TVP Dokument Środa, 09.08.2023 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - GDY GRZYB Z GLONEM W JEDNYM DOMU STANĄ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Wyglądają trochę jak freski, namalowane na drzewach ku ozdobie lasu. Ale tak naprawdę nie spełniają jedynie estetycznej roli. Są ważnymi wskaźnikami stanu środowiska: czystości powietrza, wilgotności, rozmaitości drzewostanu. Uchodzą mylnie za leśnych biedaków, bo ich obfitość widzimy zazwyczaj w ubogim, piaszczystym runie borów sosnowych czy na opadłych, próchniejących konarach. Ale wbrew tym pozorom porosty - istoty powstałe ze ścisłej współpracy glonów i grzybów - zasiedlają najchętniej lasy bujne, wielogatunkowe. Tam też można spotkać największą ich rozmaitość. Tylko trzeba umieć szukać, a to jest specjalnością prof. Wiesława Fałtynowicza, lichenologa, który zna porosty od każdej strony - nawet medycznej i... kulinarnej. Ruszamy z profesorem do suwalskich lasów na porostową ucztę, bynajmniej nie tylko kulinarną. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 1 LATARNIE POLSKIEGO WYBRZEŻA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak trudne było życie w zimnej słowiańskiej chacie? Czy to prawda, że w Polsce mamy wodne fortyfikacje obronne uważane za jedne z najciekawszych na świecie? Ile kilogramów uzbrojenia dźwigał na sobie polski husarz? Czy zrekonstruowana średniowieczna latarnia jest widziana z morza równie dobrze, jak współczesna? Na te i inne pytania odpowiada Radosław Kotarski, znany z internetowego programu popularnonaukowego "Polimaty". Zaprosi on widzów w wyjątkową i pełną emocji podróż do miejsc zwykle nieznanych zwiedzającym, zakątków, gdzie każdy będzie mógł poczuć, jak wyglądało życie ludzi w dawnych epokach. Czy starożytny zawód latarnika ma znaczenie w świecie pełnym nowoczesnej technologii ułatwiającej żeglugę? Radosław Kotarski wraz z widzami odkryje najciekawsze rozwiązania, które dawniej poprawiały bezpieczeństwo na morzu. Przeprowadzi również eksperyment, który porówna skuteczność działania średniowiecznej latarni morskiej z istniejącą obecnie. Ponadto sprawdza, jak trudne życie mieli latarnicy dawniej, a jak wygląda to dziś. Okazuje się bowiem, że nie samotność może doskwierać im najbardziej, ale niezwykle surowe zasady pracy. 07:05 NOTACJE - GEN. STEFAN BAŁUK. LEGALIZOWAŁEM AKOWCÓW Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2009 Autor: Sławomir Malcharek Stefan Klemens Bałuk ps. Starba, Kubuś, Michał Bałucki, Michał Zawistowski (ur. 15 stycznia 1914 r. w Warszawie), polski fotografik, generał brygady Wojska Polskiego, jeden z 89 cichociemnych, którzy uczestniczyli w powstaniu warszawskim, fotoreporter wojenny. Po ataku Niemiec na Polskę, 6 września 1939 r. zgłosił się ochotniczo do Kadry 9. Batalionu Pancernego w Lublinie, przekształconego w Ośrodek Zapasowy Broni Pancernej nr 2. Z jednostką tą wycofywał się na wschód. Podczas próby ewakuacji na Węgry aresztowany przez wojska radzieckie, po czym zwolniony; kolejny raz aresztowany w Worochcie, zdołał uciec i następnie przedostać się przez Węgry, Rumunię i Bejrut do Francji. Dwukrotnie, w grudniu 1943 i styczniu 1944 r. podejmowano próby przerzucenia go z bazy we Włoszech do Polski, lecz z powodu uszkodzenia samolotu, a następnie mgły, samolot powracał. W końcu w nocy 9 kwietnia 1944 r. został pomyślnie zrzucony na spadochronie do Polski, w okolice Tłuszcza (operacja lotnicza "Weller 2"). Podjął w konspiracji służbę w Wydziale Legalizacji Komendy Głównej Armii Krajowej. Przed wybuchem powstania sporządził dokumentację fotograficzną niemieckich umocnień w Warszawie. Walczył w Powstaniu Warszawskim w plutonie "Agaton" batalionu "Pięść" Zgrupowania "Radosław" - na Woli, Starówce i Żoliborzu. Dokumentował też życie powstańcze na zdjęciach. Autor wielu wystaw i albumów historycznych i krajoznawczych. Odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy, dwukrotnie Krzyżem Walecznych (15 i 23 sierpnia 1944), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą (2004), Komandorskim (2000) i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Armii Krajowej, Warszawskim Krzyżem Powstańczym. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 143 ZAKOPANE Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Michał Piedziewicz Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kolejny przystanek na trasie podróży to Zakopane. Zwiedzimy miasto, podążając szlakiem potomków dawnych pasterzy, odkrywających piękno natury społeczników, artystów i sportowców. Mimo że Zakopane najbardziej jest kojarzone z górami i folklorem, ma różne oblicza, a przede wszystkim wyjątkowego ducha. 