TVP Historia Piątek, 28.07.2023 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 28 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1586 - pierwsze ziemniaki przywieziono do Europy; 1750 - zmarł Jan Sebastian Bach; 1998 - zmarł Zbigniew Herbert; 07:10 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 13 NIESPOKOJNA GRANICA. ROK 1939 Serial historyczny, 75 min, Polska, 1986 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Piotr Skiba, Zbigniew Zaniewski, Daniel Kozakiewicz, Krzysztof Stroiński, Jacek Milczanowski, Michał Juszczakiewicz, Grzegorz Forysiak, Tomasz Zaliwski, Czesław Stopka, Jan Frycz, Ewa Ziętek, Teresa Lipowska, Dorota Pomykała, Grażyna Barszczewska, Lidia Bienias Nadchodzi rok 1939. Bolek pracuje w fabryce maszyn górniczych, gdzie coraz śmielej poczynają sobie bojówki nazistowskie. Nawet ludowa zabawa, zorganizowana przez harcerzy z okazji święta 3 maja, staje się dla Niemców pretekstem do awantury między Polakami a prohitlerowsko nastawioną młodzieżą niemiecką. Krysia - mimo że jest narzeczoną Bolka - spotyka się też z Willim, synem Jerzego. Gustek, parający się szmuglem, pomaga nielegalnie przekraczać granicę Niemcom szerzącym dywersję. Zygmunt - młodszy syn Tomasza poznaje Wisię - pielęgniarkę ze szpitala. Między młodymi rodzi się uczucie. Tymczasem starzejący się coraz wyraźniej dziadek Stanik duże nadzieje wiąże z trzynastoletnim Zbyszkiem, ulubieńcem całej rodziny Pasterników. 08:35 HISTORIA POLSKI - DOKTOR Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2020 Reżyseria: Beata Hyży - Czołpińska Scenariusz: Beata Hyży - Czołpińska Prowadzący: Jarosław Perszko Zdjęcia: Jakub Klimaszewski Historię można pisać wielkimi literami, ale najbardziej fascynujące jest odkrywanie jej w losach zdawałoby się zwykłych, a przecież niezwykłych postaci, żyjących tuż obok. Jedną z nich jest Tadeusz Rakowiecki (1878 - 1965) - doktor medycyny, a jednocześnie światowej sławy astronom, krytyk literacki, lekarz wojskowy na frontach wojny rosyjsko - japońskiej, I wojny światowej i wojny z bolszewikami w 1920 r. , patriota i społecznik. Oferowano mu objęcie katedry astronomii we Lwowie na Uniwersytecie Jana Kazimierza, on jednak wybrał Hajnówkę, na skraju Puszczy Białowieskiej, liczącą 700 mieszkańców, bo twierdził, że tutaj jest bardziej potrzebny. Jego żona Pelagia towarzyszyła powstającym Legionom i była komendantką Oddziału Lubelskiego Polskiej Organizacji Wojskowej. Józef Piłsudski powierzył jej odręcznie napisany rozkaz utworzenia POW na terenie zaboru rosyjskiego, który przewiozła konno przez front do Warszawy. Przez całe życie wspierała męża w jego decyzjach. Razem działali społecznie, dla dobra tych najbardziej potrzebujących. Ich wspólną dewizą życiową było: uczciwość na pierwszym miejscu. "Moim filmem chciałabym przywrócić pamięci te, dziś nieco zapomniane osoby, bo mogą być wzorem nie tylko dla nas, ale także dla przyszłych pokoleń i zasługują na najwyższy szacunek". 10:00 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. III Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W 1962 roku świat stanął na krawędzi wojny nuklearnej. Rozmieszczenie przez ZSRR rakiet SS - 4 na Kubie zmusiło prezydenta USA do postawienia wszystkiego na jedną kartę. Z portów wyruszyły okręty blokujące wyspę, a w bazach lotniczych i nuklearnych zarządzono stan najwyższego pogotowia. Chruszczow wydał rozkaz zawrócenia statków. Decydujacy pojedynek wygrał prezydent USA, chociaż z jednej i drugiej strony był to blef. Program przedstawia mechanizm najważniejszej dla świata rozgrywki politycznej i militarnej powojennego półwiecza. 