TVP Dokument Piątek, 04.08.2023 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - NOCKA NOCKÓW Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska O zmierzchu nietoperze wzdłuż leśnego potoku podążają w góry. Po drodze wpadają w delikatną sieć badaczy i dostają obrączki lub nadajniki telemetryczne. Dzięki nim wiemy, że część tych lotników podąża do nocnego klubu na wspólną imprezę. W filmie przewodnikiem po świecie nietoperzy jest dr Robert Mysłajek. Celem jego badań jest poznanie składu gatunkowego nietoperzy zamieszkujących lasy Beskidu Śląskiego, wyznaczenie szlaku ich wędrówek, wykrycie miejsc rozrodu, wypoczynku i zimowania. Tajemnice życia nietoperzy odsłaniane są powoli. Jednak są one na tyle fascynujące, że wielu badaczy jest gotowych do podejmowania kolejnych wyzwań. Jednym z nich jest właśnie dr Robert Mysłajek. Towarzyszymy mu z kamerą podczas odłowu nietoperzy w delikatne siatki chiropterologiczne i zakładania nadajników telemetrycznych, które pozwalają poznać ich wędrówki. Podsłuchujemy nietoperze za pomocą detektorów ultrasonicznych, które przetwarzają wydawane przez nie ultradźwięki na dźwięki słyszalne dla ludzi i umożliwiające identyfikację gatunków. Późnym latem i jesienią obserwuje się wzmożoną aktywność nietoperzy w pobliżu otworów jaskiń. Rola rojenia nietoperzy w takich miejscach nie jest do końca jasna. Sugeruje się jego związek z zachowaniami godowymi, przekazywaniem przez dorosłe osobniki młodym informacji o rozmieszczeniu kryjówek zimowych, wykorzystaniem jaskiń jako schronień tymczasowych itd. Bez względu jednak na pełnioną funkcję, rojenie stwarza doskonałą okazję do lepszego poznania fauny nietoperzy danego regionu i zdefiniowania miejsc ważnych dla ich ochrony. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 44 CZARNE ZŁOTO Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Tradycyjnie polskie ziemie wschodnie zajmowały niegdyś trzecie miejsce na świecie jeśli chodzi o wydobycie ropy naftowej. Radosław Kotarski rusza tym śladem i sprawdza, ile zostało na Podkarpaciu z dziedzictwa, które pozostawił po sobie Ignacy Łukasiewicz i jego współpracownicy? Czy zaprojektowane przez nich urządzenia także dzisiaj mogłyby wydobywać ropę naftową? 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 138 STAROGARD GDAŃSKI Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agnieszka Grabarska Scenariusz: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza Starogard Gdański, miasto, w którym urodził się legendarny piłkarz Kazimierz Deyna. Co roku jeden z mieszkańców miasta zostaje królem, jednak nie strzelców, lecz historycznego Bractwa Kurkowego. Starogard Gdański jest jednym z najstarszych miast na północy Polski i leży w regionie Pomorza Gdańskiego zwanego Kociewiem. W samym centrum miasta trwają prace archeologiczne; podczas przebudowy płyty rynku odkryto relikt średniowiecznego ratusza. Odkrycie ma olbrzymie znaczenie, zwłaszcza że nie zachowały się żadne rysunki ani ryciny średniowiecznego Starogardu, a archiwalia dotyczące nowożytnego miasta spłonęły w 90 procentach. Szperając w starogardzkiej historii, natrafimy na bractwo, które uczyło zwykłych mieszczan jak bronić miasta w trakcie ataku wroga. Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Starogardzie Gdańskim powstało w 1351 roku, czyli ponad 660 lat temu i wciąż działa. Wypad 5 kilometrów poza Starogard Gdański jest rekomendowany, jeśli chcemy przenieść się w czasie aż do średniowieczna. Rekonstrukcję XI - wiecznego grodu wzniesiono na morenowym wzgórzu w zakolu rzeki Wierzycy. Grodzisko Owidz to też podróż w głąb wierzeń Słowian. W pierwszym w Europie Muzeum Mitologii Słowiańskiej dowiemy sięm, skąd w naszej tradycji wziął się zwyczaj topienia Marzanny, jak w dawnych czasach wyobrażano sobie powstanie Wszechświata i dlaczego powinno się mówić Świętowit, a nie Światowid. Starogard to miasto związane z legendą sportu; w 1947 roku urodził się tutaj genialny polski piłkarz Kazimierz Deyna. Był szóstym dzieckiem z dziesięciorga rodzeństwa i w rodzinnym mieście rozpoczęła się jego przygoda z piłką nożną. Z boiska warto przenieść się pod drzwi lokalnych artystów. Stojąc przed nimi, od razu widać, że mieszka tu i tworzy rzeźbiarz. Drzwi wejściowe zrobił sam i są prawdziwym dziełem sztuki. 07:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /158/ Reality show, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Odwiedziliśmy Hel, gdzie znajduje się Stacja Morska im. profesora Krzysztofa Skóry, Wydziału Oceanografii i Geografii Uniwersytetu Gdańskiego. To jedyny w Polsce ośrodek rehabilitacji fok, a pacjentami są głównie focze szczenięta. Posłuchajcie też jak się zachować zobaczywszy na plaży focze szczenię lub dorosłego osobnika. Rozpoczął się kolejny wiewiórkowy sezon, więc pojechaliśmy do Legionowa do lek. wet. Jarosława Falkowskiego, który poza swoją codzienną pracą w przychodni, od wielu lat pomaga malutkim wiewiórkom, zastępując im matkę. 08:10 TAJEMNY ŚWIAT ZŁOTA (THE SECRET WORLD OF GOLD) Film dokumentalny, 42 min, Niderlandy (Holandia), 2013 Reżyseria: Brian McKenna Złoto od zarania dziejów jest kruszcem, którego posiadanie gwarantuje wpływy i bogactwo. Państwa mające go więcej, wygrywały wojny i były zasobniejsze gospodarczo. Pouczająca pod tym względem była II wojna światowa. Hitler rekwirował złoto w podbitych krajach. Przezorni ukrywali je wcześniej. Tak było z polskim złotem, które przez Francję wywieziono do Kanady. Francuzi też schowali swoje złoto w Kanadzie, podobnie Anglicy, którzy obawiali się, że Niemcy mogą wylądować w Wielkiej Brytanii. Brytyjczycy ze swojego złota ulokowanego w Kanadzie finansowali działania wojenne. Generał de Gaulle zadecydował, że francuskie złoto powinno być przeznaczone na powojenną odbudowę. W historii złota bardzo niekorzystnie wypada Szwajcaria, gdzie przetapiano na złote sztaby i legalizowano dostarczany przez Niemców kruszec, w tym biżuterię i złote zęby ofiar obozów koncentracyjnych. Złoto jest nadal bardzo ważne. Całe światowe zapasy można by pomieścić - tak przynajmniej twierdzą autorzy tego holenderskiego filmu dokumentalnego - w czterech zaledwie basenach olimpijskich. Kwitną za to transakcje giełdowe wirtualnym złotem, co oznacza, że kupując złoto na giełdzie, ma się w ręku papier, który niekoniecznie musi mieć pokrycie w złotych sztabach. 09:00 DZIKIE OPOWIEŚCI - ODC. 4 PAŁANKI I ICH KREWNIACY (WILD TALES. EP. 4 POSSUM POWER) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Kylie Stott Fascynująca seria przyrodnicza, ukazująca historie australijskich zwierząt oraz biologiczne i ewolucyjne czynniki, które je łączą. Każdy film opowiada jedną historię, ale połączone w "Dzikie opowieści" tworzą serię tak urzekającą i różnorodną, jak sama natura. W tym odcinku poznamy pałanki i ich krewniaków. Dopiero po zachodzie słońca nad australijskim buszem las naprawdę ożywa. Nocą najbardziej zróżnicowani i dynamiczni przedstawiciele fauny tego kraju zaczynają być aktywni. Oposy i pałanki należą do dużej rodziny i prowadzą fascynujące życie towarzyskie, mają strategie polowań i żerowania oraz walk z drapieżnikami. Żyją od najgłębszych lasów deszczowych po przedmieścia Sydney. Wszędzie znajdziemy oszałamiającą różnorodność tych futrzastych mieszkańców, którzy są bez wątpienia najbardziej charyzmatyczną rodziną w Australii. 