07:50 WETERYNARZE Z SERCEM - /5/ Reality show, 23 min, Polska, 2016 Reżyseria: Krzysztof Kasior, Sandra Andrzejewska, Wojciech Wołoszyn Scenariusz: Wojciech Wołoszyn W tym odcinku cyklu wizyta w Gdańsku, gdzie wraz z rodziną swojej właścicielki Joanny, mieszka kotka Tiffany. Niestety, Tiffany spotkał los wielu kotów w jej wieku. Doktor Mariusz walczy jednak o jej zdrowie. Poznamy też historię sędziwego konia Klaro, któremu przydarzyła się bardzo przykra przygoda. Do stajni w Legionowie na ratunek biednemu zwierzęciu przybywa odważna i zdecydowana doktor Olga. 08:20 OCZY ATAKAMY (EYES OF THE ATACAMA) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2013 Reżyseria: Annette Scheurich, Klaus Scheurich Film dokumentalny o pustyni Atakama w Chile, leżącej na wysokości ponad 5 tysiecy metrów. To najbardziej sucha pustynia na świecie. Wyjątkowo nieprzyjazna życiu sceneria, ale wymarzone miejsce, by obserwować narodziny Wszechświata. Właśnie tutaj znajduje się ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) - największy na świecie interferometr radiowy. Astronomowie stwierdzili, że warunki, jakie tu panują, są w innych miejscach globu nieosiągalne. Obserwatorium jest położone tak wysoko, że pracujący w nim astronomowie muszą korzystać z masek tlenowych. Ponad 60 radioteleskopów prowadzi stałą obserwację kosmosu, nawet najbardziej odległych obłoków gazów i pyłów, z których tworzą się nowe gwiazdy i galaktyki. W tym filmie animowane sekwencje odtwarzają wizje niewyobrażalnych zjawisk potrzebnych do zrozumienia stworzenia życia, pochodzenia Wszechświata i natury nieskończoności. Przy okazji warto zauważyć wyjątkowe piękno samej pustyni Atakamy. 09:20 BARWNY ŚWIAT PTAKÓW OGRODOWYCH (FEATHERED FRIENDS / GEFIEDERTE NACHBARN UNSERE GARTENVÖGEL) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2019 Reżyseria: Leander Khil, Mario Kreuzer Film dokumentalny o ptakach żyjących w naszych, europejskich ogrodach. Sekretne dramaty, strategie przetrwania i silne osobowości ujawniają się wśród ptaków w idyllicznej scenerii ogrodu. Przez wszystkie pory roku ptaki śpiewające rywalizują o źródła pożywienia, zawsze wypatrując swoich dwóch śmiertelnych wrogów: czającego się kota, krogulca nadlatującego zza ogrodzenia, węża wślizgującego się, by złapać jajka. Rudziki, strzyżyki, sikorki modraszki, kosy, jaskółki, jerzyki i szpaki to zaskakujące gwiazdy tego filmu, który zmienia nasze spojrzenie na pozornie znajome terytorium. 10:20 EUROPEJSKIE RZEKI GRANICZNE - ODCINEK 1. ODRA (EUROPE'S BORDER RIVERS) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Radler Cykl filmów dokumentalnych opowiadający o europejskich rzekach granicznych. Czasem wyznaczają granicę, a czasem stanowią wspólną przestrzeń. Ta sprzeczność kształtuje życie ludzi, miast i ziem od wieków. My poznamy trzy takie rzeki. Od źródeł do ujścia. Każda ma swój charakter. Odra oddziela Niemcy od Polski. Ma szeroką deltę i jako jedna z niewielu rzek w sercu Europy płynie swoim naturalnym biegiem. Na północy kontynentu Tana oddziela Finlandię od Norwegii. Tworzy naturalny raj pokryty lodem i śniegiem przez osiem miesięcy w roku. Obejrzymy też Prut, który dziko i romantycznie przecina ukraińskie Karpaty. W dalszym biegu wyznacza granicę Unii Europejskiej liczącą 700 kilometrów. Oddziela Republikę Mołdawii od Rumunii. Odcinek 1. Rzeka Odra jest niemiecko - polską rzeką, która w dolnym biegu tworzy amazoński krajobraz. Temat Odry jest w tym roku w programie. To jedna z ważniejszych rzek w kraju morawsko - śląskim. Jest to jedna z ostatnich swobodnie płynących, naturalnych rzek w sercu Europy. Źródło Odry znajduje się we wschodnich Czechach, w Górach Odrzańskich w Sudetach. Rzeka uchodzi do Roztoki Odrzańskiej, będącej zatoką Zalewu Szczecińskiego, w północno - zachodniej części Polski, przy północnej granicy miasta Police. Największymi miastami nad Odrą są: Wrocław, Szczecin, Ostrawa, Zielona Góra oraz Opole. We Wrocławiu odbywają się turystyczne rejsy po Odrze statkami białej floty, w mieście znajduje się także marina oraz przystań kajakowo - gondolowa. Przy ujściu rzeki został utworzony obszar sieci Natura 2000 Ujście Odry i Zalew Szczeciński (rezerwat Czarnocin). 