TVP Dokument Czwartek, 10.08.2023 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - ODKRYWANIE NIEDŹWIEDZIA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Młoda kobieta z doktoratem biologii w kieszeni porzuca ciepłą Hiszpanię, by na chłodnych i grząskich szlakach Bieszczadów tropić zwierzę - widmo: niedźwiedzia. Widziała go tutaj na żywo może dwa, trzy razy. Ale i tak ma tutejsze miśki na oku. Zwabia je na nęciska tuszami padłych zwierząt i filmuje ukrytą kamerą na podczerwień. Odnajduje miejsca, gdzie zwierz się czochra, zostawiając bezcenne dla badacza włosy. One mówią wszystko o niedźwiedziu - nie tylko o tym, co je, ale też np. o jego stresach. Nuria Selva Fernandez ukazuje nam współczesne sposoby poznawania dzikich, rzadkich i w związku z tym zwykle ginących zwierząt. To rodzaj współczesnej, badawczej traperki. Wymagającej jednak nie mniejszej determinacji, niż poczynania tradycyjnych tropicieli. Z badań Nurii i jej zespołu wyłania się coraz bardziej wyrazisty obraz największego i zarazem najbardziej owianego mitami drapieżcy naszych puszcz. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 2 JAK ZOSTAĆ HUSARZEM? Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Czy w ciągu zaledwie paru dni treningu ze zwykłego człowieka można zrobić husarza? Aby się o tym przekonać na własnej skórze prowadzący program, Radosław Kotarski, podróżuje do Zamku Gniew, gdzie spotyka jeźdźców kultywujących pamięć o husarii, piekielnie skutecznej formacji zbrojnej. Po zaznajomieniu się z teorią oraz po przeprowadzeniu treningu z kopią, koncerzem i szablą przystępuje do ostatecznego testu, w którym będzie musiał wykonać husarskie ewolucje. Poza tym rozprawia się z wieloma mitami na temat tej słynnej polskiej jazdy i razem z widzami odkrywa prawdę. 07:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 144 SZWAJCARIA POŁCZYŃSKA Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agnieszka Grabarska Scenariusz: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem Tomasz Bednarek odwiedza część Pojezierza Drawskiego zwaną Szwajcarią Połczyńską. Zwiedzanie rozpoczyna w Połczynie - Zdroju. Siedemsetletnie miasto może pochwalić się już trzema wiekami tradycji uzdrowiskowych; w XVII wieku w okolicy odkryto źródło wód mineralnych. W drugiej połowie XIX wieku działalność uzdrowiskową przeniesiono z pobliskiego Międzyborza do centrum miasta. W 1854 roku oddano do użytku sanatorium Victoria Bad. Obecnie w uzdrowisku jest 1300 łóżek w obiektach sanatoryjnych. Niesamowitych wrażeń dostarcza podróż z Połczyna - Zdroju do Czaplinka słynną Szosą Stu Zakrętów. Asfaltowa wstążka wije się przez najpiękniejszą część Pojezierza Drawskiego - Dolinę Pięciu Jezior. Leżące w dolinie polodowcowej jeziora Krzywe, Krąg, Długie, Głębokie i Małe to raj dla wędkarzy, miłośników spacerów i wypraw rowerowych. Ciekawostką jest, że przez tych pięć akwenów przepływa rzeka Drawa, która ma swój początek w okolicy jeziora Krzywego. Największe jezioro na terenie to Drawsko z charakterystycznymi długimi zatokami i 12 wyspami. W centralnej części akwenu znajduje się wyspa Bielawa - jedna z największych wysp śródlądowych w Polsce. Jezioro przyciąga miłośników przeróżnych sportów wodnych. Czaplinieckie Bractwo Żeglarskie organizuje tu regaty, które stanowią eliminacje do Pucharu Polski Jachtów Kabinowych. W Czaplinku warto zobaczyć najstarszy miejski zabytek - kościół wzniesiony na przełomie XIV i XV wieku. Niewyjaśnioną dotąd zagadkę kryją podziemia. Pod jego drewnianą podłogą znajduje się krypta z ustawioną w niej trumną. Jednak nie wiadomo, kogo tam pochowano. Inne ciekawe miejsce Szwajcarii Połczyńskiej to wieś Siemczyno, gdzie znajduje się okazały, barokowy pałac. 07:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /6/ Reality show, 24 min, Polska, 2016 Reżyseria: Krzysztof Kasior, Sandra Andrzejewska, Wojciech Wołoszyn Scenariusz: Wojciech Wołoszyn W tym odcinku opowieść o sowie, która pewnego razu wylądowała na tarasie domu pana Bernarda. Pomocy spróbują jej udzielić ratownicy ze szpitala dla dzikich zwierząt Ostoja w Pomieczynie. Do doktora Rafała we Wrocławiu trafi wyjątkowo gruby kot Benek. Niestety, jego słodkie życie nie wyszło mu na zdrowie. W Warszawie sympatyczna suka Wega została bezdusznie porzucona. Dzięki organizacji Ratujmy Kundelki trafi do kliniki weterynaryjnej prosto w ręce doktor Małgorzaty. 