TVP Dokument Wtorek, 25.07.2023 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - OGRZEWANIE NA PUSZCZY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Na skraju Puszczy Białowieskiej mieszka ekolog i architekt Janusz Korbel. Puszcza jest dla niego świątynią i spędza tu każdą wolną chwilę. Ale jest też zagorzałym zwolennikiem zachowania tradycyjnego kształtu architektonicznego wsi puszczańskich. Sam mieszka w typowej, drewnianej chacie podlaskiej. Co jednak robić, by dla oszczędzania lasu, jak i leśnego powietrza, nie ogrzewać takich chat drewnem. Janusz zaczął od oszczędzania energii, oklejając okna specjalną przezroczystą folią, która wpuszcza energię promienistą do wewnątrz, a mało jej wypuszcza na zewnątrz. Ale przede wszystkim propaguje stosowanie źródeł czystej, odnawialnej energii, przede wszystkim domowe pompy cieplne, działające na zasadzie "odwrotności lodówki". Nasz bohater prezentuje przykłady już działających urządzeń, omawia własne do nich przymiarki i wskazuje na korzyści dla wsi w przyszłości. Ponieważ łączy w sobie naturę puszczańskiego romantyka z racjonalnym, inżynierskim spojrzeniem, jest w stanie naświetlić też kwestie ekonomiczne i zarysować perspektywy na przyszłość. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 34 BIAŁE ZŁOTO Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Dlaczego ceny słone to ceny wysokie? Jak ciężka była beczka soli, którą musieliśmy z kimś zjeść, aby dobrze go poznać? Czym jest tajemniczy kłapeć? Radosław Kotarski wyrusza do Bochni, aby odpowiedzieć na te pytania i przekonać się, jak trudna była praca dawnych górników, którzy z narażeniem życia walczyli o wydobywanie soli. Poza tym, przejeżdża podziemną kolejką przez sam środek bocheńskiej kaplicy. Eksploruje również podziemne korytarze i wczołguje się w nieczynne komory górnicze. Będzie to słone spotkanie pełne kurzu i brudu. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 128 KONIN Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Na trasie wędrówki Tomasza Bednarka pojawia się Konin, malowniczo położone miasto w centrum Polski. Niegdyś znajdowało się na trasie ważnego szlaku bursztynowego, łączącego imperium rzymskie z wybrzeżem Bałtyku. Spacer po Koninie warto rozpocząć od Bulwaru Nadwarciańskiego - znajdują się tu tarasy widokowe, dwa amfiteatry, przystań pasażerska, deptak, ścieżka rowerowa oraz łąka rekreacyjna z oczkiem wodnym. Spacerując nie sposób przeoczyć białego kompleksu budynków z charakterystyczną ceglaną wieżą nazywanego "Białą fabryką". Obiekty dawnej fabryki maszyn i narzędzi rolniczych należały do Edwarda Reymonda Szwajcara, który osiedlił się w Koninie w drugiej połowie XIX wieku, a jego zakłady w tamtym czasie były jednym z największych pracodawców w tej części Wielkopolski. Na lewym brzegu Warty, na miejscu średniowiecznego miasta, znajduje się konińska starówka. Otoczona jest wspaniałymi zabytkami architektury sakralnej i mieszczańskiej, które przetrwały do dnia dzisiejszego, a większość prawie w nienaruszonym stanie. Ważne zabytki to kościół świętego Bartłomieja, w którego murach modlił się Władysław Jagiełło oraz niezwykły słup o wysokości ponad dwóch i pół metra. Pochodzący z XII wieku jest najstarszym zachowanym i opatrzonym inskrypcją znakiem drogowym w Europie Środkowo - Wschodniej i unikatem na skalę światową. Konin szczyci się również własnym mini - zoo oraz bogatymi tradycjami szermierczymi. Trenujący tutaj zawodnicy zdobywają liczne medale we wszystkich kategoriach wiekowych. 07:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /148/ Reality show, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Odwiedźcie z nami miejsce, gdzie nie myśli się o przeszłości zwierząt, która była piekłem, a skupia na ich teraźniejszości, czyniąc ją normalną. To Fundacja Dla Szczeniąt Judyta, gdzie każdy podopieczny ma zapewniony czas na rehabilitację, socjalizację i zabawę. Ale zobaczcie też, jak wygląda jedno z koszmarnych miejsc - pseudohodowlę, skąd odebrano ponad 50 psów rasy nowofundland. Niektóre z nich trafiły do Fundacji Pegasus i tutaj odnajdują radość życia, bezpieczeństwo i spokój. Poznajcie Rikiego i jego przewodnika, mł. asp. Marka Harczuka, którzy brali udział w akcji ratowniczej w Turcji. Siedemdziesięciu sześciu ratownikom z ośmioma psami z polskiej grupy poszukiwawczo - ratowniczej udało się uratować 12 istnień, w tym troje dzieci. 