11:20 LATA DOBREJ ROBOTY Reportaż, 21 min, Polska, 1969 Rozwój Katowic w latach 60. XX wieku. Do 1969 roku "smutna stolica Śląska Czarnego" przeszła prawdziwą metamorfozę. Katowice zaczęto określać mianem cudu urbanistyki. Powstały wielkie osiedla mieszkaniowe i kilka reprezentacyjnych budowli: pomnik Powstańców Śląskich, hala widowiskowo - sportowa Spodek, Pałac Ślubów. W tym okresie wzrosła ranga miasta jako ośrodka naukowego i kulturalnego. Katowice stały się centrum akademickim, gdy powołano Uniwersytet Śląski. Nastąpił szybki rozwój przemysłu węglowego, handlu i usług, służby zdrowia, komunikacji miejskiej, szkolnictwa. Powstały parki, zieleńce i miejsca wypoczynku. W audycji wykorzystano fragmenty "Marsza weselnego" Felixa Mendelssohna i piosenki "A w Katowicach są dziewczyny ładne...". 11:50 JAK ISTNIEJE ŚWIAT. O ROMANIE INGARDENIE Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2020 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Portret intelektualny polskiego filozofa światowej sławy, Romana Witolda Ingardena, z najistotniejszymi elementami biograficznymi, autora dzieła ontologicznego "Spór o istnienie świata", które jest stawiane obok "Metafizyki" Arystotelesa. Dokument to zapis idei Ingardena przedstawiony za pomocą wielu technik, m.in. inscenizacji, animacji komputerowych, cytatów z pamiętników i prac profesora, wypowiedzi jego uczniów, filozofów i historyków idei polskich i zagranicznych W filmie są przedstawione niektóre najistotniejsze idee i tezy filozofa. 12:55 TERRA INCOGNITA. KTO JEST WŁAŚCICIELEM INTERNETU? (TERRA INCOGNITA - WHO OWNS THE INTERNET? / NEULAND - WER HAT MACHT IM INTERNET?) Film dokumentalny, 44 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Julia Friedrichs, Andreas Spinrath, Fabienne Hurst Kto będzie właścicielem internetu? Chiny i Stany Zjednoczone wyprzedzają cyfryzację, pozostawiając w tyle kraje takie jak Niemcy; zarówno ekonomicznie, jak i politycznie. Jednymi z najbardziej wartościowych firm na świecie są platformy technologiczne z USA i Chin. Ale czy w tej konkurencyjnej przestrzeni jest miejsce dla innych narodów? W Niemczech internetowy sprzedawca odzieży pracuje nad silną obecnością w internecie. Spoglądamy za kulisy szybko rozwijającej się branży cyfrowej i wyjaśniamy, w jaki sposób ta firma wykorzystuje dane klientów do ulepszania swoich usług. Co to oznacza dla gospodarki, gdy platformy internetowe stają się coraz potężniejsze, a dane zyskują na wartości? Jak można kontrolować moc? Chiny zaczęły eksperymentować z punktacją społeczną i systemami kredytowymi. Tutaj technologia jest obecna wszędzie. Terra incognita / Neueland to dosłownie znaczy "nowa ziemia". Jest to metaforyczne określenie zmian, jakie niesie ze sobą cyfryzacja i nieuniknione zmonopolizowanie rynku przez wielkie platformy internetowe. 13:50 GNIAZDA ZAMIAST WOJNY - PRZYRODA NA TERENACH WOJSKOWYCH (MAKE NESTS, NOT WAR - THE HIDDEN NATURE OF MILITARY GROUNDS) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Heike Grebe Film dokumentalny o ważnym, ale mało znanym schronieniu dla gatunków zwierząt i roślin. To największy krajobraz wrzosowisk w północno - zachodnich Niemczech. Stanowi schronienie dla rzadkich owadów i ptaków, zagrożonych płazów i dużych stad danieli. Fakt, że ten raj przyrodniczy jest znany tylko nielicznym, wynika z jego szczególnej historii: od 130 lat duża część tego obszaru jest wykorzystywana jako poligon wojskowy dla sił brytyjskich i niemieckich. Zabrania się wchodzenia cywilom. Co zaskakujące, użycie militarne nie oznacza niekorzystnej sytuacji dla przyrody. Tutaj dzikie zwierzęta żyją przez większość czasu zupełnie same, bez spacerowiczów, rowerzystów czy psów. Senne jest domem dla wysoce wyspecjalizowanych gatunków, które zostały wyparte przez rolnictwo z innych miejsc. Film ten wprowadza widza w niezwykły świat, na co dzień zamknięty dla ludności cywilnej. Pokazuje, że poligony wojskowe w naszym gęsto zaludnionym i intensywnie użytkowanym krajobrazie mogą być ważną ostoją roślin i zwierząt. 14:45 NAJBARDZIEJ UTALENTOWANI WŚRÓD ZWIERZĄT - NAJZDOLNIEJSZE ZWIERZĘTA ŚWIATA. SPRYTNE I SPRYTNIEJSZE (NATURE’S GREATEST TALENTS SMART AND SMARTEST) Cykl dokumentalny, 53 min, Austria, 2016 Reżyseria: Petra Lederhilger, Susanne Lummer Miniseria dokumentalna o zwierzętach, które chrakteryzują się wyjątkowym talentem w różnych dziedzinach. Czy mamy prawo twierdzić, że tylko człowiek jest zdolny do niezwykłych czynów? Przypatrzmy się królestwu zwierząt. W kwestiach: bezpieczeństwa, budowy domów, inteligencji, zdobywania pożywienia, współpracy i innych zaskakujących umiejętności. W przyrodzie pełno jest zdumiewających zachowań i reakcji. Nie tylko zwierzęta o dużych mózgach umieją rozwiązywać problemy. Te małe i niepokaźne również mają imponujące wyniki. Na granicy Brazylii i Argentyny co sekunda