08:00 KU ZIELONYM MIASTOM - ODC. 1 (CITIES TURN GREEN EP. 1) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2013 Reżyseria: Frederic Planchenant Seria dokumentalna opowiadająca o miejskich ogrodach i zieleni w miastach. Ludzie coraz częściej chcą mieć więcej zieleni wokół siebie, a mniej betonu i ruchu ulicznego. Projektanci i ogrodnicy mają coraz nowsze i coraz bardziej niezwykłe pomysły architektoniczne, aby przywrócić naturę do miast. Dzięki niesamowitej kreatywności w miastach powstają plantacje, gospodarstwa rolne i ogrody w pionie, i w poziomie. W tym serialu przeniesiemy się do zielonych miast i poznamy niesamowitych ludzi, którzy realizują nową filozofię i wierzą w ekologiczny styl życia. 09:05 GNIAZDA ZAMIAST WOJNY - PRZYRODA NA TERENACH WOJSKOWYCH (MAKE NESTS, NOT WAR - THE HIDDEN NATURE OF MILITARY GROUNDS) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Heike Grebe Film dokumentalny o ważnym, ale mało znanym schronieniu dla gatunków zwierząt i roślin. To największy krajobraz wrzosowisk w północno - zachodnich Niemczech. Stanowi schronienie dla rzadkich owadów i ptaków, zagrożonych płazów i dużych stad danieli. Fakt, że ten raj przyrodniczy jest znany tylko nielicznym, wynika z jego szczególnej historii: od 130 lat duża część tego obszaru jest wykorzystywana jako poligon wojskowy dla sił brytyjskich i niemieckich. Zabrania się wchodzenia cywilom. Co zaskakujące, użycie militarne nie oznacza niekorzystnej sytuacji dla przyrody. Tutaj dzikie zwierzęta żyją przez większość czasu zupełnie same, bez spacerowiczów, rowerzystów czy psów. Senne jest domem dla wysoce wyspecjalizowanych gatunków, które zostały wyparte przez rolnictwo z innych miejsc. Film ten wprowadza widza w niezwykły świat, na co dzień zamknięty dla ludności cywilnej. Pokazuje, że poligony wojskowe w naszym gęsto zaludnionym i intensywnie użytkowanym krajobrazie mogą być ważną ostoją roślin i zwierząt. 10:00 EUROPEJSKIE RZEKI GRANICZNE - ODCINEK 2. PRUT (EUROPE'S BORDER RIVERS) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Radler Cykl filmów dokumentalnych opowiadający o europejskich rzekach granicznych. Czasem wyznaczają granicę, a czasem stanowią wspólną przestrzeń. Ta sprzeczność kształtuje życie ludzi, miast i ziem od wieków. My poznamy trzy takie rzeki. Od źródeł do ujścia. Każda ma swój charakter. Odra oddziela Niemcy od Polski. Ma szeroką deltę i jako jedna z niewielu rzek w sercu Europy płynie swoim naturalnym biegiem. Na północy kontynentu Tana oddziela Finlandię od Norwegii. Tworzy naturalny raj pokryty lodem i śniegiem przez osiem miesięcy w roku. Obejrzymy też Prut, który dziko i romantycznie przecina ukraińskie Karpaty. W dalszym biegu wyznacza granicę Unii Europejskiej liczącą 700 kilometrów. Oddziela Republikę Mołdawii od Rumunii. Odcinek 2 - "Prut". Prut - rzeka w południowo - wschodniej Europie, lewy dopływ Dunaju, rzeka graniczna pomiędzy Rumunią a Mołdawią. Źródła Prutu znajdują się w paśmie Czarnohory, u wschodniego podnóża Howerli. Uchodzi do Dunaju na wschód od Gałacza. W drugim tomie bułgarskich kronik Imana, rzeka Prut jest określana jako Burat. Była znana Rzymianom. W XII wieku w dorzeczu Prutu znajdowały się galicyjsko - ruskie miasta. Nad Prutem leżą m.in.: Worochta, Jaremcze, Kołomyja, Czerniowce, Kaguł, Ungeny. To jedna z ostatnich, pilnie strzeżonych granic europejskich. Ma niemal tysiąc kilometrów długości i burzliwą przeszłość. Jej historia wciąż owiana jest tajemnicą. Prut wypływa z Howerli, najwyższej góry Ukrainy. Ten szczyt mający 2061 metrów wysokości jest świętą górą kraju. Prut spływa do doliny niezliczoną ilością strumieni. 20 kilometrów od źródeł Prut się rozrasta. Kilka kilometrów dalej działa przejście graniczne z Ukrainy do Mołdawii. Od tego miejsca Prut pełni rolę granicy między Rumunią, a Mołdawią na odcinku 700 kilometrów. Granica oddziela kraje, nie ludzi. Dopóki ludzie po jednej stronie czują się Rumunami, a ci po drugiej Mołdawianami, granica pozostanie. Gdy w końcu jedni i drudzy uznają, że są jednym narodem, granica przestanie istnieć. 