TVP Dokument Czwartek, 03.08.2023 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - NAJJAŚNIEJSZY PUNKT BIESZCZADÓW Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Jeszcze kilka lat temu diabeł mówił tu dobranoc. Dziś nawet zachodzące słońce nie mówi, bo choć znika za górami, jego energia pozostaje w akumulatorach. Właściciel gospodarstwa gościnnego o wdzięcznej nazwie Ranczo Eko - Frontiers, biolog dr Andrzej Czech nie bez dumy zapewnia, że w ogóle nie jest ono podłączone do sieci energetycznej. Ale na surowość zimy nie narzeka. Do wyjątków należą chwile, gdy musi się ratować agregatem spalinowym. Założeniem gospodarza zawsze było zgodne współdziałanie z przyrodą, a ta jest mu, jako badaczowi bieszczadzkich bobrów, bardzo bliska. Początki gospodarstwa nie były łatwe, musieli walczyć z trudnym terenem, mieszkając początkowo w namiotach, a gdy ostra zima przycisnęła, w niewykończonym domu. Już to samo nauczyło ekipę Andrzeja Czecha myślenia o racjonalnym wykorzystaniu energii. W 2004 roku postawili pierwszy, niewielki wiatrak. Dziś gospodarstwo korzysta na przemian z energii wiatru i słońca. Ogniwa fotogalwaniczne pozwalają skutecznie wykorzystywać światło naszej gwiazdy, zaś akumulatory tę naturalną energię zgromadzić. Nawet gdyby wciąż było pochmurno i nie wiało, starczy jej na dobre trzy tygodnie. Jednak taka sytuacja się nie zdarza, bo jak są chmury, to przeważnie jest i wiatr - zauważa gospodarz przyrodnik. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 43 KASZUBSKIE ŻYCIE Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski "Zrzeszonech naju nicht nie złomie", czyli "zrzeszonych nikt nie złamie" - tak mawiają o sobie Kaszubi, których odrębność kulturowa od wieków jest niesamowicie interesująca. Jak przez całe stulecia udało im się zachować własną tożsamość? Jakie są charakterystyczne cechy tej społeczności? Aby odpowiedzieć na te pytania, Radosław Kotarski rusza na wschodnie tereny Pomorza Zachodniego i Pomorza Gdańskiego. W czasie wędrówki poznaje kaszubskie zwyczaje kultywowane do dzisiaj. 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 137 MAZURY GARBATE Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Paulina Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Mazury Garbate to jeden z najciekawszych i najpiękniejszych zakątków Pojezierza Mazurskiego. Położone są w północno - wschodniej części Polski, na obszarze Zielonych Płuc Polski i styku trzech państw. To tu znajduje się Puszcza Romincka z zagubionymi poniemieckimi akweduktami i egipską piramidą szalonego arystokraty. Prawdopodobnie jest to jeden z ostatnich obszarów Polski o tak czystym powietrzu i z tak dziką przyrodą, która nie bez powodu nazywana jest polską tajgą. Puszcza najpierw była obszarem należącym do wielkich mistrzów krzyżackich, później władali nią książęta i królowie pruscy, czyniąc z Puszczy tereny królewskich polowań. We wsi Rapa, gdzie znajduje się stary dwór, stoi piramida. Przez dziesięciolecia narosło wokół niej sporo opowieści, legend i najbardziej fantastycznych teorii. Mazury Garbate to miejsce, gdzie można posmakować prawdziwego sękacza, który podobno zachwycił królową Bonę. Na wschodnich krańcach Polski trudno sobie wyobrazić wesele bez niego na stole. Drugi tutejszy przysmak to cepeliny - potrawa przyrządzana z utartych ziemniaków, wypełnionych mięsnym nadzieniem. Mazury Garbate słyną ze srogich zim i właśnie dlatego warto przyjechać wtedy do Gołdapi. To tutaj znajduje się największy ośrodek narciarstwa zjazdowego w północno - wschodniej części kraju. Na Pięknej Górze, z którą wiąże się niezwykle romantyczna legenda, powstał kompleks narciarski z dwoma wyciągami orczykowymi, całorocznym wyciągiem krzesełkowym oraz torem saneczkowym. Gołdap, leżąc w bliskim sąsiedztwie z Puszczą Romincką, może pochwalić się najczystszym powietrzem w kraju, to dzięki walorom klimatycznym oraz zasobom borowinowym miasto stało się jedynym uzdrowiskiem na Warmii i Mazurach. To idealne miejsce dla kuracjuszy i turystów chcących zafundować sobie zdrowy wypoczynek. 07:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /157/ Reality show, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Czas na kocich seniorów, rezydentów warszawskiego schroniska na Paluchu i projekt Ochota Na Kota. Kociaki spragnione spokoju i miłości czekają! Od kociej behawiorystki usłyszycie wszystko co powinniście wiedzieć jeśli myślicie o adopcji kociego seniora. We wrocławskim ZOO trwa baby boom! Jednodniowe koźlę, tygodniowa owieczka a nawet owce z czterema rogami! To nie jest częsty widok. Tuż obok, w plenerze, zapraszamy na śniadanie z stadkiem lemurów. 08:05 BIAŁY DOM OD KUCHNI (WHITE HOUSE REVEALED) Film dokumentalny, 46 min, Niderlandy (Holandia), 2009 Scenariusz: Jody Schiliro Zdjęcia: Rob Lyall, Sean Fine 1600 Pennsylvania Avenue NW Washington, DC 20500 - to adres dobrze znany wszystkim Amerykanom. Mieści się tu Biały Dom oficjalna rezydencja dotychczasowych prezydentów Stanów Zjednoczonych, z wyjątkiem Jerzego Waszyngtona. To tu co dzień zapadają decyzje, wpływające na losy milionów Amerykanów, a w czasie wojny ważą się losy świata. Ale to także miejsce, gdzie prezydent wraz z rodziną może uciec od ciężaru władzy i po prostu cieszyć się ciepłem domowego ogniska. Pierwszym lokatorem najsłynniejszego domu Ameryki był drugi prezydent, John Adams, który wprowadził się tu w listopadzie 1800 r. wraz ze swoją służbą. W 1840 r. Kongres stworzył specjalny fundusz na utrzymanie rezydencji. Dziś personel Białego Domu liczy 95 osób, które odpowiadają za 132 pomieszczenia, wchodzące w skład trzypiętrowej reprezentacyjnej części rezydencji, gdzie prezydent wraz z małżonką mieszkają i podejmują gości. W zachodnim skrzydle znajdują się biura prezydenta, we wschodniej części urzęduje Pierwsza Dama oraz jej pracownicy. Personel pracuje tu z wielkim oddaniem, całkowicie podporządkowuje swoje życie kolejnym prezydentom, nie kierując się politycznymi sympatiami. Dla personelu najważniejszy jest ich bezpośredni przełożony, tzw. mistrz ceremonii, który odgrywa bardzo ważną rolę w Białym Domu. O swojej pracy mówi mistrz ceremonii Gary Walters, który ma wiele wspomień. Szczególnie zapadła mu w pamięci historyczna chwila: rozpalał w kominku ogień podczas wizyty radzieckiego przywódcy Michaiła Gorbaczowa w 1987 r. , kiedy to podpisano porozumienie, mające położyć kres zimnej wojnie. Rodziny często z pokolenia na pokolenie zajmują się pracą w Białym Domu. Lilian Rogers Parks miała 12 lat, kiedy w 1909 zaczęła tu przychodzić z matką, Maggie Rogers, która była pokojówką za rządów prezydenta Williama Tafta. W 1929 r. , za prezydentury Hoovera, Liliana sama przyjęła tu posadę krawcowej. Lokaj Alonso Fields przepracował w Białym Domu 20 lat i również ma wiele do powiedzenia na temat panujących tu zwyczajów i różnych sekretów: jak trzy dzwonki oznaczające zbliżającego się prezydenta, a wtedy personel czmychał przed nim, skrywając się w schowku czy szafie. Najbardziej znanym i najdłużej urzędującym cukiernikiem w kronikach Białego Domu jest Francuz Ronald Mesnier, który przez 26 lat przygotowywał słodkości dla pięciu prezydentów Stanów Zjednoczonych i pamięta ulubione przysmaki każdego z nich. Najbardziej łasi na słodycze byli prezydenci Clinton i Reagan. Najodważniejszy był Bush Senior, który chętnie próbował różnych przysmaków. Ogromnym wyzwaniem dla Ronalda Mesniera, jak zresztą dla całego personelu, było zaprzysiężenie nowego prezydenta, a także oficjalne kolacje z udziałem przywódców obcych krajów. W 2003 r. prezydent Bush podejmował uroczystą kolacją osobistość z Kenii. Ronald Mesnier postawił wówczas na trzy kenijskie bogactwa: kawę, czekoladę i banany. Zrobił czekoladowy młynek do kawy, z którego wysypywały się niby ziarna kawy gałki lodu, a tace ozdobił figurkami afrykańskich zwierząt. Na 16. urodziny córki Clintona, Chelsea, wiedząc że nastolatka marzy o samochodzie, zrobił jeepa z czekolady w jej ulubionych kolorach: fioletowym, różowym, żółtym. Była nawet tablica rejestracyjna z napisem: śliczna szesnastka. Po skandalu z Moniką Lewinsky na różne sposoby próbował osłodzić życie rodzinie Clintonów, przygotowują im ich ulubione desery. W 2004 roku Ronald Mesnier przeszedł na zasłużoną emeryturę, ale nie rozstał się z Białym Domem. Wciąż bierze czynny udział w przygotowaniach oficjalnych uroczystości. 