TVP Historia Sobota, 29.07.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 29 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1890 - zmarł Vincent van Gogh; 1958 - prezydent Dwight D. Eisenhower powołał NASA; 1978 - odbyło się spotkanie na Śnieżce przedstawicieli KOR i Karty ' 77; 1983 - zmarł Louis Bunuel; 07:10 ŻYCIE UKRYTE W JEZIORZE - LAGO GENERAL CARRERA. NIEUJARZMIONY SPLENDOR. S. 2. ODC. 5/5 (THE SECRET LIFE OF LAKES) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Alexis de Favitsk Jeziora naszej planety stanowią ogromny i cenny rezerwuar słodkiej wody, z którego ludzkość czerpała przez dziesiątki tysięcy lat. Na ich powstanie wpłynęły warunki klimatyczne i zjawiska geologiczne. Istnieją dzięki zachowaniu stanu równowagi pomiędzy zasobami wody, które do nich wpływają, a odpływem ich wód do rzek. Chociaż wszystkie jeziora mogą wydawać się podobne, są jednak niezwykle różnorodne. Niektóre są tak głębokie jak oceany. Inne można przekroczyć niemal suchą stopą. Jedne jeziora są niezmienne, podczas gdy inne przychodzą i odchodzą wraz z porami roku. Wszystkie mają jednak wspólną cechę: są domem dla bogatych i różnorodnych form życia w ich głębinach i na ich brzegach. 08:10 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 8. MOSKWA, KRYM I KARAIMI Magazyn, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski W kolejnym odcinku Łukasz Modelski ugotuje potrawy kuchni karaimskiej. Pierwszą potrawą będą kybyny - rodzaj pierogów z ciasta kruchego faszerowanych mięsem wołowo - baranim. Druga potrawa to jazma - chłodnik biały na bazie kefiru i śmietany. 09:00 STAWIAM NA TOLKA BANANA - ODC. 2/7 KARIOKA Serial dla młodych widzów, 36 min, Polska 1973 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz na podstawie własnej powieści: Adam Bahdaj Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Zdjęcia: Jacek Korcelli Aktorzy: Agata Siecińska, Henryk Gołębiewski, Andrzej Kowalewicz, Sergiusz Lech, Filip Łobodziński, Jacek Zajdler, Teofila Koronkiewicz, Lidia Korsakówna, Teresa Lipowska, Józef Nowak, Jadwiga Chojnacka, Anna Ciepielewska, Bohdan Łazuka, Teresa Szmigielówna, Bolesław Płotnicki, Gustaw Lutkiewicz i inni W bandzie Karioki następuje rozłam. Pojawia się tajemniczy Tolek Banan, za którym idzie sława uciekiniera z poprawczaka. Chłopcy z paczki ulegają mitowi "twardego faceta". W pierwszej rozgrywce o to, kto będzie szefem gangu, opowiadają się po stronie Tolka. Karioka jest dotknięta i rozgoryczona. Dowiaduje się przypadkiem, że realizatorzy poszukują kandydatki do roli w filmie. Razem z koleżanką zgłaszają się do wytwórni. 09:40 STAWIAM NA TOLKA BANANA - ODC. 3/7 JULEK Serial dla młodych widzów, 32 min, Polska 1973 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz na podstawie własnej powieści: Adam Bahdaj Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Zdjęcia: Jacek Korcelli Aktorzy: Agata Siecińska, Henryk Gołębiewski, Andrzej Kowalewicz, Sergiusz Lech, Filip Łobodziński, Jacek Zajdler, Teofila Koronkiewicz, Lidia Korsakówna, Teresa Lipowska, Józef Nowak, Jadwiga Chojnacka, Anna Ciepielewska, Bohdan Łazuka, Teresa Szmigielówna, Bolesław Płotnicki, Gustaw Lutkiewicz i inni Tolek przydziela chłopcom zadanie do wykonania. W trakcie "akcji" zaczepia ich milicja. Tolek Banan na skutek nieopatrznych słów Julka zostaje aresztowany. "Szajka" uznaje Julka za zdrajcę. Chłopak nie może się z tym pogodzić. Tymczasem wieczorem Tolek zjawia się w domu Julka. Potrzebuje pomocy. Musi gdzieś bezpiecznie przenocować. Julek znajduje mu kryjówkę. 