10:20 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. IV Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W 1962 roku świat stanął na krawędzi wojny nuklearnej. Rozmieszczenie przez ZSRR rakiet SS - 4 na Kubie zmusiło prezydenta USA do postawienia wszystkiego na jedną kartę. Z portów wyruszyły okręty blokujące wyspę, a w bazach lotniczych i nuklearnych zarządzono stan najwyższego pogotowia. Chruszczow wydał rozkaz zawrócenia statków. Decydujący pojedynek wygrał prezydent USA. Chociaż z jednej i z drugiej strony był to blef. Program pokazuje losy głównych bohaterów tych wydarzeń: Chruszczowa, Kennedy'ego, Castro i Pieńkowskiego po 1962 roku, pozostające w bezpośrednim związku z wydarzeniami wokół Kuby. 10:50 JEZIORO WSPOMNIEŃ Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2022 Reżyseria: Monika Meleń Scenariusz: Monika Meleń, Robert Sowicki Film przypomina burzliwe dzieje zapory na Jeziorze Czorsztyńskim, czyli między innymi fale protestów przeciwko jej budowie, jakie miały miejsce w 1981 czy 1982 roku. Narracja prowadzona jest przez pryzmat jednego z protestujących, który teraz próbuje rozliczyć się z przeszłością i pokazać swojej córce wady i zalety tego przedsięwzięcia. W filmie oprócz Roberta Sawickiego i jego córki występują dr Piotr Dąbrowski z rady naukowej PPN, Andrzej Szczocarz - były dyrektor PPN, ze strony zapory będzie to Tadeusz Łagosz. Bohater spotyka się także z innym uczestnikiem protestów, Jarosławem Krajniewskim. Występują także mieszkańcy tych okolic; sołtys wsi Maniowy, członkinie Koła Gospodyń Wiejskich tej wsi, oraz Marek Wojtaszek, który prowadzi stronę internetową staremaniowy.pl. W filmie przedstawiamy także punkt widzenia miejscowych przedsiębiorców; Kazimierza Wolskiego i flisaka Włodzimierza Jagiełło. Zwiedzamy też samą zaporę i rozmawiamy na temat jej funkcjonowania. Film jest próbą rozliczenia się z tamtym czasem, ale nie odpowiada jednoznacznie na pytanie, czy budowa zapory w tamtym miejscu była konieczna. Walorem filmu są zdjęcia ze zbiorów prywatnych bohaterów i materiały archiwalne z zasobów Telewizji Polskiej. Niewątpliwym atutem są przepiękne krajobrazy okolic Czorsztyna i Niedzicy, czyli jednego z najpiękniejszych rejonów Polski. 11:55 NIE TAKA PROSTA HISTORIA - PEAKY BLINDERS Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Świetlik Prowadzący: Wiktor Świetlik Kolejny odcinek poświęcimy serialowi "Peaky Blinders" i dowiemy się, ile jest w nim historycznej prawdy o brytyjskim, przestępczym półświatku z początku XX wieku. Czy żyletki w kaszkietach to fakt, czy gangsterzy zasiadali w angielskim parlamencie, oraz czy Winston Churchill miał ludzi od brudnej roboty? Sprawdźmy. 