TVP Nauka Sobota, 22.07.2023 06:00 JAK TO DZIAŁA - ODC. 5 DŹWIĘK Magazyn, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Radek Brzózka Prowadzący: Radek Brzózka W tym odcinku znajdzie się wiele ciekawych eksperymentów, które wyjaśnią naturę dźwięku. Czy dźwięk można zobaczyć? Zbudujemy mikrofon, który działa dzięki temu, że widzi ruch powodowany przez drgania akustyczne. Korzystając z dwóch kamertonów, pokażemy ciekawą właściwość fal nazywaną interferencją. Takie właśnie zjawisko jest wykorzystane w niektórych słuchawkach, których producenci zapewniają o wyeliminowaniu hałasu z zewnątrz. Wyjaśnimy prawa rozchodzenia się dźwięku w przestrzeni, o czym jednak zapominają niektórzy twórcy filmów, jak choćby rozgrywających się w kosmosie "Gwiezdnych wojen". Pokazane tu wybuchy i strzały laserów słychać w kosmosie równie dobrze, jak na ziemi, choć jest to niemożliwe z powodu próżni. Ponadto porównamy dwa wnętrza - studia radiowego i sali koncertowej. Pokażemy, że w niektórych pomieszczeniach chodzi o wygłuszenie wszelkich dźwięków przez stosowanie różnych pułapek (np. gąbek), ale w salach koncertowych, teatrach ważne jest, by dźwięk z łatwością docierał nawet do najdalszych rzędów. Już antyczne amfiteatry były konstruowane tak, by szept aktora na scenie był słyszalny dziesiątki metrów dalej. Wyjaśnimy, jak to działa. Czy wiecie, jak przestroić skrzypce, nie mając do nich bezpośredniego dostępu? A co mają wspólnego z dźwiękiem spławik bombka i ołowiany ciężarek wędkarski? 06:30 JAK TO DZIAŁA - ODC. 6 ELEKTRYCZNOŚĆ Magazyn, 22 min, Polska, 2011 Ten odcinek opowiada o tym, od czego w XXI wieku jesteśmy uzależnieni w niemal równym stopniu, co od powietrza i wody. I nie chodzi bynajmniej o internet, lecz o prąd! W świecie naszych starożytnych przodków powstawanie piorunów, niezwykłe właściwości ryb rażących prądem tłumaczono na wiele sposobów, jednak dokładne ich zrozumienie zajęło naukowcom wiele stuleci. Dowiecie się, co ma wspólnego noga martwej żaby z wynalezioną przez Alessandro Voltę baterią. Wyjaśnimy też, dlaczego prąd w gniazdku jest inny od tego w baterii i co bursztyn ma wspólnego z elektronami. Czy wiecie, że w wiadrze można przynieść prąd? Pokażemy, jak wygląda i skąd się go bierze. 07:00 ALCHEMIK - SIŁA ODŚRODKOWA, ODC. 31 Magazyn, 16 min, Polska, 2020 Reżyseria: Anna Piksa Scenariusz: Konrad Aksinowicz Aktorzy: Michalina Sosna, Paweł Koślik, Mateusz Weber, Włodzimierz Dembowski W tym odcinku Królowa Kalina powraca z przyjaciółmi z ekspedycji do wymiaru Alchemika. Ma pomysł, by przeprowadzić reformy w swoim królestwie. Alchemik zgłębia tajniki Studni Prawdy i uczy Bartłomieja o sile odśrodkowej. 07:20 ALCHEMIK - KUCHNIA DELA PIZZO, ODC. 32 Magazyn, 16 min, Polska, 2020 Reżyseria: Anna Piksa Scenariusz: Konrad Aksinowicz Aktorzy: Michalina Sosna, Paweł Koślik, Mateusz Weber, Włodzimierz Dembowski W tym spotkaniu Królowa Kalina przeprowadza reformy w swoim królestwie. Mirmił i Bartłomiej zakładają zespół hiphopowy, E = Mc2. Alchemik poznaje nadwornego kucharza, Cary ' ego Dela Pizzo. Okazuje się, że gotowanie ma bardzo dużo wspólnego z chemią i nauką. 07:35 ALCHEMIK - TELEWIZJA, ODC. 33 Magazyn, 16 min, Polska, 2020 Reżyseria: Anna Piksa Scenariusz: Konrad Aksinowicz Aktorzy: Michalina Sosna, Paweł Koślik, Mateusz Weber, Włodzimierz Dembowski W tym odcinku Królowa Kalina chce założyć własną telewizję. Prosi Henryka Złotego Gagatka o pomoc w poszukaniu odpowiedniego eksperta w dziedzinie telewizji. Ekspertem jest specjalny gość programu, Wiadomirek. Alchemik tłumaczy zasadę działania telewizji. 