10:25 GIGANTYCZNY WĄŻ MORSKI. SPOTKANIE Z LEGENDĄ. (GIANT SEA SERPENT, MEET THE MYTH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Bertrand Loyer Wstęgor królewski (Regalecus glesne), największa ryba kostna na świecie, znany był tylko z jednej skamieliny. Jego niezwykły rozmiar (nawet 15 metrów) i postać srebrnej wstążki zainspirowały mit morskiego węża. 12:35 TAJEMNICE WYSP BRYTYJSKICH - ODC. 1/4 (BRITAIN'S SECRET ISLANDS) Serial dokumentalny, 60 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Stewart Mcpherson Podróż dookoła Wielkiej Brytanii, połączona ze zwiedzaniem mniejszych wysp, uznających Elżbietę II za swą królową. Jest ich ponad 6 tysięcy, niektóre wielkości boiska piłkarskiego. Rejs zaczyna się w Greenwich, pierwszy przystanek to archipelag Farne, a ostatni - opancerzone wieże Maunsella u ujścia Tamizy. Brytyjczycy ostrzeliwali z nich niemieckie samoloty, sposobiące się do bombardowania Londynu. Widzowie będą mieli okazję zobaczyć: latarnie morskie, megality, ruiny opactw i średniowiecznych zamków, pamiątki po wikingach i epoce rewolucji przemysłowej, florę i faunę oraz osobliwości geologiczne i krajobrazowe. Przed kamerę zapraszani są lokalni patrioci i historycy. Realizatorzy odwiedzą między innymi: Bass Rock - dawniej wyspa twierdza, potem więzienie, a obecnie raj dla tysięcy głuptaków. Szetlandy: mieszkańcy przebierają się za wikingów, których zresztą są często potomkami i maszerują z pochodniami. Tubylcy z Fair, najbardziej odosobnionej z zamieszkałych wysp brytyjskich, nie poddają się rozpaczy: hodują owce i z ich runa produkują słynne swetry. Z takich miejsc dobrze widać zorzę polarną, zaś mieszkańcom kulturowo i mentalnie blisko jest do Norwegów czy Islandczyków. Związki z Londynem poświadcza czerwona budka telefoniczna. Północne wody są niebezpieczne, wybrzeża skaliste i zdradliwe, na dnie morza zalega mnóstwo wraków. Koło Hebrydów pod wodą rdzewieją pozostałości niemieckiej floty, zatopionej po przegranej pierwszej wojnie światowej. Wybrzeża są usiane fortami i bunkrami, budowanymi w obawie przed inwazją Hitlera. Na wyspie Man kultywuje się celtyckie, pogańskie święta. Połączona mostem z Kornwalią arturiańska wyspa Tintagel wabi jaskinią, w której ponoć zamieszkiwał Merlin. Na wysepce Brownsea na kanale la Manche narodził się ruch skautowski: lord Baden - Powell w 1907 roku zorganizował tam obóz dla 20 młodzieńców. Narratorem i dowódcą ekspedycji jest 38 - letni Stewart McPherson, który zasłynął z serii książek o dzikiej przyrodzie, zrealizował też dla BBC i SkyVision wiele serii dokumentalnych. 15:20 AGNIESZKA Film dokumentalny, 62 min, Polska, 1989 Scenariusz: Grażyna Pieczuro Zdjęcia: Tadeusz Owsianko Wykonawcy: Maryla Rodowicz, Seweryn Krajewski, Seweryn Krajewski, Elżbieta Czyżewska, Josephine Baker, Krzysztof Świętochowski, Krystyna Sienkiewicz, Elżbieta Czyżewska Sylwetka twórcza Agnieszki Osieckiej, autorki tekstów popularnych piosenek. Krótka biografia, wspomnienia rodzinne, próba określenia własnej osobowości. Wypowiedzi znanych osobistości ze świata artystycznego na temat postaw i zachowań Agnieszki Osieckiej w różnych sytuacjach życiowych (sprawa wydalenia jej z ZMP, kontakty z otaczającymi ją ludźmi, przyjaźń z mężem, praca w STS - ie). 