TVP Dokument Środa, 26.07.2023 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - ENERGETYCZNE BŁOTA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Wielkie bagna nad Biebrzą okazały się niespodziewanym źródłem energii. Nie chodzi tu o metan wydobywający się czasem z bagien i łatwo ulegający zapłonowi, ani o spalanie torfu (dziś już uważane za barbarzyństwo energetyczne i ekologiczne, choć jeszcze kilkadziesiąt lat temu snuto plany budowy elektrowni opalanej torfem). Źródłem energii, którą można stąd pozyskiwać z korzyścią dla przyrody, jest biomasa roślinna. Niegdyś powierzchnię torfowisk wykaszano, zbierając stąd liche siano, głównie na ściółkę. Nad Biebrzą stały setki stogów, czekających na mróz, gdy będzie można do nich dojechać po lodzie skuwającym błota. Wykaszane ręcznie torfowiska były siedliskiem lęgowym unikalnej fauny, zwłaszcza ptasiej, podobnej do tej, jaka zamieszkuje tundrę. Wraz ze zmianą charakteru gospodarki rolnej zaniechano wykaszania, a błota zaczęły szybko zarastać krzewami i lasem, skazując unikalną faunę na zagładę. Dla jej ochrony zaczęto te obszary wykaszać na nowo za pomocą nowocześniejszych technik niż kosa, ale pozostaje mnóstwo bezużytecznej biomasy. Powstają jednak programy jej wykorzystania do ogrzewania budynków. W odcinku ukazujemy entuzjastów i propagatorów tego rozwiązania. Pozwala to nam zarazem uchwycić jedyny w swoim rodzaju, historyczny zwrot w traktowaniu przyrody bagien, do niedawna uważanych za wstydliwe nieużytki. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 35 WIOSENNE OBRZĄDKI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Czym zawiniła sobie Marzanna, którą co roku topią dzieci wraz z nadejściem wiosny? Dlaczego urządzamy małą wojnę na jajka w czasie śniadania wielkanocnego? I z jakiego powodu młode dziewczyny co roku są ulubionym celem młodzieńców, którzy oblewają je wodą w czasie śmigusa - dyngusa? Radosław Kotarski rusza śladem wiosennych zwyczajów i odkrywa ich tajemnicze prapoczątki. Okazuje się bowiem, że nasi przodkowie pozostawili nam niesamowicie ciekawe obrządki, które nadal są kultywowane. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 129 WAŁBRZYCH Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Agnieszka Grabarska Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kolejny przystanek na trasie podróży Tomasza Bednarka to Wałbrzych - poprzemysłowe miasto, w którym przez kilka stuleci ydobywano węgiel kamienny. Miasto szczyci się dużą ilością zieleni i malowniczym położeniem wśród Gór Wałbrzyskich. W samym środku, na wzgórzu, rozciąga się Park Miejski im. Jana III Sobieskiego. Jest tu nawet ponad stuletnie górskie schronisko Harcówka. Najstarszą budowlą Wałbrzycha jest maleńki kościółek Matki Boskiej Bolesnej zbudowany w 1305 roku. Według legendy tu znajdowało się źródełko wody, wokół którego rozwinęła się osada, dając początek miastu. Sercem Starówki jest Rynek, połączony z innym ważnym miejskim placem, zwanym Magistrackim, jest przejściem na skróty przez podwórka kamienic. Symbolem bogactwa dawnego Wałbrzycha są licznie zachowane pałace fabrykantów. Jednym z najwystawniejszych jest zbudowany na początku XIX wieku pałac Albertich, w którym dziś działa Muzeum Porcelany. Najsłynniejszym zabytkiem jest Zamek Książ górujący wysoko na skale ponad miastem. To prawdziwa perła Dolnego Śląska i trzeci pod względem wielkości zamek w Polsce. Prawdziwym nowym sercem Wałbrzycha jest otwarte w 2014 roku Centrum Nauki i Sztuki Stara Kopalnia - unikalny w skali Europy zespół obiektów służących edukacji i sztuce. Centrum założone na terenie dawnej kopalni węgla kamiennego znalazło się na prestiżowym Europejskim Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego, jako jedyne miejsce z Dolnego Śląska i jedna z siedmiu tego typu atrakcji w Polsce. 07:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /149/ Reality show, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska W Azylu pod Psim Aniołem znaleźli schronienie psi seniorzy wymagający szczególnej opieki. Ich szanse na prawdziwy dom maleją z dnia na dzień, a stanowią tu niemal połowę mieszkańców. Do Biebrzańskiego Parku Narodowego przyjechaliśmy zaintrygowani tematem liczenia zwierząt na tym ogromnym obszarze. To "łosiowa stolica Polski", gdzie, jak policzono, żyje około pięćset osobników tego gatunku. W płockim ogrodzie zoologicznym poznajemy ary hiacyntowe, które są bezdyskusyjnie piękne. Za to w zamojskim ogrodzie zoologicznym spotykamy rodzinkę guźców, które wyróżniają się nieco oryginalną urodą. 