serialu "Pogoda dla bogaczy". Film reżyseruje Amerykanin, Robert Markovitz. Powstaje on we współpracy Time - Life Television Productions z Telewizyjną Wytwórnią Filmową Poltel dla stacji CBS. Kierownictwo filmu spoczywa w ręku Wilhelma Hollendra. Sceny realizowano w Sosnowcu, w dzielnicy Środula. Praca ekipy filmowej, aktorów i polskich statystów. Wypowiedzi polskich współpracowników ekipy z USA - reżysera Jerzego Antczaka i kierownika produkcji Wilhelma Hollendra. 11:20 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 9. KOSOWO Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski Scenariusz: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Wykonawcy: Agnieszka Barjasz Seria podróżnicza, niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Republika Kosowa to najmłodsze państwo europejskie, które zostało powołane do życia w wyniku rozpadu Socjalistycznej Republiki Jugosławii. Niedawna integralna część składowa Serbii, funkcjonująca jako okręg autonomiczny, ogłosiła jednostronnie niepodległość 17 lutego 2008 r. Wydarzenie to uruchomiło międzynarodowy spór na temat dezintegracji współczesnych państw w wyniku separacji ich części składowych. W tym odcinku Lena wybierze się do tego małego kraju, aby poznać jego mieszkańców, ich kulturę, ale przede wszystkim niełatwą, często krwawą historię. 11:50 NA HOŻEJ, JASNEJ I SŁONECZNEJ (KAZIMIERZ MOCZARSKI) Film dokumentalny, 55 min, Polska, 1994 Reżyseria: Andrzej Titkow Scenariusz: Andrzej Titkow Zdjęcia: Andrzej Adamczak, Jacek Knop Wykonawcy: Adam Ferency Jedyną pryczę w celi zajmował gruppenfuehrer. Po przyjściu nowego więźnia natychmiast przeniósł swój siennik na podłogę. - "Panu przysługuje łóżko - powiedział przybyszowi - ponieważ pan jest członkiem narodu zwycięskiego, a więc narodu panów". To nie była ironia, poza, czy służalcza grzeczność - generał SS Juergen Stroop miał silnie wpojone poczucie hierarchii. Z pewnością jednak ironią losu było spotkanie w marcu 1949 roku w celi mokotowskiego więzienia oprawcy i ofiary, kata warszawskiego getta i sztabowego oficera AK. Na obu padał cień szubienicy, obu zrównało prawo za popełnione zbrodnie: ludobójstwa w pierwszym, działalności przeciw władzy ludowej w drugim przypadku... Kazimierz Moczarski aresztowany został w 1945 roku, w więziennej celi spędził 10 lat, osiem miesięcy i trzynaście dni. Jednak, znowu paradoks, z tej wieloletniej gehenny w powszechnym odbiorze funkcjonuje jedynie kilkumiesięczny epizod dzielenia celi ze zbrodniarzem hitlerowskim, ten okres zaowocował bowiem opublikowanym po latach wielokrotnie wznawianym bestsellerem czytelniczym, książką "Rozmowy z katem" dziełem niemal bezprecedensowym w naszej literaturze faktu. Czas najwyższy przybliżyć szerszej publiczności postać autora, bojownika Polski Podziemnej, sztabowca Komendy Głównej Armii Krajowej, bliskiego współpracownika gen. Okulickiego. O Kazimierzu Moczarskim opowiadają w filmie jego bliscy, przyjaciele, towarzysze broni, historycy, ukazując nam zmienne koleje losu człowieka, który jeszcze za życia stał się symbolem tak ciężko doświadczonej generacji. Wykorzystano także fragmenty spektaklu teatralnego opartego na "Rozmowach z katem", fragmenty wystąpienia pełnomocnika córki autora, Elżbiety Moczarskiej w procesie przeciwko Adamowi Humerowi i innym, wreszcie - listy i dziennik bohatera filmu wspominającego najlepsze chwile swojej życiowej drogi, spędzone z żoną na Hożej, Jasnej i Słonecznej... 