TVP Dokument Poniedziałek, 07.08.2023 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - ŚWIATOWA UNIA ŻUBRÓW Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka, Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Jest symbolem skutecznej ochrony przyrody i eksportową chlubą polskich przyrodników. Nasz kraj wręcz kojarzy się z żubrem. Ale - dodajmy: z żubrem w Puszczy Białowieskiej, bo tu, w ostatnim pierwotnym lesie Europy został ocalony od zagłady i przywrócony naturze. W ich cieniu pozostają żubry, sprowadzone w połowie minionego stulecia w Bieszczady. Mają niewielką przymieszkę krwi górskich, wymarłych już dziś żubrów kaukaskich. To zwierzęta naprawdę dzikie, których zresztą nikt tutaj nie zaprasza zbyt szerokim gestem do żłobu i nie oswaja. Nie mają, jak białowieskie, pokazowych wybiegów. Ich historia jest nie mniej ciekawa i równie pełna meandrów, jak tamtych. Zna ją dobrze, bo i prawie od początku czynnie się jej przypatruje prof. Kajetan Perzanowski. Traktuje zwierzęta nieledwie jak dalszych członków rodziny. Ale prace, zmierzające do odnowy górskiego stada żubrów wykraczają poza wszelką rodzinność, a nawet poza granicę państwa. Chodzi o stworzenie całego karpackiego państwa leśnych i zarazem górskich żubrów, sięgającego po Bałkany. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 47 SKARB POLSKICH PÓL Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Nie tak wcale dawno temu, aby zrobić sobie ubranie, nie wystarczyło wyłącznie wykonanie odpowiedniego kroju, ale trzeba było utkać od podstaw sam materiał. Dlatego przez całe stulecia nasze babcie zajmowały się uprawą i obróbką lnu. Radosław Kotarski podąża tym tropem i pod czujnym okiem pani Krystyny stara się przerobić zebrany len na nici. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 141 SUPRAŚL Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Paulina Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Supraśl liczy cztery i pół tysiąca mieszkańców. Leży w samym sercu Puszczy Knyszyńskiej, ma status uzdrowiska i zadziwia liczbą zabytków. Zwiedzanie dobrze jest rozpocząć tam, gdzie miasteczko wzięło swój początek - w okolicach klasztoru. Został on zbudowany w miejscu, w którym wedle legendy zatrzymał się drewniany krzyż z relikwiami. Puszczając go po rzece, mnisi świętego Bazylego prosili Bożą Opatrzność, by zatrzymał się w miejscu najbardziej dogodnym do budowy monasteru. Powstały zabudowania klasztorne i drewniana cerkiew, potem murowana. W 1501 roku zaczęto budować cerkiew obronną pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny. Początkowo Supraśl rozwijał się jako maleńka osada przyklasztorna. Z początkiem XIX wieku zaczęło się to zmieniać. Gdy po powstaniu listopadowym nałożono wysokie cła na wywóz towarów z Królestwa Polskiego do Rosji, Supraśl, leżący w Cesarstwie Rosyjskim, stał się atrakcyjny dla fabrykantów. Przyczyniło się to do ożywienia miasteczka, które w połowie XIX wieku liczyło już ponad 3 tysiące mieszkańców, utrzymujących się głównie z włókiennictwa. Pozostałością z tamtych czasów jest m.in. pałac Buchholtzów oraz domy tkaczy. Miasto jest jednym z najmłodszych uzdrowisk w Polsce i drugim, obok Augustowa, usytuowanym na Podlasiu. Wyjątkowy mikroklimat i usytuowanie miasteczka w centrum puszczy sprawiają, że przyjeżdżają tu ludzie z całej Polski, by pooddychać krystalicznie czystym powietrzem. Warto też odwiedzić Kruszyniany. W tej niewielkiej wsi znajduje się najstarszy na terenach Polski, do dziś zachowany meczet tatarski. 07:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /3/ Reality show, 25 min, Polska, 2016 Reżyseria: Krzysztof Kasior, Sandra Andrzejewska, Wojciech Wołoszyn Scenariusz: Wojciech Wołoszyn Cykliczny program pokazuje przypadki pacjentów klinik weterynaryjnych, a także pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Będziemy również odwiedzać ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta (np. policja, służby celne). Cykl pełni również funkcję edukacyjną, wskazuje jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. Ekipa z kamerą rusza do Legionowa, gdzie Cezary zmierzy się z trudnym porodem krowy Kamy. W Katowicach spotkamy się ze znaną z poprzedniego odcinka Anią, która tym razem spróbuje zdiagnozować przypadek szczeniaka Sna. A w Warszawie przyjrzymy się pracy Karoliny, która zmierzy się z zagadką tajemniczej choroby szynszyla Lany. 08:10 NIEZWYKŁY KSIĘŻYC (WONDERS OF THE MOON) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: James van der Pool Księżyc w kolorze krwi, Superksiężyc, pełnia i całkowite zaćmienie. Poznamy wiele ciekawostek o tym jedynym naturalnym satelicie Ziemi. Jest nazywany srebrnym globem, miesiącem lub luną. To piąty co do wielkości Księżyc w Układzie Słonecznym. Zdjęcia robione aparatami o słabym świetle ukazują Księżyc w jego naturalnym blasku. Dowiemy się, jak fazy Księżyca wpływają na różne procesy na Ziemi, na przykład w podmorskim świecie Południowego Pacyfiku rafy koralowe rozmnażają się zgodnie z cyklami Księżyca. Przyjrzymy się zaćmieniom, gdy Słońce, Ziemia i Księżyc znajdują się w jednej linii. Występują one podczas nowiu, kiedy Księżyc znajduje się pomiędzy Ziemią a Słońcem. Większość ludzi nie zdaje sobie sprawy z tego, iż Księżyc jest widoczny na nocnym niebie tylko przez kilka godzin. Wyjątkiem są tylko dni w okolicach pełni, kiedy Księżyc gości na niebie przez całą noc. W pierwszej kwadrze widoczny jest wieczorem i zachodzi około północy, a w ostatniej kwadrze wschodzi dopiero około północy. Poznamy też festiwale i festyny księżycowe, które odbywają się na świecie i wtedy uwaga wszystkich skupiona jest na srebrnym globie. 09:10 BIG CATS ABOUT THE HOUSE - WIELKIE KOTY W DOMU ODC. 2 (BIG CATS ABOUT THE HOUSE EP. 2) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Jo Shinner W tym odcinku Giles Clark pomaga młodej samicy jaguara w decydujących o przetrwaniu pierwszych tygodniach jej życia. Giles Clark opiekuje się wielkimi kotami od ponad dwudziestu lat. Ostatnie dziesięć spędził w australijskim zoo pod Brisbane. Wychowywanie dzikich kotów przez człowieka budzi wiele kontrowersji. Część badaczy twierdzi, że u zwierząt mogą pojawiać się zaburzenia behawioralne. Na całym świecie wielkim kotom grozi wyginięcie. W ostatnich stu latach liczebność niektórych gatunków zmniejszyła się o ponad 90 procent. Badacze twierdzą, że wiele z nich może wyginąć w naturalnym środowisku w ciągu kolejnej dekady. 10:05 JEZIORA Z SIMONEM REEVEM - CZĘŚĆ 3. (THE LAKES WITH SIMON REEVE) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Sam Bagnall Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Studios. Lake District - jeden z najbardziej romantycznych regionów w kraju. Kumbria to wzniesienia, doliny polodowcowe i jeziora na obszarze blisko 2400 km2. To największy Park Narodowy Anglii i brytyjski cud przyrody. Pradawny krajobraz przechodzi ogromne zmiany - przez napływ milionów Brytyjczyków, korzystających z dobroci świeżego powietrza i przez bogatych nabywców domów. Tutejszy sposób życia jest zagrożony. Od pracowników łodzi podwodnych po farmerów górskich, Simon Reeve spotyka mieszkańców Kumbrii, odkrywając nowe spojrzenie na ten wspaniały zakątek Wielkiej Brytanii. Rozsławiony przez poetę Williama Wordswortha, jego surowe piękno zajmuje wyjątkowe miejsce w brytyjskim życiu. Simon Reeve spotyka najbardziej fascynujące postacie z Krainy Jezior, dowiaduje się o zagrożeniach dla jej delikatnej przyrody i odwiedza niektóre ze spektakularnych i kontrowersyjnych projektów energetycznych znajdujących się w jej granicach. Część 3. Ostatni etap podróży po Parku Narodowym Lake District i Kumbrii zaczyna się na zachodnim wybrzeżu. Od zatoki Morecombe do granicy ze Szkocją - jest ponad 160 km wybrzeża. To daleka i dzika część kraju. Wybrzeże Kumbrii... chyba nie tak wyobrażamy sobie Park Narodowy krainy jezior - ale to wciąż część parku. Wysokie piaszczyste wydmy ciągną się kilometrami. To bujny habitat dla roślin i dzikich zwierząt. Przez wieki to wybrzeże było przemysłowe - wydobywano tu węgiel, produkowano stal, energię i dawano miejsca pracy. Jadąc na północ wzdłuż linii kolejowej, która jest drogą do pracy zatrudnionych u największego prywatnego pracodawcy w Kumbrii, docieramy do końca podróży po Lake District. To światowej klasy park narodowy - tak piękny, jakiego nigdzie nie ma na naszej planecie. Kumbria jest ważna dla życia narodu. Stara się dostarczyć energii ze źródeł odnawialnych i walczyć o przyrodę. Jeśli wszystko się tu zorganizuje jak trzeba - będzie nadzieja na przyszłość. 