TVP Kultura Wtorek, 01.08.2023 07:00 ZAGINIONE - ODNALEZIONE - OBRAZ LEONARDA DA VINCI "DAMA Z GRONOSTAJEM" Magazyn, 9 min, Polska, 2021 Prowadzący: Rafał Wiśniewski Jeden z najcenniejszych i najlepiej rozpoznawalnych obiektów w polskich zbiorach. Długo podróżował podczas wojny ze słynnym nadal nieodnalezionym Portretem Młodzieńca Rafaela. Ukradziony przez Hansa Franka; Odnaleziony w jego willi w maju 1945 r. Przywieziony triumfalnie przez Karola Estreichera do Krakowa w 1946 r. Obraz powstał, gdy Leonardo przebywał w Mediolanie na dworze Lodovica Sforzy, którego Cecylia była faworytą. Gronostaj symbol czystości znajdował się w godle księcia. Portret prawdopodobnie pozostawał w posiadaniu Cecylii, późniejszej signory Bergamini, aż do jej śmierci w 1536 r. Co działo się z obrazem przez następne 300 lat, pozostaje zagadką. Tajemnicze są również okoliczności, w jakich książę Adam Jerzy Czartoryski go zakupił. Po upadku powstania listopadowego w 1831 roku rodzina Czartoryskich musiała uciekać z ziem polskich w obawie przed represjami ze strony cara. Obraz Leonarda uratowała 85 - letnia Izabela, ewakuując go do Sieniawy w zaborze austriackim. Wnuk Izabeli, Władysław, pragnął spełnić marzenie babki o powrocie skarbów narodowych do Polski. Wybór padł na leżący w zaborze austriackim Kraków, gdzie w 1877 roku, po długich staraniach, zostało otwarte Muzeum Czartoryskich. "Dama" dotarła tam przez Wiedeń dopiero w 1882 roku; w galerii została wystawiona 10 lat później. W wyniku wybuchu I wojny światowej, obraz został przetransportowany do Drezna, gdzie w pawilonie Galerii Drezdeńskiej w dni płatne udostępniany był zwiedzającym. Dopiero w 1920 roku Dama z gronostajem z innymi skarbami Czartoryskich wróciła do Polski tym razem na 19 lat. Przed wybuchem II wojny światowej Augustyn Czartoryski postanowił ewakuować najcenniejsze zbiory z Krakowa do Sieniawy. 14 września Sieniawę zajęli Niemcy. "Dama..." miała być zabezpieczona w majątku Pełkiń. 23 października gestapo zabrało z Pełkiń do Rzeszowa skrzynie, zawierające m.in. "Damę". Tydzień później dr Kajetan Muhlmann, brygadier SS, mianowany przez Goeringa Specjalnym Pełnomocnikiem dla Rejestracji i Zabezpieczania Skarbów Sztuki i Kultury zabrał obraz Leonarda do Krakowa. Stamtąd "Dama" trafiła do Kaiser - Fiedrich - Museum (dziś Muzeum Bodego) w Berlinie, gdzie została zarezerwowana do muzeum Hitlera w Linzu. W 1943 r. Dama znowu trafiła na Wawel, który Hans Frank, generalny gubernator okupowanych przez nazistów ziem polskich, uczynił swoją rezydencją. W styczniu 1945 roku, Frank, uciekając z Krakowa, wziął ze sobą Leonarda. Dwa konwoje ciężarówek z najcenniejszymi łupami dotarły do Sichowa na Dolnym Śląsku, gdzie w wynajętym pałacu majora von Richthoffena Frank urządził swoją tymczasową siedzibę. Po przeglądzie dokumentów i obiektów ciężarówki łupów Hansa Franska pojechały do pałacu w Morawie, ówczesnym Muhrau pod Strzegomiem. 4 maja 1945 r. Amerykanie po zajęciu jego domu w Schliersee koło Nauhaus przekazali obraz do składnicy w Monachium. Po odebraniu go Karol Estreicher w 31 kwietnia 1946 roku dojechał triumfalnie na dworzec w Krakowie. Przywiózł Ołtarz Wita Stwosza, Damę z gronostajem, Miłosiernego Samarytanina Rembrandta. Na peronie czekały tłumy widzów. Obraz złożono na Wawelu, ale już następnego dnia został przewieziony do Muzeum Czartoryskich. Portret młodzieńca Rafaela jednak z Etsreicherem nie wrócił i poszukiwany jest do chwili obecnej. 