08:10 CZŁOWIEK DELFIN (DOLPHIN MAN) Film dokumentalny, 56 min, Grecja, 2017 Reżyseria: Lefteris Charitos Scenariusz: Jacques Mayol Zdjęcia: Stelios GSC Apostolopoulos Historia Jacques'a Mayola, który w latach 40. i 50. był znawcą i fanem delfinów. W filmie dowiemy się wielu ciekawych rzeczy o nurkowaniu głębokim na wstrzymanym oddechu, technikach oddechowych, jodze i podpatrywaniu zwierząt oraz współpracy z nimi. Jacques Mayol (1927 - 2001) był francuską legendą nurkowania i posiadaczem wielu światowych rekordów w nurkowaniu swobodnym. To jeden z największych nurków w historii, wielokrotny rekordzista świata w nurkowaniu głębinowym, określany mianem człowieka delfina, teoretyk i pasjonat nurkowania, filozof, którego życie stało się inspiracją kultowego filmu "Wielki błękit" z 1988 r. , wyreżyserowanego przez Luca Bessona. Poznajemy charyzmatycznego człowieka, rozdartego między lądem a wodą, który ryzykował życie nie dla sławy, lecz dla wyższego celu. Nurkowanie dało mu szansę stać się posłańcem, który dotarł do granic ludzkiego ciała i umysłu nie tylko po to, by pobić dotychczasowe rekordy, lecz odkryć głębsze powinowactwo pomiędzy człowiekiem i morzem. Film splata wspaniałą współczesną fotografię podwodną w wykonaniu najlepszych na świecie nurków z intymnymi komentarzami najbliższych przyjaciół Mayola, rodziny oraz mistrzów świata w nurkowaniu. Gdy schodzisz pod wodę, znikają odczucia z normalnego świata. Ciało zmienia wagę, rozmiar. Serce bije wolniej - 13 uderzeń na minutę. Siła grawitacji działa inaczej. Na głębokości 150 m ciśnienie wynosi 16 kg na każdy centymetr twego ciała. Płuca kurczą się do 1/16 swojej normalnej pojemności. Gdy masz niewiele tlenu, dochodzącego do serca i mózgu, niknie problem z oddechem. Jeśli tracisz świadomość i nie ma nikogo, kto ci pomoże - umierasz. Bohater filmu zwany też homo delphinus pojął, że nie żyje w separacji z naturą, z oceanem. Wiedział, że od mikroba po płetwala błękitnego nic nie jest gorsze czy lepsze. Wszystko jest ze sobą połączone. Nie postrzegał morza jako nowego frontu walki, nowego terytorium do zdobycia i eksploatowania. Dla niego morze było najważniejszym żywiołem. Film zdobył wiele nagród na festiwalach. m.in. Nagrodę Publiczności na Festiwalu Filmowym Millenium Docs Against Gravity w 2018 r. 09:15 DZIKA HISZPANIA - ODC. 2 POŁUDNIE ŚRÓDZIEMNOMORSKIE (WILD SPAIN / WILDES SPANIEN) Film dokumentalny, 48 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Hans - Peter Kuttler Dwuczęściowa opowieść dokumentalna o dzikiej przyrodzie Hiszpanii. To kraj, który jest jednym z najpopularniejszych miejsc wakacyjnych na świecie. Ale piaszczyste plaże i znane na całym świecie miasta to tylko jedna strona Hiszpanii. Kantabryjskie pasmo górskie na północy jest siedliskiem około 140 kantabryjskich niedźwiedzi brunatnych - największej populacji niedźwiedzi w Europie Zachodniej. Ponad linią lasu znajduje się królestwo kozicy kantabryjskiej i kolorowego pnącza. Nawet na południu Hiszpanii, bardzo popularnym wśród wczasowiczów, wciąż jest wiele nieznanych. Genety polują na zdobycz pod osłoną nocy. W ułamku sekundy europejski kameleon wystrzeliwuje swój półmetrowy język, aby złapać owady. Ale to pod wodą bogactwo zwierząt osiąga zenit z dziwnymi ślimakami morskimi i eleganckimi, błękitnymi rekinami. Odsłonimy dziką stronę regionu, który wielu uważa, że zna, ale w którym jest o wiele więcej do odkrycia. 10:15 WYBRZEŻE MORZA CZARNEGO. GRUZJA (THE BLACK SEA COAST. GEORGIA THE MELTING POT OF CAUCASUS / DIE SCHWARZMEERKÜSTE) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Steven Galling Seria dokumentalna opowiadająca o krajach położonych wokół Morza Czarnego. Morze Czarne zawsze fascynowało ludzi, o czym świadczą liczne legendy dotyczące tego regionu. Słynie z pięknych krajobrazów, a niektóre osady na jego wybrzeżu mają historię sięgającą ponad 3000 lat. Region charakteryzuje się kontrastami, które wyłoniły się z burzliwej historii, starych tradycji i euforycznej atmosfery. Wzdłuż słynnego wybrzeża - europejskiego na północy, azjatyckiego na południu - leży sześć sąsiednich krajów, które nie mogłyby się bardziej od siebie różnić: Turcja, Rosja, Gruzja, Ukraina, Rumunia i Bułgaria. Film dokładnie bada te fascynujące regiony, odkrywa ich piękno i podsumowuje wartości, wyzwania i nadzieje, które kształtują życie ludzi z tego w dużej mierze nieznanego zakątka ziemi. W tym odcinku - Gruzja. Leży na wschodzie. Niewielkie