TVP Nauka Sobota, 29.07.2023 06:00 JAK TO DZIAŁA - ODC. 9 TELEFON Magazyn, 25 min, Polska, 2011 To, że telefon pojawił się dopiero w XIX wieku, nie oznacza, że wcześniej ludzie nie potrafili się ze sobą w miarę sprawnie porozumiewać. Istniała instytucja gońca; najsłynniejszym był bodaj Filippides, który po zwycięskiej bitwie pobiegł z miejscowości Maraton do Aten, aby obwieścić zwycięstwo. Były też sygnały dymne, gołębie, listy. Ale dobrodziejstwa telefonii nie sposób przecenić. Czy wiecie, jakie były początki telefonu i skąd wzięła się nazwa "telefonia komórkowa"? A może chcecie sami zbudować swój telefon? Takie urządzenie świetnie sprawdza się na wakacjach w każdych warunkach, ponieważ niepotrzebny jest zasięg. 06:30 JAK TO DZIAŁA - ODC. 10 EKRAN TELEWIZORA Magazyn, 25 min, Polska, 2011 W tym odcinku pokażemy, jak działają różne rodzaje najważniejszej części telewizora, czyli ekranu. Wyjaśnimy zasadę działania telewizora kineskopowego, który odszedł już niemal do lamusa. Opowiemy, czym różni się telewizor LCD od LED; okaże się przy okazji, że nie różni się prawie niczym! Poznacie też ciekawą zasadę działania telewizorów plazmowych, a na koniec kilka informacji o ekranach przyszłości, czyli ekranach OLED. Przygotujcie się oczywiście na naukową zagadkę i wiele ciekawostek. Bo czy wiecie, że telewizor w ciągu sekundy musi wyświetlić punkt po punkcie 25 klatek, każda składa się z 576 linii po 720 punktów?! 07:00 ALCHEMIK - PROFESOR STOŻEK, ODC. 36 Magazyn, 14 min, Polska, 2020 Reżyseria: Anna Piksa Scenariusz: Konrad Aksinowicz Aktorzy: Michalina Sosna, Paweł Koślik, Mateusz Weber, Włodzimierz Dembowski W tym spotkaniu zrozpaczona Królowa Kalina postanawia odnaleźć zaginioną Malinę. Alchemik, zafascynowany żywiołami, tłumaczy koncepcje żywiołów, które stały się pierwiastkami. Henryk Złoty Gagatek i Czarownica Wanda przestrzegają Alchemika przed Profesorem Stożkiem. Czekają ich złe czasy. 07:20 ALCHEMIK - KARTEZJUSZ, ODC. 37 Magazyn, 16 min, Polska, 2020 Reżyseria: Anna Piksa Scenariusz: Konrad Aksinowicz Aktorzy: Michalina Sosna, Paweł Koślik, Mateusz Weber, Włodzimierz Dembowski W tym odcinku Królowa Kalina jest zaniepokojona zniknięciem Bartłomieja i Mirmiła. Bartłomiej jest więźniem Profesora Stożka. Malina próbuje mu pomóc, mając przy tym swój własny, ukryty plan. Alchemik fascynuje się Kartezjuszem. Ma plan, by poddani już nie uciekali z królestwa. 07:35 ALCHEMIK - TRANSMUTACJA, ODC. 38 Magazyn, 16 min, Polska, 2020 Reżyseria: Anna Piksa Scenariusz: Konrad Aksinowicz Aktorzy: Michalina Sosna, Paweł Koślik, Mateusz Weber, Włodzimierz Dembowski W tym spotkaniu Bartłomiej obraża się na Mirmiła. Alchemik przeprowadza doświadczenie: zamienia miedziane monety w srebrne, następnie w złote. Mirmił zwierza się ze swoich domysłów na temat rzekomego romansu pomiędzy Maliną i Bartłomiejem. Czego nie wiedzą, to fakt, że Profesor Stożek zamknął przejście do innego wymiaru. 08:00 NA KOSMICZNYM FRONCIE - KOSMICZNE POTWORY (COSMIC FRONT: THE MONSTERS OF THE UNIVERSE - GAMMA - RAY BURSTS) Film dokumentalny, 51 min, Japonia, 2020 Rozbłyski gamma to niezwykłe kosmiczne eksplozje. W ciągu kilku sekund uwalniają taką samą ilość energii, jaką nasze Słońce wyemituje w ciągu całego swojego życia. Ale wybuchy są również nieuchwytne. Ich zdarzenia są nieprzewidywalne i znikają zbyt szybko. Naukowcy zastanawiali się nad tą tajemnicą przez ponad pół wieku, kiedy w styczniu 2019 roku zespół z Uniwersytetu Tokijskiego z powodzeniem zaobserwował najsilniejszy zarejestrowany rozbłysk gamma z obserwatorium naziemnego. Czy jesteśmy bliżej prawdy? Najnowsze odkrycia z frontu. 