12:25 BIAŁA WIZYTÓWKA - ODC. 4 SPÓŁKA RUBERG (ODC. 4 SPÓŁKA RUBERG) Serial historyczny, obyczajowy, 53 min, Polska/Niemcy 1986 Scenariusz i reżyseria: Filip Bajon Zdjęcia: Piotr Sobociński Muzyka: Jerzy Satanowski Aktorzy: Jan Nowicki, Grażyna Szapołowska, Jan Englert, Olgierd Łukaszewicz, Bogusław Linda, Rolf Hoppe, Jacek Walter, Jerzy Trela, Zygmunt Bielawski, Henryk Bista, Jerzy Binczycki, Witold Holz, Dariusz Rybicki, Włodzimierz Musiał, Mieczysław Całka i inni Franzel z braćmi wybiera się z życzeniami świątecznymi i szampanem do górników w kopalni. Gdy wyjeżdżają na górę, zostają zatrzymani przy windzie. Franzel wini za to dyrektora Zbierskiego i wyrzuca go z pracy. Ulegając polityce Heinberga, najstarszy z braci von Teuss postanawia nawiązać kontakty i współpracę z faszystami, błyskawicznie rosnącymi w siłę. Na spotkaniu z ich przedstawicielami, Goschem i Klugem, zakłada spółkę Ruberg. W zamian za obietnicę opieki nad interesami von Teussów lokuje w niej kapitały rodziny, z których może czerpać partia faszystowska. Książę zastaje swoją żonę Marisce i syna Bolka in flagranti. Wybucha skandal, prasa ma obfity żer. Przebywający w Niemczech Franzel dowiaduje się o wszystkim podczas wiecu z udziałem Goebbelsa. Jest tak zdruzgotany tą wiadomością, że po prostu płacze z bezsilności. 14:40 JEDWABNY SZLAK - 2/3 (THE SILK ROAD) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Fascynująca opowieść o historii szlaku handlowego, który odmienił świat. A wszystko zaczęło się od jednego towaru - materiału utkanego z kokonu pewnej ćmy, z którego zaczęto szyć cesarskie szaty. Jedwabny Szlak mierzył ponad osiem tysięcy kilometrów i biegł z dawnej chińskiej stolicy przez mityczne miasta Azji Środkowej, Samarkandę i Persepolis, aż po Morze Śródziemne do bazarów Konstantynopola i do weneckich kupców. Od Aleksandra Wielkiego po Czyngis - - chana, cesarze i książęta zawsze chcieli go kontrolować. Warto było o niego walczyć. Przynosił nie tylko zyski materialne. Ludy, których ziemie przecinał, wymieniali towary, ale też idee i zdobycze techniki, od których później zależał byt Zachodniej Europy. Papier. Proch. Instrumenty muzyczne. Jedwabny Szlak przekraczał granice, umożliwiał kontakt między różnymi kulturami, ale rodził też konflikty. W drugim odcinku nasz przewodnik dr Sam Willis dociera do Azji Środkowej, w sercu Jedwabnego Szlaku, miejscu ciągłych podbojów, migracji ludów i upadku całych miast. Tej części Jedwabnego Szlaku Europa często nie dostrzegała, a być może najwięcej jej zawdzięcza. Pozna ostatnich żyjących Sogdyjczyków, którzy niegdyś handlowali od Morza Śródziemnego po Morze Chińskie. Poszuka też śladów ich kultury. Zachwyci się miastem zbudowanym przez tysiące niewolników dla jednego z największych pogromców na świecie. Odwiedzi też szkoły w miastach na Jedwabnym Szlaku, w których narodziła się współczesna matematyka i astronomia. 15:40 PADEREWSKI. CZŁOWIEK CZYNU, SUKCESU I SŁAWY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2013 Reżyseria: Wiesław Dąbrowski Scenariusz: Wiesław Dąbrowski Lektor: Dariusz Odija, Andrzej Krajewski Film dokumentalny o Ignacym Paderewskim, prezentujący życiorys genialnego Polaka, światowej sławy artysty, wielkiej muzycznej gwiazdy swoich czasów, wybitnego patrioty, męża stanu, polityka i filantropa. 17:00 BLISKO, CORAZ BLIŻEJ - ODC. 14 WAŻNE ZADANIE. ROK 1939 Serial historyczny, 70 min, Polska, 1986 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Albin Siekierski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Lidia Bienias, Tadeusz Szaniecki, Tomasz Zaliwski, Czesław Stopka, Jan Frycz, Eugeniusz Kujawski, Adrianna Biedrzyńska, Piotr Skiba Sierpień 1939 roku. Umiera Wojciech Korfanty. Niemcy planują zakłócić jego pochówek, podkładając bombę na trasie konduktu pogrzebowego. Sabotażem ma kierować Kulewik. Jednak dzięki interwencji Gustka i Bolka ich knowania spełzają na niczym. Gustek wchodzi w posiadanie listy osób, które mają być aresztowane w momencie wejścia na Śląsk Wehrmachtu. Próbuje mu przekazać polskiej organizacji niepodległościowej, lecz bez skutku. Tomasz zostaje komendantem osiedlowej samoobrony. Jego najmłodszy syn Zbyszek próbuje na własną rękę ostrzec ludzi figurujących na liście Gustka. Wybuch wojny sprawia jednak, że nie może dokończyć swojej misji. 