11:05 TRYPTYK RODZINNY ZE SZCZĘŚCIEM Reportaż, 10 min, Polska, 1977 Scenariusz: Wojciech Sarnowicz, Leszek Bober Zdjęcia: Janusz Lazar Spotkanie z przedstawicielami rodzin z trzech pokoleń, którzy dzielą się swoimi spostrzeżeniami na temat szczęścia małżeńskiego i rodzinnego. W pierwszej kolejności reporterzy odwiedzają szkołę rodzenia, gdzie ćwiczą przyszłe mamy. Jedna z nich dzieli się szczęściem, które odczuwa, oczekując narodzin swojego dziecka. Dalej kamera "spotyka" rodzinę z dzieckiem wypoczywającą na terenie chorzowskiego Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku. Ojciec i matka wspominają szczęście, jakie towarzyszyło im od momentu przyjścia na świat ich córeczki. Mówią nie tylko o swoich obawach, ale też o wartości, jaką jest dla człowieka założenie rodziny. Tytułowy tryptyk rodzinny wieńczy spotkanie z parami odznaczonymi w Urzędzie Stanu Cywilnego w Katowicach za długoletnie pożycie małżeńskie. Na okolicznościowym przyjęciu wspominają oni zarówno szczęśliwe, jak i trudne chwile, udzielają też cennych rad młodym małżonkom. 11:20 LENA NA KAUKAZIE - GRUZJA - SWANOWIE Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Hanna Jewsiewicka, Konrad Zagórski, Jowita Baraniecka - Ogden Lena Urbańska to dziennikarka, podróżniczka, obywatelka świata. Absolwentka dziennikarstwa na warszawskim SWPS. Autorka bloga podróżniczego "Razem Taniej". Prowadziła poranne audycje w radiu Kampus oraz telewizyjne reportaże z wydarzeń kulturalnych dla TVP. Autorka programu "Moje LA" i reportażu "To jest Birma". Wraz ze swoim chłopakiem podróżują od 2013 roku. Byli razem w 74 krajach od Azji Południowo - Wschodniej, przez Amerykę Centralną, Bałkany czy Afrykę Północno - Zachodnią. W tej serii dokumentalnej Lena Urbańska zabierze nas w podróż po Kaukazie - od magicznej, gruzińskiej Swanetii i jej wież, przez ormiańskie czterotysięczniki, z największym z nich, Aragacem na czele, aż po niezwykłe, futurystyczne budynki stolicy Azerbejdżanu, Baku. W każdym odcinku będzie się starała dowiedzieć, gdzie bije puls Kaukazu. Czym naprawdę żyją jego mieszkańcy, ci starzy, którzy wciąż wspominają Związek Radziecki, i ci najmłodsi, którym bliżej do Europy czy Ameryki. Będzie obserwować, jak się bawią, świętują, pracują, jedzą i jak walczą. W każdym z 24 - minutowych odcinków nie zabraknie przewodnika, który poprowadzi nawet przez najbardziej skomplikowane zagadnienia. 11:50 PASJA WEDŁUG TUSZYŃSKIEGO Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2012 Reżyseria: Henryk Jantos Scenariusz: Hanryk Jantos Bogdan Tuszyński - wybitny dziennikarz i sprawozdawca sportowy Polskiego Radia, historyk prasy i sportu. Pomysłodawca Studia S13, redaktor "Przeglądu Sportowego" i redaktor naczelny Redakcji Sportowej Polskiego Radia. Legendarny sprawozdawca Wyścigu Pokoju. Trzykrotny zdobywca "Złotego pióra". Autor ok. 30 publikacji książkowych. Ojciec trzech córek. W filmie biograficznym o Bogdanie Tuszyńskim wykorzystano materiały filmowe z zasobów archiwalnych TVP i Polskiego Radia, w tym fragmenty nagrań telewizyjnych i sprawozdań radiowych. 12:45 CHWAŁA KRÓLOWEJ (GLORY TO THE QUEEN) Film dokumentalny, 79 min, Austria, 2020 Reżyseria: Tatia Skhirtladze Scenariusz: Ina Ivanceanu Film dokumentalny opowiadający o czterech radzieckich szachistkach z Gruzji, międzynarodowych gwiazdach, które były najlepszymi szachistkami na świecie w latach 1962 - 1991 (roku upadku Związku Radzieckiego). Były w drużynie na dwóch olimpiadach szachowych, w 1980 i 1982 roku. Nie pochodziły tylko z tego samego miasta, ale były praktycznie sąsiadkami. Kobiety, które mieszkały blisko siebie, były w stanie dominować na najwyższym szczeblu międzynarodowych szachów kobiet przez prawie 30 lat. To było zdumiewające. Nona Gaprindashvili, Nana Alexandria, Maia Chiburdanidze i Nana Ioseliani przeszły do historii szachów. Wśród nich Nona była pierwszą, a Maia drugą kobietą w historii szachów, które otrzymały tytuł Arcymistrza, zaszczyt, który wcześniej był przyznawany tylko mężczyznom. Kiedy ich wspaniała era i kariera się zakończyła, nadal cieszyły się z sukcesów, żyjąc szczęśliwie i w dobrej formie. To film o wygrywaniu i przegrywaniu na szachownicy i w życiu. 