09:05 CZY WIESZ, ŻE? - /109/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 09:35 CZY WIESZ, ŻE? - /111/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 10:05 PLANETA MOCY (PLANET POWER) Film dokumentalny, 40 min, Francja, 2018 Cała historia elektryczności opowiedziana w epickiej historii słonecznego samolotu Bertranda Piccarda, Solar Impulse. 11:05 SAGA PRASTAREJ PUSZCZY - OPOWIEŚĆ O SÓWECZCE: PRAWO DRAPIEŻNIKA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jan Walencik, Bożena Walencik Scenariusz: Bożena Walencik, Jan Walencik Zdjęcia: Jan Walencik Wykonawcy: Krzysztof Gosztyła, Agnieszka Bemowska, Tadeusz Karolak, Mohammad Rasouli, Marta Maślanka, Polska Orkiestra Radiowa, Marcin Pospieszalski W tym odcinku opowiemy o sóweczce. Jest drapieżnikiem, ma wielkość wróbla. Zabija małe ptaki i gryzonie. Aby wykarmić aż ośmioro młodych, poluje w dwójnasób, bo nagle została bez partnera. Ciężko doświadczona samotnie opiekuje się potomstwem. Pojawia się jednak ktoś jeszcze. Też drapieżnik. 12:05 PODRÓŻNIK - ZAMKI I KLASZTORY ESTRAMADURY Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Estremadura, wyżynna kraina o bogatym krajobrazie, to region położony w środkowej Portugalii. Dla turystów lubiących wędrówki, historię, ruiny, tajemnicze zamki, klimaty przeszłości, dobrą kuchnię jest to miejsce idealne. Zaczynamy od Batalhy, być może najbardziej imponującego miejsca w całej Portugalii. W 1385 roku rozegrała się tam wielka bitwa, której uhonorowaniem stał się kościół dominikanów Santa Maria da Vitoria. Wojska Jana I Wielkiego pokonały liczniejszą armię kastylijską. Dla Portugalczyków bitwa ta miała znaczenie podobne do naszego Grunwaldu. Z Batalhy przeniesiemy się do Tomar, miasteczka założonego przez mistrza zakonu templariuszy Gualdima Paisa. Urocze, pełne krętych uliczek i zakamarków miasteczko to wielki skarb dla kultury portugalskiej. Znajduje się tam najstarsza synagoga, są też liczne kościoły, akwedukt, a nade wszystko potężny zamek, który służył już zakonowi chrystusowemu. Bo tak zostali nazwani templariusze, po delegalizacji. W programie znajdą się ciekawe informacje o życiu templariuszy. Autorzy przybliżą widzom świadectwa ich dawnej świetności oraz kuchnię. Będzie wizyta w nadmorskim, uroczym miasteczku Nazare i tamtejszej kaplicy Matki Boskiej. Ponadto usłyszymy rady i praktyczne uwagi na temat podróżowania do Estremadury. 12:30 PODRÓŻNIK - DURBAN Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Durban to jedno z najbardziej znanych afrykańskich miast. Stolica KwaZulu-Natal, prowincji Republiki Południowej Afryki, stała się miejscem wielu znaczących bitew i wydarzeń historycznych. Odkryte przez Vasco da Gamę i nazwane przez niego Natalem ziemie Zulusów od dawna interesowały największe potęgi kolonialne świata: Portugalczyków, Holendrów, Anglików. Ci ostatni zadomowili się w KwaZulu-Natal na bardzo długo. Po wojnach burskich stali się oni faktycznymi panami tej ziemi. Jeśli dodamy do tego krwawe wojny z Zulusami, obraz historii prowincji staje się bardzo wyrazisty. Ale nie tylko historia ściąga do Durbanu turystów: miasto to uchodzi za jedną z największych atrakcji świata. To przede wszystkim uroda i zakątki miasta, parki narodowe i wspaniałe plaże z licznymi hotelami. W Durbanie znajduje się również największe na świecie oceanarium. Zbudowane niedawno kosztem wielu milionów dolarów, budzi zachwyt wszystkich bywalców. Stało się popularnym centrum rozrywki: stworzone na dnie zatopionego wraku statku, jest idealnym miejscem do oglądania podmorskiej fauny. Żółwie, rekiny, mureny, rzadkie gatunki ryb i skorupiaków, rafa koralowa w niezwykłej scenerii jak z Nautilusa, a do tego delfinarium i atrakcyjne show dla całych rodzin, sklepy, restauracje i plaże - oto najkrótszy opis miejsca, które ściąga rokrocznie miliony turystów. W Durbanie powstało także niedawno centrum Sibaya z wioską zuluską i autentycznym księciem, prawnukiem słynnego zuluskiego wodza. W programie ponadto różne porady dla udających się do RPA na urlop. Prowadzi Anna Kwiatkowska. 13:00 CZY WIESZ, ŻE? - /113/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 24 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 13:30 NA WSZELKI WYPADEK! ODC. 2 22 min, Polska, 2023 Reżyseria: Alicja Chmielewska Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Wykonawcy: Kamil Kasiak, Ewa Kliszewska, Michał Niewiadomski Nikt z nas nie liczy się z tym, że niespodziewanie może spotkać go jakiś nagły wypadek czy uraz. Nikt też nie nosi cały czas przy sobie, tak na wszelki wypadek, apteczki pierwszej pomocy, leków czy środków opatrunkowych. Warto jednak wiedzieć, jak zachować się w różnych nagłych okolicznościach i jak można pomóc sobie lub innym w nieoczekiwanych sytuacjach, zwłaszcza takich, kiedy potrzebna jest natychmiastowa pomoc, a nie możemy wezwać karetki i liczyć na szybką i fachową pomoc medyczną. Zawał serca jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. W jego przebiegu dochodzi do niedokrwienia mięśnia sercowego, a tym samym jego martwicy i zaburzenia funkcjonowania tego organu. Osoba, która doznaje zawału, wymaga natychmiastowej pomocy. Zobacz, jak rozpoznać zawał serca i jak udzielić pierwszej pomocy. 14:00 INTELIGENTNE ZWIERZĘTA - ODC. 2 MISTRZOWIE KOMUNIKACJI (ANIMAL EINSTEINS EP. 2 COMMUNICATORS) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Joanne Stevens W tym odcinku wysłuchamy pogawędki szympansów - zdumiewające odkrycie. Poznamy słownik pszczół, rozszyfrujemy sekretne wiadomości pewnego skorupiaka. W naszym mniemaniu świetnie radzimy sobie z przekazywaniem informacji, ale w świecie zwierząt też nie brakuje specjalistów od komunikacji. Zmysły pozwalają nam reagować na otaczający nas świat i komunikować się z nim. Tak naprawdę jednak ograniczone możliwości naszego wzroku, węchu, słuchu i dotyku dają nam niepełny obraz tego, co dzieje się wokół. Nie jesteśmy dostrojeni do otaczającego nas świata tak jak zwierzęta. Pełne jego zrozumienie z pewnością by nas przytłoczyło, ponieważ w świecie zwierząt roi się od mistrzów komunikacji. 