spadają z hukiem tysiące ton wody wodospadu Iquacu. To 70 - metrowy ryczący potwór pochłaniający wszystko na swojej drodze. Jednak czy rzeczywiście? Tu ptaki wydają się samobójcami, ale to ich strategia przetrwania. Znalezienie schronienia na afrykańskiej pustyni Namib - jest o wiele trudniejsze. Szczególnie, gdy się jest takim dużym stworzeniem, jak struś. To największy żyjący ptak na świecie, ważący ponad 130 kilogramów. Z odludnej pustyni Namib do bujnej przyrody Jeziora Wiktorii w Afryce Wschodniej, gdzie wikłacze mają dylemat: które źdźbło trawy jest lepszym budulcem wracamy do cieplejszych stron do Phoenix w Arizonie. Tu także zwierzęta mieszkają w domach, których nigdy same nie mogłyby wybudować. Dla zwierząt na smaganych wiatrami wyżynach brazylijskich przetrwanie zależy od pracy i inteligencji. Zwierzęca inteligencja nie jest zarezerwowana jedynie dla małp. Głęboko w tropikalnych lasach Ameryki Południowej rozgrywa się odwieczna batalia między roślinami i zjadaczami roślin. Z tropikalnej dżungli przenosimy się do dżungli miejskiej. Gdy zapada noc w Nowym Jorku, pod ziemią ożywa nigdy niezasypiające miasto i szczury. W wielu miejscach na świecie zwierzęta żyją blisko człowieka. Nie inaczej jest w Parku Narodowym Nyungwe w Ruandzie, w samym sercu Afryki. Dzięki wspólnemu działaniu, inteligencji, lub zmyślności zwierzęta rządzą swoim światem w sposób, który nieustannie nas zadziwia. 15:45 KU ZIELONYM MIASTOM - ODC. 1 (CITIES TURN GREEN EP. 1) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2013 Reżyseria: Frederic Planchenant Seria dokumentalna opowiadająca o miejskich ogrodach i zieleni w miastach. Ludzie coraz częściej chcą mieć więcej zieleni wokół siebie, a mniej betonu i ruchu ulicznego. Projektanci i ogrodnicy mają coraz nowsze i coraz bardziej niezwykłe pomysły architektoniczne, aby przywrócić naturę do miast. Dzięki niesamowitej kreatywności w miastach powstają plantacje, gospodarstwa rolne i ogrody w pionie, i w poziomie. W tym serialu przeniesiemy się do zielonych miast i poznamy niesamowitych ludzi, którzy realizują nową filozofię i wierzą w ekologiczny styl życia. 16:40 LENA NA KAUKAZIE - GRUZJA - MORZE CZARNE I HERBACIANE POLA BATUMI Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Hanna Jewsiewicka, Konrad Zagórski, Jowita Baraniecka - Ogden Lena Urbańska to dziennikarka, podróżniczka, obywatelka świata. Absolwentka dziennikarstwa na warszawskim SWPS. Autorka bloga podróżniczego "Razem Taniej". Prowadziła poranne audycje w radiu Kampus oraz telewizyjne reportaże z wydarzeń kulturalnych dla TVP. Autorka programu "Moje LA" i reportażu "To jest Birma". Wraz ze swoim chłopakiem podróżują od 2013 roku. Byli razem w 74 krajach od Azji Południowo - Wschodniej, przez Amerykę Centralną, Bałkany czy Afrykę Północno - Zachodnią. W tej serii dokumentalnej Lena Urbańska zabierze nas w podróż po Kaukazie - od magicznej, gruzińskiej Swanetii i jej wież, przez ormiańskie czterotysięczniki, z największym z nich, Aragacem na czele, aż po niezwykłe, futurystyczne budynki stolicy Azerbejdżanu, Baku. W każdym odcinku będzie się starała dowiedzieć, gdzie bije puls Kaukazu. Czym naprawdę żyją jego mieszkańcy, ci starzy, którzy wciąż wspominają Związek Radziecki, i ci najmłodsi, którym bliżej do Europy czy Ameryki. Będzie obserwować, jak się bawią, świętują, pracują, jedzą i jak walczą. W każdym z 24 - minutowych odcinków nie zabraknie przewodnika, który poprowadzi nawet przez najbardziej skomplikowane zagadnienia. 17:10 EUROPEJSKIE RZEKI GRANICZNE - ODCINEK 2. PRUT (EUROPE'S BORDER RIVERS) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Radler Cykl filmów dokumentalnych opowiadający o europejskich rzekach granicznych. Czasem wyznaczają granicę, a czasem stanowią wspólną przestrzeń. Ta sprzeczność kształtuje życie ludzi, miast i ziem od wieków. My poznamy trzy takie rzeki. Od źródeł do ujścia. Każda ma swój charakter. Odra oddziela Niemcy od Polski. Ma szeroką deltę i jako jedna z niewielu rzek w sercu Europy płynie swoim naturalnym biegiem. Na północy kontynentu Tana oddziela Finlandię od Norwegii. Tworzy naturalny raj pokryty lodem i śniegiem przez osiem miesięcy w roku. Obejrzymy też Prut, który dziko i romantycznie przecina ukraińskie Karpaty. W dalszym biegu wyznacza granicę Unii Europejskiej liczącą 700 kilometrów. Oddziela Republikę Mołdawii od Rumunii. Odcinek 2 - "Prut". Prut - rzeka w południowo - wschodniej Europie, lewy dopływ Dunaju, rzeka graniczna pomiędzy Rumunią a Mołdawią. Źródła Prutu znajdują się w paśmie Czarnohory, u wschodniego podnóża Howerli. Uchodzi do Dunaju na wschód od Gałacza. W drugim tomie bułgarskich kronik Imana, rzeka Prut jest określana jako Burat. Była znana Rzymianom. W XII wieku w dorzeczu Prutu znajdowały się galicyjsko - ruskie miasta. Nad Prutem leżą m.in.: Worochta, Jaremcze, Kołomyja, Czerniowce, Kaguł, Ungeny. To jedna z ostatnich, pilnie strzeżonych granic europejskich. Ma niemal tysiąc kilometrów długości i burzliwą przeszłość. Jej historia wciąż owiana jest tajemnicą. Prut wypływa z Howerli, najwyższej góry Ukrainy. Ten szczyt mający 2061 metrów wysokości jest świętą górą kraju. Prut spływa do doliny niezliczoną ilością strumieni. 