09:00 DZIKIE OPOWIEŚCI - ODC. 3 KRAINA KOALI (WILD TALES. EP. 3 KOALA COUNTRY) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Kylie Stott Fascynująca seria przyrodnicza, ukazująca historie australijskich zwierząt oraz biologiczne i ewolucyjne czynniki, które je łączą. Każdy film opowiada jedną historię, ale połączone w "Dzikie opowieści" tworzą serię tak urzekającą i różnorodną, jak sama natura. Odcinek trzeci pozwoli nam poznać bliżej koale - niedźwiedzie, które tak naprawdę nie są niedźwiedziami. Uwielbiany na całym świecie jako uroczy australijski torbacz, dość długo nie był dobrze znany. Kiedyś uważany był tylko za senne stworzenie zamieszkujące drzewa eukaliptusowe. W odcinku historia jednego młodego samca od urodzenia do czasu, gdy staje się dominującym samcem na skrawku lasu eukaliptusowego. Podczas swojej podróży musi pokonać przeszkody, które zawsze były częścią życia koali. Koale muszą przetrwać ekstremalne warunki klimatyczne, od zimowych burz po palące upały i susze powodujące dzikie pożary, które są niestety częścią rzeczywistości w Australii. 10:00 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY - ODC. 3 MALTA - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 3 MALTA - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. W odcinku trzecim poznamy Maltę, wyspiarskie państwo - miasto położone w Europie Południowej, na Morzu Śródziemnym, 81 km na południe od Włoch. Obejmuje cały archipelag Wysp Maltańskich, jednakże większość ludności mieszka na głównej wyspie, w zespole miejskim Valletty, stolicy Malty, w 2018 r. Europejskiej Stolicy Kultury. Państwo na morzu - urocze dla tych, którzy lubią pływać i odpoczywać na plaży. 11:00 PTASI REZERWAT Reportaż, 15 min, Polska, 1984 Wizyta w rezerwacie wodnym Słońsk, utworzonym w rozlewiskach Odry i Warty, jednym z największych rezerwatów siedlisk ptactwa wodnego w Europie, migrującego wiosną i jesienią. Jego część to rezerwat ścisłej ochrony. Badania prowadzi tam Stacja Badawcza Polskiego Związku Łowieckiego w Czempiniu. Jeden z jej pracowników mówi o siedlisku orła bielika, znaczeniu utworzenia rezerwatu, badaniach i obrączkowaniu gatunków. Kamera filmuje rozlewiska i występujące na nich ptactwo, między innymi kormorany, kaczki krzyżówki, mewy śmieszki, łabędzie nieme, łyski i sieweczki, towarzyszy badaczom przy obrączkowaniu i znakowaniu gniazd w okresie lęgowym. 11:20 LENA NA KAUKAZIE - GRUZJA - TUSZETIA Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Hanna Jewsiewicka, Konrad Zagórski, Jowita Baraniecka - Ogden Lena Urbańska to dziennikarka, podróżniczka, obywatelka świata. Absolwentka dziennikarstwa na warszawskim SWPS. Autorka bloga podróżniczego "Razem Taniej". Prowadziła poranne audycje w radiu Kampus oraz telewizyjne reportaże z wydarzeń kulturalnych dla TVP. Autorka programu "Moje LA" i reportażu "To jest Birma". Wraz ze swoim chłopakiem podróżuje od 2013 roku. Byli razem w 74 krajach od Azji Południowo - Wschodniej, przez Amerykę Centralną, Bałkany czy Afrykę Północno - Zachodnią. W tej serii dokumentalnej Lena zabierze widzów w podróż po Kaukazie - od magicznej, gruzińskiej Swanetii i jej wież, przez ormiańskie czterotysięczniki, z największym z nich, Aragacem na czele, aż po niezwykłe, futurystyczne budynki stolicy Azerbejdżanu, Baku. W każdym odcinku będzie starała się dowiedzieć, gdzie bije puls Kaukazu. Czym naprawdę żyją jego mieszkańcy - ci starzy, którzy wciąż wspominają Związek Radziecki, i ci najmłodsi, którym bliżej do Europy czy Ameryki. Będzie obserwować, jak się bawią, jak świętują, jak pracują, jak jedzą i jak walczą. W każdym z 24 - minutowych odcinków znajdzie się przewodnik, który poprowadzi nawet przez najbardziej skomplikowane zagadnienia. 