15:00 RAPORT NAUKOWY - /43/ 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki, zarówno w Polsce jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 15:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 35 SIEDLCE Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Tomasz Bednarek odwiedza Siedlce. Króluje tu klasycystyczna architektura z XVIII wieku - symbol złotego okresu tego miasta na pograniczu Mazowsza i Podlasia. Można tu podziwiać piękne zabytki, a w okolicy rozkoszować się mazowieckim krajobrazem. To tutaj odnalazło się jedno z największych arcydzieł europejskiego malarstwa - jedyne dzieło El Greca w Polsce - Ekstaza św. Franciszka. W Siedlcach przez stulecia biły dwa serca: obok tradycyjnego rynku drugim równoważnym centrum były dwór magnacki. Aż do upadku Rzeczypospolitej było to bowiem miasto prywatne. Świadczy o tym nawet herb Siedlec, Pogoń Litewska nawiązująca do herbu rodowego Czartoryskich, którzy rozbudowywali miasto pod koniec XVII wieku. Jak na 80 - tysięczną miejscowość ma bardzo dużo do zaoferowania turystom. Jest tu bardzo wiele dzieł najwybitniejszych architektów doby klasycyzmu, nawet więzienie sygnuje tu sam mistrz Henryk Marconi, a poczta to z kolei dzieło Antonio Corazziego, projektanta Teatru Wielkiego w Warszawie. W pięknych i zadbanych Siedlcach można nie tylko się zakochać, ale i poczuć ducha epoki Oświecenia, kiedy królował rozum i umiłowanie sztuki! 15:55 CZY WIESZ, ŻE? - /115/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 25 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 16:30 CZY WIESZ, ŻE? - /117/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 17:00 W SIDŁACH FRANKENSTEINA - SUPERLUDZIE LUDZIE, CZY MASZYNY? (THE FRANKENSTEIN TEMPTATION) Film dokumentalny, 45 min, Japonia, 2018 Nauka pozwala ludziom marzyć, tworzyć dobro, ale może też być nieubłaganie okrutna. Takie właśnie okrutne okazało się dążenie młodego Frankensteina do stworzenia człowieka idealnego, bo powołało do życia istotę szpetną, odrażającą, ohydną. Serial niezwykle zajmująco i wnikliwie przedstawia takie właśnie przypadki ukryte w cieniu historii, ujawniając tym samym nieodparte pokusy nauki. Każdy odcinek oparty jest na prawdziwej historii, nawet jeśli trudno w nią uwierzyć i jest bogaty w efekty wizualne nadające całej serii niepowtarzalny styl. "W sidłach Frankensteina" zgłębia historie naukowców, którzy ostatecznie pochylili się w kierunku ciemnej strony mocy. W tym odcinku: Choć trudno w to uwierzyć, nauka pracuje nad powstaniem nadludzi, połączenia człowieka i maszyny, o zdolnościach wykraczających poza to, co potrafi człowiek. W tym odcinku poznajemy naukowców zajmujących się najnowocześniejszymi badaniami nad cyborgami i stworzeniem cyborgów nowej generacji oraz zdumiewającym planem ich wykorzystania. Szukamy też odpowiedzi na pytanie, czy jeśli stworzymy roboty - ludzi zdolnych do nadludzkich wyczynów, czy będą to ludzie, czy maszyny? 18:00 ASTRONARIUM - 1/23 (152) - LOT NA MARSA Magazyn, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Agnieszka Słowikowska, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski, Krzysztof Czart Prowadzący: Bogumił Radajewski Wykonawcy: Maciej Gudowski Mars, planeta, w stronę której spoglądamy ze szczególnym zainteresowaniem. Właśnie tam upatrujemy miejsca, w którym chcielibyśmy wykonać kolejny mały krok dla człowieka, a zarazem wielki skok dla ludzkości. W tym programie sprawdzimy, czego potrzeba, by lot na Marsa stał się możliwy. 