08:10 TRIUMF POMIDORA (TRIUMPH OF THE TOMATO) Film dokumentalny, 48 min, Austria, 2014 Reżyseria: Maria - Magdalena Koller Film dokumentalny o pomidorach - ich historii, znaczeniu i tradycjach kulinarnych. Pierwotny peruwiański pomidor, zwany spuchniętym owocem, był żółty, a konkwistadorzy cenili go za jego kwiaty. Ale w Europie pod hiszpańskim słońcem zdziczał, zrobił się zaokrąglony, czerwony, stał się niezbędny. W Austrii nadal nazywają to rajskim owocem, a we Włoszech złotym jabłkiem. To był z pewnością prawdziwy zakazany owoc pierwszego uwodzenia na świecie! Dzisiejsza obsesja na punkcie kształtu, wielkości i długiego okresu przydatności do spożycia sprawiła, że niegdyś wspaniały pomidor stracił smak. Od hodowcy pomidorów Ericha Stekovicsa z 3200 odmianami przechowywanymi w nylonowych pończochach, po carycę pomidora Irinę Zacharias, która uratowała czerwone owoce po upadku komunizmu. Od pizzy, która ożywiła życie seksualne królowej Margarity, po 32 nowe odmiany chińskiego króla pomidora - Li Jingfu i Joe Cockera, który śpiewał o nim serenady. Ten dokument wyciśnie z pomidora dosłownie wszystko, aby pokazać, jaki jest wspaniały. Może zrozumiemy też, dlaczego ludzie szaleją na festiwalach pomidorów w Hiszpanii i we Włoszech. 09:10 DZIKA HISZPANIA - ODC. 1 PÓŁNOC ATLANTYCKA (WILD SPAIN / WILDES SPANIEN 1. THE ATLANTIC NORTH) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Hans - Peter Kuttler Dwuczęściowa opowieść dokumentalna o dzikiej przyrodzie Hiszpanii. To kraj, który jest jednym z najpopularniejszych miejsc wakacyjnych na świecie. Ale piaszczyste plaże i znane na całym świecie miasta to tylko jedna strona Hiszpanii. Kantabryjskie pasmo górskie na północy jest siedliskiem około 140 kantabryjskich niedźwiedzi brunatnych - największej populacji niedźwiedzi w Europie Zachodniej. Ponad linią lasu znajduje się królestwo kozicy kantabryjskiej i kolorowego pnącza. Nawet na południu Hiszpanii, bardzo popularnym wśród wczasowiczów, wciąż jest wiele nieznanych. Genety polują na zdobycz pod osłoną nocy. W ułamku sekundy europejski kameleon wystrzeliwuje swój półmetrowy język, aby złapać owady. Ale to pod wodą bogactwo zwierząt osiąga zenit z dziwnymi ślimakami morskimi i eleganckimi, błękitnymi rekinami. Odsłonimy dziką stronę regionu, który wielu uważa, że zna, ale w którym jest o wiele więcej do odkrycia. Na północy Hiszpanii kłębią się chmury nad Górami Kantabryjskimi. Wilgotne masy powietrza znad Atlantyku kumulują się nad blisko 500 - kilometrowym pasmem górskim. Hiszpania Północna nie zawsze jest słoneczna, za to dzięki częstym opadom jest obdarzona bujną, zieloną roślinnością. Góry Kantabryjskie rozciągają się od Kraju Basków na Wschodzie - po Galicię na Zachodzie. Park Narodowy Picos de Europa jest niewątpliwie jednym z najbardziej spektakularnych regionów hiszpańskich. Rozliczne rzeki i strumyki pełne życia przecinają Góry Kantabryjskie. 10:10 WYBRZEŻE MORZA CZARNEGO. BUŁGARIA I RUMUNIA (THE BLACK SEA. ROMANIA/BULGARIA THE PIONEERING SPIRIT OF THE COAST / DIE SCHWARZMEERKÜSTE) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Steven Galling Seria dokumentalna opowiadająca o krajach położonych wokół Morza Czarnego. Morze Czarne zawsze fascynowało ludzi, o czym świadczą liczne legendy dotyczące tego regionu. Słynie z pięknych krajobrazów, a niektóre osady na jego wybrzeżu mają historię sięgającą ponad 3000 lat. Region charakteryzuje się kontrastami, które wyłoniły się z burzliwej historii, starych tradycji i euforycznej atmosfery. Wzdłuż słynnego wybrzeża - europejskiego na północy, azjatyckiego na południu - leży sześć sąsiednich krajów, które nie mogłyby się bardziej od siebie różnić: Turcja, Rosja, Gruzja, Ukraina, Rumunia i Bułgaria. Film dokładnie bada te fascynujące regiony, odkrywa ich piękno i podsumowuje wartości, wyzwania i nadzieje, które kształtują życie ludzi z tego w dużej mierze nieznanego zakątka ziemi. W odcinku pierwszym - Bułgaria i Rumunia. Dwa kraje dzielą się wybrzeżem długości 550 km. To obszar o pięknej scenerii, przeważnie nieznanej obcym. Słońce świeci tu 300 dni w roku. Atrakcyjne jest zwłaszcza bułgarskie wybrzeże północne, gdzie woda morska jest wyjątkowo czysta. W latach 30. królowa Rumunii, Maria, miała w miasteczku Bałczik letni pałacyk wraz z otaczającym go pięknym ogrodem botanicznym. Dziś przylądek Kaliakra słynie z przysmaku - małże tu wyławiane uważa się za najlepsze w Morzu Czarnym. 