08:45 OWSZEM MAZOWSZE Magazyn muzyczny, 20 min, Polska, 2020 Reżyseria: Adam Strug Scenariusz: Adam Strug Bohaterką odcinka jest Katarzyna Jackowska - Enemuo. Z urodzenia Pomorzanka, z wykształcenia antropolog kultury po UJ, z natury nomada, muzykantka i opowiadaczka historii. O 1998 roku zajmuje się muzyką średniowieczną i tradycyjną. Uczyła się od najlepszych śpiewaków, tych kształconych i tych ludowych. Od 2000 roku współpracuje ze Scholą Teatru Węgajty, jako solistka w dramatach liturgicznych (Ludus Passionis, Ludus Paschalis, Ordo Annuntiatione, Cuda św. Mikołaja) i innych programach koncertowych (m.in. Kanty i Psalmy XVII - wieczna nabożna tradycja ukraińska, Theotokos tradycje maryjne Wschodu i Zachodu, Zamek Warmia muzyka dawnych Prus Wschodnich, Orient - Okcydent muzyka czasów krucjat). Uczestniczka wypraw na wsie polskie, ukraińskie, węgierskie i mołdawskie. Współzałożycielka zespołu ZGODKI (niegdyś Jazgodki), jedynej polskiej kapeli programowo grającej w kuchni. Zbiera i śpiewa pieśni, ballady i piosenki średniowieczne i tradycyjne, pisze własną muzykę i teksty (m.in. programy koncertowe Trubadurki, Ay, Vida, Pieśni Wędrowne, Kubek do Nalewania Snów). Tropi tradycje społecznego świętowania, prowadzi warsztaty tańców i pieśni tradycyjnych oraz śpiewu naturalnym głosem dla dzieci i dorosłych. Prowadzi też zajęcia i warsztaty związane różnorodnością kulturową, między innymi z tradycjami świątecznymi maski kolędnicze i zapustne, muzyczne i teatralne formy tradycyjnego kolędowania, muzyczne tradycje karnawałowe, święta roku kalendarzowego w różnych częściach świata. Cykl "Owszem Mazowsze" opowiada o ludziach żyjących na Mazowszu. To, co ich łączy, to twórczy obłęd, który uprawiają niezależnie od koniunktury lub dekoniunktury. Adam Strug, polski śpiewak i instrumentalista, autor piosenek, dziennikarz w swoim autorskim programie przybliża widzom niezwykłe postaci. 09:20 ARABELA S.I - ODC. 13/13 - OD DZWONECZKA SIĘ ZACZĘŁO I DZWONECZKIEM SIĘ KOŃCZY (ZVONECKEM TO ZACALO, ZVONECKEM TO KONCI (TYT. Z WIDEOTEKI: OD DZWONECZKA SIĘ ZACZĘŁO NA DZWONECZKU SIĘ KOŃCZY)) Serial fantasy, 28 min, Czechosłowacja, 1979 Reżyseria: Vaclav Vorlicek Muzyka: Lubos Fiser Aktorzy: Jana Nagyova, Jiri Sovak, Ondrej Kepka, Dagmar Patrasova, Jana Brejchova Wykonawcy: Anna Gornostaj, Wojciech Machnicki, Irena Kownas, Jacek Czyż, Zofia Gładyszewska, Wiesław Machowski, Ryszard Dembiński, Zofia Saretok, Ewa Smolińska, Krystian Tomczak Za pomocą pierścienia Arabela przywraca ludzką postać postaciom bajkowym, a szklany pałac staje się barokowym zamkiem z bajki. Królowa obejmuje rządy, a Fantomas i Frankenstein szykują elektrycznego wilka, gdyż pierwszego pan Majer zabił w pierwszym odcinku. Petr i Arabela przygotowują się do ślubu. Podczas przymierzania obrączki królewna zostawia pierścień. Nie wie, że w pobliżu jest Rumburak zamieniony w kruka, który nie chcąc dopuścić do ślubu, zamienia Arabelę w owcę a pana młodego w zegar stojący. dzięki Fantomasowi uroczystość jednak się odbywa. Ojciec Arabeli obezwładnia Rumburaka, wszyscy wracają do ludzkiej postaci. Wesele. Młodzi małżonkowie otrzymują dzwoneczek, który ma im pomagać w kłopotach. Niestety pies zakopuje dzwoneczek. Arabela bardzo się z tego cieszy, gdyż będzie mogła żyć jak zwykli ludzie. 