państwo w regionie Kaukazu jest niepodległe od 1990 roku. Gruzja to starożytny kraj ze spektakularnymi krajobrazami, tradycjami, wyjątkowymi tańcami, najstarszym winem na świecie i niezwykłymi uroczystościami. Miasteczko Ureki to prawdziwy klejnot. Tutejsza plaża była bardzo popularna w czasach sowieckich. Czarny piasek jest żelazisty, lekko magnetyczny i podobno ma właściwości lecznicze. Dr Ramaz Czeiszwili prowadzi tutaj szczególne kuracje. Specjalizuje się w terapii piaskiem magnetycznym. Piasek magnetyczny pomaga leczyć zapalenie kostno - stawowe, ból kości i zaburzenia układu nerwowego. Gruzja to zielone płuca Morza Czarnego. Najpiękniejsze wybrzeże w kraju jest na południu. Adżaria ma góry, rozległe plaże i klimat subtropikalny. Gruzja to także najmniejszy kraj nad Morzem Czarnym. Ma 3 miliony 700 tysięcy mieszkańców - niewiele więcej od Berlina. 11:15 SIOSTRA Reportaż, 7 min, Polska, 1969 Scenariusz: Jerzy Bałłaban Historia 21 - letniej Wandy Kokoszki ze wsi Grądy na Opolszczyźnie, koło Otmuchowa. To kobieta z pasją, która zajmuje się prowadzeniem domu, wychowywaniem rodzeństwa, prowadzeniem dziecięcego klubu wiejskiego. Pani Wanda uczestniczy w życiu wsi, organizując dzieciom w Klubie Związku Młodzieży Wiejskiej czas nie tylko zabawy, ale również rozwija w nich pasję do czytania książek. 11:35 MROŻEK I BALTAZAR Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2010 Reżyseria: Tadeusz Śmiarowski Scenariusz: Tadeusz Śmiarowski Zdjęcia: Grzegorz Ruzik, Piotr Wąsowski, Andrzej Adamczak Wykonawcy: Antoni Libera, Susana Osario Mrożek, Sławomir Mrożek, Maciej Englert, Piotr Adamczyk, Krzysztof Masłoń, Ludwik Flaszen, prof. Anton Maria Raffo, Emilio Lerici, Georges Werler, prof. Pierro Marchesiani, Torsten Bauer, Michaił Mokiejew, Aleksander Fieklisow, Wiaczesław Ziła Film dokumentalny o Sławomirze Mrożku - jednym z najwybitniejszych polskich pisarzy i dramaturgów. Pisał od dwudziestego roku życia. Jest autorem co najmniej 43 dramatów, dwóch powieści, ponad 400 opowiadań, jednej autobiografii oraz Dziennika 1962 - 1989, na którego opublikowanie zdecydował się po blisko 20 latach od dokonania ostatniego wpisu... Mrożek wyjechał z Polski w 1963 roku i mieszkał kolejno we Włoszech, Francji, Niemczech i Meksyku. Do Polski powrócił w 1996 roku. W 2003 roku, po przejściu choroby, której rezultatem była utrata zdolności mowy, miał sen, w którym poznał swoje nowe imię i nazwisko zarazem "Baltazar". Tak zatytułował też swoją autobiografię, napisaną w ramach terapii. W 2008 roku przeprowadził się do Nicei. W Polsce jako dramaturg zadebiutował sztuką "Policja". Od 1962 rozpoczęła się jego kariera międzynarodowa. O twórczości i życiu Mrożka opowiadają żona Susana Osario Mrożek, polscy i zagraniczni pisarze, reżyserzy, aktorzy, krytycy (m. in. Ludwik Flaszen, Maciej Englert, Antoni Libera, Piotr Adamczyk, Georges Werler, prof. Anton Maria Raffo, prof. Pierro Marchesiani, Michaił Mokiejew, Torsten Bauer, Wiaczesław Ziła), a także sam bohater filmu Sławomir Mrożek. 29 czerwca 2010 roku Sławomir Mrożek ukończył 80 lat. Ekipa Telewizji Polskiej jako jedyna uczestniczyła w urodzinowym kameralnym spotkaniu w gronie bliskich znajomych i przyjaciół Sławomira Mrożka, które odbyło się w czerwcu w Nicei. 12:35 WENEZUELA W CIENIU CHAVEZA (VENEZUELA: THE CHAVISTA REVOLUTION IN THE LAND OF OIL / VENEZUELA: L'OMBRE DE CHAVEZ) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2020 Reżyseria: Laurence Debray Film dokumentalny o Wenezueli. Odkąd do władzy w tym kraju doszedł Hugo Chavez w 1999 roku, obserwuje się tutaj spore zamieszanie. Komentatorzy postrzegają ten kraj jako model i antymodel. Propaganda Chaveza uwodzi wielu, ale i wielu zraża, co powoduje bunt. Jak wygląda chavizm określany jako lewicowy nurt polityczny, pochodzący od nazwiska prezydenta Chaveza? Czy to autokratyczne przywództwo? Po 20 latach reżimu komentatorzy i dziennikarze postanowili ocenić te rządy, pojechali do Wenezueli, aby zobaczyć efekty rewolucji, sytuację ekonomiczną, wojskową i polityczną tego kraju. W historii ludzkości trudno o podobny przykład kraju, który bez żadnej wojny czy innego kataklizmu, zubożał do tego stopnia, że 94% jego obywateli żyje w nędzy. A był to najbogatszy kraj Ameryki Południowej. Gdyby sytuacja była normalna, dochód narodowy Wenezueli sięgałby 700 miliardów dolarów. Teraz wynosi 100 miliardów. Nie wybrano Chaveza, żeby rządził przez 5 lat, lecz po to, by zmienił historię. W Wenezueli panuje przekonanie, że historię zmieniają wojskowi, nie cywile. Chavez miał wskrzesić to marzenie. Był silnym mężczyzną w mundurze i na koniu, który miał zaprowadzić porządek i przywrócić majątki, które ktoś nam odebrał. Film zawiera wywiady z Wenezuelczykami. To próba zrozumienia zjawiska chavizmu, określanego jako socjalizm XXI wieku. 