100 km na północ, po rumuńskiej stronie granicy leży Kostanca. Tutejsze kasyno, zamknięte w 1990 roku, jest teraz smutnym symbolem kiedyś kwitnącego miasta portowego. Populacja Konstancy wynosi blisko 300 tysięcy osób. To największe miasto na wybrzeżu Morza Czarnego, a także najstarsze uzdrowisko morskie w kraju. Konstanca rozwijała się szybko w XIX wieku, ale podupadła w ostatnich czasach. Populacja Bułgarii to 7 milionów ludzi, a długość wybrzeża - 330 km. Święty Iwan jest największa wyspą bułgarską na Morzu Czarnym, ma powierzchnię 1 km kwadratowego. Rumuńska Delta Dunaju to raj dzikiej natury i habitat ponad 300 gatunków ptaków. Delta to labirynt jezior, lagun i mokradeł. 11:05 GDZIE DIABEŁ MÓWI DOBRANOC - STACJA OSTATNIEJ NADZIEI Cykl reportaży, 18 min, Polska, 1985 Autor: Ewa Kozik Zdjęcia: Andrzej Sobański Opowieść o ludziach pracujących na lądzie, kórzy znają i rozumieją sprawy tych, co na morzu. Uczestnicy reportażu opowiadają o pracy w stacji, o łączności radiowej ze statkami. W reportażu wypowiadają się pracownicy stacji Witowo, są ze sobą bardzo zżyci, niektórzy z nich poprzez pracę poznali swych współmałżonków. Opowiadają także o szczególnych momentach w swojej pracy, kiedy nadchodzi sygnał Mayday i są świadkami katastrofy statku. W reportażu pokazane są urządzenia nadawczo - odbiorcze, radiowe Stacji Witowo. Są i miłe chwile w pracy, kiedy pracownicy otrzymują od załóg statków pocztówki z podziękowaniami. 11:35 DO WOLNEGO ŚWIATA... Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2007 Reżyseria: Robert Kaczmarek, Grzegorz Braun Bohaterem dokumentu jest Jan Krok - Paszkowski (1925 - 2007), pisarz, publicysta, działacz polityczny na emigracji, syn gen. Henryka Kroka - Paszkowskiego, bliskiego współpracownika marszałka Józefa Piłsudskiego. W czasie II wojny światowej brał udział w powstaniu warszawskim, po wojnie był więziony przez UB. Wyjechał do Włoch, gdzie wstąpił do II Korpusu WP, z którym ewakuował się do Wielkiej Brytanii. W latach 1952 - 1965 był pracownikiem Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w Monachium, skąd odszedł z powodu konfliktu na tle politycznym z Janem Nowakiem - Jeziorańskim. Wrócił z całą rodziną do Londynu, gdzie początkowo nie został przyjęty z ufnością. Nad Tamizą rozpoczął jednak nowy rozdział swego życia. W latach 1966 - 1985 był szefem Sekcji Polskiej Radia BBC. Pod koniec lat 80. ponownie jednak nawiązał współpracę z RWE, pełniąc funkcję doradcy dyrekcji amerykańskiej. Twórcy dokumentu skupiają się na pracy Paszkowskiego w RWE i BBC, docierając do osób, które były z nim związane zawodowo. Do RWE przyszedł 14 lipca 1952 r. , mając 27 lat. Zaczynał od pracy w dziale nasłuchu, szybko awansując najpierw do zespołu dziennika radiowego, by dalej piąć się po szczeblach kariery. W filmie mówią o nim byli współpracownicy RWE: Barbara Odojewska, dziennikarz Andrzej Świdlicki, redaktor Aleksander Menhard, z - ca dyrektora Rozgłośni Polskiej RWE Lechosław Gawlikowski oraz dyrektor Grzegorz Wierzyński. Władze polskie próbowały zwerbować Jana Kroka - Paszkowskiego, szantażując go groźbami, że będą mścić się na jego rodzinie w kraju. Z kolei jego przygoda z Sekcją Polską Radia BBC w Londynie rozpoczęła się w 1966 r. i trwała niemal 20 lat. O tym okresie życia Paszkowskiego opowiadają: Krzysztof Pszenicki i Eugeniusz Smolar, byli dyrektorzy Sekcji Polskiej Radia BBC, byli redaktorzy Stanisław Nowodworski, Lena Weston i Jerzy Jarosz oraz artysta malarz Andrzej Dzierżyński i historyk Jan Ciechanowski. Jan Krok - Paszkowski pisał analizy dla tygodnika "The Economist", znany jest też jako autor wielu książek, m. in. "Mój bieg przez XX wiek". Pisał nawet kazania dla proboszcza ze swojej parafii. Wraz