TVP Historia Wtorek, 01.08.2023 Zmiany z dnia 26.07.2023 w stosunku do raportu z dnia 12.07.2023 (zmodyfikowano opis: Omówienie) 22:05 KANAŁ Dramat wojenny, 92 min, Polska, 1956 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński Zdjęcia: Jerzy Lipman Muzyka: Jerzy Krenz Aktorzy: Teresa Iżewska, Tadeusz Janczar, Wieńczysław Gliński, Stanisław Mikulski, Emil Karewicz, Tadeusz Gwiazdkowski, Władysław Sheybal, Teresa Berezowska, Zofia Lindorf, Jan Englert Tragiczne dzieje powstania warszawskiego domagały się nie tylko opartego na faktach surowego rozrachunku historycznego, ale także ich odzwierciedlenia i oceny w sztuce. Taką artystyczną próbę podjęli Wajda i Stawiński, ale ich "Kanał" przyjęto w kraju dość chłodno: zamiast pomnika tragicznej chwały obaj pokazali bowiem koszmar klęski i rozbitych psychicznie bojowników, których bohaterstwo okazało się daremne. Taka własna ocena najnowszej historii, próba osądu i demitologizacji powstania, wyprzedzała ówczesną literaturę i analizy historyków, stanowiła zamach na uświęcone wartości. Dopiero przyznanie "Kanałowi" w 1957 r. Nagrody Specjalnej Jury na festiwalu w Cannes sprawiło, że krajowa krytyka w pełni doceniła dzieło Wajdy i przyznała, że autorzy filmu mówią jednak prawdę, choć jest to prawda wycinkowa, odnosząca się do schyłkowej fazy operacji. "Kanał" nie jest filmem antybohaterskim, a jedynie antykoturnowym. Opisuje bohaterów takich, jakich ukształtowała ich historia: są tu czyny dobre, wątpliwe i złe, są charaktery mężnie trwających oraz tych, którzy załamali się w różny sposób - ich szczere ukazanie stanowi największą wartość filmu. Dzieło Wajdy składa się niejako z dwóch części: pierwszej, reportażowej w stylu, i drugiej - apokaliptycznej relacji z wędrówek przez kanały. Scenariusz oparty na osobistych doświadczeniach Stawińskiego, dowódcy powstańczego oddziału łączności, relacjonuje tragiczny koniec żołnierzy przedstawionej jednostki. Koniec września 1944 r. , powstanie ma wkrótce upaść. Walczący na Mokotowie zdziesiątkowany oddział porucznika "Zadry", po nieudanej próbie przebicia się przez otaczające go wojska niemieckie, podejmuje jedyną możliwą w tej sytuacji decyzję: schodzi do kanałów, aby tą drogą przedrzeć się do Śródmieścia, gdzie jeszcze bronią się powstańcy. W krętych, podziemnych korytarzach pełnych ekskrementów, gdzie u każdego włazu czuwają Niemcy rzucając do wnętrza granaty, czterdziestoosobowy oddział rozpada się na trzy grupy. Zasadniczą grupę prowadzi "Zadra" ze "Smukłym" i szefem kompanii "Kulą". Jest przekonany, że idzie za nim cały oddział, w czym utwierdza go "Kula", tchórz, który boi się, że porucznik zawróci w poszukiwaniu rozproszonych ludzi. Rannego "Koraba" prowadzi zakochana w nim łączniczka "Stokrotka". W trzeciej grupie idzie podporucznik "Mądry", zakochana w nim "Halinka" i muzyk o pseudonimie "Ogromny". "Stokrotka" i "Korab" giną z wyczerpania u kraty, którą Niemcy zamknęli wylot z kolektora nad Wisłą. "Halinka" popełnia samobójstwo, gdy "Mądry" wyznaje jej prawdę o żonie i dzieciach, a on sam wychodzi na powierzchnię wprost na niemiecki patrol. Kompozytor Michał, postradawszy zmysły, zabłąkuje się w plątaninie kanałów. Przy próbie sforsowania zaminowanego włazu ginie "Smukły". Dowódca i szef kompanii osiągają cel, ale gdy wychodzi na jaw oszustwo "Kuli", "Zadra", zastrzeliwszy podoficera, wraca do podziemi po swoich żołnierzy, nie wiedząc, że podzielili los "Mądrego". (dodano pozycję programową) 23:40 KALENDARIUM POWSTANIA WARSZAWSKIEGO Felieton, 1 min, Polska, 2018 Autor: Anna Szałajska Lektor: Krzysztof Ziemiec Kalendarium Powstania Warszawskiego obejmie dni od 1 sierpnia do 3 października 1944 roku. Jest to cykl 63 felietonów, poświęconych wydarzeniom poszczególnych dni Powstania. Każdego dnia zostanie wyemitowany 60 - sekundowy felieton na temat tego, co danego dnia działo się w Warszawie roku 1944. Kalendarium opatrzone zostanie specjalną grafiką, archiwalnymi zdjęciami oraz nagraniami obrazującymi wydarzenia z poszczególnych dni Powstania oraz wypowiedziami świadków. Walorem kalendarium ma być także jego warstwa wizualna i muzyczna. Poszczególne felietony będą charakteryzowały się dynamicznym montażem oraz muzyką. Opiekę merytoryczną nad projektem sprawować będą historycy z Muzeum Powstania Warszawskiego oraz eksperci z TVP Historia. Kalendarium będzie miało dynamiczną formę, dlatego będzie trwało dokładnie 1 minutę. W rolę lektora wcieli się Krzysztof Ziemiec. Produkcją zajmie się Wojciech Kasprzyk. Redaktorem odpowiedzialnym z ramienia Agencji Publicystyki, Dokumentu i Audycji Społecznych będzie Teresa Litkowska. W dzisiejszym odcinku: "Alarm, do rąk własnych Komendantom Obwodów. Nakazuję W dnia 1.08. godzina 17.00". - Tak brzmiał rozkaz wydany przez komendanta Okręgu Warszawskiego AK pułkownika Antoniego Chruściela, pseudonim "Monter", na polecenie dowódcy Armii Krajowej generała Tadeusza Komorowskiego pseudonim Bór. Warszawa stawała do walki z okupującymi ją wojskami niemieckimi. Powstańcy chcieli wyzwolić stolicę jeszcze przed wejściem do miasta Armii Czerwonej. Młodzi ludzie, słabo uzbrojeni, czekali na komendę do ataku. W niektórych miejscach strzały padły jeszcze przed siedemnastą. O godzinie "W" rozpoczęło się powstanie.