12:50 TO BYŁ LIPIEC 1945 Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Waldemar Czechowski, Waldemar Czechowski Scenariusz: Waldemar Czechowski Zdjęcia: Sebastian Kniza Wykonawcy: Grzegorz Kucharzewski Jedna z największych - zaraz po Katyniu - tragedii Polaków, która wydarzyła się dwa miesiące po zakończeniu II wojny światowej. Widzimy sceny rozmów ze świadkami tragedii z lipca 1945 roku. Wędrujemy z nimi po miejscach tych ponurych wydarzeń - polach, obejściach gospodarstw, przyleśnych polanach. Stoimy z nimi tam, skąd zostali porwani członkowie ich rodzin - żołnierze Polskiego Państwa Podziemnego. Dokument jest opowieścią o losach ludzi, ich przeżyciach, o sensie cierpienia i milczenia. Celem i intencją autorów nie jest dokonywanie analiz historycznych dotyczących Obławy Augustowskiej, film przedstawia tragiczne wydarzenia z perspektywy jednostki, śledząc indywidualne losy i pokazując w sposób dyskretny, etyczny i szlachetny ludzkie cierpienie. 13:50 NIEDŹWIEDŹ Z KSIĘGI DŻUNGLI (JUNGLE BOOK BEAR) Film dokumentalny, 58 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Oliver Goetzl Indie - kraina pradawnych opowieści - zainspirowały angielskiego pisarza Kiplinga, który zresztą urodził się w Bombaju. Przyszły autor "Księgi dżungli" spędził dzieciństwo w Indiach Brytyjskich, gdzie od najmłodszych lat słuchał baśni przekazywanych mu przez służbę. Bohaterami jego słynnego cyklu opowiadań są m.in.: słoń indyjski Hathi, tygrys bengalski Shere Khan, plemię małp Bandar - Log, czyli makaki indyjskie, i oczywiście ulubieniec wszystkich - niedźwiedź Baloo. Dokument w reżyserii Olivera Goetzla opowiada o prawdziwym Baloo - wargaczu. Przez trzy lata filmowcy podążali tropem Baloo, a także innych zwierząt, obserwując osobniki w tamtejszych lasach i górach, w nieodwiedzanych przez człowieka opuszczonych ruinach świątyń. Podpatrywali tygrysy, małpy i niedźwiedzie z Indii w różnych sytuacjach życiowych, a dzięki nowoczesnemu sprzętowi powstały niezwykłe zdjęcia z tej wyprawy. Ekipa przebywa w Karnatace, stanie w południowych Indiach, gdzie znajduje się dom głównego bohatera dokumentalnej opowieści. Filmowany samiec Baloo ma zaledwie trzy lata. Niedawno opuścił matkę, która zajmuje się jego małymi braćmi bliźniakami. Rozpoczyna samodzielne życie, sam musi zadbać o swoje bezpieczeństwo, zdobyć jedzenie. Wargacze - drapieżniki pochodzące z rodziny niedźwiedziowatych - występują w całych Indiach. Zwierzęta te są nieśmiałe i tajemnicze. Niewiele o nich wiadomo. Zwykle żerują w nocy, aby uniknąć kontaktu z człowiekiem. Mają doskonały węch, z łatwością znajdują np. pod kamieniami gniazda mrówek. Chętnie sięgają także po słodkie owoce chlebowca. Wargacze najbardziej boją się jednego drapieżnika - tygrysa. Chociaż tygrysy polują na wargacze, jednak rzadko atakują samice z młodymi. Wolą nie ryzykować, zdając sobie sprawę, że niedźwiedzica będzie zaciekle walczyła o życie swego potomstwa. 