TVP Historia Wtorek, 25.07.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 25 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1917 - wyrok na Matę Hari; 1968 - "2001: Odyseja Kosmiczna" Stanleya Kubricka weszła na ekrany kin; 1969 - zmarł Witold Gombrowicz; 1981 - marsz głodowy w Kutnie; 07:10 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 10 WITAJCIE W DOMU. ROK 1921/22 Serial historyczny, 82 min, Polska, 1982 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Tomasz Zaliwski, Ewa Ziętek, Jerzy Trela, Jan Frycz, Teresa Lipowska, Czesław Stopka, Andrzej Wojaczek, Lidia Bienias, Tadeusz Szaniecki, Zbigniew Buczkowski, Janusz Szydłowski, Zbigniew Bielski, Józef Nalberczak, Andrzej Chrzanowski Lato 1921 roku. Trzecie Powstanie Śląskie zbiera coraz krwawsze żniwo. Mimo to Polacy nie rezygnują i wciąż nękają niemieckie bojówki, nieco zaskoczone uporem i zaciekłością swoich przeciwników. Rodzina Pasterników zaangażowała się w walkę. Henryk bierze nawet udział w pracach Grupy Wschód. Wojciech Korfanty, nie konsultując się z wojskowymi, niespodziewanie zawiesza działania zbrojne i rozpoczyna ofensywę dyplomatyczną. Wyniki jego zabiegów przynoszą bardzo korzystne dla powstańców rezultaty. Decyzją Międzysojuszniczej Komisji część Górnego Śląska zostaje przyznana Polsce. Nadchodzi 20 czerwca 1922 roku. Polskie oddziały wchodzą na Górny Śląsk. Wśród żołnierzy są Pasternikowie. 08:45 HISTORIA POLSKI - CHŁANIÓW 44 Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tadeusz Doroszuk, Malgorzata Orłowska Scenariusz: Tadeusz Doroszuk, Małgorzata Orłowska Zdjęcia: Tomasz Smyk, Wojciech Pacewicz Paradokument, który jest opowieścią o pacyfikacji Chłaniowa, dokonanej 23 lipca 1944 r. przez Ukraiński Legion Samoobrony. W pacyfikacji brali udział ukraińscy rezuni, mordując 45 mieszkańców wsi. Masakra ta odbiła się szerokim echem w regionie. ULS na swoim koncie miał już udział w podobnych zbrodniach na terenie Wołynia oraz powiatu hrubieszowskiego. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - RADZIECKA BOMBA A CZ. 3 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 1993 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczny magazyn popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Trzeci program z cyklu poświęconego pracom nad radziecką bronią atomową. 10:20 SENSACJE XX WIEKU - SZPIEG ŚWIATA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1997 Autor: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Marek Maruszewski Prezydent Dwight David Eisenhower, pozbawiony możliwości uzyskiwania informacji z ZSRR, gdyż nie istniała tam amerykańska siatka szpiegowska, postawił na wywiad elektroniczny. Na jego polecenie skonstruowano samolot szpiegowski U - 2, który dostarczył Amerykanom wiele bezcennych materiałów nt. dyslokacji i wielkości radzieckich sił nuklearnych, tempa zbrojeń itp. 10:45 STADION ŚLĄSKI. W KOTLE CZAROWNIC Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Muzyczuk Scenariusz: Michał Muzyczuk Prowadzący: Jacek Laskowski, Paweł Czado Zdjęcia: Tomasz Węgrzyński Film dokumentalny wyprodukowany z okazji ponownego otwarcia Stadionu Śląskiego. To doskonała okazja na przypomnienie najgłośniejszych momentów z przebogatej historii tego obiektu. Został ukończony latem 1956 r. Reprezentacja Polski rozegrała na Stadionie Śląskim 55 meczów, w których padły 143 gole. Stadion był też największą areną żużlową na świecie. Rozegrano na nim 7 razy finały MŚ. Rekord frekwencji to 120 tysięcy widzów. Wśród wielu meczów piłkarskich, zawodów żużlowych, mityngów lekkoatletycznych oraz imprez muzycznych kilka zapisało