10:05 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY - ODC. 4 LIECHTENSTEIN - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 4 LIECHTENSTEIN - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. Odcinek czwarty to wycieczka do kraju Liechtenstein. Księstwo Liechtensteinu to niewielkie, alpejskie państwo w Europie Zachodniej, leżące pomiędzy Austrią i Szwajcarią, nad rzeką Ren. Liechtenstein jest jednym z dwóch współcześnie istniejących krajów podwójnie śródlądowych. Wiele tradycji w Liechtensteinie jest powiązanych ze zwyczajami innych państw niemieckojęzycznych. Ponieważ państwo jest bardzo niewielkie, nie powstały ludowe tradycje i zwyczaje charakterystyczne tylko dla Liechtensteinu. Wciśnięte między Austrię i Szwajcarię księstwo liczy 38 tysięcy mieszkańców i ledwie 160 kilometrów powierzchni. Większość ludzi mieszka w dolinach. W górach panują cisza i spokój. Dolina Hintervalorsch na wschodzie kraju przypomina idyllę na pocztówce sprzed wieku. Latem konie i krowy spędzają w Alpach trzy miesiące. 11:05 MORSKIE ZAWODY - KAPITAN KAPITANÓW Film dokumentalny, 21 min, Polska, 1969 Reżyseria: Andrzej Androchowicz Scenariusz: Andrzej Androchowicz Zdjęcia: Janusz Pietrzykowski Opowieść o Konstantym Maciejewiczu, kapitanie Żeglugi Wielkiej, pierwszym dowódcy żaglowca "Dar Pomorza", wykładowcy w szkołach morskich w Tczewie, Gdyni i Szczecinie, organizatorze Szkoły Morskiej w Szczecinie. Kapitan Maciejewicz był autorytetem dla kilku pokoleń polskich marynarzy i kapitanów. O jego silnym charakterze, o wspólnych rejsach opowiadają jego wychowankowie. Wspomnienia i anegdoty o słynnym "Macaju" wzbogacone zostały fragmentami filmów archiwalnych i fotografiami z rejsu dookoła świata. 11:30 LENA NA KAUKAZIE - GRUZJA - MUZYKA, TANIEC, ŚPIEW Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Hanna Jewsiewicka, Konrad Zagórski, Jowita Baraniecka - Ogden Lena Urbańska to dziennikarka, podróżniczka, obywatelka świata. Absolwentka dziennikarstwa na warszawskim SWPS. Autorka bloga podróżniczego "Razem Taniej". Prowadziła poranne audycje w radiu Kampus oraz telewizyjne reportaże z wydarzeń kulturalnych dla TVP. Autorka programu "Moje LA" i reportażu "To jest Birma". Wraz ze swoim chłopakiem podróżuje od 2013 roku. Byli razem w 74 krajach od Azji Południowo - Wschodniej, przez Amerykę Centralną, Bałkany po Afrykę Północno - Zachodnią. W tej serii dokumentalnej Lena Urbańska zabierze nas w podróż po Kaukazie - od magicznej, gruzińskiej Swanetii i jej wież, przez ormiańskie czterotysięczniki, z największym z nich, Aragacem na czele, aż po niezwykłe, futurystyczne budynki stolicy Azerbejdżanu, Baku. W każdym odcinku będzie się starała się dowiedzieć, gdzie bije puls Kaukazu. Czym naprawdę żyją jego mieszkańcy ci starzy, którzy wciąż wspominają Związek Radziecki, i ci najmłodsi, którym bliżej do Europy czy Ameryki. Będzie obserwować, jak się bawią, świętują, pracują, jedzą i jak walczą. W każdym z 24 - minutowych odcinków nie zabraknie przewodnika, który poprowadzi nawet przez najbardziej skomplikowane zagadnienia. 12:00 WYBUDZENI - OLA JANCZARSKA Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Prowadzący: Ewa Błaszczyk Zdjęcia: Michał Jarosiński Życie Oli, Jaśka, Pawła, Sebastiana zmieniło się kiedyś w sekundy wypadek komunikacyjny, podtopienie, zakrztuszenie, nagłe zatrzymanie krążenia. Zapadli w śpiączkę na kilka, kilkanaście miesięcy albo kilkanaście lat. Czas się zatrzymał. Znany świat zamienił się w świat snu. Wybudzeni to 10. odcinkowy serial dokumentalnych o ludziach, którzy przeżyli śpiączkę, wrócili do życia i naszego świata. Klaudia, pierwsza wybudzona w Klinice Budzik dla dzieci, wyszła za mąż i urodziła zdrową córeczkę, Jagoda jest uczennicą liceum, Krzysiek w tym roku będzie zdawał maturę. Jak śpiączka przewartościowała ich życie, co teraz jest dla nich najważniejsze o tym mówią Wybudzeni i ich bliscy. Jak sobie radzić z cierpieniem, jak nie