z innymi pracownikami BBC ma na koncie występy kabaretowe. W stanie wojennym zaangażował się w pomoc Polakom. Przed kamerą wspominają go ponadto: żona Ewa Krok - Paszkowska, którą poznał w Londynie na zbiórce harcerskiej, i z którą przeżył 57 lat, oraz ich dzieci: córka Anna Krok - Paszkowska van der Meer i syn Andrzej Krok - Paszkowski, którzy mówią o nim jako o ciepłym i kochającym ojcu, a także bohaterze narodowym walczącym podczas II wojny światowej. Twórcy dokumentu wykorzystali również fragment wywiadu udzielonego przez samego Jana Kroka - Paszkowskiego Muzeum Powstania Warszawskiego. Bohater tamtych dni mówi o swoim udziale w powstaniu, o przedzieraniu się kanałami, o człowieku, który wtedy uratował mu życie. Ilustracją wszystkich wypowiedzi zawartych w filmie są materiały i zdjęcia archiwalne pochodzące m. in. ze zbiorów TVP, Biblioteki Narodowej, Muzeum Powstania Warszawskiego oraz z prywatnych zbiorów rodzinnych Ewy Krok - Paszkowskiej. 12:35 MOI ROLLINGSTONSI Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Sosiński, Jan Sosiński Scenariusz: Piotr Metz, Piotr Metz, Jan Sosiński Zdjęcia: Wojciech Szczygielski, Robert Jażdżyk, Paweł Sudoł Muzyka: Piotr "Dziki" Chancewicz, Piotr Chancewicz Wykonawcy: Wild Pig 13 kwietnia 1967 r. 17 - letnia Ola przeżyła coś, co zmieniło jej życie. Była w gronie szczęśliwców, którym udało się dostać na warszawski koncert The Rolling Stones, pierwszy, jaki zespół zagrał za żelazną kurtyną. To ona rzuciła na scenę czerwone goździki, dzięki którym stała się częścią legendy tego koncertu. 29 - letni wówczas fotograf Marek Karewicz był przewodnikiem i tłumaczem Rolling Stonesów w czasie ich pobytu w Polsce. W pięćdziesiątą rocznicę tego wydarzenia pani Aleksandra i pan Marek spotykają się ponownie i rozmawiają zarówno o swoich wspomnieniach, jak i o tym, jak ten wyjątkowy koncert wpłynął na ich dalsze losy. O muzyce i fenomenie The Rolling Stones mówią też m.in. prowadzący ich warszawski koncert Zbigniew Korpolewski oraz dziennikarz muzyczny Piotr Metz. Rozmowy przeplatane są unikalnymi zdjęciami archiwalnymi. 13:30 DZIKA HISZPANIA - ODC. 2 POŁUDNIE ŚRÓDZIEMNOMORSKIE (WILD SPAIN / WILDES SPANIEN) Film dokumentalny, 48 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Hans - Peter Kuttler Dwuczęściowa opowieść dokumentalna o dzikiej przyrodzie Hiszpanii. To kraj, który jest jednym z najpopularniejszych miejsc wakacyjnych na świecie. Ale piaszczyste plaże i znane na całym świecie miasta to tylko jedna strona Hiszpanii. Kantabryjskie pasmo górskie na północy jest siedliskiem około 140 kantabryjskich niedźwiedzi brunatnych - największej populacji niedźwiedzi w Europie Zachodniej. Ponad linią lasu znajduje się królestwo kozicy kantabryjskiej i kolorowego pnącza. Nawet na południu Hiszpanii, bardzo popularnym wśród wczasowiczów, wciąż jest wiele nieznanych. Genety polują na zdobycz pod osłoną nocy. W ułamku sekundy europejski kameleon wystrzeliwuje swój półmetrowy język, aby złapać owady. Ale to pod wodą bogactwo zwierząt osiąga zenit z dziwnymi ślimakami morskimi i eleganckimi, błękitnymi rekinami. Odsłonimy dziką stronę regionu, który wielu uważa, że zna, ale w którym jest o wiele więcej do odkrycia. 14:25 NIEZWYKŁY ŚWIAT OWADÓW (LITTLE MATTERS: INSECTS) Film dokumentalny, 48 min, Niderlandy (Holandia), 2015 Reżyseria: Alvaro Mendoza Zdjęcia: Pablo Valdivieso Świat insektów, pomimo że tak bliski, pozostaje jednak w wielu przypadkach całkowicie tajemniczy. Jaka jest rola insektów w przyrodzie? Jak ewoluowały? Jak działają? Insekty to ponad 5 milionów sposobów funkcjonowania, przychodzenia na świat, jedzenia, komunikowania się, budowania schronienia, rozmnażania się i polowania. Komary, mrówki, termity wynalazły wiele genialnych metod, pozwalających im na przetrwanie, np. utrzymywanie w chłodzie upraw grzybów przez termity czy pułapki, budowane przez mrówki podczas polowania. Mikroskopowe zdjęcia przybliżają świat insektów i prezentują nieznane dotychczas, wysoce inteligentne zachowania zbiorowe w przestrzeni, która dotychczas była dla nas trudno dostępna. 