18:30 RAPORT NAUKOWY - /43/ 23 min, Polska, 2023 Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki, zarówno w Polsce jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 18:55 JAK TO DZIAŁA - ODC. 9 TELEFON Magazyn, 25 min, Polska, 2011 To, że telefon pojawił się dopiero w XIX wieku, nie oznacza, że wcześniej ludzie nie potrafili się ze sobą w miarę sprawnie porozumiewać. Istniała instytucja gońca; najsłynniejszym był bodaj Filippides, który po zwycięskiej bitwie pobiegł z miejscowości Maraton do Aten, aby obwieścić zwycięstwo. Były też sygnały dymne, gołębie, listy. Ale dobrodziejstwa telefonii nie sposób przecenić. Czy wiecie, jakie były początki telefonu i skąd wzięła się nazwa "telefonia komórkowa"? A może chcecie sami zbudować swój telefon? Takie urządzenie świetnie sprawdza się na wakacjach w każdych warunkach, ponieważ niepotrzebny jest zasięg. 19:25 JAK TO DZIAŁA - ODC. 10 EKRAN TELEWIZORA Magazyn, 25 min, Polska, 2011 W tym odcinku pokażemy, jak działają różne rodzaje najważniejszej części telewizora, czyli ekranu. Wyjaśnimy zasadę działania telewizora kineskopowego, który odszedł już niemal do lamusa. Opowiemy, czym różni się telewizor LCD od LED; okaże się przy okazji, że nie różni się prawie niczym! Poznacie też ciekawą zasadę działania telewizorów plazmowych, a na koniec kilka informacji o ekranach przyszłości, czyli ekranach OLED. Przygotujcie się oczywiście na naukową zagadkę i wiele ciekawostek. Bo czy wiecie, że telewizor w ciągu sekundy musi wyświetlić punkt po punkcie 25 klatek, każda składa się z 576 linii po 720 punktów?! 20:00 INTELIGENTNE ZWIERZĘTA - ODC. 2 MISTRZOWIE KOMUNIKACJI (ANIMAL EINSTEINS EP. 2 COMMUNICATORS) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Joanne Stevens W tym odcinku wysłuchamy pogawędki szympansów - zdumiewające odkrycie. Poznamy słownik pszczół, rozszyfrujemy sekretne wiadomości pewnego skorupiaka. W naszym mniemaniu świetnie radzimy sobie z przekazywaniem informacji, ale w świecie zwierząt też nie brakuje specjalistów od komunikacji. Zmysły pozwalają nam reagować na otaczający nas świat i komunikować się z nim. Tak naprawdę jednak ograniczone możliwości naszego wzroku, węchu, słuchu i dotyku dają nam niepełny obraz tego, co dzieje się wokół. Nie jesteśmy dostrojeni do otaczającego nas świata tak jak zwierzęta. Pełne jego zrozumienie z pewnością by nas przytłoczyło, ponieważ w świecie zwierząt roi się od mistrzów komunikacji. 21:00 PODRÓŻNIK - SINTRA Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Sintra to niewielkie miasto na wschód od Lizbony. Położone w górskiej, malowniczej kotlinie uchodzi za jedną z największych atrakcji turystycznych Portugalii. Sintra była miastem królewskim, od wieków stanowiła siedzibę władców, miejsce, gdzie mieszkali nie tylko królowie, ale także ściągali poeci, pisarze, wielcy tego świata. Centralnym punktem Sintry jest pałac z charakterystycznymi, stożkowymi kominami o bogatej architekturze. W mieście wiele jest innych wspaniałych zabytków: poczta, domy, park Quinta da Regaleira. Na turystów czeka Piquiteira, słynna piekarnia, o której pisywano w całej Europie. Dziś można rozkoszować się smakiem ciastek, których receptura pochodzi sprzed 3 stuleci. W "Podróżniku" dotrzemy też do Cabo da Rocha, najdalej na zachód wysuniętego cypla Europy, w średniowieczu uważanego za koniec świata. Nie przeszkadzało to akurat pielgrzymom udającym się do Santiago de Compostela maszerować na przylądek Finisterre w północnej Hiszpanii, też uważany za kraniec świata. Jednak to Cabo da Rocha jest geograficznie i metrycznie najdalej wysuniętym na zachód skrawkiem Starego Kontynentu. Turyści, którzy