tracić nadziei i walczyć do końca. Ola Janczarska, córka Ewy Błaszczyk i bohaterka pierwszego odcinka "Wybudzonych", od kilku lat jest w stanie minimalnej świadomości. Czasem rozumie co się do niej mówi, ma rozluźnioną twarz, a czasem jest gdzieś w swoim świecie. Gdyby nie Ola nie byłoby Budzika dla dzieci i dorosłych, programu dla ludzi w śpiączce, nie powstałaby Fundacja Akogo?. Nic by się nie wydarzyło. Ola ma dziś 27 lat. W majowe popołudnie 22 lata temu zakrztusiła się popijając tabletkę, doszło do niedotlenienia mózgu. Współczesna medycyna niewiele może jej zaproponować - mówi Ewa Błaszczyk - Są dwie drogi jak myślę o przyszłości - utrzymać Olę w jak najlepszej kondycji, żeby była gotowa na coś, co się objawi nowego w nauce, medycynie albo tak zwany cud. 12:25 WYBUDZENI - SEBASTIAN MACIOROWSKI Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Prowadzący: Ewa Błaszczyk Zdjęcia: Michał Jarosiński Trzynastoletni Sebastian z Ełku dwa lata temu doznał rozległego udaru. Do dziś nieznana jest jego przyczyna. Po wybudzeniu ze śpiączki chłopiec dzielnie walczy o powrót do zdrowia. Utracił wzrok, ale się nie poddaje, głęboko wierzy, że kiedyś go odzyska i będzie mógł spełnić swoje dwa marzenia zostać informatykiem i zwiedzić Stany. Każdego dnia wytrwale ćwiczy z mamą oczy przy pomocy mocnych bodźców świetlnych. 13:00 UMRZEĆ ZA WARSZAWĘ (POWSTANIE WARSZAWSKIE) Film dokumentalny, 51 min, Polska/Francja, 2013 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Krzysztof Talczewski Film "Umrzeć za Warszawę" w koprodukcji polsko - francuskiej przedstawia przyczyny i przebieg powstania warszawskiego. Pokazuje sytuację polityczną, w jakiej się znajdowała Polska w latach 1939 - 44 i która doprowadziła do podjęcia decyzji o rozpoczęciu bitwy o Warszawę. Przedstawia zarówno działania zbrojne w walczącej stolicy, jak i życie codzienne jej mieszkańców. W dokumencie wykorzystano przede wszystkim zdjęcia filmowe i fotografie zrobione przez żołnierzy - operatorów Armii Krajowej oraz w mniejszym stopniu niemieckie materiały propagandowe. Narracja filmu opiera się często na świadectwach uczestników powstania, co pozwala nadać bardziej osobisty i emocjonalny charakter. Prof. Norman Davies, dr Aleksandra Viatteau, dr Dariusz Gawin opowiadają o tym, co działo się w Londynie, Moskwie i Warszawie w kluczowych dla wydarzenia momentach. Tytuł filmu "Umrzeć za Warszawę" nawiązuje do popularnego w Europie Zachodniej, przed wybuchem drugiej wojny światowej, stwierdzenia poddającego w wątpliwość potrzebę umierania za Gdańsk. 13:55 DZIKIE OPOWIEŚCI - ODC. 5 NATURALNI TRUCICIELE (WILD TALES. EP. 5 NATURE’S DEADLY ALCHEMISTS) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Kylie Stott Fascynująca seria przyrodnicza, ukazująca historie australijskich zwierząt oraz biologiczne i ewolucyjne czynniki, które je łączą. Każdy film opowiada jedną historię, ale połączone w "Dzikie opowieści" tworzą serię tak urzekającą i różnorodną, jak sama natura. W tym odcinku poznajemy największych trucicieli z Australii. Alchemia była starożytną sztuką, która próbowała przekształcić metale nieszlachetne w złoto i stworzyć lekarstwo, które wyleczyłby każdą chorobę. Starożytni chemicy zawiedli, ale pół miliarda lat przed nimi naturze to się udało. Jad i trucizna to koktajle śmierci. Stworzenia przenoszące śmiertelne toksyny są prosto z naszych koszmarów. Jednak jad jest jednym z największych arcydzieł natury, a te organizmy, które łączą indywidualnie nieszkodliwe chemikalia w śmiertelne mieszaniny, są rzeczywiście niezwykłe. Alchemicy. Jadowite zwierzęta wyewoluowały i przystosowały się do niemal każdego zakątka planety. Przybierają różne kształty i rozmiary, z jadem i truciznami, które ciągle się zmieniają. Historia jadu to intrygująca historia ewolucji. 