11:50 ORDONKA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1993 Scenariusz: Maria Kwiatkowska Zdjęcia: Krzysztof Pakulski Wykonawcy: Maria Chwalibóg Hanka Ordonówna, aktorka, gwiazda kabaretowa i legenda dwudziestolecia międzywojennego. Jej piosenki wciąż cieszą się popularnością, śpiewa je już czwarte pokolenie. Film przedstawia jej życie od czasów dzieciństwa, aż do momentu, kiedy przeistoczyła się w olśniewającą gwiazdę oraz okres wojenny do ostatnich dni życia artystki z dala od ojczyzny. Ilustracją są zdjęcia, materiały archiwalne, oryginalne nagrania Ordonki. Urodziła się 25 września 1902 roku jako jedyna córka państwa Pietruszyńskich, mieszkających wówczas w Warszawie przy ulicy Żelaznej 68. W 1918 roku w stolicy rozpoczęły działalność liczne teatry oraz kabarety "Argus", "Czarny Kot", "Miraż", "Sfinks". Dyrektorem "Sfinksa" był Wacław Julicz, występowali tam Ludwik Sempoliński i "król tanga" Karol Hanusz. Wśród pięciu uczennic przyjętych do baletu była 16 - letnia Marysia Pietruszyńska. W jednym z programów śpiewała piosenkę "Szkoda słów". Następnego dnia w warszawskim dzienniku ukazała się notka "... jesteśmy zdania, że kotów i dzieci na scenie nie trzeba pokazywać". Hanka Ordonówna (na ten pseudonim artystyczny namówił Marysię Karol Hanusz) po nieudanym debiucie w "Sfinksie" wyjechała do Lublina, gdzie związała się z "Wesołym Ulem". Kiedy kabaret zawiesił działalność, wróciła do Warszawy. Tańczyła w "Mirażu", wzięła też udział w wielkiej imprezie artystycznej "Na gwiazdkę dla żołnierzy", która odbyła się w hotelu Bristol. W 1920 roku otrzymała angaż w słynnym "Qui pro Quo", gdzie występowali już "Lopek" Krukowski, Ludwik Lawiński, Mira Zimińska, Zula Pogorzelska i inni. Hanka Ordonówna zdobywała coraz większą popularność (pojawiły się karty pocztowe z jej podobizną, chętnie angażowano ją do reklam). Piosenki pisali dla niej Lechoń, Tuwim, Hemar. 26 marca 1931 roku w kościele św. Krzyża w Warszawie odbył się jej ślub z Michałem hrabią Tyszkiewiczem. Ordonka nie zrezygnowała jednak z dalszej kariery. Występowała w rewiach, teatrach, zagrała też główną rolę w filmie "Szpieg w masce". Losy wojny rzuciły ją za granicę. W czasie choroby w Jerozolimie napisała: "Bezbrzeżna jest moja tęsknota I nic mnie tu nie uleczy. Nie płuca moje są chore. To serce za krajem krzyczy. Och dajcie mi wrócić do Polski. To jedno mnie tylko uleczy". Hanka Ordonówna zmarła 25 września 1950 roku, została pochowana na cmentarzu polskim w Bejrucie. Od 12 maja 1990 roku jej prochy spoczywają na warszawskich Powązkach. 12:45 POWSTANIE WARSZAWSKIE Dokument fabularyzowany, 82 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Komasa Scenariusz: Joanna Pawluśkiewicz, Jan Ołdakowski, Piotr Śliwowski Aktorzy: Michał Żurawski - Karol, Maciej Nawrocki - Witek, Mirosław Zbrojewicz - Prezes, Agnieszka Kunikowska - Joanna, Ewa Kania - Grochowska - matka, Jacek Czyż - Witek po latach Muzyka: Bartosz Chajdecki "Powstanie Warszawskie" zapowiadano jako "pierwszy na świecie fabularny dramat wojenny non - fiction". Zrekonstruowane i pokolorowane kroniki powstańcze, obrazujące dramat owych 63 dni. Wyprodukowany przez Muzeum Powstania Warszawskiego film został zmontowany w całości z materiałów dokumentalnych, autentycznych kronik filmowych kręconych w sierpniu 1944 roku w Warszawie. W archiwalne materiały został wpleciony wątek fabularny. Głównym bohaterom głosu użyczyli aktorzy, m.in. Maciej Nawrocki, Michał Żurawski i Mirosław Zbrojewicz. Historia przedstawiona oczami dwóch braci, operatorów filmowych, świadków walk oddziałów powstańczych z przeważającymi siłami niemieckimi. Realizatorzy Powstańczych Kronik Filmowych wykonują rozkazy dla Biura Informacji i Propagandy Armii Krajowej i zgodnie z oczekiwaniami swego dowódcy dokumentują codzienne życie cywilnej ludności powstańczej stolicy. Przygotowana przez nich kronika ma być wyświetlana w kinie Palladium. Bracia znajdują się w samym centrum dramatycznych wydarzeń i sami stają się bezpośrednimi uczestnikami powstania. Dołączają do jednego z oddziałów, z którym idą na akcję. Mają wreszcie okazję zarejestrować obraz prawdziwej wojny, o czym marzyli od początku. Rzeczywistość przerasta ich najśmielsze wyobrażenia o powstaniu. Uświadamiają sobie, że są świadkami dokonującej się apokalipsy. Muszą zatrzymać w kadrze ten obraz i za wszelką cenę ocalić dla potomnych taśmy z materiałem z powstańczej Warszawy. 