11:15 GORĄCA LINIA - GDZIE JEST SZTANDAR Reportaż, 35 min, Polska, 1984 Scenariusz: Michał Fajbusiewicz Zdjęcia: Tadeusz Kośmider Dwóch pasjonatów historii - panowie Edward i Hubert - wysłali do telewizji list z nietypową prośbą. Od lat interesują się losami sztandaru przekazanego Szkole Podchorążych Lotnictwa przez marszałka Edwarda Rydza Śmigłego w 1937 roku. Mężczyźni przez lata szukali informacji, świadków i starali się ustalić, co stało się poszukiwanym przedmiotem. Sztandar zaginął w czasie kampanii wrześniowej w 1939 roku. Z listu, z relacją jednego z żołnierzy, wynika że armia chcąc uchronić chorągiew przed wrogiem, zakopała ją wraz z karabinami i amunicją w lesie przy drodze prowadzącej do Rejowca. I tu pojawia się właśnie owa nietypowa prośba - o nagłośnienie tej historii w telewizji, aby dotrzeć do osób mogących posiadać jakieś informacje i przede wszystkim, o zorganizowanie przeszukania terenu, wskazanego jako miejsce ukrycia sztandaru. Szansę na powodzenie tej akcji daje broń, która ma również znajdować się w skrytce, ale potrzebny jest specjalistycznym sprzęt - wykrywacze metalu - redaktor Michał Fajbusiewicz wie, gdzie takiego szukać. 12:00 PASJONACI S.I - ADAM Dokument fabularyzowany, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Artur Dziurman Scenariusz: Aneta Wróbel, Artur Dziurman, Ewa Zuberek Aktorzy: Adam Łysek, Artur Dziurman, Artur Kruczek, Tadeusz Huk, Wojciech Józefczyk, Dominika Zamarlik, Barbara Dyduła, Danuta Damek, Katarzyna Jamróz, Ewa Kuklińska, Izabela Mirek, Maja Osińska, Elżbieta Sielawa, Tomasz Krupa, Irena Budzyń Zdjęcia: Artur Michalik Muzyka: Robert Bylica W odcinku o Adamie poruszony jest problem zjawiska znanego wszystkim rodzicom. Chodzi o dzieci dorastające do głośnego nie, bo nie!. Młodzieńczy bunt nie przewiduje taryfy ulgowej dla rodziców ze względu na okoliczności, które wymagałyby tego. Nieważne, jakby się starali, ile wysiłku i serca wkładali w wychowanie. Czy niewidomi rodzice mogą dobrze wychować widzącego syna? Czy dorastający chłopiec może zrozumieć, że miłość nie ma nic wspólnego z pozwoleniem na samowolę? Czy jest w stanie zaakceptować odmienność swoich bliskich? Ten odcinek pozwala przeżyć wraz z bohaterami wiele sytuacji bliskich widzowi. 12:35 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 1 Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Klimala, Ewa Wołkanowska - Kołodziej, Wojciech Klimala Scenariusz: Wojciech Klimala, Wojciech Klimala Lektor: Paweł Sędziak Zdjęcia: Bartosz Frątczak Muzyka: Joanna Fidos Nietuzinkowi, błyskotliwi, pełni pasji. Bohaterami "Historii wileńskich" są Polacy z Litwy, ludzie, którzy na co dzień używają trzech języków, których sąsiadami są Litwini, Rosjanie i Białorusini i którzy przynajmniej raz w życiu zadają sobie pytanie: który kraj jest moją ojczyzną? Urodzili się w Wilnie, jednym z najbardziej czarujących i romantycznych europejskich miast, ale tak naprawdę każdy z nich wybrał zupełnie inną życiową drogę. Jolanta i Andrzej Kostyginowie to małżeństwo z 35 - letnim stażem, ale też najbardziej znana para wileńskich przewodników. Oprowadzanie wycieczek uważają zarówno za swoją pracę, jak i powołanie. Mówią: "lubimy turystów!" Twierdzą: "nie ma fajniejszego i bardziej nieoczywistego miasta niż Wilno". Wraz z nastaniem pandemii Kostyginowie zostali bez pracy. Jak sobie poradzili? Jak odnaleźli się w mieście, do którego przestali przyjeżdżać turyści? 