14:15 MISTRZOWIE PRZETRWANIA (MASTERS OF THE WILD) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Phil Coles Od najwyższych gór po najgęstszą dżunglę, najzimniejsze kry lodowe czy najgorętszą pustynię - świat jest pełen wrogich krajobrazów, ale zwierzęta wydają się być zdeterminowane, aby się z nim zmierzyć. Dzięki wyspecjalizowanym organizmom, niezwykłym dietom i wyjątkowemu zachowaniu podbiły każdy zakątek globu. Pustynia jest prawdopodobnie najtrudniejszym środowiskiem, w którym zwierzęta muszą znaleźć sposób na pokonanie upału. Przerażające pełzacze, takie jak skorpiony, mają woskowe egzoszkielety, które zapobiegają utracie wody. W przypadku ssaków znalezienie wody może być bardzo trudne, ale niektóre wykorzystują strategie robaka; Na przykład surykatki nie cieszą się niczym więcej niż jedzeniem skorpiona, delektując się jego soczystym ciałem, aby uzyskać większość potrzebnej im wody. Niewiele zwierząt zmaga się z większymi wyzwaniami niż piżmowiec na ich zamarzniętych pustkowiach. Z najgęstszym futrem i zdolnością do wypasu na najmniej zasobnych w rośliny miejscach, są prawdziwymi twardzielami. Ale gdziekolwiek żyją, zwierzęta przystosowały się, aby jak najlepiej wykorzystać otoczenie. Prawda jest taka, że wszyscy są panami dzikości. 15:15 NAJBARDZIEJ UTALENTOWANI WŚRÓD ZWIERZĄT - NAJZDOLNIEJSZE ZWIERZĘTA ŚWIATA. SZTUKA UWODZENIA (NATURE’S GREATEST TALENTS THE ART OF SEDUCTION) Cykl dokumentalny, 53 min, Austria, 2016 Reżyseria: Petra Lederhilger, Susanne Lummer Mini - seria dokumentalna o zwierzętach, które charakteryzują się wyjątkowym talentem w różnych dziedzinach. Bohaterami drugiej części są uwodziciele. Przyjrzymy się różnym popisom - sztukom walki i tym wizualnym, przeanalizujemy zmysły i sztukę uwodzenia. Są takie chwile w życiu, gdy liczy się wszystko albo nic. Odpowiedni moment, odpowiednie posunięcie. Wysłanie precyzyjnego sygnału. Uwodziciele istnieją na całym świecie, ale tylko niewielu z nich to prawdziwi mistrzowie sztuki uwodzenia. Zupełnie inne są zwyczaje mieszkańców lasów peruwiańskich. Dobrze zakamuflowany w zaroślach - malutki ptaszek jest pełen oczekiwań. Na sawannie afrykańskiej nie sposób nie zauważyć żyrafy, bo najwyższe zwierzę lądowe góruje nad wszystkimi po części dzięki swojej nadzwyczajnie długiej szyi. W czasie potyczek obowiązują ścisłe zasady co nie znaczy, że jest bezpiecznie. Jesień w Alpach Europejskich, to ekscytująca pora dla jelenia szlachetnego. W ciągu kilku tygodni wyrasta mu olbrzymie poroże nowe i z każdym rokiem większe. Ryk jelenia niesie się daleko, a łanie intensywnie nasłuchują. W lesie w Ameryce Południowej nad Atlantykiem, prawie żaden promień słońca nie dociera przez gęstwinę na ziemię, dlatego pewien jaskrawo upierzony ptaszek zdecydowanie się wyróżnia. Poszarpane wybrzeże brazylijskie widziane z lotu ptaka - majestatycznej fregaty. Fregaty posiadają ponaddwumetrową rozpiętość skrzydeł. Spędzają większość swego życia, szybując w powietrzu. Raz do roku samce mają powód, by wylądować. Muszą zaimponować samicom. Pantanal jedna z największych bagnistych równin aluwialnych na świecie. W tych wodach coś się gotuje. To kajmany w spektakularny sposób uwodzą samice! W lesie Ameryki Środkowej i Południowej rządzi sztuka uwodzenia. Bardzo często podstęp idzie w parze z uwodzeniem. Nawet rośliny rozwinęły swoje sposoby na oszukiwanie stworzeń, goniących za partnerkami. W ten czy inny sposób sztuka uwodzenia jest uprawiana de facto przez wszystkie gatunki. Outsiderom sztuka ta może się wydać nie z tej ziemi lub głupia, a nawet często niebezpieczna. Jednak przede wszystkim - sztuka uwodzenia to inwestycja w przyszłość, wspaniałe przedstawienie, dzięki któremu dalej istnieją rozmaite formy życia na naszej planecie. 16:15 KU ZIELONYM MIASTOM - ODC. 2 (CITIES TURN GREEN EP. 2) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2013 Reżyseria: Frederic Planchenant Seria dokumentalna opowiadająca o miejskich ogrodach i zieleni w miastach. Ludzie coraz częściej chcą mieć więcej zieleni wokół siebie, a mniej betonu i ruchu ulicznego. Projektanci i ogrodnicy mają coraz nowsze i coraz bardziej niezwykłe pomysły architektoniczne, aby przywrócić naturę do miast. Dzięki niesamowitej kreatywności w miastach powstają plantacje, gospodarstwa rolne i ogrody w pionie, i w poziomie. W tym serialu przeniesiemy się do zielonych miast i poznamy niesamowitych ludzi, którzy realizują nową filozofię i wierzą w ekologiczny styl życia. 