10:00 POWRÓT ARABELI S.I - ODC. 1/26 - UWAGA! ZA GÓRĄ CZAI SIĘ WIELKOLUD! (ODC. 1/26 - POMOC, ZA KOPCEM JE OBR! (TYT. Z WIDEOTEKI: RATUNKU! ZA GÓRĄ CZAI WIELKOLUD)) Serial fantasy, 28 min, Czechy, 1993 Reżyseria: Vaclav Vorlicek Aktorzy: Miroslava Safrankova, Jiri Labus, Jana Brejchova, Pavel Zednicek Muzyka: Vitezslav Hadl, Angelo Michajlov Opowieść o dalszych losach bohaterów serialu "Arabela". Arabela i Petr są szczęśliwym małżeństwem, właśnie spodziewają się dziecka. Honzil i Marzenka są na studiach związanych tematycznie z bajkami. Aby zdać pomyślnie egzamin, chcą przyprowadzić do profesora jakąś bajkową postać. Muszą się więc dostać do Krainy Baśni, gdzie byli już jako dzieci. Przeżywają tam wiele ciekawych przygód. W filmie nie zabraknie także Rumburaka, który za wszelką cenę chce zostać królem bajek. Musi zatem "unieszkodliwić" męża Kseni - starszej córki króla, by pojąć ją za żonę. Chce także 'wyrównać porachunku z Arabelą, sprawiając, że zamiast dwóch małych bobasków, rodzi dwóch dziadków... 10:40 GODZINA "W" Dramat wojenny, 77 min, Polska, 1979 Reżyseria: Janusz Morgenstern Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński Aktorzy: Ewa Błaszczyk, Jerzy Gudejko, Piotr Łysak, Wojciech Wysocki, Tomasz Stockinger, Irena Laskowska, Katarzyna Łaniewska Scenariusz "Godziny W" powstał na motywach opowiadania Jerzego Stefana Stawińskiego, opublikowanego w 1956 roku. Stawiński - były uczestnik Powstania na Mokotowie - napisał swój utwór w formie zbeletryzowanego reportażu. Obrazowy język, oszczędna narracja i znakomite dialogi przypadły do gustu Jerzemu Morgensternowi, który przeniósł nowelę na ekran. Postanowił też dochować maksymalnej wierności oryginałowi. Wiarygodność wydarzeń ukazanych w filmie gwarantowały również nazwiska konsultantów. Byli nimi: Tadeusz Szarota - historyk, autor książki "Okupowanej Warszawy dzień powszedni"i Lech Cergowski - były żołnierz powstańczego pułku "Baszta". Głównymi bohaterami filmu są właśnie członkowie jego oddziału. Zagrali ich podówczas jeszcze studenci warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Młodzi aktorzy zebrali pochlebne recenzje. Podobał się zwłaszcza Jerzy Gudejko jako "Czarny". "Miał w oczach ten ogień, który cechował jego rówieśników, ten błysk inteligencji i entuzjazmu. Pozostali aktorzy również znakomicie wczuli się w specyfikę gorącego czasu. Byli - chociaż współcześni - chłopcami z tamtych lat" - pisała jedna z recenzentek. Zaś Janusz Morgenstern tak charakteryzował przesłanie swego filmu: "Tematyki okupacyjnej nie traktuję jako historii. Interesują mnie najbardziej węzłowe momenty życia narodu. Wojna i okupacja to długie, brzemienne lata, obfitujące w dramaty i tragedie, to zróżnicowane ludzkie losy. Są to słupy milowe w rozwoju społeczeństwa i jego świadomości. To są sprawy i bruzdy, które tworzą zapach