16:25 ZAGINIONE? OCALONE? HISTORIE ZAWODÓW RÓŻNYCH - KOWAL Magazyn, 19 min, Polska, 2023 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Andrzej Kaczmarczyk Prowadzący: Andrzej Kaczmarczyk Podkowa. Jeszcze na początku wieku taką zgubę można było bez trudu znaleźć na wiejskiej drodze, a niewiele wcześniej i w mieście. Zabierało się ją do domu. Po co właściwie? W tym odcinku odpowiemy na to pytanie, bo rozmawiać będziemy o wytwórcach podków, siekier czy pługów, czyli o kowalach. Kto wie, może dla odmiany uda nam się nawet do tej podkowy dopasować konia i go podkuć. Bogactwo naszej kultury narodowej (tak materialnej, jak i niematerialnej), tworzy splot wielu jej form. To nie tylko literatura i sztuka czy architektura. Dawne przedmioty codziennego użytku, techniki i sposoby ich wytwarzania, tworzą znaczącą część naszego dziedzictwa kulturowego. Ginące, a często wymarłe już zawody ukazują wzajemną relację pomiędzy kulturą materialną a tymi, którzy ją tworzyli bądź konsumowali. Muzealne już dziś wyroby takich rzemieślników są świadectwem zmian cywilizacyjnych. Jednak niektóre profesje nie wiązały się z wytwarzaniem żadnych dóbr materialnych. Po piaskarzach, zbieraczach pijawek, kataryniarzach czy nosiwodach nie pozostało w sensie materialnym wiele. W zapomnienie odeszli pracz(ka), świniopas, śledziarz, handlarz skupujący starzyznę i kurze łapki, czy wędrowny ostrzyciel noży, choć tego ostatniego widziano jeszcze na warszawskich podwórkach na początku lat 90. Warto odwiedzić ten zaginiony świat i pomóc w ocaleniu go od zapomnienia, zwłaszcza że organizowane przez skanseny i muzea techniki, edukacyjne pokazy i warsztaty cieszą się dużym zainteresowaniem. Z tymi placówkami ciągle jeszcze współpracują ludzie, którzy potrafią wyklepać kosę, ułożyć strzechę, wytopić dziegieć czy zrobić duhę. W niektórych przypadkach to już zapewne ostatni moment, by podzielili się z nami swoimi umiejętnościami. 16:50 KAZIMIERZ GÓRSKI. PODRÓŻ SENTYMENTALNA Reportaż, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Alicja Chmielewska Scenariusz: Anna Popek Prowadzący: ANNA POPEK Legendarny trener, który przyczynił się do sukcesów polskiej reprezentacji w piłce nożnej w latach 70. Prywatnie był skromnym i pogodnym człowiekiem. Z okazji setnej rocznicy urodzin legendy polskiej piłki, Telewizja Polska wraz z przedstawicielami trzech pokoleń rodziny Górskich, wybrała się w podróż pociągiem. Kazimierz Górski relacji Rzeszów - Szczecin, przebywając drogę, którą nasz mistrz pokonał z rodziną zaraz po wojnie. Odwiedziliśmy również warszawskie mieszkanie, w którym mieszkał z żoną i dziećmi. Syn oraz wnuczka przy herbacie opowiedzą nam o tym, jak żyło się z ojcem i dziadkiem. A opowieści przysłuchiwać się będzie najmłodszy z członków rodziny, czyli Kazimierz Górski, imiennik "pana Kazia". Reportaż o Kazimierzu Górskim - trenerze wszech czasów - przygotowany w 15. rocznicę jego śmierci. 17:25 KOLUMBOWIE - ODC. 2/5 - ŻEGNAJ BAŚKA Serial wojenny, 53 min, Polska 1970 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Roman Bratny Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Jan Englert, Władysław Kowalski, Jerzy Matałowski, Krzysztof Machowski, Marek Perepeczko, Antonina Gordon - Górecka, Ryszarda Hanin, Piotr Pawłowski, Ignacy Machowski, Jerzy Trela, Alicja Jachiewicz, Halina Golanko, Janusz Zaorski, Stefan Friedman, Wiktor Grotowicz i inni Grupa Zygmunta dostaje rozkaz likwidacji komendanta posterunku niemieckiej straży kolejowej, znanego z okrucieństwa bahnschutza Maltza. W czasie akcji Kolumb gubi dokumenty wraz z adresem mieszkania, w którym umówił się z Basią - swoją dziewczyną. Dokumenty dostają się w ręce hitlerowców. Pod wskazanym adresem gestapo urządza zasadzkę. Nieświadoma niczego Basia wpada w ręce niemieckich oprawców. 