08:00 NA KOSMICZNYM FRONCIE - KSIĘŻYCOWA GORĄCZKA (COSMIC FRONT: MOON RUSH - THE DAWNING AGE OF LUNAR COLONIZATION) Film dokumentalny, 51 min, Japonia, 2020 Dzięki odkryciu ogromnych rezerw wody i minerałów opuszczony niegdyś Księżyc szybko staje się nową granicą. Stany Zjednoczone, ze swoją historią umieszczania ludzi na Księżycu od czasu misji Apollo, a także Chiny i Indie weszły do walki o dalszą eksplorację załogową. Europa opublikowała koncepcję księżycowej wioski. Co przyniesie ta nowa gorączka Księżyca? Najnowsze dzieje eksploracji Księżyca i co może ona oznaczać dla naszej przyszłości. 09:05 CZY WIESZ, ŻE? - /99/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 09:35 CZY WIESZ, ŻE? - /101/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 10:05 DIGITS: HISTORIA INTERNETU. BEZPIECZEŃSTWO (DIGITS) Serial dokumentalny, 52 min, USA, 2016 Ta trzyczęściowa seria dokumentalna opowiada historię i wpływ Internetu: jak działa, jak ewoluował, jakie technologie zrodził i dokąd może nas zaprowadzić w następnej dekadzie. 11:05 SAGA PRASTAREJ PUSZCZY - OPOWIEŚĆ O BOBRZE: NIEOSIĄGALNA ARKADIA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jan Walencik, Bożena Walencik Scenariusz: Bożena Walencik, Jan Walencik Zdjęcia: Jan Walencik Wykonawcy: Krzysztof Gosztyła, Agnieszka Bemowska, Tadeusz Karolak, Mohammad Rasouli, Marta Maślanka, Polska Orkiestra Radiowa, Marcin Pospieszalski Bohaterem tego odcinka jest bóbr. Żywot 2-letniej bobrzycy zmienia się w okamgnieniu, gdy razem z innymi bobrami zostaje odłowiona przez ludzi w celu przesiedlenia na nowe tereny. Ucieka z transportu i zmuszona do wielokilometrowej wędrówki usilnie poszukuje własnego miejsca. Dociera do puszczy, ale i tu, gdzie znalazła nowy dom i założyła rodzinę, życie wciąż nie oszczędza jej kłopotów. W każdym razie powinna unikać ludzi. 12:05 PODRÓŻNIK - ALGARVE Cykl reportaży, 17 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Na początek letnich wakacji autorzy "Podróżnika" proponują wyprawę do jednego z najbardziej urokliwych miejsc Europy - regionu Algarve na południowym krańcu Portugalii. Rozciąga się on od przylądka Św. Wincentego do Vila Real de Santo Antonio. Od południa i zachodu oblewają go wody Atlantyku, a od północy otaczają góry. Mieszkali tu Fenicjanie, Grecy i Rzymianie, a potem Arabowie. Z tamtejszego portu Lagos wypływali żeglarze na podbój świata. Pierwsi władcy Portugalii tytułowali się królami Portugalii i Algarve. Wybrzeże Algarve słynie z wielu atrakcji. Plaże, malownicze zatoczki, klify, wysepki, porty, małe wioski i miasteczka pełne kafejek, restauracji i barów - to najkrótszy opis tego regionu. Jeśli dodać do tego ciekawą architekturę, unikatowe szlaki dziedzictwa historycznego i ślady minionych imperiów, okaże się, że w Algarve każdy znajdzie dla siebie to, co lubi najbardziej. W programie powędrujemy różnymi szlakami: od Faro do Albufeiry, Silves, Vilamoury i Lagos - najciekawszych miejsc regionu. Poznamy tajemnice regionalnej kuchni, lokalne winnice, obyczaje, wreszcie atrakcje turystyczne. Ponieważ Algarve to jeden z regionów Europy najchętniej odwiedzanych przez Polaków, stąd w "Podróżniku" spora garść informacji o połączeniach lotniczych, cenach i warunkach pobytu. 