TVP Historia Środa, 19.07.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 19 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1900 - pierwsza linia metra w Paryżu; 1903 - zakończył się pierwszy Tour de France; 1944 - Armia Czerwona pod Miednikami otoczyła 6000 żołnierzy wileńskiej AK; 1983 - pierwsza rekonstrukcja mięsożernego dinozaura; 07:10 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 6 OBCY WŚRÓD SWOICH. ROK 1914 Serial historyczny, 84 min, 19 odc. , Polska 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Scenografia: Bolesław Kamykowski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Występują: Jerzy Grałek, Tadeusz Madeja, Justyna Krawczyk, Ewa Leśniak, Jerzy Zygmunt Nowak, Leszek Świgoń, Ewa Zylanka, Lidia Bienias, Zbigniew Biernat, Tadeusz Borowski, Mieczysław Całka, Sabina Chromińska, Urszula Gierbuszewska, Wiesław Kantoch, Andrzej Kowalczyk, Andrzej Krasicki, Sławomira Łozińska, Ewa Nijaki, Aleksander Rzadkowski, Wiesław Slawik, Szymon Szurmiej, Tadeusz Szybowski i inni Wybucha I wojna światowa. Wielu śląskich Polaków wiąże z nią nadzieje na odzyskanie niepodległości. Wszak zaborcy występują przeciwko sobie, co na pewno osłabi ich militarny potencjał. Tymczasem w rodzinie Stanika narasta konflikt. Najstarszy syn Jerzy - ku zmartwieniu ojca - zaczyna wstydzić się swojego polskiego pochodzenia. Imponuje mu niemiecki zmysł organizacyjny, zdyscyplinowana i potężna armia, silna i prężna gospodarka. Zafascynowany Prusami coraz trudniej znosi kultywowane w rodzinie polskie tradycje. 08:45 HISTORIA POLSKI - DLACZEGO? O STANISŁAWIE MIKOŁAJCZYKU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Janiszewski Film dokumentalny przedstawiający losy tytułowego bohatera Stanisława Mikołajczyka. Przy pomocy zdjęć z kolekcji prywatnej, jak i archiwaliów opowie o życiu prywatnym bohatera, początkach kariery aż do momentu wybrania go w 1943 r. na stanowisko premiera Rządu Emigracyjnego. Od tego momentu pokaże dramat Mikołajczyka, który - choć oddany krajowi i sprawie Polski - jest tak naprawdę jedynie pionkiem w grze aliantów. Dokument będzie wzbogacony fabularnymi elementami wywiadów z postacią odgrywającą rolę Stanisława Mikołajczyka, jego najbliższą współpracownicą Marią Ulewicz oraz innymi świadkami tzw. ucieczki. Będziemy posiłkowali się wypowiedziami najważniejszych historyków, m.in. profesora Andrzeja Paczkowskiego mówiącego o złej sławie Mikołajczyka nazywanego "jałtańskim zdrajcą" i "sługusem anglosaskiego imperializmu" i o tym, jakim zmianom uległy poglądy na temat Mikołajczyka po publikacji biograficznej w 1987 r. Jana Borkowskiego. Obecna pozycja Andrzeja Paczkowskiego również wpisuje się w nurt, który ma na celu zrehabilitowanie oceny Mikołajczyka. Profesor Jerzego Eisler opowie o sytuacji, w jakiej znalazł się Mikołajczyk po wojnie. Usiadł do stołu z szulerami, wiedząc, że gra z szulerami, z oszustami i w pewnym momencie zaczął wygrywać. Gdyby przegrał, sprawy by nie było, ale zaczął wygrywać. Jego partnerzy szulerzy zorientowali się, że bez niedemokratycznych, pozaprawnych, pozaparlamentarnych sposobów nie są w stanie zdobyć i utrzymać władzy. Natomiast zdaniem profesora Pawła Wieczorkiewicza Mikołajczyk nie był wystarczająco twardy na tamte czasy i szukał rozwiązań polubownych. Czy było to błędem i co oznacza twardość polityka tamtych czasów? Pójście do więzienia, męczeństwo czy śmierć? Jaki sens miałoby takie rozwiązanie w sprawie Mikołajczyka i co wniosłoby do polityki? O to zapytamy współczesnych wybitnych politologów. 