18:25 SPÓR O HISTORIĘ - LUDOBÓJSTWO POLAKÓW: 1937 - 1938 Debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller Ludobójstwo Polaków w Związku Sowieckim w latach 1937 - 1938 zostało przeprowadzone w ramach tak zwanej "Operacji polskiej" NKWD. Była ona wymierzona we wszystkich Polaków, mieszkających w Związku Sowieckim. Podstawę prawną do jej wykonania stanowił rozkaz nr 00485 z 11 sierpnia 1937 roku, wydany przez ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRR, Nikołaja Jeżowa. Polaków oskarżano o działalność szpiegowską na rzecz Polski i przynależność do Polskiej Organizacji Wojskowej. Z ujawnionych dotąd dokumentów wynika, że w ramach operacji aresztowano około 150 tysięcy osób, spośród których co najmniej 111 tys. skazano na karę śmierci. Blisko 30 tys. Polaków zesłano do łagrów. Według dotychczasowych danych na Ukrainie, gdzie znajdowało się największe skupisko ludności polskiej w ZSRR, osądzono 55 928 Polaków, z których 47 327 zamordowano. Liczba ofiar na pewno była większa - na przykład brak dotąd danych z terenów Białorusi. Dodatkowo, represjom na podstawie rozkazu nr 00486 z 15 sierpnia 1937 roku, poddano także żony i dzieci skazanych zdrajców ojczyzny. Goście: prof. Nikołaj Iwanow, dr Tomasz Sommer, dr Stanisław Królak. 19:00 GIGANCI HISTORII - BITWA O MONTE CASSINO Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Przemysław Babiarz Żołnierze! Bitwa 2. Korpusu Polskiego pod Monte Cassino przejdzie do historii. 22 dni bez przerwy pod ciężkim ogniem, w najtrudniejszych warunkach bytowania, 7 dni zaciętego boju o niemieckie fortyfikacje, oto wspaniały wysiłek woli i poświęcenia waszego, który nie ma wielu równych nie tylko w historii tej wojny, ale i w historii świata - pisał 20 maja 1944 r. gen. Władysław Anders do żołnierzy 2. Korpusu. Dwa dni wcześniej, polska flaga została wywieszona na ruinach klasztoru na Monte Cassino. Polacy odnieśli spektakularne zwycięstwo. Bitwa o Monte Cassino to jedna z największych batalii II wojny światowej na froncie zachodnim. Podczas trwającej pół roku bitwy straty obu stron wyniosły ponad 75 tysięcy żołnierzy. Wśród poległych było także 923 żołnierzy polskich. Ponad trzy tysiące odniosło rany. Droga na Rzym została otwarta. 19:55 KALENDARIUM POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 ODC. 30 Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2023 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Celem cyklu Kalendarium powstania styczniowego 1863 jest przypomnienie współczesnym Polakom wydarzeń jakie miały miejsce 160 lat temu. Powstanie styczniowe było największym i najdłużej trwającym zrywem niepodległościowym Polaków, jaki miał miejsce w okresie zaborów. Jego wybuch 22 stycznia 1863 r. wywołało ogłoszenie branki, czyli poboru do wojska rosyjskiego. Choć powstanie zakończyło się klęską, pamięć o nim trwała w narodzie do końca zaborów. Doświadczenie tajnego państwa z okresu powstania było wzorem dla państwa podziemnego z czasu okupacji niemieckiej i sowieckiej. Jego herb Orzeł Biały, Pogoń i św. Michał Archanioł przypominał niezrealizowaną ideę Rzeczpospolitej trojga narodów. Z doświadczenia powstania styczniowego czerpał Piłsudski planując walkę o odzyskanie niepodległości. Powiedział m.in. Dla nas, żołnierzy wolnej Polski, powstańcy 1863 roku są i pozostaną ostatnimi żołnierzami Polski, walczącej o swą swobodę, pozostaną wzorem wielu cnót żołnierskich, które naśladować będziemy. Kalendarium powstania styczniowego 1863 będzie zawierać cotygodniowy przegląd wydarzeń na ziemiach polskich, ale także reakcji świata na wybuch powstania, biogramy postaci, przegląd prasy powstańczej i rosyjskiej. W każdym odcinku znakomici polscy historycy tj. Włodzimierz Suleja, Janusz Odziemkowski, Andrzej Nowak, Wojciech Karwat, Michał Kopczyński, Mariusz Wołos opowiedzą o jednym, najważniejszym wydarzeniu z danego tygodnia, bądź przypomną ważną, a często zapomnianą postać z okresu powstania. Cykl będzie ilustrowany archiwaliami pochodzącymi z zasobów TVP oraz archiwów polskich i zagranicznych. 