czasu". W warstwie fabularnej "Godzina W" to zapis jednego, przełomowego dla dziejów stolicy dnia - 1 sierpnia 1944 roku. Niemcy powoli wycofują się z miasta. Całe konspiracyjne podziemie czeka na rozkaz wybuchu powstania. Trwają gorączkowe przygotowania do zbrojnego wystąpienia. W jednym z umówionych punktów zbiera się pluton Armii Krajowej pod dowództwem "Czarnego". Mają zaatakować hitlerowskie koszary. Tuż przed akcją dowiadują się, że nie otrzymają wsparcia drugiego plutonu. Wybija godzina W. Młodzi żołnierze chwytają za broń. 12:15 KOLUMBOWIE - ODC. 5/5 - ŚMIERĆ PO RAZ DRUGI Serial wojenny, 54 min, Polska, 1970 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Roman Bratny Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Jan Englert, Władysław Kowalski, Jerzy Matałowski, Alicja Jachiewicz, Jerzy Trela, Krzysztof Machowski, Wirgiliusz Gryń, Bolesław Idziak, Witold Grotowicz, Zdzisław Maklakiewicz, Andrzej Kopiczyński, Barbara Burska, Maciej Englert i inni Powstanie Warszawskie dogorywa. Powstańcy muszą wycofać się ze Starego Miasta i za wszelką cenę przebić do Śródmieścia. W jednej z potyczek "Kolumb" zostaje ranny. Z bezsilną rozpaczą obserwuje tragedię powstania. Po zajęciu polowego szpitala Niemcy brutalnie gwałcą, a następnie mordują sanitariuszkę "Niteczkę". 13:55 NIE BĘDĄC - JESTEM. KRZYSZTOF KAMIL BACZYŃSKI Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Marta Węgiel Scenariusz: Marta Węgiel Lektor: Marcin Perchuć, Małgorzata Gadacz, Krzysztof Gadacz Zdjęcia: Maciej Mroziewski Muzyka: Zygmunt Konieczny Film przedstawia sylwetkę wybitnego poety, przedstawiciela pokolenia Kolumbów Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Opowieść o krótkim, ale bogatym życiu, zakończonym tragiczną śmiercią w czasie Powstania Warszawskiego uzupełniają wiersze poety i piosenki w wykonaniu Ewy Demarczyk i Grzegorza Turnaua. 14:55 SIOSTRA. ANNA RYDLÓWNA JAKIEJ NIE ZNAMY Film dokumentalny, 75 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maria Guzy Scenariusz: Maria Guzy Zdjęcia: Krzysztof Kalisz, Jeremi Grzywa To opowieść o siostrze Pana Młodego z "Wesela" Stanisława Wyspiańskiego - "weselnej Haneczce", której pierwowzorem była Anna Rydlówna. Literacki wizerunek młodego, trochę kochliwego podlotka, przesłoniły niezwykłe dokonania i zasługi Anny Rydlówny z lat późniejszych - współtwórczyni szkolnictwa pielęgniarskiego na ziemiach polskich w czasach zaborów i w odrodzonej Polsce, bojowniczki drugiego frontu I wojny światowej, jak nazywano zaplecze sanitarne, członkini i konspiratorki Armii Krajowej podczas II wojny. 16:25 POWSTANIE WARSZAWSKIE Dokument fabularyzowany, 82 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Komasa Scenariusz: Joanna Pawluśkiewicz, Jan Ołdakowski, Piotr Śliwowski Aktorzy: Michał Żurawski (Karol), Maciej Nawrocki (Witek), Mirosław Zbrojewicz (Prezes), Agnieszka Kunikowska (Joanna), Ewa Kania - Grochowska (matka), Jacek Czyż (Witek po latach) Muzyka: Bartosz Chajdecki "Powstanie Warszawskie" zapowiadano jako "pierwszy na świecie fabularny dramat wojenny non - fiction". Zrekonstruowane i pokolorowane kroniki powstańcze, obrazujące dramat owych 63 dni. Wyprodukowany przez Muzeum