10:10 SENSACJE XX WIEKU - JAK UMIERALI BOGOWIE CZ. 1 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1996 Autor: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Władysław Malarowski Pierwszy z serii programów o losach szefów tajnej policji politycznej w ZSRR. Prześledzimy losy trzech pierwszych szefów CzK, GPU i OGPU - Feliksa Dzierżyńskiego, Wiaczesława Mienżyńskiego i Gienricha Jagody. 10:35 SENSACJE XX WIEKU - JAK UMIERALI BOGOWIE CZ. 2 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1996 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Drugi z serii programów o losach szefa tajnej policji politycznej w ZSRR, Nikołaja Jeżowa. Był on twórcą największego w dziejach ludzkości aparatu terroru, który pochłonął miliony istnień ludzkich. W 1938 roku Stalin postanowił pozbyć się Jeżowa, został on skazany na śmierć. 11:05 FOTOGRAF SOLIDARNOŚCI Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2014 Reżyseria: Paweł Woldan Scenariusz: Paweł Woldan Film opowiada o życiu i twórczości Erazma Ciołka - wybitnego fotografa, zmarłego w 2012 r. Wsławił się zdjęciami dokumentujacymi polską rzeczywistość po wprowadzeniu stanu wojennego i w latach 80. Niektóre z jego zdjęć, np. fotografie ks. Jerzego Popieluszki funkcjonują do dziś jako ikony. Erazm Ciołek współtworzył podziemny "Przegląd Wiadomości Agencyjnych", serwis fotograficzny "Nowej", był twórcą słynnych portretów kandydatów "S" do Sejmu pozujących z Lechem Wałęsą, oraz oficjalnym fotografem z ramienia Komitetu Obywatelskiego. Film mówi o fotografii jako o sztuce i o fotografie jako artyście. Mówi też o odpowiedzialności fotografa wobec ludzi, których portretuje. Reżyser chce pokazać bohatera poprzez analizę jego patrzenia na świat. 12:10 ARSENAŁ. MAGAZYN MILITARNO - HISTORYCZNY - BITWA POD STUDZIANKAMI - T34 Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski, Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki Scenariusz: Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki, Jerzy Grabowski Zdjęcia: Maciej Brola, Rafał Biernacki Prowadzący: Przemysław Predygier Wykonawcy: Jacek Sobieszczański Bitwa pod Studziankami - T34. W sierpniu 1944 roku, w czasie, gdy w Warszawie trwało powstanie, do chrztu bojowego na froncie wschodnim przystąpiła wielka jednostka pancerna Wojska Polskiego - 1. Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte. Dzięki samobójczej szarży Polacy powstrzymali kontratak elitarnych niemieckich sił pancernych pod Studziankami. W skład brygady wchodziły dwa pułki czołgów (w każdym po trzy kompanie czołgów średnich T - 34/76 i kompania czołgów lekkich T - 70), batalion piechoty zmotoryzowanej oraz samodzielny pułk artylerii samobieżnej. Formacja według etatu miała liczyć 2188 ludzi wyposażonych w 86 czołgów, pięć samochodów pancernych BA - 64 i 21 dział samobieżnych SU - 85. Brygada nie brała dotychczas udziału w walkach, 1. pułku czołgów, który w ramach 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki bił się pod Lenino. 12:40 ZNAK ORŁA - ODC. 9 KOMU SŁUŻYCIE 1331 Serial historyczno - przygodowy, 27 min, Polska 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Aktorzy: Jarosław Makowski, Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski, Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman, Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk, Ryszard Ronczewski, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech Alaborski, Henryk Bista Akcja serialu, rozgrywającego się w latach 1308 - 34, osnuta jest wokół historycznych wydarzeń związanych z działalnością zjednoczeniową Władysława Łokietka. Głównym bohaterem jest Gniewko, syn rybaków spod Gdańska, któremu Brandenburczycy zabili rodziców. Występuje on najpierw jako dwunastoletni chłopak, a później już jako dorosły młodzieniec. Większość pierwszoplanowych postaci, wśród których działa bohater spod "Znaku orła", ma swoje pierwowzory w historii Polski. Gniewko ukryty w komnacie malborskiego zamku jest świadkiem nakłaniania starosty Wincentego do zdrady i planowanego rozbioru Polski. Krzyżacy planują również porwanie księcia Kazimierza. Starosta Wincenty poleca Gniewkowi ostrzec Kazimierza. 