2015 Orzeł (Polska Nagroda Filmowa) - Nagroda w kategorii: Najlepszy film dokumentalny 2015, Bartosz Putkiewicz Orzeł (Polska Nagroda Filmowa) - Nagroda w kategorii: Najlepszy dźwięk. 14:15 DZIKIE OPOWIEŚCI - ODC. 4 PAŁANKI I ICH KREWNIACY (WILD TALES. EP. 4 POSSUM POWER) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Kylie Stott Fascynująca seria przyrodnicza, ukazująca historie australijskich zwierząt oraz biologiczne i ewolucyjne czynniki, które je łączą. Każdy film opowiada jedną historię, ale połączone w "Dzikie opowieści" tworzą serię tak urzekającą i różnorodną, jak sama natura. W tym odcinku poznamy pałanki i ich krewniaków. Dopiero po zachodzie słońca nad australijskim buszem las naprawdę ożywa. Nocą najbardziej zróżnicowani i dynamiczni przedstawiciele fauny tego kraju zaczynają być aktywni. Oposy i pałanki należą do dużej rodziny i prowadzą fascynujące życie towarzyskie, mają strategie polowań i żerowania oraz walk z drapieżnikami. Żyją od najgłębszych lasów deszczowych po przedmieścia Sydney. Wszędzie znajdziemy oszałamiającą różnorodność tych futrzastych mieszkańców, którzy są bez wątpienia najbardziej charyzmatyczną rodziną w Australii. 15:20 MALUCHY - ODC. 2 KROK ZA KROKIEM (BABY STEPS / A PETITS PAS / EP02: STEP BY STEP) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2016 Trzyodcinkowa mini - seria dokumentalna o najmłodszych zwierzętach. Roczna obserwacja trzech wyjątkowych, małych zwierząt i ich hodowców, od ich narodzin, poprzez pierwsze kroki i zmieniające życie doświadczenia. Poznamy bliżej lemury o turkusowych oczach, od których zależy przetrwanie tego gatunku. Bohaterem odcinka będzie też źrebak, dla którego scena stanie się prawdziwym placem zabaw, oraz szczeniak, który ma zostać psem pasterskim. Odcinek 2 - "Krok za krokiem". Po urodzeniu się - trzy maluchy spędziły pierwsze dni z właścicielami i opiekunami. Teraz zaczyna się drugi etap ich życia: nauka. Od 5 tygodni Natasza spędza cały czas z 4 szczeniaczkami. Zaczyna je rozumieć i rozróżniać. Dziś jest pierwsza próba szkolenia na psy pasterskie. Na razie nie można ich zetknąć z dużymi owcami. Muszą mieć coś na swoją miarę czyli kaczki. Zobaczymy jak bada się charakter małych zwierząt, aby dopasować zadania do ich możliwości. Poznamy sposoby przygotowania młodych osobników do pracy, pokazów, bycia z ludźmi i innymi zwierzętami. To bardzo ciekawe jak, krok za Krokiem, każdego dnia młode zwierzęta uczą się, poznają świat i stają się samodzielne. 16:20 TAJEMNY ŚWIAT ZŁOTA (THE SECRET WORLD OF GOLD) Film dokumentalny, 42 min, Niderlandy (Holandia), 2013 Reżyseria: Brian McKenna Złoto od zarania dziejów jest kruszcem, którego posiadanie gwarantuje wpływy i bogactwo. Państwa mające go więcej, wygrywały wojny i były zasobniejsze gospodarczo. Pouczająca pod tym względem była II wojna światowa. Hitler rekwirował złoto w podbitych krajach. Przezorni ukrywali je wcześniej. Tak było z polskim złotem, które przez Francję wywieziono do Kanady. Francuzi też schowali swoje złoto w Kanadzie, podobnie Anglicy, którzy obawiali się, że Niemcy mogą wylądować w Wielkiej Brytanii. Brytyjczycy ze swojego złota ulokowanego w Kanadzie finansowali działania wojenne. Generał de Gaulle zadecydował, że francuskie złoto powinno być przeznaczone na powojenną odbudowę. W historii złota bardzo niekorzystnie wypada Szwajcaria, gdzie przetapiano na złote sztaby i legalizowano dostarczany przez Niemców kruszec, w tym biżuterię i złote zęby ofiar obozów koncentracyjnych. Złoto jest nadal bardzo ważne. Całe światowe zapasy można by pomieścić - tak przynajmniej twierdzą autorzy tego holenderskiego filmu dokumentalnego - w czterech zaledwie basenach olimpijskich. Kwitną za to transakcje giełdowe wirtualnym złotem, co oznacza, że kupując złoto na giełdzie, ma się w ręku papier, który niekoniecznie musi mieć pokrycie w złotych sztabach. 