Powstania Warszawskiego film został zmontowany w całości z materiałów dokumentalnych, autentycznych kronik filmowych kręconych w sierpniu 1944 roku w Warszawie. W archiwalne materiały został wpleciony wątek fabularny. Głównym bohaterom głosu użyczyli aktorzy, m.in. Maciej Nawrocki, Michał Żurawski i Mirosław Zbrojewicz. Historia przedstawiona oczami dwóch braci, operatorów filmowych, świadków walk oddziałów powstańczych z przeważającymi siłami niemieckimi. Realizatorzy Powstańczych Kronik Filmowych wykonują rozkazy dla Biura Informacji i Propagandy Armii Krajowej i zgodnie z oczekiwaniami swego dowódcy dokumentują codzienne życie cywilnej ludności powstańczej stolicy. Przygotowana przez nich kronika ma być wyświetlana w kinie Palladium. Bracia znajdują się w samym centrum dramatycznych wydarzeń i sami stają się bezpośrednimi uczestnikami powstania. Dołączają do jednego z oddziałów, z którym idą na akcję. Mają wreszcie okazję zarejestrować obraz prawdziwej wojny, o czym marzyli od początku. Rzeczywistość przerasta ich najśmielsze wyobrażenia o powstaniu. Uświadamiają sobie, że są świadkami dokonującej się apokalipsy. Muszą zatrzymać w kadrze ten obraz i za wszelką cenę ocalić dla potomnych taśmy z materiałem z powstańczej Warszawy. 2015 Orzeł (Polska Nagroda Filmowa) - Nagroda w kategorii: Najlepszy film dokumentalny 2015, Bartosz Putkiewicz Orzeł (Polska Nagroda Filmowa) - Nagroda w kategorii: Najlepszy dźwięk. 18:05 MAZURKI NAD WISŁĄ - BARTOSZ IZBICKI Cykl reportaży, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Marzena Strąk Scenariusz: Janusz Prusinowski W tym odcinku bohaterem jest Bartosz Izbicki, organista w Brochowie (od 20 lat), muzykolog, śpiewak. Przywraca słuchaczom dawny polski repertuar religijny z XVII, XVIII i XIX wieku, miłośnik tradycyjnego śpiewu i otwartego głosu. Prowadzi zespół Jerycho i Bractwo Śpiewacze z Brochowa. Gra na wielu instrumentach historycznych (w domu ma ich ponad 50). 20:00 KURIER Film sensacyjny, wojenny, 108 min, Polska, 2019 Reżyseria: Władysław Pasikowski Scenariusz: Władysław Pasikowski, Sylwia Wilkos Zdjęcia: Magdalena Górka Aktorzy: Philippe Tłokiński, Julie Engelbrecht, Jan Frycz, Philippe Tłokiński, Patrycja Volny, Grzegorz Małecki, Mirosław Baka, Zbigniew Zamachowski, Adam Woronowicz, Mariusz Bonaszewski, Tomasz Schuchardt, Cezary Pazura, Sławomir Orzechowski, Wojciech Zieliński, Agnieszka Suchora Sensacyjna historia szpiegowska, inspirowana misją Jana Nowaka - Jeziorańskiego - "Kuriera z Warszawy". Jego samotna misja miała zdecydować o losach Polski i II wojny światowej. Ścigany przez wszystkie wrogie wywiady, w środku nocy przerzucony z hotelu Savoy do Żabna, spotyka ludzi, którzy na zawsze zmieniają jego życie. Latem 1944 roku, kiedy ważą się losy wojny, Jan Nowak - Jeziorański (JNJ) zmierza ze swoją tajną misją z Londynu do Warszawy. Ma przekazać informacje w decydującej sprawie wsparcia Wielkiej Brytanii dla powstania w Warszawie. Od powodzenia tej misji zależą losy nie tylko milionów Polaków, ale też przyszłych pokoleń. Dowództwo AK przez ostatnie dwa tygodnie lipca rozważa wszystkie za i przeciw dot. rozpoczęcia bitwy z Niemcami. Przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego stoją przed wielką decyzją. Oczekują, że informacje niesione przez Nowaka rozświetlą sprawę i pomogą im dokonać właściwego wyboru. Jednak kurier się spóźnia. Misja JNJ zaczyna się w Londynie. Po rozmowie z premierem Churchillem, JNJ zdaje sobie sprawę, że zachodni alianci nie pomogą Polakom, gdy wybuchnie powstanie. Kurier otrzymuje przy tym sprzeczne rozkazy od premiera Mikołajczyka i Naczelnego Wodza gen. Sosnkowskiego. Mikołajczyk nalega, by jak najszybciej rozpocząć w Polsce otwartą walkę, podczas gdy Sosnkowski chce za wszelką cenę jej uniknąć. Mimowolnie uwikłany w polityczną grę, JNJ staje się ofiarą zwalczających się stron. Generał Tatar postanawia udaremnić powrót Nowaka do Warszawy. Jednak JNJ omija przeszkody i świeżo uruchomionym mostem powietrznym, poprzez bazę aliancką w Brindisi, ląduje w Polsce niedaleko Tarnowa. Nie wie jednak, że od tej chwili stanie się najbardziej poszukiwaną osobą w kraju. Jeszcze w Londynie JNJ poznaje piękną Doris. Pozornie przypadkowe spotkania są w rzeczywistości zaaranżowane przez niemiecki wywiad, a sama Doris jest wykwalifikowanym tajnym agentem. Wysocy oficerowie gestapo w Warszawie, Steiger i Witze, zaalarmowani przez Doris, podejmują obławę na kuriera. Steiger, na polecenie Himmlera, jest w Warszawie ze specjalną misją. Ma dotrzeć do dowódcy AK, gen. Bora - Komorowskiego i pozyskać go wraz z całą polską podziemną armią do walki przeciwko Sowietom. W dotarciu do Bora, pomóc ma mu kurier, dlatego ściąga do Warszawy każdego, kto kiedykolwiek widział go na własne oczy, między innymi Doris. Tymczasem JNJ, starając się dotrzeć do stolicy, staje się świadkiem determinacji i odwagi zarówno partyzantów, jak i cywilów, którzy narażają swoje życie, by mu pomóc. Ich postawa przyczynia się do zmiany poglądów Nowaka, który zaczyna rozumieć, że powstanie musi wybuchnąć. Gdy przybywa pociągiem do Warszawy, po brawurowej ucieczce z dworca, dowiaduje się od łączniczki Marysi, że nikt się go tu nie spodziewa. To dalszy ciąg intrygi snutej przez gen. Tatara, który celowo nie wpisał go na oficjalną listę pasażerów mostu powietrznego. Bór - Komorowski z niecierpliwością czeka na swego kuriera, nie mając pojęcia, że ten próbuje się do niego dostać. JNJ postanawia działać na własną rękę. JNJ dociera wreszcie do KG AK i referuje gen. Borowi - Komorowskiemu swoją rozmowę z Churchillem. Jest już jednak za późno, by odwołać powstanie. JNJ wyraża swoje prywatne zdanie, w którym opowiada się za walką z okupantem. W trakcie zaaranżowanej łapanki, Doris wpada na JNJ. Próbuje wyciągnąć od niego informacje na temat KG AK. JNJ przejrzał jej grę i oddaje ją w ręce żołnierzy AK. Steiger i Witze, których Doris zdążyła poinformować o planowanym miejscu zebrania KG AK, przygotowują obławę na JNJ i dowódców AK. 1 sierpnia otaczają kamienicę, w której kryje się JNJ. Równo o godzinie 17.00, wraz z plutonem SS Politzei ruszają do ataku. 