13:05 WETERYNARZE Z SERCEM - /39/ Reality show, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Psia wioska? Miejsce, gdzie zmaltretowane i pokrzywdzone zwierzęta będą przystosowywane do życia w przyszłych ludzkich rodzinach. Czy to szalony pomysł weterynarzy z przemyskiej lecznicy? Spotkaliśmy tam również nietypową pacjentkę kurę Teofilę. Proteza dla kury! Zobaczcie! Być może niedługo Teofila stanie się najsłynniejszą kurą w Europie, a może i na świecie. Pacjentem tej lecznicy był kilka miesięcy wcześniej pies Majki. Wtedy doktor Radek powiedział nam: Asystując Panu Bogu, będę wyczekiwał cudu... I cud się wydarzył. Majki jest zdrowy i ma nową rodzinę! Ale w przemyskim Ośrodku Rehabilitacji Zwierząt Chronionych pojawił się Miko, którego właściciel pewnego mroźnego dnia uznał, że nie chce już mieć psa. Tymczasem azyl opuszczają inni mieszkańcy - zwierzęta, które z różnych powodów znalazły tutaj schronienie. Wyleczone, odkarmione mogą teraz wrócić tam, gdzie ich miejsce, czyli do natury. To piękne chwile! 13:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /40/ Reality show, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. Klinika weterynaryjna i operacja zaćmy? Tak! Troskliwi właściciele psa yorka, Lucky’ego, bez wahania zdecydowali się na ten skomplikowany zabieg u swego pupila. Trudno było uwierzyć, że tuż po operacji i wybudzeniu Lucky rozglądał się wokół zdziwiony, bo znalazł się w nowym, lepszym świecie. A wszystko dzięki zdobyczom współczesnej okulistyki weterynaryjnej. Obserwowaliśmy również chore fretki, które trafiły do gabinetu weterynaryjnego z wolontariuszką Stowarzyszenia Przyjaciół Fretek. Okazuje się, że jeżeli te śliczne futrzaki są odpowiednio odżywiane to do trzeciego roku życia prawie nie chorują. Później jednak pojawiają się często przewlekłe choroby nerek, serca, nadnerczy. Kupując fretkę, trzeba mieć tego świadomość. Na właścicielu ciąży duża odpowiedzialność. Zarówno osobista jak i finansowa. A wielu z nich stara się jej unikać. 14:00 DZIKIE OPOWIEŚCI - ODC. 6 WĘDRÓWKA EMU (WILD TALES. EP. 6 JOURNEY OF THE EMU) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Kylie Stott Fascynująca seria przyrodnicza, ukazująca historie kultowych, australijskich zwierząt oraz biologiczne i ewolucyjne czynniki, które je łączą. Każdy film opowiada jedną historię, ale połączone w "Dzikie opowieści" tworzą serię tak urzekającą i różnorodną, jak sama natura. Odcinek szósty to opowieść o emu, który zajmuje szczególne miejsce w mitach australijskich Aborygenów. Te gigantyczne ptaki były uważane za duchy stwórców, którzy latali i patrzyli na całą krainę. Legendy przynajmniej częściowo były prawdziwe. Przemierzyły one Australię w niekończącym się poszukiwaniu jedzenia i wody. W tym odcinku prześledzimy podróż jednego samca emu w poszukiwaniu partnerki, zobaczymy, jak strzeże jaj przed drapieżnikami i chroni małe pisklęta przed niebezpieczeństwem. Po drodze walczy z dingo, orłami, gigantycznymi jaszczurkami, ogniem i głodem. Emu to prawdziwy koczownik, który może dostrzec burzę z odległości 100 kilometrów. 15:00 PINGWIN AFRYKAŃSKI CHAPLIN (PENGUINS: THE AFRICAN CHAPLIN) Film dokumentalny, 51 min, Republika Południowej Afryki, 2014 Reżyseria: Claudio Velsquez Rojas Film dokumentalny o pingwinie przylądkowym, który jest wyjątkowo uroczym zwierzątkiem. To jedyny gatunek pingwina, który mieszka na kontynencie afrykańskim. Na lądzie jest niezdarnym, pierzastym Charlie Chaplinem. Porusza się w zabawny, niemal ludzki sposób. Jednak kiedy znajdzie się w wodzie, jest szybki i zwrotny. Co roku dorosłe pingwiny wspólnie wychowują młode na malowniczych wyspach wzdłuż południowo - zachodniego wybrzeża Afryki. Pingwiny przylądkowe są w niezwykle trudnej sytuacji. Zagraża im wiele niebezpieczeństw. Mimo że te ptaki są ściśle chronione przed ingerencją ze strony człowieka, jest ich coraz mniej. Wkrótce może im grozić wyginięcie. Badacze wyposażyli pingwiny w nowoczesne urządzenia, dzięki którym opracowali sposoby ratowania jednych z najwspanialszych ptaków wodnych południowej Afryki. Największa populacja pingwinów przylądkowych występuje na południowym