14:55 MALUCHY - ODC. 3 PIERWSZE KROCZKI (BABY STEPS / A PETITS PAS / EP03: FIRST STEPS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2016 Trzyczęściowy film dokumentalny o najmłodszych zwierzętach. Roczna obserwacja trzech wyjątkowych, małych zwierząt i ich hodowców, od ich narodzin, poprzez pierwsze kroki i zmieniające życie doświadczenia. Poznamy bliżej lemury o turkusowych oczach, od których zależy przetrwanie tego gatunku. Bohaterem odcinka będzie też źrebak, dla którego scena stanie się prawdziwym placem zabaw, oraz szczeniak, który ma zostać psem pasterskim. Odcinek 3 - "Pierwsze kroczki". Po trudnym początku z kaczkami, Girouette uczy się komend do pracy z owcami. Do zawodów zostały tylko 2 miesiące. Girouette robi duże postępy. Jest bardzo miła i posłuszna. Przyjemnie i łatwo się z nią pracuje. Potrafi być spokojna i jednocześnie bardzo szybka. To prawdziwa przyjemność... Jak na swój wiek nauczyła się wielu komend i zmierzy się z doświadczonymi psami. 16:00 LUDZKOŚĆ Z PRZYPADKU: GEN, KTÓRY STWORZYŁ MÓZG CZŁOWIEKA (HUMAN BY CHANCE? THE GENE THAT MADE OUR BRAIN GROW / ZUFALL MENSCH? - DER KLEINE SCHRITT ZUM GROEN GEHIRN) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Kerstin Holl Film dokumentalny, który przedstawia i ilustruje aktualne wyniki badań odkrywających sekrety umiejętności i talentów ludzi. W porównaniu z najbliższymi krewniakami genetycznymi, wypadamy dość blado przynajmniej pod względem fizycznym: jesteśmy słabsi, biegamy wolniej i wspinamy się znacznie gorzej. Mamy jednak architekturę, religię, naukę, języki, literaturę, sztukę, kulturę i wyobraźnię. Osiągnięcia te zawdzięczamy większemu mózgowi. Od czasów Karola Darwina sądziliśmy, że nasz rozwój przebiegał stale i liniowo. Nowe odkrycia z Drezna wskazują jednak na całkiem inną konkluzję: ewolucja ludzkiego mózgu nie była powolnym i stopniowym procesem, a raczej wynikiem zbiegu okoliczności wywołanego nagłą zmianą w pewnym genie. Jak doszło do dominacji ludzkości na Ziemi. Jeśli porównamy człowieka z najbliższymi genetycznie żyjącymi krewnymi - szympansami, to okaże się, że mamy niewiele zalet fizycznych. Osiągnięcia są zasługą naszego mózgu, który jest duży i zawiera miliardy neuronów. To właśnie jego szybki rozwój, zapoczątkowany około 2 miliony lat temu, pozwolił nam stać się dominującym gatunkiem na świecie. Co spowodowało tak szybki wzrost kory mózgowej? Naukowcy na całym świecie próbowali odpowiedzieć na to pytanie od wielu lat, ale teraz wydaje się, że w końcu im się to udało. 17:00 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY - ODC. 5 LUXEMBURG - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 5 LUXEMBURG - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. Odcinek piąty zabierze nas do Luksemburga, państwa położonego w Europie Zachodniej. Graniczy ono z Francją od południa, Niemcami od wschodu i z Belgią od zachodu i północy. Jest państwem członkowskim Unii Europejskiej oraz NATO. Główne ośrodki turystyczne: miasto Luksemburg, Vianden oraz dolina rzeki Mozeli i Ardeny. Serce Europy. Centrum polityczne. Władza i pieniądze. Tak znamy Luksemburg. Jednak ta minimonarchia to również różnorodne krajobrazy. Bajkowe lasy na północy i urokliwa dolina Mozeli na południowym wschodzie. Skalne olbrzymy w Małej Szwajcarii i jezioro zaporowe na rzece Sure na zachodzie. A przede wszystkim ludzie, którzy ten kraj kształtują i żyją w harmonii z otoczeniem. Którzy chronią to, co im drogie. Naturę. 