20:05 C. K. DEZERTERZY - CZ. II Komedia, 68 min, Polska/Węgry, 1985 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Janusz Majewski, Paweł Hajn Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Gyorgy Selmeczy Aktorzy: Marek Kondrat, Zoltan Bezerdy, Wiktor Zborowski, Jacek Sas - Uhrynowski, Robert Koltai, Anna Gornostaj, Kalina Jędrusik, Krzysztof Kowalewski, Wojciech Pokora, Zbigniew Zapasiewicz, Janusz Bukowski, Mariusz Dmochowski, Edward Dziewoński, Gustaw Lutkiewicz, Olgierd Łukaszewicz Po zdobyciu odpowiednich dokumentów przyjaciele wsiadają do pociągu jadącego do Koszyc. Po krótkim pobycie tutaj Kania, Bendek, Haber, Baldini i Czech Hudej postanawiają wyruszyć do Budapesztu. W pociągu spotykają wesołego fotografa, który obiecuje im zafundować niezłą zabawę w Budapeszcie. Niebawem wszyscy chcą uciekać do Wiednia. Wachmistrz jednak udaremnia te plany i doprowadza do aresztowania dezerterów. Odbywa się sąd w rodzimym garnizonie. Rozprawę przerywa wiadomość o abdykacji cesarza. Oznacza to kres monarchii austro - węgierskiej. Wszyscy żołnierze mogą opuścić koszary i odjechać do domów. 23:30 JAK DOGRYŹĆ MAFII (ONCE UPON A TIME IN VENICE) (ONCE UPON A TIME IN VENICE) Komedia sensacyjna, 90 min, USA, 2017 Reżyseria: Mark Cullen Scenariusz: Rob Cullen, Mark Cullen Aktorzy: Bruce Willis, John Goodman, Jason Momoa, Emily Robinson, Jessica Gomes, Kaleti Williams, Famke Janssen Życie Steve’a Forda, prywatnego detektywa z Los Angeles, wywraca się do góry nogami, gdy lokalni gangsterzy, którym się naraża, porywają jego ukochanego psa Buddy'ego. I to z premedytacją, wiedząc, że Steve dla swego pupila jest gotów zrobić wszystko. Bez wahania zgodzi się nawet na układ z gangsterami. Rzeczywiście Ford przyjmuje warunki przywódcy gangu Spydera i podejmuje się odzyskania skradzionej walizki pełnej kokainy. Nie wszystko jednak idzie gładko. Wystarczyło 24 godziny, by detektyw naraził się także mściwym braciom z wyspy Samoa, zbirom lichwiarza i jeszcze paru innym szemranym postaciom z półświatka Los Angeles. Choć może swoją misję przypłacić życiem, nadal prowadzi ryzykowną grę. A to dopiero początek kłopotów Forda. Aby w końcu połączyć się z Buddym, będzie musiał sam sobie udowodnić, jak daleko może posunąć się człowiek, by ocalić swego czworonożnego przyjaciela. 01:20 NIEPOKONANY. OPOWIEŚĆ O GENERALE STANISŁAWIE MACZKU 60 min, Polska, 2019 Reżyseria: Rafał Geremek Scenariusz: Rafał Geremek Lektor: Robert Samot, Michał Skolmowski, Mariusz Bartusiak Wykonawcy: Redbad Klynstra - Komarnicki, Emilia Klynstra - Komarnicka, Arkadiusz Głogowski, Wiesław Machnicki Zdjęcia: Michał Jarosiński, Piotr Racinowski Dokument fabularyzowany o życiu generała Stanisława Maczka. Film pokazuje jego całą wojenną drogę - od służby w armii austro - węgierskiej, poprzez walki z Ukraińcami i bolszewikami, udział w kampanii wrześniowej i obronie Francji w 1940 roku, aż do utworzenia 1. Dywizji Pancernej, która biła się we Francji, Belgii, Holandii i Niemczech w latach 1944 - 1945. W filmie pokazane są również powojenne losy generała Maczka, który został zmuszony do pozostania na emigracji.