18:25 KRÓL STRZELCÓW Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Kamiński Scenariusz: Tomasz Kamiński Zdjęcia: Sebastian Lewiński, Michał Bożek Film dokumentalny o jednym z najsłynniejszych piłkarzy międzywojennej Polski Henryku Reymanie. Karierę piłkarską w krakowskiej Wiśle i w reprezentacji Polski łączył ze służbą wojskową. Był zawodowym żołnierzem i gdy Polska odzyskała niepodległość w 1918 r. uczestniczył w walkach z Ukraińcami o Małopolskę Wschodnią i w wojnie polsko - bolszewickiej. Brał także udział w dwóch powstaniach śląskich. W czasie wojny obronnej we wrześniu 1939 r. dowodził batalionem piechoty. Po zakończeniu wojny został trenerem polskiej reprezentacji. To właśnie on poprowadził ją w sławnym meczu w Chorzowie (1957 r.), gdy Polska pokonała ZSRR po dwóch bramkach Gerarda Cieślika. 18:55 BAR NA STAWACH Reportaż, 30 min, Polska, 1976 Scenariusz: Zdzisław Wójcikiewicz Zdjęcia: Jan Popczyk Wykonawcy: Jerzy Harasymowicz, Andrusy - Zespół wokalno - muzyczny Bohaterem reportażu "Bar na Stawach" jest zwierzyniecki bard Aleksander Kobyliński Makino i członkowie jego zespołu "Andrusy". Piewca dawnego Zwierzyńca - poeta Jerzy Harasymowicz opowiada o wielkiej fascynacji folklorem miejskim dzielnicy, jak również członkami Zespołu Andrusy. Poeta w swoich wypowiedziach podkreśla autentyczność "folkloru miejskiego" dzielnicy Zwierzyniec przejawiającą się w używanym języku, zwyczajach, wykonywanych zajęciach. Emanacją tych cech typowych dla Zwierzyńca jest zespół Andrusy i jego repertuar wokalno - muzyczny. W reportażu utwory poetyckie Jerzego Harasymowicza z tomu "Bar na Stawach". 19:30 HISTORIA POLSKI - KOBOS - OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2022 Reżyseria: Magdalena Kołodziejczyk, Rafał Kołodziejczyk Scenariusz: Rafał Kołodziejczyk, Magdalena Kołodziejczyk Film przypomina sylwetkę żołnierza podziemia niepodległościowego, Stefana Kobosa, związanego z miejscowością Brzeziny Bełżeckie na Lubelszczyźnie, w powiecie tomaszowskim. Kobos zachował się w lokalnej pamięci jako bohater broniący miejscowej ludności przed napadami UPA. Od 1945 roku do aresztowania przez UB w 1956 intensywnie działał w strukturach WiN. Film zrealizowaliśmy, będąc pod wrażeniem zaangażowania, z jakim miejscowa ludność do dziś pielęgnuje pamięć o Kobosie. W Brzezinach na ścianach stodół powstały wielkie ścienne malowidła (tzw. deskale) upamiętniające działania Kobosa. Zorganizowano warsztaty rzeźbiarskie, w wyniku których na terenie wsi stanęły drewniane rzeźby Kobosa i jego współpracowników. Wyznaczono ścieżki dydaktyczne z tablicami informacyjnymi, które opisują życiorys bohatera, w planie jest izba pamięci; wieś żyje pamięcią o swoim dobroczyńcy, gromadząc niezliczoną ilość pamiątek. To film nie tylko o Kobosie, ale i o dzisiejszej lokalnej społeczności Brzezin, o pielęgnowaniu pamięci, przekazywaniu jej dzieciom i wnukom. 