12:30 PODRÓŻNIK - SAN CRISTOBAL DE LAS CASAS Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino San Cristobal de las Casas to jedno z najpiękniejszych miast w Meksyku. Leży w stanie Chiapas, kilkaset kilometrów na południe od Oaxaki. Położone wysoko w górach miasto zostało założone przez Hiszpanów w 1528 roku i do dziś zachowało swój kolonialny urok. Region ten zamieszkiwali Zapotekowie. Od lat tkwili w konflikcie z Hiszpanami, a potem z rządem w Mexico City. Ich kultura, choć pod wyraźnym wpływem Majów, ma swoje odrębności. Do dziś w regionie Chiapas można się zetknąć ze śladami przeszłości Zapoteków. W "Podróżniku" powędrujemy na tradycyjny indiański bazar, gdzie na straganach można zobaczyć te same produkty co w czasach prekolumbijskich. Pewne zaskoczenie wywołuje fakt, że podstawą wyżywienia Zapoteków i Majów były pomidory, kukurydza, ziemniaki i fasola - nieznane wtedy w Europie. Dostępne w każdej meksykańskiej restauracji tortille były podstawą jadłospisu Azteków. Wypiekane z mąki kukurydzianej, z nadzieniem czekoladowym i z chili do dziś stanowią główne danie miejscowej ludności. Podobnie jak upodobania kulinarne, tradycyjne pozostały również terapie ziołami. Odwiedzimy tzw. centrum medycyny Majów, miejsce, gdzie Indianie leczą swoje dolegliwości dawnymi metodami. Lekcji zdrowia udzieli nam miejscowy szaman. San Cristobal de las Casas słynie z licznych kościołów i pięknej architektury pochodzącej jeszcze z czasów konkwisty, ale prawdziwy urok regionu kryje się w dżungli. Niedaleko miasta znajduje się Agua Azul, najpiękniejsze w całej Ameryce środkowej wodospady - w sumie ponad 500, z których największy ma 30 metrów wysokości. Ponadto w programie mnóstwo użytecznych informacji na temat pobytu w południowym Meksyku, podstawowe ceny i rady praktyczne. Magazyn prowadzi Anna Kwiatkowska. 13:00 CZY WIESZ, ŻE? - /103/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 13:30 NA WSZELKI WYPADEK! ODC. 1 22 min, Polska, 2023 Reżyseria: Alicja Chmielewska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Cykl, w którym ratownicy i lekarze uczą, jak skutecznie udzielać pierwszej pomocy. Nikt z nas przecież nie liczy się z tym, że niespodziewanie może spotkać go jakiś nagły wypadek czy uraz. Nikt też nie nosi cały czas przy sobie, tak na wszelki wypadek, apteczki pierwszej pomocy, leków czy środków opatrunkowych. Warto jednak wiedzieć, jak zachować się w różnych nagłych okolicznościach i jak można pomóc sobie lub innym w nieoczekiwanych sytuacjach, zwłaszcza takich, kiedy potrzebna jest natychmiastowa pomoc, a nie możemy wezwać karetki i liczyć na szybką i fachową pomoc medyczną. W tym odcinku pokazujemy, jak udzielić pierwszej pomocy przy złamaniach otwartych. Fachowo zaopatrzony w warunkach domowych pacjent nie ma komplikacji pourazowych. 14:00 INTELIGENTNE ZWIERZĘTA - ODC. 1 MISTRZOWIE INTELEKTU (ANIMAL EINSTEINS EP. 1 MASTERMINDS) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Joanne Stevens Seria dokumentalna prezentuje niesamowite zwierzęta i odkrywa ich zaskakujące umiejętności, które pomogą im rozwijać się na wolności. W świecie przyrody, aby przetrwać, trzeba wykazać się inteligencją. Dopiero odkrywamy, że niektóre ze zwierząt są bystrzejsze, niż moglibyśmy sobie wyobrazić. Dzięki nowoczesnej technice poznajemy zaskakujące zdolności umysłowe zwierząt. Pszczoły można nauczyć niemal wszystkiego. Na całym świecie badacze odkrywają zadziwiające sztuczki i inteligentne strategie, które pewnym gatunkom zapewniają przewagę nad innymi. Zwierzęta prezentują nam swoją inteligencję. Obserwujemy, jak budują domy, odnajdują drogę przez swój świat i wychowują potomstwo. Przenikamy do umysłów najbardziej rozumnych gatunków, a są wśród nich zaskakujący i kontrowersyjni przedstawiciele świata zwierząt. I, co