17:15 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY - ODC. 4 LIECHTENSTEIN - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 4 LIECHTENSTEIN - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. Odcinek czwarty to wycieczka do kraju Liechtenstein. Księstwo Liechtensteinu to niewielkie, alpejskie państwo w Europie Zachodniej, leżące pomiędzy Austrią i Szwajcarią, nad rzeką Ren. Liechtenstein jest jednym z dwóch współcześnie istniejących krajów podwójnie śródlądowych. Wiele tradycji w Liechtensteinie jest powiązanych ze zwyczajami innych państw niemieckojęzycznych. Ponieważ państwo jest bardzo niewielkie, nie powstały ludowe tradycje i zwyczaje charakterystyczne tylko dla Liechtensteinu. Wciśnięte między Austrię i Szwajcarię księstwo liczy 38 tysięcy mieszkańców i ledwie 160 kilometrów powierzchni. Większość ludzi mieszka w dolinach. W górach panują cisza i spokój. Dolina Hintervalorsch na wschodzie kraju przypomina idyllę na pocztówce sprzed wieku. Latem konie i krowy spędzają w Alpach trzy miesiące. 18:15 BRANFORD MARSALIS - CZARODZIEJ DŹWIĘKU (BRANFORD MARSALIS - THE SOUNDILLUSIONIST) Film dokumentalny, 57 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Reinhold Jaretzky Branford Marsalis to jeden z najlepszych jazzmanów na świecie. Amerykański saksofonista w trakcie swojej kariery współpracował z takimi gwiazdami jak Art Blakey, Miles Davis czy Sting. Film "Branford Marsalis - Czarodziej dźwięku" (Branford Marsalis - The Soundillusionist) opowiada historię tego genialnego muzyka. Wszystko zostało wzbogacone o materiały archiwalne i wypowiedzi samego mistrza. 19:25 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - NAMIBIA. PONADCZASOWA AFRYKA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Namibia to stosunkowo mało znany kraj o zróżnicowanym krajobrazie. Rdzawe pustynie, parki narodowe i rozległe przestrzenie nad Atlantykiem. Bogactwa Namibii zaskakują podróżnych. Poza wspaniałymi pejzażami, kraj ten kryje w sobie również fascynującą mozaikę kultur. Namibia to jeden ze skarbów kontynentu afrykańskiego. Leży w południowo - zachodniej części Afryki, nad Oceanem Atlantyckim. Dawniej stanowiła kolonię niemiecką, następnie była okupowana przez RPA. Uzyskała niepodległość w 1990 r. Namibia to olbrzymi, lecz słabo zaludniony kraj. Na jej obszarze - ponad dwukrotnie większym od terytorium Niemiec - żyje zaledwie 2 miliony mieszkańców. 20:30 WYBUDZENI - OLA JANCZARSKA Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Prowadzący: Ewa Błaszczyk Zdjęcia: Michał Jarosiński Życie Oli, Jaśka, Pawła, Sebastiana zmieniło się kiedyś w sekundy wypadek komunikacyjny, podtopienie, zakrztuszenie, nagłe zatrzymanie krążenia. Zapadli w śpiączkę na kilka, kilkanaście miesięcy albo kilkanaście lat. Czas się zatrzymał. Znany świat zamienił się w świat snu. Wybudzeni to 10. odcinkowy serial dokumentalnych o ludziach, którzy przeżyli śpiączkę, wrócili do życia i naszego świata. Klaudia, pierwsza wybudzona w Klinice Budzik dla dzieci, wyszła za mąż i urodziła zdrową córeczkę, Jagoda jest uczennicą liceum, Krzysiek w tym roku będzie zdawał maturę. Jak śpiączka przewartościowała ich życie, co teraz jest dla nich najważniejsze o tym mówią Wybudzeni i ich bliscy. Jak sobie radzić z cierpieniem, jak nie tracić nadziei i walczyć do końca. Ola Janczarska, córka Ewy Błaszczyk i bohaterka pierwszego odcinka "Wybudzonych", od kilku lat jest w stanie minimalnej świadomości. Czasem rozumie co się do niej mówi, ma rozluźnioną twarz, a czasem jest gdzieś w swoim świecie. Gdyby nie Ola nie byłoby Budzika dla dzieci i dorosłych, programu dla ludzi w śpiączce, nie powstałaby Fundacja Akogo?. Nic by się nie wydarzyło. Ola ma dziś 27 lat. W majowe popołudnie 22 lata temu zakrztusiła się popijając tabletkę, doszło do niedotlenienia mózgu. Współczesna medycyna niewiele może jej zaproponować - mówi Ewa Błaszczyk - Są dwie drogi jak myślę o przyszłości - utrzymać Olę w jak najlepszej kondycji, żeby była gotowa na coś, co się objawi nowego w nauce, medycynie albo tak zwany cud. 20:55 WYBUDZENI - SEBASTIAN MACIOROWSKI Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Prowadzący: Ewa Błaszczyk Zdjęcia: Michał Jarosiński Trzynastoletni Sebastian z Ełku dwa lata temu doznał rozległego udaru. Do dziś nieznana jest jego przyczyna. Po wybudzeniu ze śpiączki chłopiec dzielnie walczy o powrót do zdrowia. Utracił wzrok, ale się nie poddaje, głęboko wierzy, że kiedyś go odzyska i będzie mógł spełnić swoje dwa marzenia zostać informatykiem i zwiedzić Stany. Każdego dnia wytrwale ćwiczy z mamą oczy przy pomocy mocnych bodźców świetlnych. 