15:25 CZŁOWIEK DELFIN (DOLPHIN MAN) Film dokumentalny, 56 min, Grecja, 2017 Reżyseria: Lefteris Charitos Scenariusz: Jacques Mayol Zdjęcia: Stelios GSC Apostolopoulos Historia Jacques'a Mayola, który w latach 40. i 50. był znawcą i fanem delfinów. W filmie dowiemy się wielu ciekawych rzeczy o nurkowaniu głębokim na wstrzymanym oddechu, technikach oddechowych, jodze i podpatrywaniu zwierząt oraz współpracy z nimi. Jacques Mayol (1927 - 2001) był francuską legendą nurkowania i posiadaczem wielu światowych rekordów w nurkowaniu swobodnym. To jeden z największych nurków w historii, wielokrotny rekordzista świata w nurkowaniu głębinowym, określany mianem człowieka delfina, teoretyk i pasjonat nurkowania, filozof, którego życie stało się inspiracją kultowego filmu "Wielki błękit" z 1988 r. , wyreżyserowanego przez Luca Bessona. Poznajemy charyzmatycznego człowieka, rozdartego między lądem a wodą, który ryzykował życie nie dla sławy, lecz dla wyższego celu. Nurkowanie dało mu szansę stać się posłańcem, który dotarł do granic ludzkiego ciała i umysłu nie tylko po to, by pobić dotychczasowe rekordy, lecz odkryć głębsze powinowactwo pomiędzy człowiekiem i morzem. Film splata wspaniałą współczesną fotografię podwodną w wykonaniu najlepszych na świecie nurków z intymnymi komentarzami najbliższych przyjaciół Mayola, rodziny oraz mistrzów świata w nurkowaniu. Gdy schodzisz pod wodę, znikają odczucia z normalnego świata. Ciało zmienia wagę, rozmiar. Serce bije wolniej - 13 uderzeń na minutę. Siła grawitacji działa inaczej. Na głębokości 150 m ciśnienie wynosi 16 kg na każdy centymetr twego ciała. Płuca kurczą się do 1/16 swojej normalnej pojemności. Gdy masz niewiele tlenu, dochodzącego do serca i mózgu, niknie problem z oddechem. Jeśli tracisz świadomość i nie ma nikogo, kto ci pomoże - umierasz. Bohater filmu zwany też homo delphinus pojął, że nie żyje w separacji z naturą, z oceanem. Wiedział, że od mikroba po płetwala błękitnego nic nie jest gorsze czy lepsze. Wszystko jest ze sobą połączone. Nie postrzegał morza jako nowego frontu walki, nowego terytorium do zdobycia i eksploatowania. Dla niego morze było najważniejszym żywiołem. Film zdobył wiele nagród na festiwalach. m.in. Nagrodę Publiczności na Festiwalu Filmowym Millenium Docs Against Gravity w 2018 r. 16:30 LENA NA KAUKAZIE - AZERBEJDŻAN - KRAJ OGNIA Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Hanna Jewsiewicka, Konrad Zagórski, Jowita Baraniecka - Ogden Lena to dziennikarka, podróżniczka, obywatelka świata. Absolwentka dziennikarstwa na warszawskim SWPS. Autorka bloga podróżniczego "Razem Taniej". Prowadziła poranne audycje w radiu Kampus oraz telewizyjne reportaże z wydarzeń kulturalnych dla TVP. Autorka programu "Moje LA" i reportażu "To jest Birma". Wraz ze swoim chłopakiem podróżuje od 2013 roku. Byli razem w 74 krajach od Azji Południowo - Wschodniej, przez Amerykę Centralną, Bałkany czy Afrykę Północno - Zachodnią. W tej serii dokumentalnej Lena Urbańska zabierze nas w podróż po Kaukazie - od magicznej, gruzińskiej Swanetii i jej wież, przez ormiańskie czterotysięczniki, z największym z nich, Aragacem na czele, aż po niezwykłe, futurystyczne budynki stolicy Azerbejdżanu, Baku. W każdym odcinku będziemy się starali się dowiedzieć, gdzie bije puls Kaukazu. Czym naprawdę żyją jego mieszkańcy ci starzy, którzy wciąż wspominają Związek Radziecki, i ci najmłodsi, którym bliżej do Europy czy Ameryki. Będziemy patrzeć, jak się bawią, jak świętują, jak pracują, jak jedzą i jak walczą. W każdym z 24 - minutowych odcinków będziemy mieli przewodnika, który poprowadzi nawet przez najbardziej skomplikowane zagadnienia. Będziemy chodzić po nieutartych szlakach, ale jednocześnie nie tracić z pola widzenia tego, co może zainteresować masowego widza w Polsce, i za granicą. 