najważniejsze, możemy uczyć się od tych inteligentnych zwierząt. W tym odcinku odkryjemy, jak zwierzęcy mistrzowie intelektu wypadają na tle naszych zdolności umysłowych. Wrona brodata sprytem przewyższa pięcioletnie dziecko, pszczoły potrafią liczyć, a walenie mają własną kulturę. Spróbujemy ustalić, czy zwierzęta dorównują nam inteligencją, czy też to my jesteśmy równie inteligentni jak one? Kruk o imieniu Bran ma 11 lat. Ten przedstawiciel rodziny krukowatych słynie z dużej inteligencji. Dziś zostaje poddany nowemu testowi, który stanowi spore wyzwanie dla ptasiego mózgu. By zdobyć kawałek mięsa, Bran musi wykonać siedem czynności. Ciekawe, jak sobie poradzi? 15:00 RAPORT NAUKOWY - /42/ 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki, zarówno w Polsce jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 15:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 30 MUZEUM HISTORII ŻYDÓW POLSKICH POLIN Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek W tym odcinku Tomasz Bednarek odwiedzi świat, którego już prawie nie ma, bo bezlitośnie porwał go wiatr XX - wiecznej historii. Poznamy tysiącletnie dzieje narodu niezwykle silnie związanego z Polską. Odkryjemy bogactwo jego kultury, sztuki i religii na przestrzeni wieków. A to wszystko dzięki niezwykłemu miejscu - Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie, w którym nowoczesna, multimedialna wystawa ożywia dawne sztetle i nieistniejące synagogi. POLIN otwarto w 2013 roku. Stanęło ono w centrum Muranowa, dzielnicy, która jak Feniks z popiołów odrodziła się na gruzach warszawskiego getta. Wcześniej była tu Dzielnica Północna, największe skupisko społeczności żydowskiej w Polsce, a drugie na świecie po Nowym Jorku. 15:55 CZY WIESZ, ŻE? - /105/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 16:30 CZY WIESZ, ŻE? - /107/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 17:00 W SIDŁACH FRANKENSTEINA - BOMBA WODOROWA: MARZENIE I ZDRADA (THE FRANKENSTEIN TEMPTATION) Film dokumentalny, 45 min, Japonia, 2018 Nauka pozwala ludziom marzyć, tworzyć dobro, ale może też być nieubłaganie okrutna. Takie właśnie okrutne okazało się dążenie młodego Frankensteina do stworzenia człowieka idealnego, bo powołało do życia istotę szpetną, odrażającą, ohydną. Serial niezwykle zajmująco i wnikliwie przedstawia takie właśnie przypadki ukryte w cieniu historii, ujawniając tym samym nieodparte pokusy nauki. Każdy odcinek oparty jest na prawdziwej historii, nawet jeśli trudno w nią uwierzyć i jest bogaty w efekty wizualne nadające całej serii niepowtarzalny styl. "W sidłach Frankensteina" zgłębia historie naukowców, którzy ostatecznie pochylili się w kierunku ciemnej strony mocy. W tym odcinku: Nauka daje ludzkości zarówno dobro jak i zło. Był w historii nauki człowiek, który nazywał się Edward Teller, a który stał się znany jako ojciec najbardziej niszczycielskiej broni w historii ludzkości: bomby wodorowej. Podczas gdy wielu naukowców z Projektu Manhattan żałowało swojego udziału w tym przedsięwzięciu, Teller dążył do stworzenia bomby wodorowej z niekontrolowanym pragnieniem osiągnięcia ostatecznej mocy niszczycielskiej i bezlitośnie niszczył każdego, kto stanął mu na drodze do osiągnięcia tego celu. Odcinek ukazuje mroczną stronę szalonego fizyka, który poświęcił całe życie na rozwój broni masowego rażenia. 