18:05 KLUCZ DO SALVADORA DALEGO (LA LLAVE DALI / THE KEY TO DALI) Film dokumentalny, 53 min, Hiszpania, 2016 Reżyseria: David Fernandez Scenariusz: Pau Cavaller, David Fernandez, Simo Mateu Zdjęcia: Bosco Llona Girona to popularne wśród turystów hiszpańskie miasteczko. W 1989 roku w jednym z lokalnych sklepów z antykami niejaki Tomeu I’ Amo trafia na obraz, który wydaje mu się być oryginalnym dziełem Salvadora Dalego. Niestety, jedyna osoba mogąca potwierdzić autorstwo, czyli sam autor dzieła, umiera w tym samym roku. I’ Amo nie zniechęca się jednak i postanawia za wszelką cenę udowodnić wagę swojego znaleziska. Tak rozpoczyna się 25 - letnia przygoda, podczas której ten ekscentryczny naukowiec z Majorki pozna ekspertów z całego świata, a także odkryje specjalny kod - jego zdaniem - stosowany przez Salvadora Dalego, co rzuci nowe światło na twórczość hiszpańskiego mistrza. W przeciwieństwie do bajek, odnalezienie skarbu to dopiero początek historii, a w rzeczywistości trzeba jeszcze jego wartość udowodnić. Tomeus i'Amo przypomina swoją pewnością i naiwnością Don Kichota, który współcześnie walczy z wiatrakami świata sztuki. Niezależnie od wyniku tego pojedynku, l’ Amo i jego dzieje łączą w sobie narodowe cechy Hiszpanów: fantazję, aktywność, śmiałość. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - RPA - AFRYKAŃSKA TĘCZA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Republika Południowej Afryki liczy 51 milionów mieszkańców. To wyjątkowo zróżnicowany kraj o niezwykłych pejzażach i burzliwej historii. Odkryjemy dziś państwo leżące na południowym skraju kontynentu afrykańskiego. 20:15 NISMAN - ODC. 1 W LABIRYNCIE (NISMAN EPISODE 1: INTO THE LABYRINTH) Cykl dokumentalny, 53 min, Niemcy/Hiszpania, 2020 Reżyseria: Justin Webster Bohaterem filmu jest Alberto Nisman - argentyński prokurator generalny. Prowadził on między innymi śledztwo ws. zamachu bombowego na ośrodek kulturalny AMIA (Stowarzyszenie Argentyńsko - Izraelskie) w Buenos Aires z 18 lipca 1994 roku, będącego najbardziej krwawym zamachem terrorystycznym w Argentynie, a zarazem największym zamachem na żydowską instytucję poza granicami Izraela. Film o prawdziwej zbrodni, która wywołała burzę. Martwe ciało, terroryzm, Iran, CIA i FBI oraz skorumpowane rządy. To sprawy, którymi zajmował się Nisman. Ten serial to polityczny kryminał i historia oparta na autentycznych postaciach, opowieść o zbrodniach, szpiegach i tuszowaniu. Odcinek: 1. W labiryncie. W Buenos Aires doszło do wybuchu. Do ataku przyznała się grupa islamistów. Zginęło co najmniej 26 osób. Atak był wymierzony w Izrael. Jedenaście lat później śledztwo trzeba było zacząć od zera. Zebrane dowody w większości były fałszywe. Argentyński rząd nie tylko negocjował z rządem, który chroni terrorystów, ale także z terrorystami. Wywiad w Argentynie zawsze był łączony z najgorszą korupcją. Po ponad dekadzie milczenia rządu i nieustępliwości Alberta Nismana, który stał na czele jednostki specjalnej prowadzącej śledztwo w sprawie ataku, jego działania wreszcie przyniosły rezultaty. Dzięki jego poczuciu sprawiedliwości i zrozumienia dla godności każdego człowieka, świat poznał szczegóły dotyczące tej strasznej zbrodni, dokonanej przez organizację terrorystyczną. 21:20 WCIELENIA ZŁA - ODC. 1/10 PAPA DOC. DOŻYWOTNI PREZYDENT HAITI (EVOLUTION OF EVIL) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2015 Lektor: Maciej Gudowski Galeria najbardziej znanych despotów w najnowszej historii. Od Hitlera do Saddama Husajna, od Stalina do Kim Dzong Ila, od Mao do pułkownika Kaddafiego. Bezlitośni psychopaci, chciwi, okrutni, a czasem po prostu szaleni, przejęli kontrolę nad swoimi krajami i terroryzują swoich poddanych, ale zawsze pozostaje pytanie: czy urodzili się źli, czy też coś się stało, że tak się zachowują? W pierwszym odcinku zapraszamy do zapoznania się z sylwetką prezydenta Haiti dr. Francois Duvaliera, znanego jako Papa Doc 22:25 WETERANI. WYRWANI ŚMIERCI Reportaż, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Wojciech Pepliński, Grzegorz Zasępa Scenariusz: Wojciech Pepliński, Grzegorz Zasępa Zdjęcia: Maciej Gruda, Paweł Piotrowski, Maciej Kurpiewski W odcinku: losy plutonowego Krzysztofa Goździka, który na misję w Afganistanie trafił jako ratownik medyczny. Służba bez broni początkowo wzbudzała nieufność jego kolegów z plutonu. Podczas patrolu, niedaleko bazy, wpadli w zasadzkę zastawioną przez talibów. 