17:00 WYBRZEŻE MORZA CZARNEGO. GRUZJA (THE BLACK SEA COAST. GEORGIA THE MELTING POT OF CAUCASUS / DIE SCHWARZMEERKÜSTE) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Steven Galling Seria dokumentalna opowiadająca o krajach położonych wokół Morza Czarnego. Morze Czarne zawsze fascynowało ludzi, o czym świadczą liczne legendy dotyczące tego regionu. Słynie z pięknych krajobrazów, a niektóre osady na jego wybrzeżu mają historię sięgającą ponad 3000 lat. Region charakteryzuje się kontrastami, które wyłoniły się z burzliwej historii, starych tradycji i euforycznej atmosfery. Wzdłuż słynnego wybrzeża - europejskiego na północy, azjatyckiego na południu - leży sześć sąsiednich krajów, które nie mogłyby się bardziej od siebie różnić: Turcja, Rosja, Gruzja, Ukraina, Rumunia i Bułgaria. Film dokładnie bada te fascynujące regiony, odkrywa ich piękno i podsumowuje wartości, wyzwania i nadzieje, które kształtują życie ludzi z tego w dużej mierze nieznanego zakątka ziemi. W tym odcinku - Gruzja. Leży na wschodzie. Niewielkie państwo w regionie Kaukazu jest niepodległe od 1990 roku. Gruzja to starożytny kraj ze spektakularnymi krajobrazami, tradycjami, wyjątkowymi tańcami, najstarszym winem na świecie i niezwykłymi uroczystościami. Miasteczko Ureki to prawdziwy klejnot. Tutejsza plaża była bardzo popularna w czasach sowieckich. Czarny piasek jest żelazisty, lekko magnetyczny i podobno ma właściwości lecznicze. Dr Ramaz Czeiszwili prowadzi tutaj szczególne kuracje. Specjalizuje się w terapii piaskiem magnetycznym. Piasek magnetyczny pomaga leczyć zapalenie kostno - stawowe, ból kości i zaburzenia układu nerwowego. Gruzja to zielone płuca Morza Czarnego. Najpiękniejsze wybrzeże w kraju jest na południu. Adżaria ma góry, rozległe plaże i klimat subtropikalny. Gruzja to także najmniejszy kraj nad Morzem Czarnym. Ma 3 miliony 700 tysięcy mieszkańców - niewiele więcej od Berlina. 18:00 KISMET - TURECKA TELENOWELA ZMIENIA ŚWIAT (KISMET) Film dokumentalny, 57 min, Grecja, 2013 Reżyseria: Nina Maria Paschalidou Scenariusz: Nina Maria Paschalidou Zdjęcia: Michael Aristomenopoulos Muzyka: Spyros Moschoutis, Michalis Moschoutis Film dokumentalny o fenomenie telenowel tureckiej produkcji. W ostatnich latach tureckie seriale podbijają serca milionów widzów nie tylko w muzułmańskim świecie. To zjawisko analizują w filmie socjologowie i psychologowie. Głos zabierają również reżyserzy i scenarzyści oraz gwiazdy popularnych seriali. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BALEARY. HISZPAŃSKIE PIĘKNOŚCI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Baleary to jeden z najchętniej odwiedzanych archipelagów świata. Przyjeżdżając tu, warto zejść z utartych, turystycznych szlaków, by poznać architektoniczną spuściznę Majorki i kulturalne dziedzictwo Minorki. Ibiza to nie tylko szalone nocne życie, lecz także wspaniała przyroda, a turkusowe wody wokół Formentery przywodzą na myśl Karaiby. Majorka to największa i najbardziej zróżnicowana wyspa archipelagu. Tubylcy nazywają ją La Roqueta, czyli "skałka". Dzikie, skaliste wybrzeże znajduje się w północno-zachodniej części wyspy. Miasteczka takie, jak Estellenscs leżą zwykle z dala od wybrzeża, w cieniu lasów, porastających masyw Serra de Tramuntana. U ich podnóża znajdują się plaże albo małe zatoki dla kutrów. 20:15 WENEZUELA W CIENIU CHAVEZA (VENEZUELA: THE CHAVISTA REVOLUTION IN THE LAND OF OIL / VENEZUELA: L'OMBRE DE CHAVEZ) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2020 Reżyseria: Laurence Debray Film dokumentalny o Wenezueli. Odkąd do władzy w tym kraju doszedł Hugo Chavez w 1999 roku, obserwuje się tutaj spore zamieszanie. Komentatorzy postrzegają ten kraj jako model i antymodel. Propaganda Chaveza uwodzi wielu, ale i wielu zraża, co powoduje bunt. Jak wygląda chavizm określany jako lewicowy nurt polityczny, pochodzący od nazwiska prezydenta Chaveza? Czy to autokratyczne przywództwo? Po 20 latach reżimu komentatorzy i dziennikarze postanowili ocenić te rządy, pojechali do Wenezueli, aby zobaczyć efekty rewolucji, sytuację ekonomiczną, wojskową i polityczną tego kraju. W historii ludzkości trudno o podobny przykład kraju, który bez żadnej wojny czy innego kataklizmu, zubożał do tego stopnia, że 94% jego obywateli żyje w nędzy. A był to najbogatszy kraj Ameryki Południowej. Gdyby sytuacja była normalna, dochód narodowy Wenezueli sięgałby 700 miliardów dolarów. Teraz wynosi 100 miliardów. Nie wybrano Chaveza, żeby rządził przez 5 lat, lecz po to, by zmienił historię. W Wenezueli panuje przekonanie, że historię zmieniają wojskowi, nie cywile. Chavez miał wskrzesić to marzenie. Był silnym mężczyzną w mundurze i na koniu, który miał zaprowadzić porządek i przywrócić majątki, które ktoś nam odebrał. Film zawiera wywiady z Wenezuelczykami. To próba zrozumienia zjawiska chavizmu, określanego jako socjalizm XXI wieku. 