13:40 SIŁA NATURY - ODC. 1 PREKURSORZY (WILD WORKERS PRIME MOVERS 1/3) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Jeremy Hogarth Seria o najbardziej pracowitych stworzeniach świata. Każdego dnia, gdy idziemy do pracy, aby spędzić kolejny dzień w biurze lub gdziekolwiek prowadzi nas nasza działalność, niewielu, jeśli w ogóle, myśli o miliardach dzikich robotników, którzy dzień po dniu trudzą się, aby utrzymać naszą planetę w dobrym stanie. Jednak bez ogromnych stad, które pasą się na otwartych łąkach, niezliczonych armii mrówek i termitów, niewidzialnych i cichych kopaczy, którzy pomagają utrzymać żyzne gleby, nasz świat byłby innym miejscem. Dzicy robotnicy pracują w oceanach, a także w lasach i na równinach - właściwie wszędzie. W trzech wciągających odcinkach seria opowiada historie o tym, jak nasz świat jest kształtowany i zorganizowany, często bez naszej wiedzy. Odc. 1 - Prekursorzy. Wielkie równiny. Zajmują jedną czwartą powierzchni lądów. Porastają je pożywne trawy, którymi żywią się największe stada. Trawy Ameryki Północnej osiągnęły obecny kształt za sprawą potężnych stad pasących się tu przez tysiące lat. Bez bizonów prerie by nie istniały. Dorosły bizon waży nawet tonę, a stado spożywa do 12 ton pokarmu dziennie. Sawanny afrykańskie żyją według innych zasad. Tutaj trawy i drzewa tworzą kolorową mozaikę. Oto żyrafa, chirurg drzew. Duże czy małe zwierzęta zapewniają zdrowy rozwój trawom i lasom na całym świecie. Śmierć i rozkład to elementy rytmu życia. Przemieszczające się stada dostarczają naszej glebie substancje, dzięki którym cykl życia trwa. 14:35 AMUR NAJWIĘKSZA RZEKA AZJI - AMUR. AMAZONKA AZJI. DALEKI WSCHÓD (AMUR ASIA’S AMAZON. THE FAR EAST) Serial dokumentalny, 52 min, Austria, 2015 Reżyseria: Franz Hafner, Klaus Feichtenberger Film dokumentalny o rzece Amur, jednej z najpotężniejszych na Ziemi. Powierzchnia dorzecza to prawie dwa tysiące kilometrów kwadratowych, długość rzeki wynosi 2824 km. To rzeczna granica pomiędzy Rosją a Chinami. Jedna z największych rzek świata wciąż kryje w sobie wiele tajemnic. Płynąc z głębi kontynentu azjatyckiego do Pacyfiku, rozdziela dwa supermocarstwa. Ale jej liczne dopływy łączą zróżnicowane krainy. Najrozleglejsze obszary trawiaste na Ziemi. Dziewicze lasy pełne dzikich zwierząt. Ukształtowane przez wulkany tereny o księżycowym krajobrazie. Parne wilgotne lasy. Bezkresne równiny zalewowe i dzikie tereny podmokłe. Wszystkie te środowiska zasilają jedno z najbogatszych północnych mórz, które w zamian sprowadza deszcze spadające na dorzecze o powierzchni blisko dwóch tysięcy kilometrów kwadratowych. To nie tylko rzeka, ale rozległa sieć strumieni, jezior i bagien, pełen wód krajobraz na miarę kontynentu. Nie sposób określić, gdzie kończy się rzeka, a zaczyna morze. Amur wpływa do Oceanu Spokojnego w nieustannie powtarzającym się tańcu rzeki, morza i nieba. Amur wpada do Cieśniny Tatarskiej, która łączy Morze Japońskie z Morzem Ochockim - jednym z największych łowisk na świecie. U wybrzeży skalistej zatoki słodkie wody potężnego Amuru mieszają się ze słoną wodą morską w miejscu, gdzie spotykają się oceaniczne prądy podzwrotnikowe i polarne. Powstałe w związku z tym mgły - postrach żeglarzy - wprowadzają masy wilgoci w głąb lądu. 15:35 ZNIKAJĄCA WYSPA (ANOTE'S ARK) Film dokumentalny, 53 min, Kanada, 2017 Reżyseria: Matthieu Rytz Zdjęcia: Matthieu Rytz Położone na Oceanie Spokojnym, liczące 108 000 mieszańców Kiribati może zniknąć w ciągu najbliższych dzisięcioleci. To zakorzenione w tradycji, jedno z najodleglejszych miejsc na ziemi, jest jednym z pierwszych, które musi stawić czoło istotnemu zagrożeniu naszych czasów - podniesieniu się poziomu morza. Prezydent Kiribati Anote Tong (do 2016) za wszelką cenę próbuje znaleźć sposób na ochronę kraju i swojego narodu. Szuka już bezpiecznego portu poza granicami kraju i prowadzi międzynarodowe negocjacje w tej sprawie. Pojechał do Watykanu, aby prosić papieża Franciszka o pomoc. Wystąpił z apelem do ONZ, a u boku byłego prezydenta USA Baracka Obamy brał udział w Paryżu w sesjach na temat klimatu. Przeleciał nad biegunem północnym, aby zobaczyć topniejące lodowce i przebrnął przez niezliczone