21:30 UMRZEĆ ZA WARSZAWĘ (POWSTANIE WARSZAWSKIE) Film dokumentalny, 51 min, Polska/Francja, 2013 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Krzysztof Talczewski Film "Umrzeć za Warszawę" w koprodukcji polsko - francuskiej przedstawia przyczyny i przebieg powstania warszawskiego. Pokazuje sytuację polityczną, w jakiej się znajdowała Polska w latach 1939 - 44 i która doprowadziła do podjęcia decyzji o rozpoczęciu bitwy o Warszawę. Przedstawia zarówno działania zbrojne w walczącej stolicy, jak i życie codzienne jej mieszkańców. W dokumencie wykorzystano przede wszystkim zdjęcia filmowe i fotografie zrobione przez żołnierzy - operatorów Armii Krajowej oraz w mniejszym stopniu niemieckie materiały propagandowe. Narracja filmu opiera się często na świadectwach uczestników powstania, co pozwala nadać bardziej osobisty i emocjonalny charakter. Prof. Norman Davies, dr Aleksandra Viatteau, dr Dariusz Gawin opowiadają o tym, co działo się w Londynie, Moskwie i Warszawie w kluczowych dla wydarzenia momentach. Tytuł filmu "Umrzeć za Warszawę" nawiązuje do popularnego w Europie Zachodniej, przed wybuchem drugiej wojny światowej, stwierdzenia poddającego w wątpliwość potrzebę umierania za Gdańsk. 22:35 SZCZĘŚLIWY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2021 Reżyseria: Ewa Świecińska Na czym polega oryginalność filmu Ewy Świecińskiej o Kardynale Stefanie Wyszyńskim? Na tle dotychczasowych produkcji wyróżnia się on w trzech obszarach: nową narracją na temat Stefana Wyszyńskiego, nieznanymi dokumentami archiwalnymi, w tym dokumentami audiowizualnymi, oraz formą dostosowaną do wrażliwości młodego widza, bliższą reklamy i teledysku niż klasycznego dokumentu. Kardynał Stefan Wyszyński należał do pokolenia, które przeżyło ostatnie lata zaborów, dwie wojny światowe, upadek komunizmu, był świadkiem wielkiego przełomu cywilizacyjnego, jaki dokonał się w XX wieku. W dotychczasowej filmografii najczęściej przedstawiano go jako prymasa tysiąclecia, postać pomnikową, tradycjonalistę, polityka, który komunistom rzucił "Non possumus", autora uniwersalnego, unikalnego i wielkiego nauczania, przyjaciela Jana Pawła II. W naszym filmie chcemy pokazać Wyszyńskiego w nowym świetle jako innowatora, wizjonera i stratega, który potrafił swoje cele realizować na globalną skalę. To był mąż stanu, który miał wpływ na historię świata, a jednocześnie człowiek z krwi i kości, który inspiruje kolejne pokolenia. Z tego powodu właśnie przedstawiciele tych pokoleń, którzy nie mieli już bezpośredniego kontaktu z Kardynałem, a nie wielokrotnie już przepytywani świadkowie jego posługi, będą bohaterami naszego filmu. To właśnie ci młodzi i dynamiczni ludzie pokażą, że Stefan Wyszyński nie jest człowiekiem przeszłości, lecz przyszłości. 23:40 WETERYNARZE Z SERCEM - /40/ Reality show, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. Klinika weterynaryjna i operacja zaćmy? Tak! Troskliwi właściciele psa yorka, Lucky’ego, bez wahania zdecydowali się na ten skomplikowany zabieg u swego pupila. Trudno było uwierzyć, że tuż po operacji i wybudzeniu Lucky rozglądał się wokół zdziwiony, bo znalazł się w nowym, lepszym świecie. A wszystko dzięki zdobyczom współczesnej okulistyki weterynaryjnej. Obserwowaliśmy również chore fretki, które trafiły do gabinetu weterynaryjnego z wolontariuszką Stowarzyszenia Przyjaciół Fretek. Okazuje się, że jeżeli te śliczne futrzaki są odpowiednio odżywiane to do trzeciego roku życia prawie nie chorują. Później jednak pojawiają się często przewlekłe choroby nerek, serca, nadnerczy. Kupując fretkę, trzeba mieć tego świadomość. Na właścicielu ciąży duża odpowiedzialność. Zarówno osobista jak i finansowa. A wielu z nich stara się jej unikać. 