się na stałe w historii Polski i pozostało we wspomnieniach Polaków. Stadion gościł już m.in. zespoły Iron Maiden, The Rolling Stones, AC/DC, Metallica. W filmowym materiale nie sposób zawrzeć wszystkich najlepszych chwil ponad 60 - letniego stadionu, ale po przyjęciu odpowiedniego klucza merytorycznego, możemy przynajmniej postarać się nie pominąć niczego istotnego. Jaki obraz Stadionu Śląskiego będzie wyłaniał się z filmu? Obraz miejsca absolutnie wyjątkowego i niepowtarzalnego, z którym nie da się porównać areny z żadnego innego miasta w Polsce. Z jednej strony wielkie momenty polskiego sportu i kultury, z drugiej kluczowe chwile determinujące nieodłączny śląski sznyt kotła czarownic. Widz po obejrzeniu filmu powinien stwierdzić, że obiekt o takiej historii i z taką swoistą mocą nie może nie istnieć na mapie Polski. 11:45 WĘDROWIEC POLSKI - ZIEMIA ŁOWICKA Cykl reportaży, 26 min, Polska, 2023 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Prowadzący: Krzysztof Koehler Tym razem Wędrowiec dociera do ziemi łowickiej. Zwiedzanie zaczyna od Łowickiego Parku Etnograficznego w Maurzycach, gdzie znajdują się zabytki architektury z terenu dawnego Księstwa Łowickiego. Dowiadujemy się dlaczego chałupy były malowane na niebiesko, co wyróżnia stroje łowickie i wycinanki łowickie. Cykl programów, którego celem jest przybliżenie historii, tradycji, kultury różnych regionów Polski. Prowadzącym ten niekonwencjonalny kulturalny przewodnik po Polsce jest poeta, literaturoznawca i krytyk literacki Krzysztof Koehler. 12:15 BIAŁA WIZYTÓWKA - ODC. 1 SZYB NAD LASEM (ODC. 1 SZYB NAD LASEM) Serial historyczno - obyczajowy, 53 min, Polska 1986 Scenariusz i reżyseria: Filip Bajon Zdjęcia: Piotr Sobociński Muzyka: Jerzy Satanowski Aktorzy: Jan Nowicki, Maria Gładkowska, Olgierd Łukaszewicz, Rolf Hopp, Alfred Struwa, Zygmunt Bielawski, Jerzy Binczycki, Mirosława Marcheluk, Jerzy Trela, Rafał Wieczyński, Rafał Zwierz, Adam Kamień, Mieczysław Całka, Jan Jankowski, Wiktor Sadecki, Andrzej Buszewicz, Wojciech Wysocki, Aleksander Fogiel, Jerzy Cnota i inni Historia, polityka, skandale obyczajowe, znakomite aktorstwo i świetna realizacja - tak najkrócej określiła recenzentka "Białą wizytówkę", zrealizowaną z epickim rozmachem serialową wersję "Magnata", filmu również wysoko ocenionego przez krytykę. Zarówno kinowa, jak i telewizyjna opowieść o życiu magnackiej rodziny von Teussów (mającej swój pierwowzór w autentycznym rodzie von Plessów), daje niestereotypowy obraz polsko - niemieckiego pogranicza. Serial przywołuje wydarzenia z lat 1900 - 1935 - od panowania cesarza Wilhelma II, poprzez I wojnę światową, narodziny Niepodległej, powstania śląskie, aż po coraz bardziej burzliwy okres narastania fali faszyzmu. Miejscem akcji jest głównie pałac książąt pszczyńskich, gdzie rezyduje ostatni wielki potomek rodu von Teussów. Książę Hans Friedrich żeni się z piękną Angielką, księżną Daisy, ma z nią trzech synów. Ich losy, wybór krańcowo odmiennych dróg życiowych i nawet różnych narodowości, są odzwierciedleniem ogromnie skomplikowanych wzajemnych relacji między żywiołem polskim a niemieckim na terenach pogranicza. Księżna Daisy, skoligacona z najznakomitszymi rodami europejskimi, budzi powszechny zachwyt w kręgach arystokracji. Oczarowany jej urodą cesarz Wilhelm II nadaje jej małżonkowi tytuł Wielkiego Łowczego. Księżna Daisy spędza noc z cesarzem. 