krańcu Afryki, w Zatoce Algoa. Na Bird Island znajduje się największa na świecie kolonia głuptaków przylądkowych. Co roku w okresie lęgowym przylatuje tu około 200 000 tych ptaków. Nieco dalej leży wyspa St. Croix, która również jest skarbem przyrody. Żeby ochrona przyniosła oczekiwane efekty trzeba ratować nie tylko ptaki. Cały ekosystem, w którym żyje ostatnia zagrożona populacja pingwina przylądkowego musi być pod ochroną. Trzeba chronić ekologiczną integralność całej Zatoki Algoa. Nowe badania pomagają nam naprawić zniszczenia, których dokonaliśmy w przeszłości. Mamy wyjątkową okazję pomóc jednemu z najpiękniejszych ptaków morskich na kontynencie afrykańskim. Tylko od nas zależy, czy ten pierzasty Chaplin nadal będzie ozdobą naszych wybrzeży i wysp. 16:00 TAJEMNICE PTASIEGO MÓZGU (BIRD BRAIN. NIEZWYKŁY MÓZG PTAKÓW) Film dokumentalny, 53 min, Austria, 2012 Reżyseria: John Capener, Steve Nicholas Autorzy dokumentu pokazują, że mózg ptaków jest tak dobrze rozwinięty, że ich spryt i inteligencja mogą przewyższać umiejętności małp. Ptaki potrafią korzystać z narzędzi i mają samoświadomość. Będziemy mogli obserwować zachowania ptaków w trakcie wielu testów, przygotowanych specjalnie dla nich. Śmieszne, zaskakujące i przyciągające uwagę eksperymenty dają bardzo ważne informacje na temat inteligencji ptaków. 17:05 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY - ODC. 6 SAN MARINO - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 6 SAN MARIONO - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. Odcinek szósty przeniesie nas do San Marino, Republiki San Marino, również znanej jako Najjaśniejsza Republika San Marino. Jest to państwo śródlądowe w Europie Południowej, stanowiące enklawę na obszarze Włoch. Stolicą kraju jest miasto San Marino. San Marino to jedno z najmniejszych państw Europy, mniejsze są tylko Watykan i Monako. Położone jest w górzystym terenie, wchodzącym w skład pasma Apeninów. Najwyższy szczyt Monte Titano osiąga wysokość 749 m n.p.m. 18:10 TAJNE STOWARZYSZENIA - ODC. 1 MASONI (SECRET SOCIETIES - MYTHS AND REALITIES OF A PARALLEL WORLD) Cykl dokumentalny, 53 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Kay Siering, Jens Nicolai Scenariusz: Gisela Grachen Historyk Marian Füssel bada historyczne korzenie masonów i śledzi losy legendarnych templariuszy od średniowiecza po dzień dzisiejszy. Templariusze to średniowieczny zakon rycerski, działający od XII do XIV wieku. Zakon Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona powstał w 1118 r. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa templum świątynia, od ich siedziby w pobliżu dawnej świątyni Salomona w Jerozolimie. Pieczęć zakonu przedstawiała dwóch rycerzy dosiadających jednego wierzchowca, co symbolizowało pokorę i ubóstwo. Na czele stał wielki mistrz, którego większością głosów wybierało kolegium złożone z trzynastu elektorów: ośmiu rycerzy, czterech serwientów i jednego kapelana. Wielkim mistrzem mógł zostać wyłącznie brat po ślubach zakonnych. Po zawieszeniu zakonu templariuszy dobra jego zostały przez papieża przekazane joannitom, jednak nie wszystkie udało im się przejąć, część przejęli bowiem lokalni władcy. Niektóre z organizacji wolnomularskich uważają się za spadkobierców tradycji zakonu templariuszy. Część lóż masońskich przyjęła nazwę Rycerzy Świątyni, niektóre posługują się też flagami templariuszy, a podczas spotkań przebierają się za templariuszy. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - RADŻASTAN. DZIEDZICTWO MAHARADŻÓW. (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku podróż do Indii. Radżastan, "kraina królów", to największy stan Indii. Zyskał niepodległość w 1947 roku i liczy 68 milionów mieszkańców. Wspaniałe pałace Radżastanu, jego przepych i tradycje kuszą coraz liczniejszych podróżnych. Leżący w południowo - zachodnich Indiach Radżastan zawsze był wyjątkowy. To ziemia Radźputów - indyjskich klanów wojowniczcych, których męstwo i brawura przysparzały kłopotów kolejnym okupantom. Po odzyskaniu niepodległości, w przeciwieństwie do innych stanów nowej federacji, tutejsi maharadżowie zachowali swoje tytuły i mienie. Jednak olbrzymia część ludności Radżastanu żyje na granicy ubóstwa. 