00:15 MORSKIE ZAWODY - KAPITAN KAPITANÓW Film dokumentalny, 21 min, Polska, 1969 Reżyseria: Andrzej Androchowicz Scenariusz: Andrzej Androchowicz Zdjęcia: Janusz Pietrzykowski Opowieść o Konstantym Maciejewiczu, kapitanie Żeglugi Wielkiej, pierwszym dowódcy żaglowca "Dar Pomorza", wykładowcy w szkołach morskich w Tczewie, Gdyni i Szczecinie, organizatorze Szkoły Morskiej w Szczecinie. Kapitan Maciejewicz był autorytetem dla kilku pokoleń polskich marynarzy i kapitanów. O jego silnym charakterze, o wspólnych rejsach opowiadają jego wychowankowie. Wspomnienia i anegdoty o słynnym "Macaju" wzbogacone zostały fragmentami filmów archiwalnych i fotografiami z rejsu dookoła świata. 00:45 NOTACJE - EUGENIUSZ HANEMAN. FOTOGRAF W POWSTANIU WARSZAWSKIM Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2008 Autor: Mieczysław Vogt Bohater "Notacji" opowiada o swoich przeżyciach z powstania warszawskiego. Mówi, jak został fotografem powstania, pracującym na zlecenie Delegatury Rządu na Kraj i jak ta praca wyglądała. Wspomina swego partnera w tej pracy, Krisa Brauna. Opowiada o okolicznościach powstania kilku znanych fotografii z powstania swego autorstwa oraz Brauna. Wreszcie przedstawia losy negatywów zdjęć, które wówczas zostały zrobione. 01:00 APTEKA POD ORŁEM Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2006 Reżyseria: Krzysztof Miklaszewski Scenariusz: Krzysztof Miklaszewski Zdjęcia: Henryk Janas Muzyka: Tadeusz Woźniak Dokumentalna opowieść o okupacyjnej historii krakowskiej apteki, włączonej przez Niemców w obszar utworzonego w marcu 1941 roku getta żydowskiego, stała się dla Krzysztofa Miklaszewskiego wstrząsającym tłem dla upomnienia się o pamięć o Tadeuszu Pankiewiczu, który i zawód farmaceuty, i aptekę "Pod Orłem" odziedziczył po przodkach, znakomitych galicyjskich aptekarzach. Pankiewicz, jedyny Polak mieszkający na co dzień pośród żydowskiej społeczności, okazał się jej prawdziwym opiekunem i wybawcą, a jego apteka oazą przeżycia dziesiątków ludzi i przedsionkiem do wolności. 01:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 301 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:30 PAN WŁADECZEK WOLONTARIUSZ Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2006 Reżyseria: Krzysztof Piotrowski Scenariusz: Krzysztof Piotrowski Aktorzy: Andrzej Grabowski, Piotr Małaszyński Wykonawcy: Władeczek Gnarowski, Wojtek Łabędź, Konrad Rumiński, Piotr Przygański, Krystyna Przygańska, Krystyna Rumińska, Władysława Łabędź, Henryka Marecka, Ania Marecka, Roman Jurewicz Zdjęcia: Krzysztof Tusiewicz Od 1988 roku w Chicago, pośród tamtejszej Polonii działa Fundacja "Dar serca", która ratuje życie dzieciom z Polski. Każda tego typu organizacja nie może działać bez ludzi dobrego serca, bez sponsorów i licznej rzeszy wolontariuszy. Jednym z nich jest Władysław Gnarowski, popularnie zwany panem Władeczkiem. Historia kilku dni z życia wolontariusza pana Władeczka to rodzaj hołdu i podziękowania dla Fundacji oraz licznie zgromadzonych wokół niej sponsorów i wolontariuszy, za życie i zdrowie ponad 300 dzieci z Polski, którym wykonano operacje będące ich ostatnią szansą na normalne życie. 03:20 FILM DOKUMENTALNY - W STAREJ KOSZULI. Z ODWAGĄ W SERCU Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2021 Reżyseria: Dariusz Deberny Scenariusz: Zbigniew Górniak Dokument o Jacku Zejdlerze, bohaterze kultowego w latach 70. serialu TVP "Stawiam na Tolka Banana", w którym zagrał tytułową rolę. Film ukazuje fenomen nagłej serialowej kariery młodego aktora, w którym wielu upatrywało wtedy polskiego Jamesa Deana lub następcę Zbyszka Cybulskiego. Film opowiada również o zaangażowaniu Zejdlera w nielegalną działalność opozycyjną wymierzoną w komunistyczny reżim. Jacek Zejdler współpracował z Komitetem Obrony Robotników. Zakończyło się to tajemniczą śmiercią w Opolu, do którego aktor został zesłany karnie po tym, jak na polecenie władz wyrzucono go z czołowego wówczas Teatru im. Jaracza w Łodzi. Śmierć ta obrosła czarną legendą, a jej sprawstwo przypisywano wtedy Służbie Bezpieczeństwa.