21:30 BIRMA: ANATOMIA DYKTATURY (ON THE INSIDE OF A MILITARY DICTATORSHIP) Film dokumentalny, 54 min, Niderlandy (Holandia), 2019 Reżyseria: Karen Stokkendal Poulsen Dokument przedstawia współczesną historię i obecną sytuację w Birmie, którą zapamiętano jako kraj zarządzany przez dyktaturę wojskową przez 50 lat, i w którym łamano prawa człowieka. Kiedy władzę przejęła Aung San Suu Kyi, wszyscy mięli nadzieje, że wszystko się zmieni. Okazało się jednak, że w tym kraju nie jest to takie proste. Rok po objęciu przez nią władzy okazało sie, że broniła czystek etnicznych i odizolowała się od społeczeństwa. Brutalna birmańska operacja wojskowa przeciwko muzułmańskim Rohingom może przerodzić się w czystki etniczne. ONZ twierdzi, że od początku operacji z kraju uciekło prawie 150 000 Rohingów. Ten film wyjaśnia przyczyny, a to głównie dzięki możliwości zbadania sytuacji od środka. To opowieść o tym, jak toczą się walki o władzę i jak wrogowie polityczni mogą być bliżsi niż ci, o których twierdzą, że walczą: ludzie. Świat Rohingów ginie. Zabiegi społeczności międzynarodowej nie dały oczekiwanych rezultatów. Historia nigdy się nie kończy. Ale ta opowieść, niestety, znalazła tragiczne zakończenie. Film nagrodzony na festiwalach: CPH: DOX, HotDocs, Prix Europe, Festiwal Filmowy w Zurychu, FIFDH (Grand Reportage). 22:40 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA FRYZJERA W TIBILISI Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Kolejny reportaż z Gruzji, gdzie dokonała się bezkrwawa rewolucja. Bohaterem programu jest fryzjer, który pracuje w jednym z najlepszych salonów Tbilisi. W zakładzie tym bywają przedstawiciele klasy średniej. Jego klienci, jak to zwykle w takich miejscach, żywo dyskutują o tym, co ich boli, a co cieszy. Kamera towarzyszy bohaterowi w domu i w pracy w salonie fryzjerskim oraz w mieszkaniach klientek, a także w łaźni, gdzie wieczorem spotyka się z przyjaciółmi. Reportaż przedstawia warunki pracy i życia klasy średniej w Gruzji po Rewolucji Róż. 23:15 BIURO 39. DEWIZY DLA KIMA (BUREAU 39: KIM'S CASH MACHINE) Film dokumentalny, 58 min, Francja, 2020 Reżyseria: Carl Gierstorfer, Sebastian Weis Film dokumentalny o tajemniczym Biurze 39. Jak to możliwe, że Korea Północna, jeden z najbiedniejszych krajów na świecie, finansuje program broni nuklearnej wystarczająco duży, by rzucić wyzwanie USA? Odpowiedź: działające Biuro 39, legendarna organizacja osadzona głęboko w aparacie rządowym. Jego celem jest pozyskiwanie dewiz w każdy możliwy sposób, aby zapewnić reżimowi Kim Dzong - Una pieniądze. Każdy prominentny wygnaniec z Korei Północnej potwierdzi, że Biuro 39 ma kluczowe znaczenie w uzyskiwaniu dochodów dla północnokoreańskiego reżimu. Korea Północna przypomina "Grę o tron", tylko bez smoków. To społeczeństwo jednocześnie arystokratyczne i kapitalistyczne. Dbające, by Kim miał jak najwięcej gotówki. Biuro 39 zarabia pieniądze dla Korei Północnej zajmując się handlem bronią, przemytem narkotyków i fałszowaniem dolarów. Daje to setki milionów dolarów rocznie. Wystarczy spojrzeć, jak funkcjonuje ten kraj oraz jego elita władzy. Głównym celem rządu, a właściwie reżimu, jest zdobywanie pieniędzy dla Kima. Ciekawe, ile Korea zarabia? Drukowanie dolarów, handel narkotykami, przemyt broni, oszustwa ubezpieczeniowe, handel ludźmi - nic nie jest zbyt pozbawione skrupułów dla osób zarabiających pieniądze w Korei Północnej. Lata badań dały nam wyjątkowy dostęp do poufnych informacji. Ujawniają najbardziej spektakularne przypadki i zapierające dech w piersiach sztuczki dotyczące tego, jak Korea Północna obchodzi sankcje ONZ w celu finansowania swojego arsenału nuklearnego od dziesięcioleci. Żaden kraj nie wyzyskiwał swego społeczeństwa w sposób tak systematyczny jak Korea Północna. Robotnicy trafiają do miejsc pracy na całym świecie. Nawet do Unii Europejskiej. Przetrwanie koreańskiej dyktaturze zapewnia ciężka i utajniona praca setek tysięcy ludzi. Ich przyszłość poświęcono dla luksusu reżimu. Kim Dzong Un nie jest szalonym dyktatorem, lecz wyrachowanym biznesmenem, który zarządza swoim krajem jak firmą. Jego Biuro 39 prowadzi interesy ze wszystkimi. 