17:20 EUROPEJSKIE RZEKI GRANICZNE - ODCINEK 3. TANA (EUROPE'S BORDER RIVERS) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Radler Cykl filmów dokumentalnych opowiadający o europejskich rzekach granicznych. Czasem wyznaczają granicę, a czasem stanowią wspólną przestrzeń. Ta sprzeczność kształtuje życie ludzi, miast i ziem od wieków. My poznamy trzy takie rzeki. Od źródeł do ujścia. Każda ma swój charakter. Odra oddziela Niemcy od Polski. Ma szeroką deltę i jako jedna z niewielu rzek w sercu Europy płynie swoim naturalnym biegiem. Na północy kontynentu Tana oddziela Finlandię od Norwegii. Tworzy naturalny raj pokryty lodem i śniegiem przez osiem miesięcy w roku. Obejrzymy też Prut, który dziko i romantycznie przecina ukraińskie Karpaty. W dalszym biegu wyznacza granicę Unii Europejskiej liczącą 700 kilometrów. Oddziela Republikę Mołdawii od Rumunii. Odcinek 3 - "Tana". Tana. Na północy Europy rzeka Tana granica fińsko - norweska. Odległy naturalny raj, który przez osiem miesięcy w roku ukrywa się pod śniegiem i lodem. Dwa strumienie źródłowe Tany, Anarjohka i Karasjohka, wypływają przy granicy kraju. Począwszy od miejscowości Karasjok. Tana pełni rolę granicy między Finlandią, a Norwegią na odcinku 256 - ciu kilometrów. Mija Utsjoki, Tana Bru i wpływa do fiordu Tany, gdzie miesza się z lodowatą wodą Morza Barentsa. To najdalej wysunięty na północ fiord Europy. Za Kołem Podbiegunowym. Źródła Tany są trudnodostępne. Łodzią nie sposób do nich dotrzeć. Barkasy radzą sobie tu doskonale, sprawnie pływają nawet pod prąd. Saamowie robią je ręcznie od wieków. Rzeka uchodzi do fiordu Tanafjorden tworząc rozległą deltę. Tana słynie jako jedna z najlepszych na całym świecie rzek do połowu łososia. Tana ma dwa oblicza. Jedno dramatyczne, pełne grzmiących katarakt, drugie ciche i spokojne z piaszczystymi plażami po 20 metrów szerokości. Jej koryto ukształtowało się miliony lat temu i wciąż pozostaje niezmienne. 18:20 ATATÜRK - OJCIEC WSPÓŁCZESNEJ TURCJI (ATATÜRK FATHER OF MODERN TURKEY / ATATÜRK - DER VATER DER MODERNEN TÜRKEI) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2018 Reżyseria: Monika Czernin Dokument o Mustafie Kemalu Atatürku tureckim polityku, wojskowym, mężu stanu, pierwszym prezydencie Republiki Turcji od roku 1923 do śmierci w 1938 roku. Był niezwykłą osobowością i fenomenem ducha czasu przełomu XIX i XX wieku. Człowiekiem kierującym się ideałami, które gotów był realizować za wszelką cenę, a jego reformy całkowicie zmieniły oblicze Turcji. Inspirował się ideą nacjonalizmu, realizacji praw podstawowych oraz rozdziału państwa od religii. Jego niezliczone prywatne notatki, pamiętniki i odręczne komentarze, dostarczają nam sporo ciekawej wiedzy. 10 listopada 2018 roku obchodzono 80 - tą rocznicę jego śmierci. Uważano go za genialnego stratega wojskowego i polityka, założyciela nowoczesnej Turcji, ojca i wychowawcę ludu. Jego prywatna biblioteka zawierała najważniejsze dzieła europejskiego oświecenia. 19:25 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - HOLANDIA. BEZ POŚPIECHU (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. Holandia należy do najgęściej zaludnionych państw w Europie. To kraj tradycyjnych wiatraków i nowoczesnych turbin wiatrowych, kraj zakorzeniony w tradycji, a jednocześnie otwarty na awangardę. Wygoda i spokój mieszkańców są tak samo ważne, jak szacunek wobec przyrody. 20:30 WYBUDZENI - JASIEK SZTOKFISZ Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Prowadzący: Ewa Błaszczyk Zdjęcia: Michał Jarosiński Po kilku latach emigracji Jasiek wrócił do Bukowiny Tatrzańskiej, chciał założyć rodzinę, wybudować dom. Plany i marzenia brutalnie przerwał tragiczny wypadek motocyklowy, do którego doszło na polnej drodze. Po wybudzeniu ze śpiączki Jasiek ważył 35 kilo, nie mówił, nie chodził mając zachowaną pełną świadomość. Dzięki wieloletniej walce całej rodziny wrócił do pełnego zdrowia. Dziś odwiedza chorych na oddziałach rehabilitacyjnych, żeby dać im nadzieję, zmotywować do pracy. 