23:05 WOJNY OPIUMOWE (THE OPIUM WAR) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: John La Raw Film dokumentalny o Birmie, gdzie w stanie Kachin tysiące młodych ludzi umierało z powodu uzależnienia od narkotyków. Mjanma czyli Birma jest obecnie drugim co do wielkości wytwórcą opium na świecie. Odpowiada za 25% światowej produkcji. Kiedy rząd nie robił wystarczająco dużo, aby rozprawić się z tym problemem, obywatele utworzyli organizację antynarkotykową o nazwie Pat Jasan. Kachinowie są jednym z ośmiu głównych plemion w Mjanmie, gdzie prawie 90% ludności to buddyści. Jednak większość Kachinów to chrześcijanie. W języku birmańskim, Kachin oznacza "tańczący ludzie". Ale już nie mają powodów do tańca. Kachinowie walczą o autonomię od 1961 roku. Wraz z wojną domową pojawił się także problem narkotykowy. Te używki są bardzo łatwo dostępne. Ponad dziesięć procent z miliona sześciuset tysięcy mieszkańców stanu Kachin to osoby uzależnione. Rząd jest odpowiedzialny za walkę z narkotykami, ale nie wystarczająco się stara. Aresztują dilerów tylko wtedy, gdy brakuje im pieniędzy w budżecie. Jeśli rząd nie rozprawi się z handlarzami narkotyków i nie pomoże hodowcom maku zarabiać w inny sposób, wojny opiumowe będą trwały bez końca. 24:00 ŚWIĘTO Film dokumentalny, 22 min, Polska, 1976 Reżyseria: Grażyna Kedzielawska Obchody Barbórki w kopalni Bełchatów ukazane z perspektywy jej uczestników i w obiektywie telewizyjnej kamery. Górnicy otrzymują medale, składają przysięgi, wspólnie śpiewają przy piwie i uczestniczą w balu. Etiuda Szkoły Filmowej. 00:30 GORĄCA LINIA - GDZIE JEST SZTANDAR Reportaż, 35 min, Polska, 1984 Scenariusz: Michał Fajbusiewicz Zdjęcia: Tadeusz Kośmider Dwóch pasjonatów historii - panowie Edward i Hubert - wysłali do telewizji list z nietypową prośbą. Od lat interesują się losami sztandaru przekazanego Szkole Podchorążych Lotnictwa przez marszałka Edwarda Rydza Śmigłego w 1937 roku. Mężczyźni przez lata szukali informacji, świadków i starali się ustalić, co stało się poszukiwanym przedmiotem. Sztandar zaginął w czasie kampanii wrześniowej w 1939 roku. Z listu, z relacją jednego z żołnierzy, wynika że armia chcąc uchronić chorągiew przed wrogiem, zakopała ją wraz z karabinami i amunicją w lesie przy drodze prowadzącej do Rejowca. I tu pojawia się właśnie owa nietypowa prośba - o nagłośnienie tej historii w telewizji, aby dotrzeć do osób mogących posiadać jakieś informacje i przede wszystkim, o zorganizowanie przeszukania terenu, wskazanego jako miejsce ukrycia sztandaru. Szansę na powodzenie tej akcji daje broń, która ma również znajdować się w skrytce, ale potrzebny jest specjalistycznym sprzęt - wykrywacze metalu - redaktor Michał Fajbusiewicz wie, gdzie takiego szukać. 01:15 OSSOLIŃCZYCY - 200 LAT HISTORII Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2018 Reżyseria: Krzysztof Kunert Scenariusz: Krzysztof Kunert Zasadnicza struktura filmu oparta jest na ramach chronologicznych wyznaczonych przez dwa okresy funkcjonowania Zakładu Narodowego im. Ossolińskich: lwowski - od założenia Fundacji im. Ossolińskich w 1817 r. do zakończenia II wojny światowej oraz wrocławski rozpoczynający się po drugiej wojnie i trwający do dziś. Dwie główne części dzielą się na kilka bardziej szczegółowych, które w filmie zostaną ukazane, przede wszystkim przez historie znaczących