00:25 KRAKÓW MAŁO ZNANY - KRAKOWSCY ZŁOTNICY Film dokumentalny, 30 min, Polska, 1971 Scenariusz: Czesław Kruszelnicki Zdjęcia: Jan Popczyk Prowadzący: Czesław Kruszelnicki Program poświęcony pracy i twórczości krakowskich złotników, którzy zrzeszyli się w cechu w roku 1370. Ich patronem jest biskup Noyon, św. Eligiusz, który żył w VII w. i był nadwornym złotnikiem króla francuskiego, Dagoberta. Jego portret znajduje się w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa i właśnie stąd wyruszy Czesław Kruszelnicki wraz z historykiem sztuki, Michałem Rożkiem, na poszukiwania pamiątek byłego cechu złotników krakowskich. Odwiedzą skarbce kościoła Mariackiego i św. Anny, a następnie katedralny skarbiec na Wawelu. Widzowie zobaczą kielichy, krzyże, monstrancje, relikwiarze, a także berło, koronę i jabłko, należące do ostatniego Piasta. Każdy z tych eksponatów to przykład wielkiego dzieła sztuki, a wymieniani kolejno złotnicy krakowscy to artyści, którzy poza talentem obdarzeni byli cechami niezwykłej cierpliwości i pracowitości. Grzegorz Przybyło, Samuel Piaskowski, Michał Brenner, Jan Cajtner, Jan z Olkusza to zaledwie kilka nazwisk złotników krakowskich wymienionych w programie. Na koniec wizyta w pracowni współczesnego złotnika, Tadeusza Rybskiego, ucznia Edmunda Korosadowicza, który przedstawi podstawowe techniki w złotnictwie. 01:10 KOCHAM CIĘ JAK IRLANDIĘ Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2012 Reżyseria: Aleksander Dembski Adam ma 56 lat, pochodzi z Opola, jest wokalistą amatorem. Pomimo braków w wykształceniu muzycznym wierzy w siebie i bardzo poważnie podchodzi do swojej pasji. Każdego dnia ćwiczy, prezentując swoje nagrania na jednym z muzycznych portali internetowych. Przez internet odświeża starą znajomość z Krzysztofem, który obecnie jest menedżerem mało znaczących kapel grających do tzw. kotleta. Adam i Krzysztof podejmują decyzję, że razem zrobią wszystko, aby wejść w struktury show - biznesu. Początkowo idzie to opornie, jednak pewnego dnia spotykają lidera bardzo znanego w Polsce zespołu muzycznego Kobranocka. Okazuje się, że muzykom jest to również na rękę, ponieważ mogą liczyć na wielki powrót na scenę w niekonwencjonalny sposób. Po kilku tygodniach prób nowy zespół muzyczny, w składzie którego znajdą się także Adam i Krzysztof, planuje zagranie koncertu dla kilkutysięcznej publiczności oraz wydanie płyty. Czy im się uda? 02:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - OŻYŁ PO OŚMIU DEKADACH (ODC. 294) Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:35 ZŁOTY POCIĄG. Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2015 Reżyseria: Wojciech Malinowski Scenariusz: Wojciech Malinowski Zdjęcia: Michał Garrett, Piotr Sędzikowski Historia i poszukiwanie pociągu zaginionego podczas II wojny światowej. "Złoty pociąg" wzbudza silne emocje i rozpala wyobraźnię. Słowa te rozgrzały do czerwoności Dolny Śląsk, a wraz z nim dziesiątki dziennikarzy na całym świecie. Spekulacje o możliwym ukryciu tutaj w ostatnim okresie wojny złota Wrocławia, zaginionych dzieł sztuki i nawet Bursztynowej Komnaty powodują, że potencjalne odkrycie jest tak gorączkowo komentowane i wyczekiwane. Film Wojciecha Malinowskiego z TVP Wrocław opowiada o tych poszukiwaniach w rejonie Wałbrzycha i Zamku Książ, czyli w okolicach jednej z przygotowywanych kwater Hitlera. I nawet jeśli "złotego pociągu" nie ma to i tak warto przyjrzeć się interesującym faktom z końca istnienia III Rzeszy, które miały miejsce właśnie na Dolnym Śląsku. Pociąg miał ponoć wyjechać z oblężonego Wrocławia w stronę Wałbrzycha. Wszelki ślad jednak po nim zaginął. 03:30 BEZCENNA DAMA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Katarzyna Kotula, Maria Guzy Zdjęcia: Maciej Dźwigaj, Maciej Mroziewski, Zbigniew Jarosz, Wojciech Kursa Wykonawcy: Towarzystwo Stanisławowskie, Krzysztof Gadacz, Beata Paluch Film poświęcony kolekcji Czartoryskich, a zwłaszcza jej najcenniejszemu obrazowi, "Damie z gronostajem".