13:10 ZNAK ORŁA - ODC. 10 OSTRZEŻENIE 1331 Serial historyczny, przygodowy, 27 min, Polska 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Aktorzy: Jarosław Makowski, Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski, Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman, Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk, Ryszard Ronczewski, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech Alaborski, Henryk Bista Gniewko pokonuje w walce ścigających go Krzyżaków i przybywa na dwór Kazimierza. Hanysz, który przebywa na dworze jako doradca królewicza, powiadamia Krzyżaków o sytuacji. Obarczony zostaje specjalną misją - musi porwać Gniewka, który znając tajne plany Zakonu, jest dla Krzyżaków szczególnie niebezpieczny. 13:40 NADMORSKIE MIASTA - ODC. 10 AMSTERDAM (CITIES BY THE SEA 10. AMSTERDAM) Cykl dokumentalny, 43 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Ilka Franzmann Dziesięcioodcinkowy cykl dokumentalny o najciekawszych nadmorskich miastach - bramach na świat. Wszystkie są nieodłącznie definiowane przez ich położenie, a co za tym idzie, przez otwartość na świat, ducha odkrywania i pragnienia przygody. Ich geostrategiczna lokalizacja przekształciła je w figury szachowe zmieniających się sił i systemów politycznych, w miejsca tranzytowe marzycieli i migrantów oraz w tygle ludzi z różnych środowisk i kultur. Autorzy serialu wędrując przez wybrane najciekawsze morskie miasta świata odkrywają je na nowo, korzystając z najnowszych technologii lotniczych i bogatego języka filmowego. 14:35 NAJWSPANIALSZE LATARNIE MORSKIE IRLANDII - OTOCZENI PRZEZ MORZA. ODC. 1/4 (THE GREAT LIGHTHOUSES OF IRELAND) Film dokumentalny, 60 min, Irlandia, 2020 Tajemnicze i romantyczne latarnie morskie pozostają istotną częścią infrastruktury morskiej Irlandii. Seria ta pokazuje zależność od morza i walkę z żywiołami Zielonej Wyspy oraz inżynierię, historię, a przede wszystkim ludzi stojących za tymi niezwykłymi budowlami oraz rolę, jaką odegrały w historycznych wydarzeniach. Dla Irlandii, przez wieki uzależnionej od morskiego transportu, latarnie są czymś szczególnym. Obecnie jest ich ponad sto, 66 wciąż działa. Najstarsza istniała już w średniowieczu - było to ognisko, rozpalane przez mnichów, chcących pokazać żeglarzom drogę do portu. Złota era latarni to XIX wiek: stały się symbolami ujarzmienia natury, ułatwiały nawigację na niebezpiecznych wodach przybrzeżnych. Gdzie fale atakują wyjątkowo wściekle, zaś wybrzeże jest skaliste. Irlandczycy są dumni ze swych latarni, porównują je do egipskich piramid i chińskiego muru. Pierwszy odcinek traktuje o życiu latarników, ich tradycjach, mundurach i zawodowym etosie tej prestiżowej, acz ciężkiej profesji. Drugi odcinek wyjaśnia, jak budowano te arcydzieła techniki w pięknych okolicznościach przyrody - na krawędzi klifu, wyspach, skałach ledwie wystających z wód Atlantyku, aż do latarni zakotwiczonych na dnie oceanu. Trzeci odcinek to rys historyczny - latarnie były świadkami bitew morskich, inwazji, katastrof, emigracji, wojny Irlandii o niepodległość i wojny domowej. Czwarty opowiada o końcu świata latarników (ostatni zszedł z posterunku w 1992 roku) i przyszłości, jaka je czeka w XXI wieku. Radar, radio, GPS i nowe technologie o dziwo nie odesłały latarni do lamusa, marynarze zapewniają, że nadal pomagają w ustaleniu pozycji. Poza tym romantyczne budowle działają na wyobraźnię i coraz częściej są celem turystycznych wypraw. 