18:00 ASTRONARIUM - 20/22 (151) - GÓRNICTWO KOSMICZNE Magazyn, 23 min, Polska, 2022 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Agnieszka Słowikowska, Bogumił Radajewski, Krzysztof Czart Prowadzący: Bogumił Radajewski Surowce prosto z planetoid albo z powierzchni Księżyca. Pozyskiwaniem takich zasobów ma się zajmować górnictwo kosmiczne. W tym programie pokażemy trwające prace nad umożliwieniem wydobycia złóż w Układzie Słonecznym. 18:30 RAPORT NAUKOWY - /42/ 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki, zarówno w Polsce jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 18:55 JAK TO DZIAŁA - ODC. 5 DŹWIĘK Magazyn, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Radek Brzózka Prowadzący: Radek Brzózka W tym odcinku znajdzie się wiele ciekawych eksperymentów, które wyjaśnią naturę dźwięku. Czy dźwięk można zobaczyć? Zbudujemy mikrofon, który działa dzięki temu, że widzi ruch powodowany przez drgania akustyczne. Korzystając z dwóch kamertonów, pokażemy ciekawą właściwość fal nazywaną interferencją. Takie właśnie zjawisko jest wykorzystane w niektórych słuchawkach, których producenci zapewniają o wyeliminowaniu hałasu z zewnątrz. Wyjaśnimy prawa rozchodzenia się dźwięku w przestrzeni, o czym jednak zapominają niektórzy twórcy filmów, jak choćby rozgrywających się w kosmosie "Gwiezdnych wojen". Pokazane tu wybuchy i strzały laserów słychać w kosmosie równie dobrze, jak na ziemi, choć jest to niemożliwe z powodu próżni. Ponadto porównamy dwa wnętrza - studia radiowego i sali koncertowej. Pokażemy, że w niektórych pomieszczeniach chodzi o wygłuszenie wszelkich dźwięków przez stosowanie różnych pułapek (np. gąbek), ale w salach koncertowych, teatrach ważne jest, by dźwięk z łatwością docierał nawet do najdalszych rzędów. Już antyczne amfiteatry były konstruowane tak, by szept aktora na scenie był słyszalny dziesiątki metrów dalej. Wyjaśnimy, jak to działa. Czy wiecie, jak przestroić skrzypce, nie mając do nich bezpośredniego dostępu? A co mają wspólnego z dźwiękiem spławik bombka i ołowiany ciężarek wędkarski? 19:25 JAK TO DZIAŁA - ODC. 6 ELEKTRYCZNOŚĆ Magazyn, 22 min, Polska, 2011 Ten odcinek opowiada o tym, od czego w XXI wieku jesteśmy uzależnieni w niemal równym stopniu, co od powietrza i wody. I nie chodzi bynajmniej o internet, lecz o prąd! W świecie naszych starożytnych przodków powstawanie piorunów, niezwykłe właściwości ryb rażących prądem tłumaczono na wiele sposobów, jednak dokładne ich zrozumienie zajęło naukowcom wiele stuleci. Dowiecie się, co ma wspólnego noga martwej żaby z wynalezioną przez Alessandro Voltę baterią. Wyjaśnimy też, dlaczego prąd w gniazdku jest inny od tego w baterii i co bursztyn ma wspólnego z elektronami. Czy wiecie, że w wiadrze można przynieść prąd? Pokażemy, jak wygląda i skąd się go bierze. 20:00 INTELIGENTNE ZWIERZĘTA - ODC. 1 MISTRZOWIE INTELEKTU (ANIMAL EINSTEINS EP. 1 MASTERMINDS) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Joanne Stevens Seria dokumentalna prezentuje niesamowite zwierzęta i odkrywa ich zaskakujące umiejętności, które pomogą im rozwijać się na wolności. W świecie przyrody, aby przetrwać, trzeba wykazać się inteligencją. Dopiero odkrywamy, że niektóre ze zwierząt są bystrzejsze, niż moglibyśmy sobie wyobrazić. Dzięki nowoczesnej technice poznajemy zaskakujące zdolności umysłowe zwierząt. Pszczoły można nauczyć niemal wszystkiego. Na całym świecie badacze odkrywają zadziwiające sztuczki i inteligentne strategie, które pewnym gatunkom zapewniają przewagę nad innymi. Zwierzęta prezentują nam swoją inteligencję. Obserwujemy, jak budują domy, odnajdują drogę przez swój świat i wychowują potomstwo. Przenikamy do umysłów najbardziej rozumnych gatunków, a są wśród nich zaskakujący