20:40 ŻYCIE NA GORĄCO - ODC. 5/9 - MONACHIUM Serial sensacyjny, 80 min, Polska, 1978 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Leszek Teleszyński, Maria Kowalik - Kalinowska, Mirosława Dubrawska, Wanda Majerówna, Bogdan Baer, Eugeniusz Kujawski, Eliasz Kuziemski, Wanda Koczeska, Izabella Dziarska, Leszek Herdegen W Monachium ma się odbyć proces przeciwko byłemu Hauptsturmfuhrerowi SS, a obecnie znanemu architektowi, Helmuthowi Jahnowi, oskarżonemu o wymordowanie w czasie wojny kilkutysięcznej ludności pewnego miasteczka na wschodnich krańcach Polski. Jednym ze świadectw winy Jahna są zdjęcia wykonane przez naocznego świadka zbrodni, Rolfa Emke, który był w owym czasie kierowcą szefa Jahna, Gruppenfuhrera SS Rungego. Trzeba jednak odnaleźć jeszcze negatywy lub autora zdjęć. Maj wyjeżdża do Monachium, a następnie do Bazylei w poszukiwaniu Emkego. Szef organizacji "W", doktor Gebhardt, idzie jego śladem, aby odnaleźć i unieszkodliwić Emkego i nie dopuścić w ten sposób do procesu. 00:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POWSTAŃCZY DEPOZYT Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Powstańczy depozyt. Zdarzało nam się zwozić do muzeów różne przedmioty znalezione dzięki prowadzonym przez nas poszukiwaniom. Ale prowadzić poszukiwania w muzeum będziemy po raz pierwszy. Jesteśmy na terenie zabytkowego Zespołu Zakładu I Osiedla Przemysłowego SIELPIA WIELKA. Znaleziono tu dokumenty, według których na terenie Zespołu ukryto sztucery z czasów Powstania Styczniowego. Autorski program Adama Sikorskiego, przypominający postacie i miejsca, które odegrały znaczącą rolę w historii Polski. 00:45 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. III Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W 1962 roku świat stanął na krawędzi wojny nuklearnej. Rozmieszczenie przez ZSRR rakiet SS - 4 na Kubie zmusiło prezydenta USA do postawienia wszystkiego na jedną kartę. Z portów wyruszyły okręty blokujące wyspę, a w bazach lotniczych i nuklearnych zarządzono stan najwyższego pogotowia. Chruszczow wydał rozkaz zawrócenia statków. Decydujacy pojedynek wygrał prezydent USA, chociaż z jednej i drugiej strony był to blef. Program przedstawia mechanizm najważniejszej dla świata rozgrywki politycznej i militarnej powojennego półwiecza. 01:15 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA CZ. IV Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1997 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W 1962 roku świat stanął na krawędzi wojny nuklearnej. Rozmieszczenie przez ZSRR rakiet SS - 4 na Kubie zmusiło prezydenta USA do postawienia wszystkiego na jedną kartę. Z portów wyruszyły okręty blokujące wyspę, a w bazach lotniczych i nuklearnych zarządzono stan najwyższego pogotowia. Chruszczow wydał rozkaz zawrócenia statków. Decydujący pojedynek wygrał prezydent USA. Chociaż z jednej i z drugiej strony był to blef. Program pokazuje losy głównych bohaterów tych wydarzeń: Chruszczowa, Kennedy'ego, Castro i Pieńkowskiego po 1962 roku, pozostające w bezpośrednim związku z wydarzeniami wokół Kuby. 01:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SOJUSZNICY Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony Powstaniu Warszawskiemu i 1. Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. W programie pokazano eksponaty Imperial War Museum w Duxford w Wielkiej Brytanii, wykorzystano także fragmenty filmu "Najkrótsza droga" (autor i reż. Zbigniew Jaszcz).