20 kilometrów od źródeł Prut się rozrasta. Kilka kilometrów dalej działa przejście graniczne z Ukrainy do Mołdawii. Od tego miejsca Prut pełni rolę granicy między Rumunią, a Mołdawią na odcinku 700 kilometrów. Granica oddziela kraje, nie ludzi. Dopóki ludzie po jednej stronie czują się Rumunami, a ci po drugiej Mołdawianami, granica pozostanie. Gdy w końcu jedni i drudzy uznają, że są jednym narodem, granica przestanie istnieć. 18:10 TAJNE STOWARZYSZENIA - ODC. 3 SPISKOWCY (SECRET SOCIETIES - MYTHS AND REALITIES OF A PARALLEL WORLD) Cykl dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Kay Siering, Jens Nicolai Scenariusz: Gisela Grachen Trzeci odcinek serialu niemieckiej ZDF o teoriach spiskowych. Daniel Ganser z Zurychu, pracownik Instytutu Badań nad Pokojem jest przekonany, że wciąż nie znamy prawdy o zamachach z 11 września. Ulrich Walter z Monachium bada hipotezę, jakoby NASA spreparowała sceny lądowania na Księżycu. Ta teoria spiskowa trafiała na podatny grunt. Z jednej strony zimna wojna, z drugiej nadwerężone licznymi aferami zaufanie Amerykanów do władzy. Inne pytania, które nurtują świat to: czy Watykan ukrywa niewygodną prawdę? Za sprawą Kodu Leonarda da Vinci Dana Browna o tej hipotezie usłyszał świat. Zwłaszcza gdy bestseller doczekał się ekranizacji z Tomem Hanksem i Audrey Tautou. Podobno na południu Francji mieli żyć potomkowie Jezusa, otoczeni opieką tajnego bractwa. Marian Füssel udaje się w miejsce, gdzie wszystko się zaczęło: do Rennes - le - Chateau. Krążyły nawet plotki, że tamtejszy ksiądz Sauniere szantażował Kościół katolicki posiadaniem tajemnych dokumentów. Wyłudzał pieniądze, Kościół zaś płacił, by ksiądz nie zdradził wielkiej tajemnicy, którą była Sara - domniemana córka Chrystusa. Legenda o rzekomym potomstwie Jezusa coraz bardziej się komplikowała. Pieczę nad nią miało sprawować tajne bractwo. Nazw było wiele: strażnicy, opiekunowie, zakon Syjonu. Opowieść o zakonie Syjonu stała się nowoczesnym mitem i podbiła świat. Inna teoria spiskowa o żydowskich dążeniach do przejęcia władzy nad światem, narodziła się za sprawą broszury "Protokoły mędrców Syjonu". Żaden inny XX - wieczny pamflet nie zasiał takiego zamętu w głowach czytelników jak ten. Autor po mistrzowsku operował stereotypami, grał na lękach i uprzedzeniach drzemiących w odbiorcach. Przekonanie o żydowskim spisku nadal żyje w umysłach milionów ludzi i regularnie jest wykorzystywane do celów politycznych. Kiedy 11 września 2001 roku w wieże World Trade Centre uderzyły samoloty, świat wstrzymał dech. Miliony telewidzów patrzyło, jak symbole amerykańskiej dominacji nad światem obracają się w ruinę. W wielu ośrodkach islamskiego fundamentalizmu widok ten wywołał spontaniczny wybuch radości. Wokół 11 września błyskawicznie wyrosły niezliczone teorie spiskowe. Teorie spiskowe zapewne nigdy nie znikną, ponieważ dotyczą sfery wiary, a nie wiedzy. Ich zwolenników nic nie zdoła przekonać. Ani najtwardsze dowody, ani najbardziej rzeczowe argumenty. To wynika z samej istoty teorii spiskowych. Na tym zresztą zapewne polega ich potęga: nie da się ich zniszczyć. Im trudniej zrozumieć otaczający świat, tym chętniej ludzie sięgają po nawet najbardziej fantastyczne i nieprawdopodobne wytłumaczenia. Niektórzy głęboko wierzą, że jesteśmy tylko zabawką w rękach mrocznych sił, za którymi stoją potężne instytucje: Kościół, rządy, tajne stowarzyszenia. Nie ma zbyt szalonej teorii spiskowej. Każda znajdzie zwolenników. A im bardziej niedorzeczna się wydaje, tym większe prawdopodobieństwo, że ludzie w nią uwierzą. Teorie spiskowe pozwalają często uprościć skomplikowaną rzeczywistość. Nie ma tam szarości, jest tylko czerń i biel, zło i dobro. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BALI. AZJATYCKA LEGENDA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Pod koniec lutego na Bali hucznie witany jest Nowy Rok. W obchodach uczestniczą podróżni z całego świata. My także odwiedzimy wyspę Bali w tym wyjątkowym momencie i poznamy jej autentyczne oblicze. Wielu turystów poznaje na Bali wyłącznie słynne, przeludnione plaże Kuty, pełne barów i ośrodków dla surferów. Są to najdłuższe i najliczniej odwiedzane plaże na wyspie. Trudno znaleźć tu spokój, sprzyjający odpoczynkowi. 20:15 MŁODZI LEKARZE S.III - ODC. 1 Telenowela dokumentalna TVP, 44 min, Polska, 2019 Reżyseria: Alina Mrowińska, Joanna Frydrych Scenariusz: Alina Mrowińska, Joanna Frydrych Trzecia seria "Młodych lekarzy" zrealizowana podobnie jak dwie poprzednie przez Alinę Mrowińską i Joannę Frydrych wg formatu BBC Junior Doctors. Sześciu bohaterów - młodych, zdolnych i ambitnych lekarzy - pokazano głównie w trakcie codziennych zadań zawodowych, czasem w chwilach prywatnych. Bohaterowie III serii to: Agnieszka Szadryn, II rok specjalizacji z kardiologii, ma specjalizację z interny. Jest najmłodszym w Polsce koordynatorem Szpitalnego Oddziału Ratunkowego. Pracuje w Mazowieckim Szpitalu Bródnowskim w Warszawie; Anna Fuchs, III rok specjalizacji z ginekologii i położnictwa. Obroniła doktorat. Uczestniczyła w misjach medycznych w Peru i w Tanzanii. W trakcie serii na stażu w Klinice Położnictwa i Ginekologii Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Kielcach; Aneta Borkowska, V rok specjalizacji z radioterapii onkologicznej w Centrum Onkologii, w Instytucie im. Marii Skłodowskiej - Curie w Warszawie. Równolegle z medycyną studiowała na Politechnice Warszawskiej. Bierze udział w badaniach klinicznych rzadkich nowotworów tkanek miękkich i czerniaków. Jest w trakcie pisania doktoratu; Mateusz Solecki, VI rok specjalizacji z kardiologii. Pracuje w Instytucie Kardiologii im. Prymasa Tysiąclecia kardynała Stefana Wyszyńskiego w podwarszawskim Aninie. W trakcie serii przystąpi do finalnego egzaminu specjalizacyjnego z kardiologii; Daria Kozak, lekarz stomatolog. Pracuje m.in. na oddziale chirurgii szczękowo - twarzowej Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego w Olsztynie. Uczestniczy w skomplikowanych operacjach twarzoczaszki małych pacjentów przyjeżdżających do szpitala z całej Polski. Z pochodzenia jest Ukrainką. Studiowała we Lwowie; Wojciech Luboń, II rok specjalizacji z okulistyki. Pracuje w słynnej na całą Polskę klinice okulistycznej w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym im. prof. Kornela Gibińskiego, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. W trakcie serii zdobył grant na staż naukowy za granicą. Może wybierać spośród wielu renomowanych placówek w całej Europie. Pracuje nad doktoratem. Odc. 1. Agnieszka przyjmuje na SOR młodą kobietę, która nie wiedziała, że jest w ciąży. Ania asystuje przy cesarskim cięciu ciąży trojaczej (to 0, 015 % wszystkich ciąż). Większość ginekologów w takcie całej swojej kariery nie będzie miała do czynienia z porodem trojaczków. Aneta prowadzi radioterapię 5 - letniej dziewczynki z nowotworem układu nerwowego. Dziecko jest po dwóch operacjach i 21 cyklach chemioterapii. Mateusz kilka minut po rozpoczęciu 24 - godzinnego dyżuru w Klinice Intensywnej Terapii Kardiologicznej przyjmuje chorą, której życie jest zagrożone. Daria asystuje przy skomplikowanej i bardzo rzadkiej operacji rekonstrukcji oczodołów u 15 - letniego pacjenta. Wojtek przyjmuje zawodowego strażaka, któremu mikroskopijny odłamek uszkodził oko. Rokowania nie są dobre. 21:15 CHWAŁA KRÓLOWEJ (GLORY TO THE QUEEN) Film dokumentalny, 79 min, Austria, 2020 Reżyseria: Tatia Skhirtladze Scenariusz: Ina Ivanceanu Film dokumentalny opowiadający o czterech radzieckich szachistkach z Gruzji, międzynarodowych gwiazdach, które były najlepszymi szachistkami na świecie w latach 1962 - 1991 (roku upadku Związku Radzieckiego). Były w drużynie na dwóch olimpiadach szachowych, w 1980 i 1982 roku. Nie pochodziły tylko z tego samego miasta, ale były praktycznie sąsiadkami. Kobiety, które mieszkały blisko siebie, były w stanie dominować na najwyższym szczeblu międzynarodowych szachów kobiet przez prawie 30 lat. To było zdumiewające. Nona Gaprindashvili, Nana Alexandria, Maia Chiburdanidze i Nana Ioseliani przeszły do historii szachów. Wśród nich Nona była pierwszą, a Maia drugą kobietą w historii szachów, które otrzymały tytuł Arcymistrza, zaszczyt, który wcześniej był przyznawany tylko mężczyznom. Kiedy ich wspaniała era i kariera się zakończyła, nadal cieszyły się z sukcesów, żyjąc szczęśliwie i w dobrej formie. To film o wygrywaniu i przegrywaniu na szachownicy i w życiu. 