22:30 GENIALNA PRZYJACIÓŁKA - - SEZON 2, ODCINEK 1 (L'AMICA GENIALE) Serial obyczajowy, 50 min, Włochy, 2020 Autor: Elena Ferrante Reżyseria: Saverio Costanzo Scenariusz: Elena Ferrante, Laura Paolucci, Francesco Piccolo Aktorzy: Alba Rohrwacher, Margherita Mazzucco Lila i Elena mają po 16 lat i uważają, że w ich życiu nic się nie dzieje. Lila jest świeżo po ślubie, ale ma wrażenie, że po przyjęciu nazwiska męża zatraciła siebie. Elena jest wzorową uczennicą, ale podczas wesela przyjaciółki uświadamia sobie, że nie jest szczęśliwa wśród ludzi ze swojego środowiska ani w nowym otoczeniu. Podczas wakacji na Ischii dziewczęta spotykają Nino Sarratore, który jako dziecko mieszkał w sąsiedztwie. Nino jest teraz doskonale zapowiadającym się studentem uniwersytetu. To przypadkowe spotkanie kładzie się cieniem na więzi łączącej Elenę z Lilą. Przyjaciółki oddalają się od siebie i każda z nich zaczyna żyć we własnym świecie. Lila wykazuje się doskonałym wyczuciem i otwiera w centrum Neapolu elegancki salon obuwniczy, którego właścicielem jest wpływowa rodzina Solarów. Elena pilnie się uczy, żeby wyrwać się z okolicy, jedzie na studia na uniwersytet w Pisie. 01:20 PANORAMA KINA POLSKIEGO - POPIÓŁ I DIAMENT Dramat społeczno - historyczny, 99 min, Polska 1958 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz według powieści Jerzego Andrzejewskiego: Jerzy Andrzejewski, Andrzej Wajda Zdjęcia: Jerzy Wójcik Muzyka: Jan Krenz Aktorzy: Zbigniew Cybulski, Ewa Krzyżewska, Wacław Zastrzeżyński, Adam Pawlikowski, Bogumił Kobiela, Jan Ciecierski, Stanisław Milski, Zbigniew Skowroński, Barbara Krafftówna, Irena Orzecka, Artur Młodnicki, Grażyna Staniszewska, Józef Pieracki i inni Powieść Jerzego Andrzejewskiego "Popiół i diament" była jednym z najbardziej przez komunistyczne władze popieranym polskim utworem literackim. Obowiązkowa lektura szkolna, ponad 20 wydań w czasach PRL - u - te fakty mówią same za siebie. Uznawano ją wówczas w Polsce (choć nie wszyscy) niemal za arcydzieło, za jedną z najważniejszych rodzimych powieści XX wieku. Nieco skromniej, lecz również z należytym pietyzmem, traktowano ekranizację Wajdy. Jedynie w drugim obiegu można było publikować opinie, odbiegające od urzędowego stereotypu. Andrzej Werner pisał: "W powieści, ale zwłaszcza w filmie (dzięki kondensacji niezwykle ekspresywnej formy), dokonano zabiegu, który można by nazwać stworzeniem fałszywego klimatu tragicznego. Dzieje się tak przez sugestię świadomości bohaterów, którym kazano działać w społecznej i moralnej próżni". Po przełomie politycznym w 1989 roku pojawiły się głosy oficjalnie krytykujące powieść Andrzejewskiego, a pośrednio również jej ekranową wersję. Nagle "jedna z najważniejszych polskich książek ostatniego półwiecza" okazała się "tendencyjna" (choć niepozbawiona walorów literackich), "zapowiadająca socrealizm", "pełna fałszywych tonów", pochwalna wobec "nowego porządku przyniesionego na sowieckich bagnetach". O ekranizacji "Popiołu i diamentu" (1958) pisano łaskawiej, ale i tu głosy były podzielone. Zarzucano Wajdzie, że pokazał nieprawdziwy obraz Polski tuż po wojnie, z drugiej jednak strony podkreślano, że to młody akowiec Maciek Chełmicki, a nie pepeerowiec Szczuka, stał się prawdziwym bohaterem filmu i reprezentantem prawdziwych wartości. Owo subtelne przesunięcie akcentów dostrzeżono zresztą również pod koniec lat 50. , ale wówczas uchodziło ono raczej za niemiły zgrzyt, a nawet przekłamanie, kładące się cieniem