dla Zakładu osób. Okres lwowski obejmuje: genezę powstania Ossolineum, wybór Lwowa jako miejsca siedziby, pierwsze lata działalności w zaborze austriackim, budowania własnej pozycji najpierw w świecie kulturalnym i naukowym Lwowa, potem Galicji, a następnie także ponadzaborowym, czas rozkwitu w okresie międzywojennym oraz czas okupacji niemieckiej i sowieckiej. Pomysł powołania Zakładu nie pojawił się nagle. Ossoliński chciał, aby Fundacja przez niego powołana, stała się polską instytucją naukowo - kulturalną o zasięgu narodowym. Fundacja, zgodnie z wolą założyciela, miała składać się ze zbiorów książek, rękopisów, numizmatów i muzealiów i majątków ziemskich przeznaczonych na jej utrzymanie oraz drukarni. Zakład miał także wydawać własne pismo naukowe i opiekować się młodymi uczonymi. Również miejsce jej usytuowania - Lwów - nie było przypadkowe. Pierwsze lata działalności nie były łatwe. Braki finansowe, ciągłe represje władz austriackich, ujawniona przez władze działalność konspiracyjna nie sprzyjały rozwojowi Zakładu. Jednak ofiarność i wsparcie polskiego społeczeństwa, które w XIX wieku uznało Ossolineum za instytucję narodową, sprawiły, że w połowie tego wieku Zakład miał ugruntowaną pozycję w życiu kulturalnym i naukowym Lwowa, a w drugiej połowie XIX w. stał się ośrodkiem polskiej kultury i nauki promieniującym na inne zabory. Jego pozycja i oddziaływanie, mimo ciągłych trudności finansowych, wzrosła w okresie międzywojennym. Dzięki zaangażowaniu zespołu oddanych pracowników Ossolineum pod koniec II RP stało się nowoczesną instytucją. Okres II wojny światowej to czas podejmowania prób ratowania zbiorów, a także nieskutecznych działań na rzecz zachowania samego Ossolineum. To wówczas decydują się losy Zakładu jako instytucji, a także jego zasobów i depozytów, w tym kilkunastu grafik Albrechta Dürera oraz autografu "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza. Przedstawione w filmie losy tych ostatnich zasobów stanowią ważny element narracyjny obrazu, spinając klamrą okres lwowski i wrocławski. Okres wrocławski obejmuje: czas podejmowania decyzji o wyborze Wrocławia na nową siedzibę Zakładu, adaptację Ossolineum do nowych warunków w nieznanym mieście, zmienne koleje w okresie PRL w ramach Polskiej Akademii Nauk, aż po czas współczesny, w którym Zakład powoli i systematycznie odbudowywał swoją pozycję w polskiej kulturze. Film będzie akcentował zwłaszcza pierwsze, bardzo trudne lata Ossolineum w zrujnowanym Wrocławiu oraz zaangażowanie i ofiarność jego pracowników, którym następne pokolenia w dużej mierze zawdzięczają jego powojenny kształt. Ważnym elementem filmu będzie także ukazanie wysiłków, które podejmowała dyrekcja Zakładu w latach 90. na rzecz odtworzenia przedwojennego kształtu instytucji. 02:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 302 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:55 BYLI ŻOŁNIERZAMI JODŁY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wincenty Ronisz Film nie tylko przypomina losy ziemi kielecko - radomskiej w czasie okupacji hitlerowskiej, nie tylko losy Hubala, Wybranieckich, Jędrusiów, Barabasza, Ponurego, Nurta i Szarego, ale przede wszystkim dramatyczne losy żołnierzy Armii Krajowej z okręgu "Jodła" poprzez wspomnienia uczestników tamtych wydarzeń. 03:55 ŁÓŻKO LENINA Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 1996 Reżyseria: Krzysztof Magowski Aktorzy: Zbigniew Sobociński Zdjęcia: Leon Kotowski W sześć lat po likwidacji Muzeum Lenina Krzysztof Magowski odwiedził Poronin, aby zobaczyć, co ocalało z komunistycznych świętości. W postać Lenina wcielił się Zbigniew Sobociński. Filmowa groteska ukazuje fikcję komunistycznej propagandy, począwszy od samego muzeum, na eksponatach skończywszy.