20:15 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - MAŁGORZATA IMIELSKA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Panorama polskiego dokumentu - filmowe portrety twórców, ich drogi artystycznej i twórczości na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterką odcinka jest Małgorzata Imielska. 20:55 MIŁOŚĆ I PUSTE SŁOWA Film dokumentalny, 77 min, Polska, 2018 Reżyseria: Małgorzata Imielska Scenariusz: Małgorzata Imielska Zdjęcia: Maciej Kozłowski Muzyka: Marek Napiórkowski Pełnometrażowy film dokumentalny "Miłość i puste słowa" to intymna opowieść o miłości w obliczu nieuleczalnej choroby. Miłości na przekór cierpieniu, złości i bezsilności. Bohaterowie to Adam i Wanda, wieloletnie małżeństwo. On jest zdrowy, ona choruje na Alzheimera. Punktem wyjścia historii jest moment, gdy stan kobiety gwałtownie się pogarsza. Jej niepamięć staje się coraz bardziej dojmująca. Adam sam opiekuje się żoną. Codziennie, dwadzieścia cztery godziny na dobę. Myje, karmi, zmienia pieluchy. I ciągle przypomina o dawnym życiu. Pokazuje stare, amatorskie filmy z ich przeszłości, a na nich ich samych. Młodych, zakochanych. Wierzących w szczęśliwą przyszłość. Wspólną przyszłość. Adam postanowił, że nie odda Wandy. Po prostu. Na przekór temu, że jego życie staje się piekłem. Wbrew radom lekarzy i rodziny. Postanowił, że nie zrobi tego nawet wtedy, gdy ona zapomni jego imię. Wie, że jej oczy zawsze szukają jego. Czy zdoła wypełnić swoje przyrzeczenie? 22:25 POWIEDZ MI DLACZEGO? Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2006 Reżyseria: Małgorzata Imielska Scenariusz: Małgorzata Imielska Zdjęcia: Tomasz Tupalski Muzyka: Fiodor Korol - Borodziuk Poznali się w 1936 roku w Otwocku. Jurek właśnie został wyrzucony z drugiego już gimnazjum. W nowej szkole koedukacyjnej chłopak zwrócił uwagę na Stellę. Piękna, czarnowłosa dziewczyna o śniadej cerze wpadła mu w oko. I choć pochodzący z żydowskiej rodziny Jurek wolał Polki, zakochał się w Żydówce. Rodzice Stelli krzywo patrzyli na związek swojej uwielbianej córeczki z "warszawskim łobuzem". Ale znajomość kwitła, młodzi często spacerowali razem "aleją kochanków" - drogą z Otwocka do Śródborowa. Kiedy wybuchła wojna, Stella i Jurek, jak wszyscy polscy Żydzi, znaleźli się w śmiertelnym niebezpieczeństwie. On dość szybko postanowił wstąpić do konspiracji. Znajomy, Malinowski, załatwił chłopakowi fałszywe, aryjskie papiery. Jurek wiedział, jak zmylić Niemca czy szmalcownika. Chodził sprężystym, zawadiackim krokiem, wyprostowany, z młodzieńczą bezczelnością w oczach. Wstąpił w szeregi Narodowych Sił Zbrojnych, podziemnej organizacji kładącej wielki nacisk na wartości narodowe. Niektórzy towarzysze broni Jurka, nieświadomi jego prawdziwego pochodzenia, wyrażali antysemickie uwagi i doceniali rolę Hitlera w "oczyszczaniu" Polski z Żydów. Doskonale zakamuflowany wśród nich młodzieniec nie zapomniał o Stelli. Parokrotnie pomagał jej przenieść się z miejsca w miejsce. Uratował życie dziewczynie, kiedy hitlerowcy likwidowali otwockie getto. Spotykali się potajemnie, w tajemnicy też wzięli ślub. Wkrótce jednak doszło do tragedii. Podczas jednej z akcji Jurek został schwytany przez Niemców. Nieświadoma jego losu, przerażona Stella opuściła Polskę. Po wojnie Jurek, który przeżył piekło obozów koncentracyjnych, postanowił odnaleźć żonę. Ta jednak całkiem zerwała kontakty. Zrozpaczony mężczyzna szukał jej po całej Europie, aby w końcu dowiedzieć się, że Stella ponownie wyszła za mąż i wyemigrowała ze Starego Kontynentu. Po ponad pięćdziesięciu latach dawni kochankowie i małżonkowie wspominają swoją pierwszą miłość. Dzielą ich tysiące kilometrów - Stella mieszka w Bostonie w USA, Jurek w Izraelu. On nadal nie może zrozumieć, czemu żona go opuściła i uciekła z innym. Czy uda im się zobaczyć i porozmawiać po raz pierwszy od pół wieku? 