15:00 OPOWIEŚCI OCEANÓW. CZ. 2. MANATY I SAMOGŁOWY (OCEAN STORIES) Serial dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2011 Reżyseria: Thomas Berend, Heiko de Groot, Hilman Rathjen Niemiecki filmowiec Thomas Behrend razem z grupą naukowców wyrusza na poszukiwanie tajemniczego samogłowa. Chociaż samogłowy występują w niemal wszystkich morzach, niewiele o nich wiemy. Dlatego naukowcy prowadzą program badawczy: montują rybom nadajniki, aby lepiej poznać ich obyczaje. Aby znaleźć tę największą rybę kostnoszkieletową na świecie, trzeba natrafić na oceanie na skupisko brunatnic. Jakby na umówione spotkanie przybywa tam wielki samogłów i małe rybki, które czyszczą go z pasożytów, glonów i martwego naskórka. Podobne zachowanie Thomas Behrend sfilmował na Florydzie, gdy obserwował zupełnie inne zwierzęta: manaty. To roślinożerne ssaki morskie, które zimują w rzece przy gorących źródłach. Groziła im zagłada, ale prowadzony od trzydziestu lat program ochrony przyniósł znaczą poprawę sytuacji. Obejrzymy pracę zaangażowanych naukowców, weterynarzy i ochotników, którym manaty zawdzięczają możliwość przetrwania. 16:00 . - BUDOWNICTWO PRZYSZŁOSCI (SMART CITIES / BAUEN FÜR DIE STADT DER ZUKUNFT) Cykl dokumentalny, 44 min, Austria, 2015 Reżyseria: Claudia Giczy, Peter Giczy Dokumentalna opowieść o nowoczesnej architekturze, nowatorskim projektowaniu miast i domów, w których będziemy mieszkać w przyszłości. Na początku XX wieku zaledwie 10 procent światowej populacji mieszkało w miastach. Dziś ta liczba wynosi już 50 proc. Pod koniec tego stulecia ludzkość będzie gatunkiem w przeważającej mierze miejskim. Rozpoczęła się epoka miejska. Ale jak powinny wyglądać miasta przyszłości? Jak powinny funkcjonować? Urbaniści ogólnie zgadzają się, że powinni być ekologiczne, wydajne, zaawansowane technologicznie, a przede wszystkim zrównoważone i w tym celu planują inteligentne miasta przyszłości. 16:55 ROZKWIT BAŁKAŃSKICH MIAST - SOFIA (BALKAN BOOM TOWNS SOFIA / METROPOLEN DES BALKAN) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Mirjana Momirovic Scenariusz: Ann - Christin Hornberger Hornberger Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku czwartym - Sofia. Miasto leży u stóp górskiego masywu Witoszy. Wiele budowli historycznych przypomina o jego długiej i bogatej historii. Trzydzieści lat po rozpadzie Związku Radzieckiego Sofia to nowoczesna stolica. Działają tu międzynarodowe korporacje i start - upy. Miasto uchodzi za europejską Dolinę Krzemową. Ma milion mieszkańców i jest znane z tolerancji oraz kultywowania tradycji. Tutaj wyznawcy trzech głównych religii żyją spokojnie obok siebie. To miasto w okresie przejściowym między swą przeszłością i przyszłością. Sofia to polityczny, gospodarczy i kulturalny ośrodek Bułgarii. Co siódmy mieszkaniec kraju mieszka w stolicy. Różne style architektoniczne minionych czasów to świadectwo liczącej ponad pięć tysięcy lat historii kraju. 17:55 ZŁOTY MIT. 150 LAT WIEDEŃSKIEGO TOWARZYSTWA MUZYCZNEGO (MYTH IN GOLD - 150 YEARS MUSIKVEREIN VIENNA / MYTHOS IN GOLD - 150 JAHRE MUSIKVEREIN WIEN) Film dokumentalny, 54 min, Austria, 2020 Reżyseria: Felix Breisach Dokumentalna podróż po pięknej siedzibie Wiener Musikverein - Wiedeńskiego Towarzystwa Muzycznego w Wiedniu, która została uroczyście otwarta w 1870 roku. W swojej 150 - letniej historii zyskała światową sławę, zwłaszcza dzięki telewizyjnym transmisjom Koncertów Noworocznych Filharmoników Wiedeńskich. Grosser Musikvereinssaal, inaczej zwana Goldener Saal (Złota Sala), uważana jest za jedną z najlepszych sal koncertowych na świecie. Film odkrywa ekscytujące pochodzenie budynku oraz znane, a czasem nieznane, zakamarki gmachu, od piwnicy aż po strych. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PERU: INKASKI KLEJNOT (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Peru jest ziemią kontrastów: dynamicznych miast i starożytnych ruin. To Ameryka Południowa w pigułce. Zapomniane świątynie, ukryte skarby, grobowce, a także niezwykła przyroda - od wieków kuszą podróżników i poszukiwaczy przygód. Bogactwa Świętej Doliny, gigantyczna Lima, pływające wyspy na jeziorze Titicaca czy tajemnicze Machu Picchu pobudzają wyobraźnię i obiecują niezwykłą podróż śladami dawnego imperium Inków. 20:10 UKRAIŃCY - ODC. 11. POST SCRIPTUM Serial dokumentalny, 41 min, Polska, 2022 Reżyseria: Julia Łuczkowska Scenariusz: Julia Łuczkowska Mijamy ich codziennie na ulicach polskich miast i miasteczek. Spotykamy ich parzących sobie kawę w biurach i obsługujących nas w osiedlowych sklepach. Widzimy, jak stresują się nadchodzącym egzaminem i kibicują swojej reprezentacji piłki nożnej. Ukraińcy. Remontują i sprzątają nasze domy. Studiują. Prowadzą własne firmy. Część z nich mieszka tu od dziesięcioleci. Wielu z nich przyjechało tu niedawno. Uciekając przed wojną, politycznym chaosem i kryzysem ekonomicznym. Stanowią dzisiaj nieodzowny element polskiego krajobrazu społecznego. 24 lutego na Ukrainie wybuchła wojna. Dla bohaterów serialu to był potężny cios. Musieli zweryfikować wszystkie plany. W pełni poświęcili się potrzebującym. Roman i Ołech udzielają pomocy humanitarnej. Wielu uchodżców przyjęli pod swój dach. W szwalni Oksana szyje kamizelki kuloodporne. Do Saszy bokserki przyjechała rodzina, która uciekła przed bombardowaniem. Walentyna wszystkie oszczędności oddała armii ukrainskiej. Anna Petiurenko z rodziną prawie przez całą dobę wspierają uchodźców. Andrij rozwozi paczki żywnościowe i szuka miejsc noclegowych. To post scriptum, do którego wstrząsający scenariusz napisało życie. 20:55 NIESKOŃCZONOŚĆ WEDŁUG FLORIANA (INFINITY ACCORDING TO FLORIAN) Film dokumentalny, 70 min, Ukraina, 2022 Reżyseria: Oleksiy Radynski Układ słoneczny w stosunku do nieskończoności jest jak jeden podzielone przez nieskończoność. Matematyka podpowiada nam wynik jest nim zero. Na początku filmu słowa te wypowiada Florian Jurjew naukowiec, innowator, architekt i muzykolog, który zaprojektował salę koncertową w kształcie spodka, wybudowaną w centrum Kijowa. Florian to ukraiński Leonardo da Vinci, który tworzył instrumenty smyczkowe i łączył siedem barw natury z siedmioma tonalnościami muzyki. Dzieciństwo przeżył z rodzicami w łagrach na dalekiej północy Rosji. Do świata sztuki dostał się dzięki ugryzieniu kleszcza i chorobie, która zwolniła go z obowiązków wobec armii oraz państwa radzieckiego. Poznajemy go, gdy z grupą entuzjastów walczył o przyszłość swojego spodka, jednej z architektonicznych ikon Kijowa. Spodek ma stracić swoje założenie architektoniczne i stać się ozdobą największego centrum handlowego w stolicy Ukrainy. Florian założył, że musi dożyć 90 - ciu lat, bo oprócz tej walki ma też kilka innych spraw do załatwienia na tym i z tym światem. 