20:55 WYBUDZENI - KLAUDIA GAJTKOWSKA Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Prowadzący: Ewa Błaszczyk Zdjęcia: Michał Jarosiński Klaudia jest pierwszą wybudzoną pacjentką w Klinice Budzik dla dzieci przy Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie. Przechodziła przez pasy, gdy wjechał w nią rozpędzony samochód. Początkowo lekarze nie dawali rodzicom nadziei, że dziewczyna odzyska świadomość. Dziś Klaudia jest szczęśliwą żoną Michała i mamą kilkumiesięcznej córeczki. Mówi, że odzyskała życie i spełniły się wszystkie jej marzenia. 21:30 MULIER FORTIS. KOBIETA MĘŻNA Film dokumentalny, 68 min, Polska, 2022 Reżyseria: Adam Kraśnicki Scenariusz: Adam Kraśnicki Zdjęcia: Sławomir Chudowski, Piotr Wacławik Wykonawcy: Piotr Warszawski Próba portretu Zofii Kossak - Szatkowskiej (primo voto Szczuckiej), osoby o której sąsiedzi z Górek Wielkich mówili: ona miała światło w oczach. To rzecz o kobiecie zdumiewającej osobowości twórczej, dynamizmu życiowego, odwagi cywilnej, także głębokiej wiary i patriotyzmu. Zasadniczą osią filmu jest swoiste odkrywanie osobowości i dzieła życia Zofii Kossak - Szatkowskiej, postaci absolutnie ważnej dla tożsamości współczesnego Polaka z początku XXI wieku. Film w swej narracji pragnie zwrócić uwagę na dwa wymiary jej życia - duchowy i praktyczny. Są nimi: fakty biografii wpisane w kontekst historyczny, m.in. współpraca z Wandą Krahelską - Filipowicz w Żegocie, uhonorowana przez Izrael w 1982 roku tytułem Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata, okupacyjną działalność dla Delegatury Rządu Emigracyjnego na Kraj i służba w konspiracji harcerskiej. Późniejsza gehenna: Pawiaka i KL Auschwitz (1943 - 1944), wreszcie jej osobisty udział w Powstaniu Warszawskim. Osobny wątek filmu, postrzegany w wymiarze duchowym, osobistym to sekwencja trudnej, wymuszonej emigracji (1945 - 1957) w Anglii (Kornwalia - farma w Trossell), potem ponowny powrót do Górek Wielkich i zmaganie się z rzeczywistością PRL - u - m.in. sygnatariuszka Listu 34, konsekwencje odmowy Nagrody Państwowej 1966 r. i wspieranie religijnego charakteru obchodów Millenium. Film jest też (w warstwie komentarza i prezentowanych opinii) próbą ideowego kontrapunktu dla lansowanej obecnie wizji nowoczesnego feminizmu i postaw hedonizmu - hołdujących aktywność koncentrującą się na indywidualizmie i realizacji wyłącznie własnych celów, redukowaniu wartości i tradycji narodowych. 22:50 OPOWIEŚCI RODOWICZÓW Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jolanta Kessler - Chojecka, Małgorzata Rodowicz Scenariusz: Jolanta Kessler Chojecka, Malgorzata Rodowicz To jest historia ludzi, którzy walczyli o niepodległą Polskę. Takich jak na przykład Jan Rodowicz Anoda, uczestnik Akcji pod Arsenałem, członek batalionu Zośka. Film jest opowieścią historyczną. Z tego tytułu w warstwie wizualnej wykorzystano archiwa filmowe i ikonografię z okresu II wojny światowej, powstania warszawskiego i okresu stalinowskiego. Ponadto rodzina Rodowiczów posiada imponujące archiwum własne, na które składają się zdjęcia, obrazy, książki napisane przez członków rodziny, albumy, filmy i inne artefakty, które uświetnią narrację. Część spuścizny rodziny została przekazana do Ossolineum. Zdjęcia współczesne, kręcone w dawnych miejscach akcji, przybliżają ten stosunkowo odległy czas i wiążą go z dzisiejszym życiem, podkreślają kontynuację pokoleń i wagę historii dla współczesnego widza. Całość ułożona jest w stylu opowieści rodzinnej, toteż zdjęcia ze spotkania rodzinnego wyznaczają ramy konstrukcyjne filmu. Ponadto swoją rolę ma narrator, który umiejscawia wydarzenia w kontekście historycznym. Dodatkowym zabiegiem reżyserskim jest uwypuklenie najmłodszego (prawie) pokolenia rodziny, w osobie Mateusza, który uczestniczy w spotkaniu rodzinnym i prowadzi widza po Warszawie/Zalesiu - w różne miejsca, związane z losami różnych postaci. Jego wypowiedź rzuca może trochę inne światło na wydarzenia: ukazuje ich wpływ na młode pokolenie i daje spojrzenie na czas przeszły bliskie współczesnej widowni. I właśnie Mateusz, w końcowej sekwencji, zada nam pytanie, czy nasza opowieść to czas przeszły dokonany? Czy niedokonany, wciąż się dziejący. 