23:25 ZBLIŻENIA. MAGAZYN FILMOWY Reportaż, 29 min, Polska, 1984 Scenariusz: Iwonna Łękawa Zdjęcia: Adam Kaczanowski Magazyn filmowy pod redakcją Iwonny Łękawy z roku 1983. W wydaniu: 1. relacja z planu zdjęciowego filmu pod roboczym tytułem "Musisz żyć" (film ostatecznie otrzymał tytuł "Wedle wyroków twoich") w reżyserii Jerzego Hoffmana, ze zdjęciami Jerzego Gościka, rozmowa ze Zdzisławem Ćwikłą, dyrektorem Centralnej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowej w Warszawie i jednocześnie konsultantem sceny wysadzania pociągu w powietrze, przygotowania do sceny wykolejenia pociągu oraz efekty tej pracy, 2. Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi - Wydział Techniki Zdjęciowej, rozmowa z kierownikiem Wydziału - inż. Marianem Jaszczukiem, który prezentuje widzom kamery filmowe, nasadki na obiektywy i filtry, 3. Sonda wśród widzów po projekcji filmu "Ucieczka z Nowego Jorku" w reżyserii Johna Carpentiera z udziałem Kurta Russella, 4. Rozmowa z Piotrem Fronczewskim o aktorstwie i pracy przy filmach "Wolne miasto" w reżyserii Stanisława Różewicza i "Akademia Pana Kleksa" w reżyserii Krzysztofa Gradowskiego. 00:05 NOTACJE - BOGDAN DZIWORSKI. OKIEM DZIWORA Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2012 Autor: Anna Więckowska Bogdan Dziworski (rocznik 1941) operator filmowy, fotograf i reżyser. Przez wiele lat związany z łódzką Wytwórnią Filmów Oświatowych, gdzie stworzył wiele znakomitych filmów dokumentalnych. Były dziekan Wydziału Radia i Telewizji na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Jest autorem ok. 40 filmów krótkometrażowych, średniometrażowych i fabularnych oraz wystaw i albumów fotograficznych. 00:30 MŁODOŚĆ W CZASACH ZAGŁADY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2001 Scenariusz: Małgorzata Imielska Jest to historia dwojga ludzi, którzy przetrwali Holocaust. Gdy wybuchła wojna, mieli niespełna 20 lat. Marzyli o szczęśliwym, wspaniałym życiu. Jednak los sprawił, że przez 1000 dni musieli walczyć o przetrwanie. Jerzy Kamieniecki to Żyd, który czas Holocaustu przetrwał po stronie aryjskiej. Jednak mimo dobrego wyglądu nie przeżyłby, gdyby nie pomoc polskiego przyjaciela Janusza Malinowskiego. Tak samo nie przeżyłaby jego rodzina: matka, ojciec, brat, żona. Każde z nich ocalenie życia zawdzięcza właśnie Januszowi Malinowskiemu. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 304 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:00 ROZBITY KAMIEŃ Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2005 Reżyseria: Arkadiusz Gołębiewski Scenariusz: Arkadiusz Gołębiewski, Konrad Falęcki Zdjęcia: Artur Frątczak, Tomasz Madejski Muzyka: Mateusz Pospieszalski Zygmunt Błażejewicz od 44 lat mieszka w Ameryce, Tadeusz Cynkin od 1971 r. żyje na emigracji w Szwecji. Obaj sędziwi, już ponad 80 - letni, ale nadal pełni życia i energii mężczyźni spotkali się w sierpniu 2004 r. we wsi Sikory na Podlasiu. Nie bez powodu właśnie tam. Los zetknął ich bowiem po raz pierwszy w tym samym miejscu w 1945 r. , w znacznie bardziej dramatycznych okolicznościach. Obaj mieli wtedy po dwadzieścia parę lat. Wojna właściwie już się skończyła, ale na ziemiach polskich wciąż było niespokojnie. Ludowa władza z radzieckiego nadania zaprowadzała swoje porządki. Dla jej przeciwników oznaczało to tylko zmianę okupanta: nadal byli prześladowani, ścigani, mordowani. Represjonowano także tych, którzy udzielali im jakiejkolwiek pomocy. Pod wsią Sikory miało dojść do bitwy między oddziałem 5. Brygady Wileńskiej dowodzonej przez por. Zygmunta Błażejewicza a oddziałem 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, którym dowodził kpt. Tadeusz Cynkin. Znów miała polać się krew, tym razem już nie wroga, ale bratnia. Niełatwo jednak wydać rozkaz strzelania do rodaków. Choć obaj dowódcy stali po przeciwnych stronach barykady, postanowili się porozumieć. Nie mogli uniknąć walki, ale mogli przynajmniej ograniczyć rozmiar strat. Porucznik, który dzięki sprytnej zasadzce był w stanie zdziesiątkować