22:45 BAŁKANY W OGNIU - CZĘŚĆ 1. JUGOSŁAWIA NA BECZCE PROCHU (THE BALKANS IN FLAMES / BALKAN IN FLAMMEN 1. TINDERBOX YUGOSLAVIA) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Veronika Mendler, Klaus Kastenholz Czteroodcinkowa seria dokumentalna o sytuacji na Półwyspie Bałkańskim. Upadek Jugosławii w XX wieku był wynikiem wielu wojen i konfliktów, które nękały Europę Południowo - Wschodnią od ponad stu lat. Przerażające okrucieństwa z przeszłości wciąż tkwią w wielu sercach i umysłach w dużych częściach regionu, powodując trwającą brutalną konfrontację, która jest jedną z przyczyn dalszego rozmieszczania żołnierzy ONZ w niebieskich hełmach. Często nie sposób zapomnieć o krwawej przeszłości. Ten serial dokumentalny dociera do sedna przyczyn konfliktów i wojen. Wypowiedzi współczesnych świadków i międzynarodowych ekspertów pomagają w dochodzeniu w sprawie kryzysu południowo - wschodniego. Jest to badanie genezy państwa, epoki dyktatora Tity, wojen jugosłowiańskich lat 90. , a także wpływu przeszłości na współczesność. 23:50 WETERYNARZE Z SERCEM - /41/ Reality show, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. Dzisiaj zapraszamy do małej wsi Bujenka, gdzie rozpoczęła się hodowla alpak w Polsce. Te urocze zwierzęta wielbłądowate przybyły tutaj z Chile w 2004 roku. Dzisiaj hodowla liczy około 300 alpak huacaya i suri, w 22 kolorach. To jedna z największych i najbardziej zróżnicowanych hodowli w Europie. Obserwowaliśmy też pracę Łódzkiego Pogotowia Weterynaryjnego. Lekarze zgodzili się, abyśmy towarzyszyli im podczas dwóch interwencji, które dotyczyły rannego w wypadku drogowym kota oraz wyjazdu karetki na wezwanie do domu właścicielki chorego psa. 00:20 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 9 Felieton, 7 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohater odcinka - Ryszard Bielański. 00:35 TRYPTYK RODZINNY ZE SZCZĘŚCIEM Reportaż, 10 min, Polska, 1977 Scenariusz: Wojciech Sarnowicz, Leszek Bober Zdjęcia: Janusz Lazar Spotkanie z przedstawicielami rodzin z trzech pokoleń, którzy dzielą się swoimi spostrzeżeniami na temat szczęścia małżeńskiego i rodzinnego. W pierwszej kolejności reporterzy odwiedzają szkołę rodzenia, gdzie ćwiczą przyszłe mamy. Jedna z nich dzieli się szczęściem, które odczuwa, oczekując narodzin swojego dziecka. Dalej kamera "spotyka" rodzinę z dzieckiem wypoczywającą na terenie chorzowskiego Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku. Ojciec i matka wspominają szczęście, jakie towarzyszyło im od momentu przyjścia na świat ich córeczki. Mówią nie tylko o swoich obawach, ale też o wartości, jaką jest dla człowieka założenie rodziny. Tytułowy tryptyk rodzinny wieńczy spotkanie z parami odznaczonymi w Urzędzie Stanu Cywilnego w Katowicach za długoletnie pożycie małżeńskie. Na okolicznościowym przyjęciu wspominają oni zarówno szczęśliwe, jak i trudne chwile, udzielają też cennych rad młodym małżonkom. 00:50 NOTACJE - GEN. STEFAN BAŁUK. CICHOCIEMNI Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Sławomir Malcharek Stefan Klemens Bałuk ps. Starba, Kubuś, Michał Bałucki, Michał Zawistowski (ur. 15 stycznia 1914 w Warszawie) fotografik, generał brygady WP, jeden z 89 cichociemnych, którzy uczestniczyli w powstaniu warszawskim, fotoreporter wojenny. Po ataku Niemiec na Polskę, 6 września 1939 r. zgłosił się ochotniczo do Kadry 9 Batalionu Pancernego w Lublinie, przekształconego w Ośrodek Zapasowy Broni Pancernej nr 2. Z jednostką tą wycofywał się na wschód. Podczas próby ewakuacji na Węgry aresztowany przez wojska radzieckie, po czym zwolniony; kolejny raz aresztowany w Worochcie, zdołał uciec i następnie przedostać się przez Węgry, Rumunię i Bejrut do Francji. Dwukrotnie, w grudniu 1943 i styczniu 1944 r. podejmowano próby przerzucenia go z bazy we Włoszech do Polski, lecz z powodu uszkodzenia samolotu, a następnie mgły, samolot powracał. W końcu w nocy 9 kwietnia 1944 r. został pomyślnie zrzucony na spadochronie do Polski, w okolice Tłuszcza (operacja lotnicza "Weller 2"). Podjął w konspiracji służbę w Wydziale Legalizacji Komendy Głównej Armii Krajowej. Przed wybuchem powstania sporządził dokumentację fotograficzną niemieckich umocnień w Warszawie. Walczył w Powstaniu Warszawskim w plutonie "Agaton" batalionu "Pięść" Zgrupowania "Radosław" na Woli, Starówce i Żoliborzu. Dokumentował też życie powstańcze na zdjęciach. Autor wielu wystaw i albumów historycznych i krajoznawczych. Odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy, dwukrotnie Krzyżem Walecznych (15 i 23 sierpnia 1944), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą (2004), Komandorskim (2000) i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Armii Krajowej, Warszawskim Krzyżem Powstańczym. 