wywiady z mediami, próbując przekazać światu wiadomość, że ze względu na ocieplenie klimatu i zwiększeniu poziomu mórz jego kraj wkrótce zniknie. A jeśli tak się stanie, to inne, podobnie położone kraje, czeka taki sam los. W tle aktywnej polityki Tonga młoda matka sześciorga dzieci z Kiribati o imieniu Sermara walczy o przeprowadzkę swojej rodziny do Nowej Zelandii. Okazuje się jednak, że stawką jest już nie tylko jej przetrwanie, lecz również los całego ludu Kiribati i jego liczącej 4 000 lat kultury. Film zachwyca wspaniałymi ujęciami przyrody. Reżyser jest znakomitym fotografem z Montrealu, specjalizującym się w dokumentowaniu skutków zmian klimatycznych na świecie. 16:35 LENA NA KAUKAZIE - GRUZJA - TBILISI. KUCHNIA I BAZARY Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Hanna Jewsiewicka, Konrad Zagórski, Jowita Baraniecka - Ogden Lena to dziennikarka, podróżniczka, obywatelka świata. Absolwentka dziennikarstwa na warszawskim SWPS. Autorka bloga podróżniczego "Razem Taniej". Prowadziła poranne audycje w radiu Kampus oraz telewizyjne reportaże z wydarzeń kulturalnych dla TVP. Autorka programu "Moje LA" i reportażu "To jest Birma". Wraz ze swoim chłopakiem podróżuje od 2013 roku. Byli razem w 74 krajach od Azji Południowo - Wschodniej, przez Amerykę Centralną, Bałkany czy Afrykę Północno - Zachodnią. W tej serii dokumentalnej Lena Urbańska zabierze widzów w podróż po Kaukazie - od magicznej, gruzińskiej Swanetii i jej wież, przez ormiańskie czterotysięczniki, z największym z nich, Aragacem na czele, aż po niezwykłe, futurystyczne budynki stolicy Azerbejdżanu, Baku. W każdym odcinku będzie starała się dowiedzieć, gdzie bije puls Kaukazu. Czym naprawdę żyją jego mieszkańcy, ci starzy, którzy wciąż wspominają Związek Radziecki, i ci najmłodsi, którym bliżej do Europy czy Ameryki. Będzie patrzeć, jak się bawią, jak świętują, jak pracują, jak jedzą i jak walczą. W każdym z 24 - minutowych odcinków będzie przewodnik, który poprowadzi nawet przez najbardziej skomplikowane zagadnienia. 17:05 WYBRZEŻE MORZA CZARNEGO. TURCJA (THE BLACK SEA COAST. TURKEY PRISTINE BEAUTY AND DESERTED BEACHES / DIE SCHWARZMEERKÜSTE) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Steven Galling Seria dokumentalna opowiadająca o krajach położonych wokół Morza Czarnego. Morze Czarne zawsze fascynowało ludzi, o czym świadczą liczne legendy dotyczące tego regionu. Słynie z pięknych krajobrazów, a niektóre osady na jego wybrzeżu mają historię sięgającą ponad 3000 lat. Region charakteryzuje się kontrastami, które wyłoniły się z burzliwej historii, starych tradycji i euforycznej atmosfery. Wzdłuż słynnego wybrzeża - europejskiego na północy, azjatyckiego na południu - leży sześć sąsiednich krajów, które nie mogłyby się bardziej od siebie różnić: Turcja, Rosja, Gruzja, Ukraina, Rumunia i Bułgaria. Film dokładnie bada te fascynujące regiony, odkrywa ich piękno i podsumowuje wartości, wyzwania i nadzieje, które kształtują życie ludzi z tego w dużej mierze nieznanego zakątka ziemi. Ten odcinek poświęcony jest Turcji. Wśród krajów otaczających Morze Czarne właśnie do niej należy najdłuższe wybrzeże - ma 1500 km wzdłuż Kara Deniz - czyli w języku tureckim - morza śródlądowego. To północne wybrzeże Morza Czarnego. Rybołówstwo jest jedną z podstaw w regionie. Żyzne ziemie natomiast idealnie się nadają do uprawy herbaty, orzechów laskowych i tytoniu. Trabzon jest jednym z najważniejszych ośrodków handlowych w tym regionie. Z populacją 250 tysięcy mieszkańców - to jeden z największych portów tureckich na Morzu Czarnym. Blisko 99 % populacji tureckiej to wyznawcy Islamu. Turcja ma oficjalny rozdział państwa od kościoła od 1928. W Trabzon to głównie wyznawcy dobrej piłki nożnej. Miejscowa drużyna Trabzonspor jest znana na świecie. Piłka nożna jest ulubionym sportem w Turcji. Duże kluby inwestują wielkie pieniądze w trening kolejnego pokolenia. Turcja jest jednym z największych producentów herbaty na świecie. Jednak poza Turcją mało osób o tym wie, bo prawie całą produkcję wypija się w kraju i niewiele zostaje na eksport. Ostatnio większość hodowców przestawiło się na uprawę organiczną. 18:05 ELVIS I DZIEWCZYNA Z WIEDNIA (ELVIS AND THE GIRL FROM VIENNA) Film dokumentalny, 55 min, Austria, 2017 Reżyseria: Kurt Langbein W 1956 roku rozpoczęto prace nad filmem "Love Me Tender", w którym występował Elvis Presley. O gwiazdora dbał wówczas agent "Pułkownik" Tom Parker oraz sekretarka, Trude Forsher z Wiednia, którą zatrudnił. Syn tytułowej "dziewczyny z Wiednia" zabiera nas w podróż, podczas której opowiada o relacji matki z Elvisem Presleyem i prezentuje liczne, niepublikowane wcześniej, materiały archiwalne. 