szeregi przeciwnika, wstrzymał swoich żołnierzy. W zamian kapitan Cynkin uprzedził porucznika Błażejewicza, że czeka na radzieckie wsparcie w sile znacznie przeważającej skromne możliwości partyzantów. Zobowiązał się, że gdy dotrą posiłki, skieruje ogień w przeciwnym kierunku, by partyzanci mogli spokojnie się oddalić. Ostatecznie ze 120 partyzantów śmierć poniosło osiemnastu. Aż tylu, ale może tylko tylu. Gdy dalsza walka o niepodległość stała się już niemożliwa, a większość jego oddziału wyginęła, Zygmunt Błażejewicz i jego żona potajemnie opuścili kraj z fałszywymi francuskimi papierami. Najpierw oboje przebywali przez jakiś czas we Francji i Anglii, później wyjechali do Argentyny, by ostatecznie w 1960 r. osiąść w USA. Dopiero po pół wieku pan Zygmunt zdecydował się przyjechać do ojczyzny na to niezwykłe spotkanie. Ludowa ojczyzna niezbyt łaskawie potraktowała też Tadeusza Cynkina, choć zdawało się, że ten obrał "właściwą" postawę. Po 1945 r. był dowódcą 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, później posłem na Sejm PRL. W latach 60. został jednak zdegradowany i uwięziony. W końcu musiał wyjechać na stałe z kraju. Od czasu, gdy pod koniec lat 80. uzyskał prawo wjazdu do Polski, korzysta z niego tak często, jak to tylko możliwe. Choć to może zaskakujące, po latach dawni przeciwnicy padają sobie w ramiona jak najlepsi przyjaciele. Doskonale pamiętają każdy szczegół wydarzeń sprzed pół wieku. Rozumieją i szanują swoje ówczesne życiowe wybory, świadomi, że jako żołnierze i dowódcy zrobili wszystko, co w tamtej sytuacji zrobić mogli. Dramatycznymi wspomnieniami dzielą się także z mieszkańcami wsi, wyjaśniając okoliczności tamtych wydarzeń i motywy swoich decyzji. Do dziś żyje zresztą jeszcze wielu naocznych świadków ich spotkania i późniejszej bitwy. Dzięki takim spotkaniom historia znów ożywa i to w wyjątkowym, jakże ludzkim wymiarze. 02:55 PORTRECISTA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2005 Reżyseria: Irek Dobrowolski Scenariusz: Irek Dobrowolski Zdjęcia: Jacek Taszakowski Muzyka: Agata Steczkowska Film opowiada historię Wilhelma Brasse - przedwojennego fotografa portrecisty, uczestnika i świadka najtragiczniejszych rozdziałów historii XX wieku. "Portrecista" to historia fotografa, którego praca stała się w okresie wojny przekleństwem i wybawieniem jednocześnie. Fotografia była życiową pasją Wilhelma Brasse, a jej tajniki techniczne i artystyczne poznał już przed wojną. Pracował w dużym atelier przy głównej ulicy Katowic, gdzie słynął z pięknych portretów. Wtedy nawet nie przypuszczał, że niebawem będzie robił po kilka tysięcy portretów miesięcznie. Brasse trafił do specjalnego komando rozpoznawczego Wydziału Politycznego, zwanego obozowym gestapo. Tu pod okiem SS prowadził fotograficzną dokumentację obozu od jego powstania do ewakuacji. Fotografował to, co mu kazano: pracę więźniów, prywatne spotkania oficerów SS z ich rodzinami, doświadczenia medyczne, a przede wszystkim robił policyjne portrety więźniów do kartotek. Wilhelm Brasse jest autorem wielu zdjęć znanych z podręczników historii na całym świecie. W filmie bohater opowiada o kilku wybranych zdjęciach i opisuje związane z nimi historie. Mówi o oprawcach, którzy wsławili się bestialstwem i o zwykłych ludziach, z którymi zetknął się w pracowni fotograficznej w ich drodze na śmierć. Młody Brasse, utalentowany fotograf, nie przypuszczał przed wojną, że cokolwiek zmusi go do zerwania z jego pasją. Doświadczenia obozowe wyryły jednak w jego pamięci obrazy, których nigdy potem nie potrafił zapomnieć. Najbardziej pamięta oczy. Setki tysięcy oczu wyrażających niedowierzanie w to, czego są świadkami, strach, przerażenie i beznadzieję. Do dziś widzi je wszędzie, nawet we śnie. Nigdy po wojnie nie był w stanie wziąć aparatu do ręki. W warstwie formalnej na film składają się wypowiedzi bohatera, uzupełnione materiałami ikonograficznymi i archiwalnymi. Sekwencje fotografii archiwalnych pokazane są przy wykorzystaniu najnowszych technik animacji komputerowej.