16:50 Z WIESZAKA HISTORII - BYŁ SOBIE BUT...ODC.7 Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jarosław Migoń Scenariusz: Jarosław Migoń, Lucyna Rotter Prowadzący: Lucyna Rotter Lektor: Magdalena Zbylut - Wiśniewska Zdjęcia: Kacper Solan, Bartłomiej Gąsienica Muzyka: Marcin Gałażyn Od sandałów, przez ciżmy i cholewki do bajki o Kopciuszku. Prof. Lucyna Rotter opowiada o znaczeniu obuwia w starożytnej i nowożytnej historii człowieka. Z prof. Cezarym Kałużnym w Muzeum Archeologicznym w Krakowie rozmawia o symbolice bosej stopy. Dowiadujemy się więcej o trendach obuwniczych, które promowane były przez gwiazdy Hollywood. 17:20 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 7 OJCOWSKI DOM. ROK 1919 Serial historyczny, 66 min, 19 odc. , Polska 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Występują: Jan Frycz, Izabela Trojanowska, Ferdynand Matysik, Janusz Sykutera, Tadeusz Szaniecki, Tomasz Zaliwski, Eugeniusz Kujawski, Grażyna Barszczewska, Lidia Bienias, Zbigniew Buczkowski, Jerzy Cnota, Dagmara Foniok, Marek Frąckowiak, Jan Goluch, Andrzej Holaj, Halina Kazimierowska, Stanisław Kierasiński, Adam Kwiatkowski, Grażyna Laszczyk, Teresa Lipowska, Gabriel Nehrebecki, Henryk Stanek, Stanisław Staniek, Czesław Stopka, Zdzisław Szymborski, Henryk Tarczykowski, Bogusław Weil, Fryderyk Widuch, Wiesław Zanowicz, Ewa Ziętek, Antoni Żukowski i inni Nadchodzi koniec I wojny światowej. Nowy porządek w Europie ustala Traktat Wersalski. Po ponad 120 latach niewoli Polska odzyskuje niepodległość. Na Śląsku jednak sytuacja wciąż jest niepewna. Rok później wybucha pierwsze Powstanie Śląskie, którego celem jest przyłączenie Górnego Śląska do państwa polskiego. Rodzina Stanika Pasternika także chwyta za broń. 18:30 WOJOWNICY CZASU - TWIERDZA BOYEN, CZYLI TANNENBERG 1914 Cykl reportaży, 27 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Największy konflikt zbrojny w Europie od czasu wojen napoleońskich rozpoczął się 28 lipca 1914 roku, kiedy to Austro - Węgry po udanym zamachu na swego następcę tronu w Sarajewie wypowiedziały Serbii wojnę. System zawartych wcześniej międzynarodowych sojuszy uruchomił wówczas zasadę domina. Do konfliktu zaczęły dołączać kolejne państwa. Już w trzy tygodnie później w Prusach Wschodnich naprzeciwko siebie stanęły potężne siły pruskie i rosyjskie. W tym odcinku programu poznamy rekonstruktorów odtwarzających jedną z ważniejszych bitew I wojny światowej i jedną z największych na ziemiach polskich - pod Tannenbergiem, czyli pod Sztymbarkiem. 19:05 HISTORIA POLSKI - FORMULARZ (LE FORMULAIRE) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2020 Reżyseria: Filip Flatau Scenariusz: Emmanuel Dayan Filip od lat próbuje nakłonić matkę do opowiedzenia o swoim dzieciństwie. Uratowana z warszawskiego getta, a następnie do końca wojny ukrywana na wsi, zawsze utrzymywała tę część swojego życia w tajemnicy. Przygotowuje zgłoszenie - formularz, aby rodzina, która ją uratowała, została uznana za "Sprawiedliwych wśród Narodów Świata". I ten tytułowy "formularz" "uwalnia, fale wspomnień o okrutnych czasach wojny. Wspomnienia i poszukiwanie prawdy, które mają ich doprowadzić do Polski, do której zbliżają się po śladach jej przeszłości. 21:15 PEARL HARBOR - CAŁA PRAWDA 2/2 (PEARL HARBOUR THE UNTOLD STORY) Film dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: William Bracht Dwuczęściowy film dokumentalny BBC Christophera Spencera na temat wpływu japońskiego nalotu na Pearl Harbor na przebieg II wojny światowej. 