23:55 WETERYNARZE Z SERCEM - /42/ Reality Show, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. W dzisiejszym programie poznamy piętnastoletniego psa Foxa oraz dwa młode pytony. Fox nagle przestał samodzielnie chodzić. Czeka go operacja kręgosłupa. Dzisiaj takie bardzo poważne zabiegi wykonuje się u nas również na zwierzętach. Czy za kilka tygodni Fox wyjdzie na swój ukochany spacer? Pytony Bronek i Zocha to egzotyczne pupile pani Klaudii. Każdy, kto zdecyduje się na hodowlę gadów, musi pamiętać, że to nie są zwierzęta bezobsługowe i hodowla ich wymaga bardzo dużej wiedzy oraz odpowiedzialności od właściciela, a stworzenie im odpowiednich warunków wiąże się też z dużymi nakładami finansowymi. 00:25 ZALEW WIŚLANY Reportaż, 17 min, Polska, 1972 Reżyseria: Krzysztof Riege Scenariusz: Krzysztof Riege Zdjęcia: Andrzej Dobrzyński Całe życie mieszkańców, ich praca, pasje, wszystko głównie uwarunkowane jest przez bogactwo natury Zalewu Wiślanego - reportaż pokazuje życie codzienne ludzi związanych z tymi rejonami Polski. Materiał bogaty w zdjęcia plenerów Zalewu, poranków nad wodą, otaczającej natury. Żegluga to jedna z form spędzania czasu nad Zalewem, ale na tamtejszych wodach trudno nie spotkać także rybaków łowiących na swoich motorówkach. W materiale przedstawione są też miasta - między innymi Elbląg i jego kościoły, fabryka turbin, zamek. Reportaż o pięknie i tajnikach życia nad Zalewem Wiślanym. 00:50 NOTACJE - BOLESŁAW SULIK. WARTO BYĆ ODWAŻNYM Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2012 Autor: Anna Kowalewska – Onaszkiewicz Wspomnienia Bolesława Sulika, wybitnego reżysera, dziennikarz, scenarzysty filmów dokumentalnych i fabularnych, byłego członka, a następnie przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. 01:05 ZAMEK Z BŁOTA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1990 Reżyseria: Wojciech Iwański Scenariusz: Wojciech Iwański Zdjęcia: Mikołaj Nestorowicz Film "Zamek z błota" opowiada o historii i dzisiejszym kształcie krzyżackiego zamku w Malborku. Zamek - klasztor przechodził różne koleje losu. Był stolicą państwa, które dawno przestało istnieć, siedzibą wielkich mistrzów, ośrodkiem skupiającym kwiat rycerstwa dawnej Europy. W swoich murach krył nieprzebrane bogactwa, czego najlepszym dowodem są zachowane do dziś rozwiązania architektoniczne. 02:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KTOKOLWIEK WIE Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Ktokolwiek wie... Zarówno brunatny, jak i czerwony totalitaryzm, nasi główni wrogowie z ostatniej wojny, doskonale wiedzieli, czym dla polskiego ducha oporu jest kult bohaterów. Na mogiłach wyrastały kolejne pokolenia wierzące, że ojczyzna jest sprawą wartą największych poświęceń. Zarówno Niemcy jak i Sowieci, wyspecjalizowani w inżynierii społecznej wyznawali zasadę, że wszelki ślad po przeciwnikach, którzy wykazali się duchem oporu, powinien zniknąć. Dlatego spora część naszych zmagań z historią to tropienie zatartych mogił i bezimiennych dołów śmierci. Dziś będzie podobnie, bo jest sprawa, w której oczekujemy Państwa pomocy. Szukamy śladu po Bronisławie Czapskim, aresztowanym w czasie wojny przez gestapo. Na razie jego krewnym udało się odnaleźć tylko jego ryngraf. Kolejnym celem naszych dzisiejszych działań jest miejsce zwane polskimi Termopilami - reduta na Strękowej Górze, której historię od pewnego czasu próbujemy dopisać do końca. 02:35 PO CO CI TE CHŁOPY? RZECZ O KAROLU LEWAKOWSKIM Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2011 Reżyseria: Marek Maldis Scenariusz: Marek Maldis Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski, Waldemar Kolsicki, Tomasz Lenart Film przedstawia postać i działalność Karola Lewakowskiego. Ta wybitna postać polskiego ruchu niepodległościowego z przełomu XIX i XX wieku ze wszech miar zasługuje na przypomnienie i utrwalenie w filmowych kadrach. Uczestnik powstania styczniowego, poseł do austriackiej Rady Państwa, współtwórca Polskiego Towarzystwa Demokratycznego i pierwszy prezes Stronnictwa Ludowego. Mimo iż urodził się pod Lwowem, a w Wiedniu reprezentował Polaków z