na "słusznej" wymowie filmu. Większość zarzutów pod adresem kinowej wersji "Popiołu i diamentu" dotyczyła jednak głównie interpretacji wydarzeń historycznych i sytuacji politycznej "zaraz po wojnie" (taki tytuł miała pierwotnie nosić powieść Andrzejewskiego). Nawet najsurowsi krytycy (tak "z lewa", jak i "z prawa") nie odważyli się podważać artystycznych walorów dzieła Wajdy. Zgodnie wskazywali na mistrzowskie operowanie zwięzłą metaforą (zamiast epickiej rozwlekłości) i ostrymi kontrastami oraz znakomite aktorstwo, zwłaszcza Zbigniewa Cybulskiego i Bogumiła Kobieli, których wielka kariera zaczęła się właśnie od tego filmu. Szczególnie kreacja Cybulskiego zwróciła uwagę krytyki i na długo zapadła w pamięć widzom. Jego Maciek Chełmicki zachowaniem bardziej przypominał bohaterów Jamesa Deana niż akowskiego konspiratora. Mentalność, którą reprezentował, bliższa była młodym ludziom anno 1958 niż ich rówieśnikom z połowy lat 40. Może właśnie dlatego tak zafascynowała współczesnych widzów. Może właśnie także dlatego legenda Cybulskiego jest żywa do dziś. 8 maja 1945 roku. Młody akowiec Maciek Chełmicki otrzymuje rozkaz zastrzelenia sekretarza KW PPR - Szczuki. Nieszczęśliwy zbieg okoliczności powoduje, że ginie ktoś inny. Maciek musi powtórzyć zamach. Miłość do przypadkowo poznanej barmanki Krystyny uświadamia mu bezsens zabijania na chwilę przed końcem wojny. Kolejny zbieg okoliczności każe Chełmickiemu zamieszkać w hotelu przez ścianę ze Szczuką. Mijają się na korytarzu, pozdrawiają, Maciek przypala Szczuce papierosa... "Prawie jak ojciec i syn" - mógłby powiedzieć ktoś, kto ich nie zna. Jednak rozkaz jest rozkazem, a wierność złożonej niegdyś przysiędze zobowiązuje... 03:40 HITLER KONTRA PICASSO (HITLER VERSUS PICASSO AND THE OTHERS) Film dokumentalny, 94 min, Włochy, 2018 Reżyseria: Claudio Poli Scenariusz: Sabina Fedeli, Arianna Marelli "Hitler kontra Picasso" to opowieść o nazistach i sztuce modernistycznej, którą naziści w 1937 roku uznali za zdegenerowaną, ale pracowicie konfiskowali i zbierali w prywatnych kolekcjach. Narracja krąży wokół trzech kluczowych wątków. Pierwszym z nich jest słynna wystawa "Sztuka Zdegenerowana", którą 9 lipca 1937 roku reżim nazistowski zorganizował w Monachium. Znalazło się na niej 650 dzieł sztuki skonfiskowanych z 32 niemieckich muzeów i domów prywatnych kolekcjonerów. Prace artystyczne zostały wybrane spośród reprezentujących nowoczesne prądy w sztuce, które nie były zgodne z propagowaną przez hitlerowców ideą piękna. Następnie Anne Sinclair, reporterka Huffington Post, opowiada historię swojego dziadka, Paula Rosenberga, jednego z najciekawszych właścicieli galerii i handlarza dziełami sztuki początku XX wieku. Finałowa opowieść ma miejsce 22 września 2010 roku, kiedy to odbyło się spotkanie ze starszym niemieckim dżentelmenem, Corneliusem Gurlittem. Jego ojciec, Hildebrand, był słynnym marszandem Hitlera. Choć w 1930 roku jako mieszaniec drugiego stopnia i miłośnik modernizmu stracił stanowisko szefa muzeum Zwickau, Gurlitt zdobył zaufanie nazistów i otrzymał zadanie zbierania w okupowanej zachodniej Europie obrazów dla wielkiego muzeum sztuki w Linzu, które tworzono z polecenia Hitlera.