22:10 CZYŚCIEC Dramat religijny, 87 min, Polska 2020 Scenariusz i reżyseria: Michał Kondrat Aktorzy: Małgorzata Kożuchowska, Philippe Tłokiński, Ida Nowakowska, Kamila Kamińska, Olga Bończyk, Marcin Kwaśny, Maria Niklińska, Małgorzata Lewińska, Henryk Gołębiewski, Dorota Piasecka W czasie wizyty u znajomych, Fulla Horak (Małgorzata Kożuchowska) poznaje kobietę, której niezachwiana wiara w Boga robi na wszystkich ogromne wrażenie. Spotkanie to odciska piętno na Fulli i zmusza ją do duchowych poszukiwań i powrotu do wartości, które odrzuciła przed laty. Pewnej nocy pogrążona w modlitwie Fulla doświadcza objawienia. Ukazuje się jej Magdalena Zofia Barat, zmarła 70 lat wcześniej założycielka zgromadzenia Najświętszego Serca. To pierwsza z dusz Świętych Opiekunów, które będą nawiedzać mistyczkę. Kolejne, w tym Jana Bosko, Teresy od Dzieciątka Jezus czy Joanny d’Arc, odkryją przed kobietą niezwykłą wiedzę na temat nieba, piekła i czyśćca. Wszystkie te doświadczenia Fulla opisze w swojej książce "Piękna Pani" w rozdziale Zaświaty. A zawarta w niej mądrość wykroczy poza czas i przestrzeń, łącząc w jedno - duchowe doświadczenia Fulli oraz objawienia świętego Ojca Pio, błogosławionego Ojca Stanisława Papczyńskiego i świętej Faustyny Kowalskiej. (opis dystrybutora) 23:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PAMIĘĆ PUSZCZY JEST WIECZNA Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Pamięć puszczy jest wieczna. Poszukiwanie śladów bitwy z 1831 roku. Wał piachu porośniętego Puszczą Knyszyńską, wypiętrzający się z bagnistej doliny rzeki Sokołdy, nazywany jest Kopną Górą. Tutaj grupka lokalnych miłośników historii przywróciła pamięć bohaterom zapomnianej bitwy Powstania Listopadowego, odkrywając ich zbiorową mogiłę. Czterdziestu sześciu podkomendnych płk. Józefa Zaliwskiego otrzymało godne kwatery. To jednak było 10 lat temu, a nas interesuje, ile z pobudzonego wówczas nagłego zainteresowania historią lokalną w okolicy zostało. 00:25 SENSACJE XX WIEKU - JAK UMIERALI BOGOWIE CZ. 1 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1996 Autor: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Władysław Malarowski Pierwszy z serii programów o losach szefów tajnej policji politycznej w ZSRR. Prześledzimy losy trzech pierwszych szefów CzK, GPU i OGPU - Feliksa Dzierżyńskiego, Wiaczesława Mienżyńskiego i Gienricha Jagody. 00:55 SENSACJE XX WIEKU - JAK UMIERALI BOGOWIE CZ. 2 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1996 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Drugi z serii programów o losach szefa tajnej policji politycznej w ZSRR, Nikołaja Jeżowa. Był on twórcą największego w dziejach ludzkości aparatu terroru, który pochłonął miliony istnień ludzkich. W 1938 roku Stalin postanowił pozbyć się Jeżowa, został on skazany na śmierć. 01:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - EBEN EMAEL CZ 1 Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia historię zdobycia przez niemieckich spadochroniarzy fortu Eben Emael, pełniącego kluczową rolę w belgijskim systemie obronnym. Fort ten, zbudowany w newralgicznym miejscu połączenia Mozy z Kanałem Alberta, miał w maju 1940 roku zagrodzić drogę wojskom niemieckim w ich pochodzie w głąb Belgii i Francji. Opanowanie fortu przez niemieckich spadochroniarzy pozwoliło na sforsowanie Kanału Alberta przez główne siły niemieckie i w konsekwencji szybkie opanowanie Belgii. W pierwszej części Bogusław Wołoszański opowiada o niemieckiej jednostce, która zdobyła belgijskie umocnienia oraz prezentuje fort Eben Emael, oprowadzając po wnętrzach bunkrów. Na zakończenie audycji spotkanie z telewidzami w ramach Klubu Encyklopedii II Wojny Światowej.