i kontrowersyjni przedstawiciele świata zwierząt. I, co najważniejsze, możemy uczyć się od tych inteligentnych zwierząt. W tym odcinku odkryjemy, jak zwierzęcy mistrzowie intelektu wypadają na tle naszych zdolności umysłowych. Wrona brodata sprytem przewyższa pięcioletnie dziecko, pszczoły potrafią liczyć, a walenie mają własną kulturę. Spróbujemy ustalić, czy zwierzęta dorównują nam inteligencją, czy też to my jesteśmy równie inteligentni jak one? Kruk o imieniu Bran ma 11 lat. Ten przedstawiciel rodziny krukowatych słynie z dużej inteligencji. Dziś zostaje poddany nowemu testowi, który stanowi spore wyzwanie dla ptasiego mózgu. By zdobyć kawałek mięsa, Bran musi wykonać siedem czynności. Ciekawe, jak sobie poradzi? 21:00 PODRÓŻNIK - SANTIAGO DE COMPOSTELA Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2003 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Daleka i ciekawa podróż. Magiczne miejsce w zachodniej Hiszpanii. Santiago de Compostela, w VIII wieku znaleziono tam ciało św. Jakuba Starszego i od tamtego czasu datuje się sława Santiago. Katedra, grób św. Jakuba, celebrowanie kadzidła, pielgrzymi - uczestnicy tzw. Camino de Santiago. W programie poznamy miasto i jego zabytki i kulinarne specjały tego regionu. 21:30 PODRÓŻNIK - LIZBONA Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino W kolejnym wydaniu "Podróżnika" wizyta w Lizbonie, jednym z najpiękniejszych miast Europy. Stolica Portugalii przeszła dramatyczne chwile wskutek pamiętnego trzęsienia ziemi w noc Wszystkich Świętych 1755 r. W gruzach legła wtedy połowa miasta, a fale tsunami zalały wiele regionów kraju. Zginęło wtedy ponad 30.000 ludzi. Symbolem tamtej tragedii są ruiny kościoła karmelitów wznoszące się ponad miastem. Łatwo je zwiedzić, wsiadając do Santa Justa, niezwykłej windy zbudowanej przez Raoula Mesniera de Ponsarda, ucznia samego Gustawa Eiffela. Stanęła w 1901 r. i z miejsca stała się wizytówką miasta. Wizyta w Lizbonie rozpoczyna się od Alfamy, starej dzielnicy, pamiętającej jeszcze czasy Maurów. Alfama zasłynęła w latach 30. , kiedy to odkryto fado, melancholijną muzykę śpiewaną w knajpach i zakamarkach ulic. To muzyka saudade - tęsknoty. W żyłach Portugalczyków płynie wszak krew żeglarzy, którzy w XV wieku wyruszali z Lizbony, by zmierzyć się z nieznanym oceanem, odkrywać nowe lądy. Emocje, którzy czuli ludzie żegnający swych bliskich na portowym nabrzeżu, to partytura fado. Saudade nie ma odpowiednika w żadnym innym języku, to gąszcz emocji, których nie sposób nazwać, ani wyrazić w żaden inny sposób niż muzyką. O fado opowiadają gwiazdy lizbońskiej sceny: Jorge Fernando i Ana Mouro. W programie nie mogło również zabraknąć wizyty w muzeum fado. Spacery po Lizbonie to czysta przyjemność, zwłaszcza, jeśli za przewodnika ma się Fernando Pessoę, poetę i pisarza, a raczej jego książkę o Lizbonie będącą niedoścignionym wzorem dla amatorów turystyki. I choć Pessoa zmarł wiele lat temu, to jego dzieło czytane zwłaszcza w "Brazileirze", kawiarni artystów i bohemy, dostarcza wielu wrażeń i emocji - do dziś aktualnych. 22:00 PORZĄDEK I NIEPORZĄDEK - /1/ (ORDER AND DISORDER) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2012 Profesor fizyki Jim Al - Khalili ujawnia, jak ludzkość odkryła zasady rządzące wszechświatem i opanowała dwie najważniejsze koncepcje współczesności: energię i informację. Energia jest nam wszystkim niezbędna, ale czym właściwie jest energia? Próbując odpowiedzieć na to pytanie, Jim bada dziwny zestaw praw, które łączą ze sobą wszystko, od silników, przez ludzi, po gwiazdy. Okazuje się, że energia, tak kluczowa dla codziennego istnienia, pomaga nam zrozumieć cały wszechświat. 