22:20 WSZYSTKO, CO O TOBIE WIEMY (EVERYTHING WE KNOW ABOUT YOU) Film dokumentalny, 45 min, Hiszpania, 2021 Reżyseria: Xavier Duran Co minutę wysyłanych jest ponad 200 milionów e - maili, 7000 zakupów na Amazon i 4 miliony wyszukiwań w Google, wszystkie pozostawiając cyfrowe odciski palców. Dodajmy do tego ślad pozostawiony przez telefony komórkowe, karty kredytowe, kamery bezpieczeństwa, Ta niesamowita ilość szczegółów na temat naszego życia osobistego może być teraz analizowana przez komputery. Ale czy przy coraz większej liczbie decyzji podejmowanych przez algorytmy istnieje ryzyko, że wpadniemy w technokrację? Duże zbiory danych mogą też ratować życie. Pomagają ustalić wzorce postępowania i prognozy, a to, w połączeniu z danymi osobowymi, może stworzyć bardziej spersonalizowaną medycynę. W szpitalu w Sabadell program komputerowy skanuje zdjęcia rentgenowskie, aby zidentyfikować osoby z największym prawdopodobieństwem wystąpienia raka płuc. Są one następnie sprawdzane przez lekarza. Ale, jak pokazało doświadczenie z aplikacją śledzącą covid, wykorzystanie sztucznej inteligencji jest nadal ograniczone. Firmy takie jak Amazon, Facebook i Google zarabiają na sprzedaży profili użytkowników reklamodawcom. Może to jednak wiązać się z realnym ryzykiem dla sklasyfikowanych osób, zwłaszcza w krajach, w których są osoby mające skłonności seksualne, religijne lub polityczne, a działania te są związane z surowymi karami. Ponad 500 000 członków Facebooka w Arabii Saudyjskiej jest oznaczonych jako mających zainteresowanie homoseksualne, a reklamodawcy mogą w nich celować. Na bardziej przyziemnym poziomie, w każdej sekundzie ludzie są błędnie profilowani i na podstawie tych fałszywych profili można odmówić im kredytu hipotecznego lub możliwości. Co zatem można zrobić, aby zminimalizować ryzyko stwarzane przez big data przy jednoczesnej maksymalizacji korzyści? Jeśli coraz więcej decyzji będzie podejmowanych przez algorytmy karmione milionami elementów naszych danych, czy istnieje ryzyko, że wpadniemy w datakrację? 23:20 WETERYNARZE Z SERCEM - /36/ Reality show, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Kupując malutkiego legwana, wyobraźmy go sobie jako dorosłą jaszczurkę, która może osiągnąć metr osiemdziesiąt długości i dobrze się zastanówmy. Dziś poznacie Dextera, młodego legwana po częściowej amputacji ogona. Kolejny nasz bohater to Fajrant - kot z endoprotezą. Dzięki zdobyczom medycyny i ludziom o wielkich sercach, ma przed sobą normalne życie. A w warszawskim ogrodzie zoologicznym wiosna wywabiła zwierzęta na zewnętrzne wybiegi. I to nie tylko starszych mieszkańców zoo, ale również nowo narodzone maluchy. Poznamy małą foczkę oraz kilkudniowego nosorożca indyjskiego, który jest wspaniałym prezentem na dziewięćdziesięciolecie warszawskiego zoo. I ciekawostka - wszystkie zwierzęta urodzone w ogrodzie w 2018 roku, otrzymają imiona na literę J. 23:55 TRYPTYK RODZINNY ZE SZCZĘŚCIEM Reportaż, 10 min, Polska, 1977 Scenariusz: Wojciech Sarnowicz, Leszek Bober Zdjęcia: Janusz Lazar Spotkanie z przedstawicielami rodzin z trzech pokoleń, którzy dzielą się swoimi spostrzeżeniami na temat szczęścia małżeńskiego i rodzinnego. W pierwszej kolejności reporterzy odwiedzają szkołę rodzenia, gdzie ćwiczą przyszłe mamy. Jedna z nich dzieli się szczęściem, które odczuwa, oczekując narodzin swojego dziecka. Dalej kamera "spotyka" rodzinę z dzieckiem wypoczywającą na terenie chorzowskiego Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku. Ojciec i matka wspominają szczęście, jakie towarzyszyło im od momentu przyjścia na świat ich córeczki. Mówią nie tylko o swoich obawach, ale też o wartości, jaką jest dla człowieka założenie rodziny. Tytułowy tryptyk rodzinny wieńczy spotkanie z parami odznaczonymi w Urzędzie Stanu Cywilnego w Katowicach za długoletnie pożycie małżeńskie. Na okolicznościowym przyjęciu wspominają oni zarówno szczęśliwe, jak i trudne chwile, udzielają też cennych rad młodym małżonkom. 