Galicji, jego działalność wykraczała daleko poza zabór austriacki. Dr Karol Lewakowski jako przedstawiciel Polaków ze wszystkich zaborów brał udział w pokojowych konferencjach międzynarodowych, a także swą osobą reprezentował nieistniejącą wówczas Polskę w pracach Unii Międzyparlamentarnej. Lewakowski ma też niemałe zasługi na polu konsolidacji polskiej emigracji w Ameryce, a szczególnie jej chłopskiej części. I to nie tylko w USA, które odwiedzał. Głos tego prawnika ze Lwowa liczył się też wśród Polaków w Brazylii i Argentynie. Ostatnie swe lata spędził Karol Lewakowski na emigracji w Szwajcarii. Mimo nie najlepszego stanu zdrowia nadal udzielał się społecznie. Był m.in. wiceprezesem Rady Muzealnej Muzeum Polskiego w Raperswilu. 03:35 ODYSEJA ZŁOMOWA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Reżyseria: Paweł Ferdek, Łukasz Gutt Antyczna droga do Chin - Jedwabny Szlak. Stara ciężarówka wiezie poradziecki złom do chińskiej huty: szutrową drogą przez puste góry Tien Szan, wspinając się na przełęcz Torugart 3750 m n.p.m. Śledzimy ostatnią podróż pordzewiałej ramy łóżka, wyrzuconego z jakiegoś domu przed laty. Rozmaite metalowe resztki upadłego imperium ZSRR spotykają się na przyczepie ciężarówki. Rosnące w potęgę Chiny, głodne surowców, pochłonęły już prawie cały złom, jaki można było znaleźć w Kirgistanie. W drodze poznajemy życie kilku osób: złomiarza, kierowców, pani z przydrożnej "gościelnicy" - noclegowni urządzonej w wozie Drzymały. Opowieść toczy się jednocześnie w skali makro i mikro: historia dwóch cywilizacji splata się z walką kilku ludzi o przeżycie i lepszą przyszłość. Ile czasu zajmuje przejazd ze złomowiska w Tokmoku do huty w Urumchi? To niewiele ponad 1000 kilometrów, ale złom będzie jechał miesiąc. To prawdziwa podróż w czasie. Ludzie w Kirgistanie żyją w tempie antycznym, z dala od nowoczesnej cywilizacji. Chińczycy pędzą w rytmie polifonicznych dzwonków komórkowych, szelestu banknotów, neonów w centrach handlowych. Historia jest zapętlona wokół kirgiskiej wielopokoleniowej rodziny mieszkającej w dolinie At - Baszy, przy drodze prowadzącej do Chin. Życie płynie tam bardzo powoli, zgodnie z rytmem przyrody. Mały chłopczyk Nursułtan całymi dniami bawi się przy drodze albo w strumieniu, brak zabawek zastępuje mu bogata wyobraźnia. Sam kiedyś chciałby być kierowcą ciężarówki, na razie wozi kamyki na kawałku drewna. Rodzina żywi się mięsem swoich zwierząt, prawie nie potrzebują gotówki. Dziadek dorabia przez szukanie złomu. Tym razem znajduje metalową ramę łóżka, którą sprzedaje na złom. Łóżko razem z fragmentami starych samochodów, innych łóżek, elementami fabryk pociętymi na kawałki, jedzie do chińskiej huty. 50 - tonowy ładunek wiezie Sania, z pochodzenia Rosjanin. Gruntową drogą wloką się przeładowane poradzieckie ciężarówki, w przeciwną stronę ciągnie sznur nowoczesnych chińskich tirów z towarami. Wszystkie te samochody mijają po drodze dom Nursułtana i jego dziadka. Sania zatrzymuje się co chwilę, chłodzi silnik maza, spotyka miejscowych ludzi i innych kierowców. W Chinach, w bazie Topa, robotnicy ręcznie rozładowują złom. Są ich tłumy - śniadzi, zmęczeni, ubrani byle jak. Złom dalszą drogę odbędzie chińską ciężarówką. Nasze łóżko wjeżdża w inny świat. To już betonowe autostrady, ogromne stacje paliw i centra handlowe. Tutaj każdy się spieszy, ludzie są nieufni, trudno nawiązać kontakt. W hucie w Urumchi łóżko trafia do pieca, stapia się w czerwoną surówkę, zmienia formę, jest nową blachą, zaraz będzie nowym chińskim produktem. Robotnik metalurg pobiera pensję i zabiera swoją rodzinę do centrum handlowo - rozrywkowego. Jedną z głównych atrakcji jest strzelanie do czerwonych baloników, synek robotnika z pasją ściska rewolwer. Ściana telewizorów w sklepie z elektroniką pokazuje chiński cud gospodarczy - budowę miasteczka olimpijskiego w Pekinie, statki z towarami wypływające z Szanghaju. Z hutniczej linii zjeżdża blacha, z niej wytłacza się miski. Są ich tysiące. Wyjeżdżają z magazynu, robotnicy pakują je do nowoczesnej chińskiej ciężarówki. Jedną z tych misek widzi dziadek Nursułtana na bazarku w pobliskim miasteczku, Narynie. Długo targuje się o cenę, wreszcie kupuje, zawija w gazetę.