19:15 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - EGIPT - WOKÓŁ NILU (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W kolejnym odcinku serii podróż do Egiptu. Dotrzemy do piramid w Aleksandrii i do delty Nilu, a także do Kairu, gdzie odkryjemy wyjątkowe muzeum. Nil zaprowadzi nas do Górnego Egiptu, gdzie będziemy podziwiać niezwykłe świątynie. Przeprawimy się przez pustynię, by zanurkować w Morzu Czerwonym. 20:15 MŁODZI LEKARZE S.II - ODC. 9 SEZON 2 Telenowela dokumentalna TVP, 45 min, Polska, 2017 Reżyseria: Alina Mrowińska, Joanna Frydrych Scenariusz: Alina Mrowińska, Joanna Frydrych Agnieszka występuje na oddziale dziecięcym w podwójnej roli. Jest lekarzem i nauczycielem. W obchodzie towarzyszy jej grupa studentów, którzy zdobywają lekarskie szlify w GCZD. Agnieszka lubi uczyć i mimo nadmiaru zajęć zawsze stara się wygospodarować czas dla młodszych kolegów. Poznamy także kolejną pasję Agnieszki. Jak sama mówi, ma ryzyko we krwi, po tacie rajdowcu, więc z młodszym bratem zapamiętale lata nad powierzchnią wody na wakeboardingu. Tomek podejmuje pracę w kolejnej przychodni. By wyrzucić z siebie nagromadzone przez cały dzień emocje, trenuje Krav Magę. Michał asystuje w bardzo trudnej i spektakularnej artroskopowej operacji barku. To dla niego duże wyzwanie, w przyszłości chciałby jak najczęściej operować z użyciem artroskopu. Małgosia uczy się diagnostyki w oparciu o badania endoskopowe. Asystuje przy przeprowadzaniu gastroskopii i kolonoskopii. Bartek musi poradzić sobie z utratą szczególnego pacjenta, pana Jana, którego walce z rakiem języka kibicowaliśmy od początku serii. Marta operuje pacjenta, który złamał kręgosłup. Operacja jest tym bardziej ryzykowna, że pacjent kilka miesięcy wcześniej miał przeszczep płuc. 21:15 MŁODZI LEKARZE S.II - ODC. 10 SEZON 2 Telenowela dokumentalna TVP, 44 min, Polska, 2017 Reżyseria: Alina Mrowińska, Joanna Frydrych Scenariusz: Alina Mrowińska, Joanna Frydrych Do szpitala Agnieszki trafia kilkugodzinny noworodek z wrodzoną wadą, tzw. wytrzewieniem, czyli brakiem powłok brzusznych. Chirurdzy muszą wykazać się niezwykłymi umiejętnościami, by zoperować dziewczynkę, tak by mogła rozwijać się normalnie. Marta przyjmuje pacjentów w przyszpitalnej poradni. Pojawia się m.in. pan Damian, którego poznaliśmy kilka tygodni wcześniej, gdy towarzyszyliśmy mu w czasie operacji plastyki czaszki po wypadku motocyklowym. Michał także kontroluje postępy w rehabilitacji swoich pacjentów po operacji zerwanych ścięgien Achillesa. Przy okazji zbiera materiały do swojej pracy doktorskiej. Towarzyszymy także Bartkowi w czasie niezwykłej akcji "Dodaj koloru", w ramach której jako wolontariusz maluje wraz z rodziną i kolegami z Centrum Onkologii. Tomek realizuje swoje marzenie. Dostaje posadę w przychodni w maleńkiej wsi Irządze i wprowadza się do mieszkania służbowego piętro wyżej. Czy realizacja tego marzenia go uszczęśliwi? Ostatnie spotkanie bohaterów. Z jakimi refleksjami kończą przygodę z serialem? 22:15 WINO I WOJNA (WINE AND WAR) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Mark Johnston, Mark Ryan Film dokumentalny o Libanie, który został zdewastowany przez konflikt, ale mimo to pozostał domem tradycji winiarskiej, która trwa od tysięcy lat. Wino nie dba o wojnę. Drożdże pracują także, kiedy ludzie walczą. Film opowiada historię tej starożytnej tradycji, utrzymywanej przy życiu wbrew wszelkim przeciwnościom. Pokaże złożone świadectwo odwagi narodu libańskiego w obliczu przeciwności losu oraz historię narodu, który wychował mistrzów winiarzy, którzy przez tysiące lat wykonywali swoją pracę, również w czasie wojny, głodu, okupacji i rozmaitych zawirowań politycznych. Co ciekawe, parę lat temu, w pobliżu Aszkelonu znaleziono dwa wraki statków. Wypełnione amforami z siódmego wieku. Z winem. Amfory były fenickie. Podejrzewa się, że kupcy wieźli wino stąd do Egiptu i się rozbili. Nadzwyczajne znalezisko. Musimy odkryć, zbadać stanowiska archeologiczne w Libanie. Od początku wojny w 1975 roku nie prowadzono normalnych wykopalisk. Myślimy, że wino to produkt. Nie. Wino to życie. A ponieważ nie możemy zapanować nad życiem, nie wyobrażajmy sobie, że zapanujemy nad winem. Jest nadzwyczajnym nauczycielem. Dzięki niemu ludzie rozmawiają, a kiedy rozmawiają, godzą się. Nie idą na wojnę. 