13:35 ŻYCIE UKRYTE W JEZIORZE - JEZIORO SZKODERSKIE. BAŁKAŃSKI SKARB. S. 2. ODC. 2/5 (THE SECRET LIFE OF LAKES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Alexis De Favitesk Jeziora naszej planety stanowią ogromny i cenny rezerwuar słodkiej wody, z którego ludzkość czerpała przez dziesiątki tysięcy lat. Na ich powstanie wpłynęły warunki klimatyczne i zjawiska geologiczne. Istnieją, dzięki zachowaniu stanu równowagi pomiędzy zasobami wody, które do nich wpływają, a odpływem ich wód do rzek. Chociaż wszystkie jeziora mogą wydawać się podobne, są jednak niezwykle różnorodne. Niektóre są tak głębokie jak oceany. Inne można przekroczyć niemal suchą stopą. Jedne jeziora są niezmienne, podczas gdy inne przychodzą i odchodzą wraz z porami roku. Wszystkie mają jednak wspólną cechę: są domem dla bogatych i różnorodnych form życia w ich głębinach i na ich brzegach. 14:35 ŻYCIE UKRYTE W JEZIORZE - JEZIORO NATRON WYSTAWIA ŻYCIE NA PRÓBĘ. S. 2. ODC. 3/5 (THE SECRET LIFE OF LAKES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Alexis de Favitsk Jeziora naszej planety stanowią ogromny i cenny rezerwuar słodkiej wody, z którego ludzkość czerpała przez dziesiątki tysięcy lat. Na ich powstanie wpłynęły warunki klimatyczne i zjawiska geologiczne. Istnieją dzięki zachowaniu stanu równowagi pomiędzy zasobami wody, które do nich wpływają, a odpływem ich wód do rzek. Chociaż wszystkie jeziora mogą wydawać się podobne, są jednak niezwykle różnorodne. Niektóre są tak głębokie jak oceany. Inne można przekroczyć niemal suchą stopą. Jedne jeziora są niezmienne, podczas gdy inne przychodzą i odchodzą wraz z porami roku. Wszystkie mają jednak wspólną cechę: są domem dla bogatych i różnorodnych form życia w ich głębinach i na ich brzegach. 15:30 CZY PANI MNIE SŁYSZY? Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Krótka-Żmijewska Scenariusz: Agnieszka Krótka-Żmijewska Profesor Henryk Skarżyński, światowej sławy otolaryngolog. Z jednej strony pedantyczny, skupiony na pracy, wybitny mikrochirurg, z drugiej wrażliwy poeta, rzeźbiarz, wnikliwy obserwator ludzkiej natury. Wydawałoby się, że niemożliwe połączenie. Ale przecież mówi się, że ludzie genialni zawsze są trochę inni, a on jest geniuszem. Jego życiorys to gotowy scenariusz na film. Film o pisarzu, poecie, stolarzu, o rozkochanym w muzyce pasjonacie historii i wreszcie o humaniście, który żyje dzięki swoim pasjom i dla nich. Ten film to historia opowiedziana emocjami pacjentów, którzy zatopieni w ciszy stracili już nadzieję, potem po raz pierwszy słyszą otaczające ich dźwięki, wreszcie płaczą ze szczęścia, bo usłyszeli brzmienie własnego głosu. I kiedy już wydaje się, że nic bardziej nie może nas poruszyć, zaczynają wyłaniać się wyjątkowo mocno skrywane emocje samego bohatera. Profesor Henryk Skarżyński rusza w podróż do samego siebie, podróż przez wzruszenia, radości, szokujące odkrycia i łzy. 16:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - CZWARTY BATALION - GRANICA TO MY! Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Czwarty batalion - Granica to my!" Zainicjowane pamiętnikiem por. rezerwy Zygmunta Staszica, żołnierza 4. batalionu 31. pułku Strzelców Kaniowskich badania na terenie wrześniowych walk tej formacji z niemiecką X Dywizją pod Sieradzem w dniu 4 września 1939 roku. Przy okazji badacze odnajdują zakopane XVII - wieczne monety. Autorski program Adama Sikorskiego, przypominający postacie i miejsca, które odegrały znaczącą rolę w historii Polski. 17:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 11 U PASTERNIKÓW WESELE. ROK 1926 Serial historyczny, 74 min, Polska, 1986 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Tomasz Zaliwski, Ewa Ziętek, Eugeniusz Kujawski, Jan Frycz, Teresa Lipowska, Czesław Stopka, Grażyna Barszczewska, Tadeusz Szaniecki, Krzysztof Stroiński, Dorota Pomykała Nadchodzi rok 1926. Po ukończeniu studiów w Krakowie Henryk wraca do rodzinnych Katowic. Tu znajduje pracę w biurze wojewody Michała Grażyńskiego. Młody Pasternik przywozi ze sobą Wandę - swą towarzyszkę życia, która zostaje bardzo serdecznie przyjęta przez pozostałą część rodziny. Pasternikowie z trudem wiążą koniec z końcem. Niestety, praca w kopalni, choć ciężka, nie przynosi wysokich dochodów. Najwięcej powodów do narzekań ma Robert. Jego zarobki ciągle maleją, a potrzeby rodziny rosną. Poprawę sytuacji może przynieść wstąpienie w szeregi volksbundu. Namawia go do tego Jerzy, namawia majster. Robert wciąż się waha. 18:25 ARSENAŁ. MAGAZYN MILITARNO - HISTORYCZNY - BŁĘKITNA ARMIA - RENAULT FT Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski, Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki Scenariusz: Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki, Jerzy Grabowski Prowadzący: Przemysław Predygier Lektor: Jacek Sobieszczański Zdjęcia: Maciej Brola, Rafał Biernacki Błękitna Armia - Renault FT. Wiosną 1919 roku sformowany został Pierwszy Pułk Czołgów. Pierwsza w dziejach Polski jednostka pancerna, wyposażona we francuskie czołgi FT wchodziła w skład tzw. Błękitnej Armii. Gdy w 1919 roku armia gen. Hallera przybyła do odradzającego się państwa polskiego, z dnia na dzień staliśmy się czwartą potęgą pancerną świata, a polskie czołgi odegrały ważną rolę w wojnie polsko - bolszewickiej. W programie poznamy historię pułku i możliwości wiernej repliki czołgu FT. 19:00 HISTORIA POLSKI - RÓŻA I JAN Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2012 Reżyseria: Hanna Etemadi Scenariusz: Hanna Etemadi Lektor: Danuta Stachyra Muzyka: Joanna Fidos Druga część filmu dokumentalnego "Dzieci Zamojszczyzny". W tym dokumencie chcemy szczególnie przypomnieć Różę Zamoyską i Jan Zamoyskiego. Film jest kontynuacją zrealizowanego przez tę samą reżyserkę Hannę Zofię Etemadi - filmu dokumentalnego "Dzieci Zamojszczyzny", który powstał w roku 1999 r. Kanwą filmu jest archiwalny, niepublikowany dotąd wywiad z ordynatem Janem Zamoyskim, który uzupełniają wspomnienia dzieci Zamojszczyzny żyjących i pamiętających II etap akcji wysiedleńczej w Zamościu latem 1943 r. Działalność ostatniego ordynata ordynacji Zamoyskiej - Jana Zamoyskiego i jego małżonki Róży w czasie II wojny światowej wymaga przypomnienia i godnego zaprezentowania. Podczas pacyfikacji Zamojszczyzny Jan Zamoyski wraz z żoną Różą, córką Andrzeja i ks. Wandy Czetwertyńskiej, uratowali z hitlerowskiego obozu w Zwierzyńcu 460 zabranych matkom dzieci. W ciągu sześciu tygodni Róża Zamoyska zdołała przekazać do obozu 95 tysięcy porcji zupy, 6 tysięcy litrów mleka dla dzieci, 12 500 kg chleba. To na skutek próśb żony, ordynat zdecydował się na niebezpieczne rozmowy z lubelskim gestapo oraz szefem policji i SS Odilo Globocnikiem, uzyskując to, co było wprost niewiarygodne - zezwolenie na odebranie małych dzieci z obozu. Ordynat załatwiał sprawy, gromadził fundusze na prowadzenie ochronki i szpitala dla dzieci. Róża była duszą wszystkiego na miejscu. Zgromadziła pielęgniarki - ochotniczki, osobiście przyjmowała dzieci z obozu, czuwała nad ich odwiezieniem, opatrzeniem i leczeniem. Film "Róża i Jan" powstał w związku z 70. rocznicą wysiedleń na Zamojszczyźnie. Jego realizacja ma przyczynić się do upowszechnienia wiedzy na temat wydarzeń związanych z wysiedleniami na Zamojszczyźnie oraz przywrócić pamięć o wielkich czynach wielkich Polaków Róży i Jana, ich ofiarności i odwadze. 