00:10 NOTACJE - ARNOLD MOSTOWICZ. GOŚĆ Z INNEGO ŚWIATA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2012 Autor: Dariusz Król Jeden z ostatnich wywiadów, jakiego udzielił bohater tego odcinka "Notacji". Arnold Mostowicz opowiada o swoim pobycie w obozie w Cieplicach, gdzie cudem przeżył tyfus i gdzie działy się dantejskie sceny. Wspomina też swój powrót do tego miejsca po 37 latach, w roku 1981, gdy teren obozu i byłe budynki obozowe stały się zwykłym miastem. Ale dla niego był to nadal obóz. Wszyscy obecni mieszkańcy traktowali osiedle jako przyjazne miejsce. Arnold Mostowicz ur. 6 kwietnia 1914 r. w Łodzi, zm. 3 lutego 2002 r. w Warszawie. Pisarz, lekarz, dziennikarz, tłumacz i popularyzator nauki. Polak pochodzenia żydowskiego. Przed wojną studiował medycynę we Francji. W czasie wojny przebywał w łódzkim getcie, skąd został wywieziony do obozu w Auschwitz, a następnie, w ramach ewakuacji do Gross - Rosen. Przebywał w kilku podobozach G - R. Ostatecznie został oswobodzony przez Rosjan 11 maja 1945 w obozie w Kolcach (Dornau). 00:25 LIDER Esej dokumentalny, 48 min, Polska, 2005 Reżyseria: Agnieszka Arnold Scenariusz: Agnieszka Arnold Zdjęcia: Kamil Płocki Muzyka: Zbigniew Zbrowski Bohaterem filmu jest prof. Zbigniew A. Pełczyński, w młodości żołnierz powstania warszawskiego, dziś filozof polityczny, emerytowany naukowiec i działacz społeczny lub - jak to sam określa - "przedsiębiorca społeczny". Dwukrotnie ranny w walkach w stolicy w 1944 r. , na krótko przed upadkiem powstania dostał się do niewoli i trafił do obozu jenieckiego koło Bremy. Siedem miesięcy później, pod koniec kwietnia 1945 r. , obóz został wyzwolony przez Amerykanów. Młody Pełczyński wstąpił do brytyjskiej armii, by dalej walczyć. Pragnął też studiować. Miał szczęście: wraz z kilkoma innymi kolegami z AK trafił na uniwersytet St. Andrews w Szkocji. Specjalizował się w filozofii politycznej, w 1951 r. przyjął brytyjskie obywatelstwo i otrzymał etat naukowy na uniwersytecie w Oksfordzie. Dobrze czuł się w Wielkiej Brytanii, cenił i lubił tamtejsze obyczaje, kulturę, ludzi. Wrósł w swoją drugą ojczyznę. Jak powiada, "zrepolonizowała" go dopiero "Solidarność". W początkach III Rzeczpospolitej był doradcą Sejmu i URM, ale nie odniósł na tym polu wielkich sukcesów. W 1994 r. zakończyła się więc jego kariera doradcy, lecz po kilku latach intensywnej działalności w Polsce nie chciał wracać do spokojnego życia emerytowanego wykładowcy i swego domu na angielskiej wsi. Zainicjował współpracę między uczelnią w Oksfordzie i Uniwersytetem Warszawskim, stworzył system stypendialny dla studentów z Polski. W 1994 r. założył też Szkołę Liderów, która w ciągu 10 lat funkcjonowania przekroczyła granice Polski: w jej zajęciach coraz liczniej uczestniczą bowiem także młodzi ludzie z Ukrainy czy Gruzji. Celem szkoły jest kształtowanie postaw i stanu świadomości charakterystycznych dla otwartego społeczeństwa obywatelskiego, przygotowywanie młodych kadr zdolnych rządzić krajem, lokalnymi społecznościami, dużymi firmami - ludzi otwartych, kreatywnych, elastycznych, umiejących korzystać z cudzych doświadczeń. Opowieść o prof. Zbigniewie Pełczyńskim nie jest typowym filmem biograficznym, choć wiele w niej szczegółów z życiorysu bohatera, wyjaśniających, jakie