tam dotrą, otrzymują specjalny certyfikat. Po niecałej godzinie drogi docieramy stamtąd do położonego blisko morza Obidos, legendarnego miasteczka królowych portugalskich. Urocze, kręte uliczki i malowane domy przywodzą na myśl nasz Kazimierz, bowiem podobieństw wydaje się tu wiele. W Obidos zwiedzimy zamek oraz pracownię rękodzieła artystycznego. W programie, jak zwykle, mnóstwo porad jak korzystnie zwiedzać Portugalię, gdzie nocować i za ile. Ponadto porady praktyczne dla tych, którzy samodzielnie chcą zwiedzić ten piękny zakątek Europy. 21:30 PODRÓŻNIK - BELEM - MIASTO ODKRYWCÓW Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Belem to obecnie dzielnica Lizbony, lecz tak naprawdę trudno traktować ją jako integralną część stolicy Portugalii. Z uwagi na historyczną przeszłość, zasoby kultury, mnogość pomników i zabytków architektury, Belem jawi się jako perła europejskiej turystyki. Najważniejszy jest tam klasztor hieronimitów położony w samym centrum miasta. Znajdujące się tam groby Vasco da Gamy i Luisa de Camoesa, jednych z najwybitniejszych postaci w historii tego kraju, świadczą o randze tego miejsca. Odkrywca drogi do Indii przed wyprawą modlił się właśnie w tym kościele. Niedaleko klasztoru przykuwa uwagę inny pomnik: potężny, wznoszący się na kilkanaście metrów, przypomina o sławie Henryka Żeglarza i innych portugalskich odkrywców. Mieszkańcy zachodniego krańca Europy od wieków próbowali bowiem rozwikłać zagadkę, co kryje się za linią horyzontu. Byli doskonałymi żeglarzami i rybakami. Pradziadek Jana I, król Dionizy, był jedynym europejskim władcą, który po delegalizacji zakonu templariuszy wstawił się za rycerzami u papieża. Portugalia była jedynym krajem, w którym krzyżowcy nie doznali prześladowań. Król był tyleż szlachetny, co pragmatyczny. Templariusze pomogli jego przodkowi, Alfonsowi I, uwolnić Portugalię od wyznawców Allacha - Maurów. Król Dionizy był przekonany, że największym skarbem zakonu jest nie tyle mityczny Święty Graal, co wiedza zdobyta podczas wypraw krzyżowych na temat nawigacji, astronomii, morskich wiatrów i prądów. Wiedział, że właśnie ona jest kluczem do poznania odwiecznej tajemnicy ukrytej za linią, gdzie niebo styka się z oceanem i zdobycia niewyobrażalnych bogactw. W programie odwiedzimy także słynne królewskie muzeum karet, a także jedną z lizbońskich restauracji, gdzie przyjrzymy się procesowi przygotowywania narodowego dania Portugalczyków - potrawy z dorsza. 22:00 PORZĄDEK I NIEPORZĄDEK - /2/ (ORDER AND DISORDER) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2012 W drugim odcinku profesor fizyki Jim Al-Khalili odkrywa, w jaki sposób ujarzmiliśmy moc symboli od pierwszego alfabetu, przez telegraf elektryczny, po współczesną erę cyfrową. Jednak podczas tej podróży dowiaduje się, że informacje dotyczą nie tylko komunikacji międzyludzkiej, ale są bardzo głęboko wplecione w tkankę rzeczywistości. 23:00 ASTRONARIUM - 1/23 (152) - LOT NA MARSA Magazyn, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Agnieszka Słowikowska, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski, Krzysztof Czart Prowadzący: Bogumił Radajewski Wykonawcy: Maciej Gudowski Mars, planeta, w stronę której spoglądamy ze szczególnym zainteresowaniem. Właśnie tam upatrujemy miejsca, w którym chcielibyśmy wykonać kolejny mały krok dla człowieka, a zarazem wielki skok dla ludzkości. W tym programie sprawdzimy, czego potrzeba, by lot na Marsa stał się możliwy. 