22:10 CO MI ZROBISZ, JAK MNIE ZŁAPIESZ Komedia, 100 min, Polska, 1978 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Stanisław Tym Zdjęcia: Jan Laskowski Muzyka: Jerzy Derfel Aktorzy: Krzysztof Kowalewski, Bronisław Pawlik, Stanisław Tym, Ewa Wiśniewska, Ewa Ziętek, Andrzej Fedorowicz, Stefan Friedmann, Zofia Merle, Tadeusz Pluciński, Józef Nalberczak, Jerzy Duszyński, Janusz Gajos, Damian Damięcki, Kazimierz Kaczor, Zdzisław Maklakiewicz i inni "Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz?" jest znakomitą próbką stylu Stanisława Barei. Film ten, co rzadko zdarzało się za życia twórcy "Misia", został znakomicie przyjęty nie tylko przez widownię, ale i krytykę. Wybrzydzano wprawdzie trochę na niespójność intrygi oraz sporadycznie niewybredny dowcip, zarzuty te ginęły jednak w morzu pochwał. Najwięcej komplementów zebrali autorzy scenariusza oraz znakomici aktorzy: Krzysztof Kowalewski, Bronisław Pawlik, Ewa Wiśniewska, Stanisław Tym. Dostrzeżono także odwagę reżysera, który ostrze swej satyry skierował bezceremonialnie w środowisko decydentów, na co ówczesna cenzura była szczególnie uczulona. Mimo że Bareja nie zostawił suchej nitki na peerelowskim establishmencie, "Co mi zrobisz..." dostał pozwolenie na rozpowszechnianie. Dzięki temu widzowie mogli go oglądać niemal równolegle z "Człowiekiem z marmuru", "Wodzirejem" czy "Bez znieczulenia" - utworami serio mówiącymi o świecie bezlitośnie wyszydzonym przez Bareję. Akcja "Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz?" toczy się w drugiej połowie lat siedemdziesiątych. Dyrektor Krzakoski jedzie w służbową delegację do Paryża. W ambasadzie poznaje apetyczną Danusię i spędza z nią noc. Nie wie, że dziewczyna jest córką partyjnego prominenta. Mija kilka miesięcy. Pewnego dnia Danusia składa wizytę w gabinecie Krzakoskiego. Bez ogródek oznajmia skonfundowanemu dyrektorowi, że jest z nim w ciąży. Mężczyzna czym prędzej zawozi ją do znajomego ginekologa. Ten jednak uświadamia Krzakoskiemu, z kim miał romans. Dyrektorowi niczego więcej nie trzeba. Jego przedsiębiorstwo ma się kiepsko, dalsza kariera wisi na włosku. Krzakoski postanawia niezwłocznie rozwieść się z żoną, poślubić Danusię i w ten sposób uratować własny stołek. Od pomysłu do realizacji wszakże droga daleka i niełatwa. 23:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - STO METRÓW I WOLNOŚĆ Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Sto metrów i wolność! W tym wydaniu o kulisach ucieczki jeńców francuskich ze stalagu w Gross Born (Borne Sulimowo). 00:35 SENSACJE XX WIEKU - RADZIECKA BOMBA A CZ. 3 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 1993 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczny magazyn popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Trzeci program z cyklu poświęconego pracom nad radziecką bronią atomową. 01:10 SENSACJE XX WIEKU - SZPIEG ŚWIATA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1997 Autor: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Marek Maruszewski Prezydent Dwight David Eisenhower, pozbawiony możliwości uzyskiwania informacji z ZSRR, gdyż nie istniała tam amerykańska siatka szpiegowska, postawił na wywiad elektroniczny. Na jego polecenie skonstruowano samolot szpiegowski U - 2, który dostarczył Amerykanom wiele bezcennych materiałów nt. dyslokacji i wielkości radzieckich sił nuklearnych, tempa zbrojeń itp. 01:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ARMIA CZERWONA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 21 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Galiński Prowadzący: Bogusław Wołoszański W tym odcinku historia Armii Czerwonej (w okresie od 1939 do końca 1941 roku).