wydarzenia i czynniki kształtowały jego postawę życiową, wpływały na jego wybory, skłoniły go do podjęcia określonych działań. To raczej filmowy esej, w którym losy tytułowego "lidera" stanowią punkt wyjścia do refleksji zarówno historycznych nad postawami powstańczego pokolenia, jak i tych całkowicie współczesnych, dotyczących reformy oświaty, a zwłaszcza szkolnictwa wyższego, możliwości kształtowania liderów społecznych i intelektualnych. Licznym stypendystom z Polski uniwersytet oksfordzki stworzył warunki, jakich nie był w stanie zapewnić im rodzimy uniwersytet. Losy i działalność prof. Zbigniewa Pełczyńskiego poznajemy z jego relacji, a także z wypowiedzi ludzi, którzy go znają prywatnie lub współpracują z nim: prof. Leszka Kołakowskiego, prof. Jerzego Kłoczowskiego, Bolesława Taborskiego, Timothy'ego Gartona Asha, Elizabeth Frazer, Johna Adaira, Jana Krzysztofa Bieleckiego. Z kolei polscy stypendyści Oksfordu i zatrudnieni na tej prestiżowej uczelni młodzi naukowcy z Polski, m.in. dr Marcin Walecki, dr Grzegorz Plebanek, dr Wiktor Maciejewski, Piotr Drag, Agnieszka Grodzińska czy Witold Czartoryski mówią o pozytywnych stronach systemu stypendialnego stworzonego przez prof. Pełczyńskiego, i ogromnych możliwościach, jakie otworzyły się przed nimi wraz z przyjazdem do Oksfordu. Absolwenci Szkoły Liderów, tacy jak Adam Krzanowski z Krosna, swoją pracą na rzecz miasta i jego mieszkańców, dowodzą natomiast praktycznej przydatności takich kursów. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - SOLDAU - FABRYKA ŚMIERCI (ODC. 291) Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. "Soldau fabryka śmierci" Obrazy potwornie wychudzonych ludzi, stoczonych za drutami zna cały świat. Te największe fabryki śmierci to tylko część ogromnej machiny zbrodni, w ich przerażającym cieniu działały setki podobnych miejsc, rozrzuconych po całej okupowanej Polsce. I głównie dzięki uporowi społeczeństw lokalnych, pamięć o ich ofiarach powraca. Obóz w Działdowie, nazywany lager Soldau to jeden z tych, którego efekty działania były przerażające. Dookoła niego rozsiane są liczne zbiorowe mogiły osób tam pomordowanych. 02:00 NASZA HYPATIA Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Kamiński Scenariusz: Tomasz Kamiński Zdjęcia: Zbigniew Jarosz, Andrzej Misaczek, Roman Piotrowski, Michał Bożek, Jeremi Grzywa Hypatia z Aleksandrii, filozofka późnego hellenizmu, żyjąca na przełomie IV i V wieku, to bohaterka najsławniejszego dzieła prof. Marii Dzielskiej. Dzieła, które zostało wybrane historyczną książką roku w USA (1995). "Hypatia z Aleksandrii" w połowie lat 90. była obecna w każdej dużej amerykańskiej księgarni. Przyniosła Marii Dzielskiej uznanie międzynarodowych środowisk naukowych, krytyki i czytelników. Film przedstawia sylwetkę zmarłej tragicznie prof. Marii Dzielskiej, zajmującej się historią starożytną. Pani Profesor stosująca w życiu zasady etyki starożytnej przyjaźniła się z wieloma znanymi osobistościami. Film oparty na relacjach osób jej bliskich, znających ją, przyjaciół, sąsiadów. 03:00 WITAJCIE W DOMU Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2004 Reżyseria: Krzysztof Lang Scenariusz: Krzysztof Lang Zdjęcia: Andrzej Wolf Muzyka: Andrzej Krauze W związku z wejściem Polski do Europy i przeniesieniem granicy UE z naszej granicy na wschodnią, młode małżeństwo celników przenosi się ze Zgorzelca do Chełma.