23:35 TAJEMNICE PIRAMID - OSTATNIE TAJEMNICE /4/ (PYRAMIDS: SOLVING THE MYSTERY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Jak zbudowano piramidy? Seria ta ma na celu rozszyfrowanie tajemnic budowy piramid i odtworzenie Egiptu sprzed ponad 5000 lat, dzięki wykorzystaniu CGI, obrazów satelitarnych i najnowocześniejszej archeologii lotniczej. 00:40 PODRÓŻNIK - ZAMKI I KLASZTORY ESTRAMADURY Cykl reportaży, 18 min, Polska, 2006 Autor: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Scenariusz: Tomasz Rudomino, Anna Kwiatkowska Zdjęcia: Tomasz Rudomino Wykonawcy: Marcin Sanakiewicz Estremadura, wyżynna kraina o bogatym krajobrazie, to region położony w środkowej Portugalii. Dla turystów lubiących wędrówki, historię, ruiny, tajemnicze zamki, klimaty przeszłości, dobrą kuchnię jest to miejsce idealne. Zaczynamy od Batalhy, być może najbardziej imponującego miejsca w całej Portugalii. W 1385 roku rozegrała się tam wielka bitwa, której uhonorowaniem stał się kościół dominikanów Santa Maria da Vitoria. Wojska Jana I Wielkiego pokonały liczniejszą armię kastylijską. Dla Portugalczyków bitwa ta miała znaczenie podobne do naszego Grunwaldu. Z Batalhy przeniesiemy się do Tomar, miasteczka założonego przez mistrza zakonu templariuszy Gualdima Paisa. Urocze, pełne krętych uliczek i zakamarków miasteczko to wielki skarb dla kultury portugalskiej. Znajduje się tam najstarsza synagoga, są też liczne kościoły, akwedukt, a nade wszystko potężny zamek, który służył już zakonowi chrystusowemu. Bo tak zostali nazwani templariusze, po delegalizacji. W programie znajdą się ciekawe informacje o życiu templariuszy. Autorzy przybliżą widzom świadectwa ich dawnej świetności oraz kuchnię. Będzie wizyta w nadmorskim, uroczym miasteczku Nazare i tamtejszej kaplicy Matki Boskiej. Ponadto usłyszymy rady i praktyczne uwagi na temat podróżowania do Estremadury. 01:10 JAK TO DZIAŁA - ODC. 9 TELEFON Magazyn, 25 min, Polska, 2011 To, że telefon pojawił się dopiero w XIX wieku, nie oznacza, że wcześniej ludzie nie potrafili się ze sobą w miarę sprawnie porozumiewać. Istniała instytucja gońca; najsłynniejszym był bodaj Filippides, który po zwycięskiej bitwie pobiegł z miejscowości Maraton do Aten, aby obwieścić zwycięstwo. Były też sygnały dymne, gołębie, listy. Ale dobrodziejstwa telefonii nie sposób przecenić. Czy wiecie, jakie były początki telefonu i skąd wzięła się nazwa "telefonia komórkowa"? A może chcecie sami zbudować swój telefon? Takie urządzenie świetnie sprawdza się na wakacjach w każdych warunkach, ponieważ niepotrzebny jest zasięg. 01:45 NA KOSMICZNYM FRONCIE - KOSMICZNE POTWORY (COSMIC FRONT: THE MONSTERS OF THE UNIVERSE - GAMMA - RAY BURSTS) Film dokumentalny, 51 min, Japonia, 2020 Rozbłyski gamma to niezwykłe kosmiczne eksplozje. W ciągu kilku sekund uwalniają taką samą ilość energii, jaką nasze Słońce wyemituje w ciągu całego swojego życia. Ale wybuchy są również nieuchwytne. Ich zdarzenia są nieprzewidywalne i znikają zbyt szybko. Naukowcy zastanawiali się nad tą tajemnicą przez ponad pół wieku, kiedy w styczniu 2019 roku zespół z Uniwersytetu Tokijskiego z powodzeniem zaobserwował najsilniejszy zarejestrowany rozbłysk gamma z obserwatorium naziemnego. Czy jesteśmy bliżej prawdy? Najnowsze odkrycia z frontu.