23:00 ASTRONARIUM - 20/22 (151) - GÓRNICTWO KOSMICZNE Magazyn, 23 min, Polska, 2022 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Agnieszka Słowikowska, Bogumił Radajewski, Krzysztof Czart Prowadzący: Bogumił Radajewski Surowce prosto z planetoid albo z powierzchni Księżyca. Pozyskiwaniem takich zasobów ma się zajmować górnictwo kosmiczne. W tym programie pokażemy trwające prace nad umożliwieniem wydobycia złóż w Układzie Słonecznym. 23:35 TAJEMNICE PIRAMID - ZAGADKA FAŁSZYWEJ PIRAMIDY /3/ (PYRAMIDS: SOLVING THE MYSTERY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Jak zbudowano piramidy? Seria ta ma na celu rozszyfrowanie tajemnic budowy piramid i odtworzenie Egiptu sprzed ponad 5000 lat, dzięki wykorzystaniu CGI, obrazów satelitarnych i najnowocześniejszej archeologii lotniczej. 00:40 PODRÓŻNIK - SANTIAGO DE COMPOSTELA Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2003 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Daleka i ciekawa podróż. Magiczne miejsce w zachodniej Hiszpanii. Santiago de Compostela, w VIII wieku znaleziono tam ciało św. Jakuba Starszego i od tamtego czasu datuje się sława Santiago. Katedra, grób św. Jakuba, celebrowanie kadzidła, pielgrzymi - uczestnicy tzw. Camino de Santiago. W programie poznamy miasto i jego zabytki i kulinarne specjały tego regionu. 01:10 JAK TO DZIAŁA - ODC. 5 DŹWIĘK Magazyn, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Radek Brzózka Prowadzący: Radek Brzózka W tym odcinku znajdzie się wiele ciekawych eksperymentów, które wyjaśnią naturę dźwięku. Czy dźwięk można zobaczyć? Zbudujemy mikrofon, który działa dzięki temu, że widzi ruch powodowany przez drgania akustyczne. Korzystając z dwóch kamertonów, pokażemy ciekawą właściwość fal nazywaną interferencją. Takie właśnie zjawisko jest wykorzystane w niektórych słuchawkach, których producenci zapewniają o wyeliminowaniu hałasu z zewnątrz. Wyjaśnimy prawa rozchodzenia się dźwięku w przestrzeni, o czym jednak zapominają niektórzy twórcy filmów, jak choćby rozgrywających się w kosmosie "Gwiezdnych wojen". Pokazane tu wybuchy i strzały laserów słychać w kosmosie równie dobrze, jak na ziemi, choć jest to niemożliwe z powodu próżni. Ponadto porównamy dwa wnętrza - studia radiowego i sali koncertowej. Pokażemy, że w niektórych pomieszczeniach chodzi o wygłuszenie wszelkich dźwięków przez stosowanie różnych pułapek (np. gąbek), ale w salach koncertowych, teatrach ważne jest, by dźwięk z łatwością docierał nawet do najdalszych rzędów. Już antyczne amfiteatry były konstruowane tak, by szept aktora na scenie był słyszalny dziesiątki metrów dalej. Wyjaśnimy, jak to działa. Czy wiecie, jak przestroić skrzypce, nie mając do nich bezpośredniego dostępu? A co mają wspólnego z dźwiękiem spławik bombka i ołowiany ciężarek wędkarski? 01:45 NA KOSMICZNYM FRONCIE - KSIĘŻYCOWA GORĄCZKA (COSMIC FRONT: MOON RUSH - THE DAWNING AGE OF LUNAR COLONIZATION) Film dokumentalny, 51 min, Japonia, 2020 Dzięki odkryciu ogromnych rezerw wody i minerałów opuszczony niegdyś Księżyc szybko staje się nową granicą. Stany Zjednoczone, ze swoją historią umieszczania ludzi na Księżycu od czasu misji Apollo, a także Chiny i Indie weszły do walki o dalszą eksplorację załogową. Europa opublikowała koncepcję księżycowej wioski. Co przyniesie ta nowa gorączka Księżyca? Najnowsze dzieje eksploracji Księżyca i co może ona oznaczać dla naszej przyszłości.