01:05 KRAKOWIANIN Z PARYŻA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Jerzy Tuszewski Scenariusz: Jerzy Tuszewski Wykonawcy: Nicole Gdalia - Kamiński, Andrzej Seweryn, Aneta Lastik, prof. dr Stanisław Jaworski Film ma charakter liryczno - dokumentalnej opowieści, historii niezwykle twórczego życia naszego bohatera, który niestety, nie jest już wśród nas obecny. Bronisław Kamiński - Durocher był polskim i francuskim poetą, tłumaczem poezji i paryskim wydawcą, laureatem dwóch nagród literackich Akademii Francuskiej. Obecnie - pośmiertnie - kandyduje do nagrody "Prix Europe". Urodził się 4 maja 1919 roku w rodzinie żydowsko-polskiej w Krakowie. Tam też debiutował w roku 1937 tomikiem poezji pt. "Przeciw". W rok później ukazuje się kolejny tom poezji pt. "Pieśń Barbarzyńcy". Początkowo związany był z ugrupowaniami lewicowymi i Awangardą Krakowską. Był wychowankiem Szkoły ojców Pijarów. Tuż po wybuchu wojny dostaje się do obozu koncentracyjnego Mauthausen-Gusen. Po wyzwoleniu wyjeżdża do Paryża, aczkolwiek planował wędrówkę do Ameryki Południowej, gdyż znał język hiszpański. Paryż zatrzymuje Bronisława na stałe. Zaczyna pisać i publikować po francusku. Już w roku 1949 wychodzi pierwszy tom poezji w języku francuskim pt. "Droga Kolorów", który został bardzo życzliwie przyjęty przez paryskie środowisko literackie i recenzentów. Nieco później, wraz z kilkoma paryskimi poetami zakłada czasopismo poetyckie i wydawnictwo: "Caracteres". Po październiku 1956 roku Kamiński przyjeżdża do Polski na zaproszenie jednego ze swoich pierwszych redaktorów - Karola Kuryluka, który wtedy został Ministrem Kultury, a przed samą wojną redagował we Lwowie słynne pismo "Sygnały". Niestety, pech chciał, iż Karol Kuryluk przestał być Ministrem z chwilą przyjazdu do Warszawy Kamińskiego z Paryża. Zabierają mu paszport francuski i skazują na pozostanie w kraju. Początkowo próbuje tłumaczyć z języka francuskiego, wydaje kontrowersyjną książkę: "Rozmowy z czasem" oraz przekłady poezji afrykańskiej. Jednakże zniechęcony brakiem przychylności polskiego środowiska literackiego wyjeżdża po sześciu latach z małymi "przygodami" do Francji - swojej przybranej ojczyzny. Nad Sekwaną powraca z niezwykłą energią do działalności wydawniczej i pisarskiej. W dzielnicy Łacińskiej zakłada małe, skromne wydawnictwo pod dawną nazwą: "Caracteres". W latach siedemdziesiątych publikuje w nim blisko 100 tytułów rocznie - cała litania autorów francuskich i obcych - między innymi we własnym przekładzie francuskim antologia współczesnej poezji polskiej, zawierająca 200 poetów. Zmarł po ciężkiej chorobie 9 lipca 1996 roku w Paryżu pełen twórczych planów, ale jednocześnie nieco zgorzkniały, nie rozumiejący do końca tego, co dzieje się obecnie w Polsce, choć serdecznie tęskniący za Polską, za Krakowem, gdzie pozostała jego młodość "górna i chmurna", niezwykle wojownicza. Na własne życzenie został pochowany na Górze Oliwnej w Jerozolimie. Pozostawił żonę, również poetkę - Nicole Gdalia i dwóch dorosłych już synów - Dawida i Jeremiasza. 02:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - LOTNISKO ŁAWICA ZDOBYTE Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Lotnisko Ławica zdobyte" Dzisiejszy odcinek poświęcimy miłośnikom lotnictwa, a właściwie historii zdobycia pokaźnej ilości sprzętu lotniczego, co umożliwiło wystawienie do walki kilku eskadr, które pomogły rozstrzygnąć wynik powstania wielkopolskiego. 6 stycznia 1919 roku w czasie bitwy o Ławicę, gdzie zlokalizowane było niemieckie lotnisko wojskowe, w ręce Polaków trafił sprzęt wartości 200 milionów marek niemieckich, będący największym łupem wojennym w dziejach polskiego oręża. 02:40 DZIEWIĄTKĄ POJECHAĆ W ALEJE Film dokumentalny, 27 min, Polska, 1972 Scenariusz: Edward Skórzewski, Włodzimierz Stępiński Zdjęcia: Stanisław Jaworski Wykonawcy: Orkiestra z Chmielnej Film poświęcony warszawskim tramwajarzom i tramwajom. 03:15 OTO JEST GŁOWA ZDRAJCY Film dokumentalny, 44 min, Polska, 1992 Reżyseria: Michał Nekanda Trepka Scenariusz: Michał Nekanda Trepka W latach 80. sąd PRL oskarżył o szpiegostwo i wydał wyrok śmierci na profesora Zdzisława Najdera, dyrektora polskiej sekcji Radia Wolna Europa. W 1991 roku w czasie rozprawy rehabilitacyjnej sąd, na podstawie tych samych akt procesowych oczyścił prof. Najdera z fałszywych zarzutów. Bohaterem filmu jest płk SB Tadeusz Garecki - jeden z funkcjonariuszy uczestniczących w preparowaniu dowodów przeciw oskarżonemu.