23:20 WETERYNARZE Z SERCEM - /37/ Reality show, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Zapraszamy do Lublina, gdzie znajduje się pierwsze w Polsce schronisko dla zwierząt egzotycznych, będące jednocześnie centrum rehabilitacji gadów i płazów oraz ośrodkiem edukacyjnym. To tutaj, w Lubelskim Egzotarium, znalazły schronienie m.in. agama brodata, legwan zielony, pająk ptasznik i dwa pytony. Odwiedzimy też gminę Mirosławiec, gdzie w Dzikiej Zagrodzie, stworzonej przez Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze, realizowany jest imponujący projekt - powrót rysia do lasów północno - zachodniej Polski. Czy po trzystu pięćdziesięciu latach uda się tu odtworzyć ten gatunek ssaka drapieżnego z rodziny kotowatych? Bo ryś, jak to kot, własnymi ścieżkami chadza. 23:50 AMBICJE PO POLSKU Reportaż, 32 min, Polska, 1971 Autor: Hanna Kloza, Andrzej Pasierski, Piotr Załuski Scenariusz: Włodzimierz Rosiński, Ignacy Rutkiewicz Zdjęcia: Jerzy Pyrkosz Jest październik 1971 roku. We wrocławskich Zakładach Elektronicznych ELWRO dobiegają końca ostatnie próby techniczne jednego z pierwszych egzemplarzy nowej maszyny cyfrowej "Odra 1325". Jest to pierwsza polska elektroniczna maszyna licząca trzeciej generacji, skonstruowana w technice układów scalonych, przygotowana technologicznie do przemysłowego montażu. W ten sposób wrocławska i zarazem polska elektronika ma szansę przekroczyć ważny próg rozwojowy, tym samym przyśpieszając kroku w pogoni za rytmem światowego przemysłu komputerowego. W niniejszym reportażu kamera telewizyjna zarejestrowała wspomniane próby techniczne, poprzedzające wprowadzenie do produkcji najmłodszego przedstawiciela komputerowej rodziny "Odra". Oprócz tego realizatorzy programu przeprowadzili wywiady z zasłużonymi pracownikami ELWRO - konstruktorami, elektronikami i matematykami w jednej osobie, tj.: z mgr. inż. Janem Markowskim, mgr. inż. Andrzejem Niżankowskim, inż. Bronisławem Piwowarem i mgr. inż. Andrzejem Zasadą. Dzięki tym rozmowom udało się m.in. przybliżyć 12 - letnią wówczas historię tego przedsiębiorstwa, przedstawić i pokrótce omówić procesy powstawania maszyn cyfrowych, a także wskazać przyczyny, które w dalszym ciągu blokują pełny rozwój przemysłu informatycznego w Polsce. Na szczęście, dzięki polskim ambicjom wybitnych konstruktorów z ELWRO, pionierów informatyki w naszym kraju, znaczną część problemów udaje się przezwyciężyć. 00:30 NOTACJE - KRZYSZTOF KASPRZYK. TAK POWSTAŁA PIOSENKA DLA CÓRKI Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2012 Autor: Zofia Kunert Krzysztof Kasprzyk - literat, nauczyciel, działacz emigracyjny. Jest autorem m.in. strajkowego utworu "Piosenka dla córki". Urodził się w 1946 r. w Quakenbrueck (Niemcy). 00:50 SAPIEHA KSIĄŻĘ BUSZU Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2005 Reżyseria: Anna Kwiatkowska, Tomasz Rudomino Scenariusz: Anna Kwiatkowska, Tomasz Rudomino Afrykańska historia Eustachego Sapiehy - znanego myśliwego, zbieracza diamentów, komentatora rajdów samochodowych "Rally Safari". Jego życie obfitowało w przygody, niezwykłe spotkania, wędrówki po afrykańskim kontynencie. Był autorem książek o polowaniach w RPA, Namibii i Kenii. Napisał także historię rodu swojej rodziny. Ojciec Sapiehy, też Eustachy, był Ministrem Spraw Zagranicznych w rządzie II Rzeczpospolitej. Podpisywał Traktat Ryski z Rosją. W czasie wojny przybył do Kenii, aby utworzyć tam obozy Czerwonego Krzyża. Syn Eustachy dotarł tam już po wojnie, był uciekinierem z obozu jenieckiego w Niemczech. Podróż po Kenii śladami Sapiehy biegnie przez krainy Masajów, Samburu, Wielki Rów Tektoniczny, jezioro Naivasha oraz Nakuru. Wypowiedzą się o nim myśliwi oraz Uhuru Kenyatta - syn pierwszego prezydenta niepodległej Kenii. Eustachy Sapieha zapisał się w historii współczesnej Afryki. Angażował się w akcje charytatywne. Na wyspie Lamu, położonej na Oceanie Indyjskim, założył szpital dla dzieci. Nienawidził turystycznych hoteli, żebraków w strojach Masajów, którzy sprzedawali turystom pamiątki, tańczyli dla nich. Mawiał, że Afryka umiera. Po 1977 roku Sapieha przestał jeździć po buszu i zamknął się w swoim domu. Nie chciał kontaktu z mediami, nie udzielał wywiadów, przestał uczestniczyć w życiu publicznym i społecznym Kenii. Umarł w 2003 roku. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TAJEMNICA KAPLICZKI (ODC. 295) Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. Tajemnica kapliczki. Kiedy w roku 1920 umilkły strzały polskich pułków przepędzających bolszewików na wschód, mieszkańcy mazowieckiej wsi Strachówka przy trakcie ciągle noszącym ślady straszliwych zmagań postawili kapliczkę wotywną dziękując za ocalenie. Na bocznej ścianie fundamentów wmurowali tablicę dziękując w inskrypcji opatrzności. Kiedy w roku 1939 we wrześniu ponownie pojawili się tu Sowieci, zażądali usunięcia tablicy. Mieszkańcy zwlekali, a niebawem pojawili się Niemcy, którym napis nie wadził. Kapliczka przetrwała nienaruszona do lata roku 1944. Mając w pamięci niedawne doświadczenia, kiedy czołówki pancerne Armii Czerwonej zbliżały się do Strachówki, mieszkańcy tablicę z kapliczki zdjęli i zakopali. W czasach komuny woleli o sprawie milczeć. Dziś dysponujemy tylko wtórnymi przekazami, ale zdecydowani jesteśmy podjąć poszukiwania. Tymianki - Bucie. Raduta pamięci. Następnie przeniesiemy się na pogranicze Mazowsza i Podlasia, by pokazać jak wspaniałe owoce przynieść może pamięć lokalna. Maleńka wioska Tymianki - Bucie zaimponowała nam patriotyczna energią. Tu, gdzie spoczywa dwóch nieznanych żołnierzy Wojska Polskiego, poległych w obronie ojczyzny w sierpniu w 1920 roku, powstało niezwykłe miejsce pamięci. Historia łatwo dostępna. Dosyć uporczywie drążymy temat, który roboczo nazywamy powstańcza bitwa o szyny. W momencie wybuchu powstania styczniowego nowo wybudowana linia Petersburg - Warszawa dla Rosjan oznaczało możliwość przerzutu wielkich mas wojska, a dla kierownictwa powstania narastające, śmiertelne zagrożenie. I zawsze pragnęliśmy, by podróżny, czekający na dworcu w Łochowie choć na chwilę myślą odpłynął w tamten czas. Miejsce straceń. Kolejne miejsce pamięci powstańców styczniowych. Metalowy krzyż na skrzyżowaniu trzech dróg w Skarżynie, w gminie Czerwin. Według ustnych przekazów w 1863 roku stała tu szubienica i przywożono tu ujętych powstańców na stracenie. Mieszkańcy nazywali owo miejsce bożą męką. 02:15 IDEALNE MIASTO AUSCHWITZ Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2016 Reżyseria: Grażyna Czermińska, Bogdan Czermiński Scenariusz: Grażyna Czermińska Zdjęcia: Radosław Czermiński, Grażyna Czermińska Film o zupełnie nieznanej historii Oświęcimia, który według starych, niemieckich map z okresu II wojny światowej, odnalezionych po kilkudziesięciu latach, miał być wzorcowym idealnym nazistowskim miastem, bastionem niemczyzny na Wschodzie. Dzięki tym mapom i dołączonym do nich zapiskom i rysunkom możemy wyobrazić sobie, jak miał wyglądać i funkcjonować Oświęcim, po wygranej przez nazistów wojnie. Zachowały się także fragmenty makiety przyszłego Oświęcimia. Co ciekawe, budowa "wzorcowego miasta Auschwitz" była jednym z priorytetowych zadań III Rzeszy. Jak ogromnych rozmiarów miało być to przedsięwzięcie, pokazują plany budynków samych tylko instytucji publicznych. Planowano wybudowanie 1600 tzw. mieszkań ludowych, czyli domków jednorodzinnych, z mediami, garażami i ogródkami. Miasto miało wręcz tonąć w zieleni. Przewidziano budowę 12 szkół, 6 przedszkoli, 20 placów zabaw, kilka stadionów z basenami pływackimi i boiskami sportowymi. Punktem centralnym miasta miał być stary Auschwitz z siedzibami władz, bankami, sklepami i rynkiem. W nowych centrach miejskich miały powstać monumentalne budowle partyjne, specjalne ulice do defilad czy place apelowe do partyjnych zgromadzeń. Docelowo w Oświęcimiu miało zamieszkać 80 tys. Niemców. Wiosną 1941 roku wraz z utworzeniem w Oświęcimiu zakładów koncernu I. G. Farben, miasto uzyskało specjalny status w polityce zasiedlania i stało się wzorem wschodniego osadnictwa. Budownictwo mieszkaniowe i poprawa infrastruktury uważane były przez dyrekcję I. G. Farben za najważniejsze warunki wypełnienia narodowo - socjalistycznego zadania, ale tak naprawdę chodziło o sprowadzenie do Oświęcimia odpowiedniej liczby siły fachowej ze Starej Rzeszy i stworzenie takich warunków, aby po wygranej wojnie pracownicy ci nie chcieli wracać. Rezerwuarem taniej siły roboczej miał być istniejący tu obóz koncentracyjny. 03:05 MILCZĄCE POKOLENIE Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Reżyseria: Paweł Domański Scenariusz: Paweł Domański Zdjęcia: Marcin Majerski Film dokumentalny o powojennych losach żołnierzy Armii Krajowej i podziemia niepodległościowego. Udajemy się w podróż wraz z wnukiem Danuty Szyksznian - Ossowskiej, łączniczki Okręgu Wileńskiego AK do miejsc, w których była więziona i torturowana. O swoich przeżyciach nie mogła opowiadać aż do upadku komunizmu. Film o przywracaniu pamięci o Żołnierzach Niezłomnych.