TVP Dokument Piątek, 11.08.2023 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - SZCZĘŚCIE Z ZIMORODKIEM Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Określenie "niebieski ptak" może mieć wcale korzystny wydźwięk. Zimorodek, pomykający nad leśną strugą niczym błękitna iskierka, robi niezatarte wrażenie. Gdy siedzi bez ruchu na zwisającej nad woda gałęzi, czatując na niewielkie ryby, stanowiące jego główny pokarm, może ostatecznie uchodzić za "niebieskiego ptaka" w ludzkim rozumieniu, czyli lenia. Ale gdy nagle, jak strzała spadnie do wody po zdobycz, prawie nigdy przy tym nie chybiając, przyjdzie nam zmienić zdanie. Zresztą istota o naturze "niebieskiego ptaka" nie byłaby chyba w stanie wydrążyć w skarpie rzecznej długiego tunelu, zakończonego małą jaskinią, stanowiącą gniazdo, a później wykarmić siedem czy osiem dziobów. Na pewno też "niebieskim ptakiem" w pejoratywnym rozumieniu nie jest Marek Piotrowicz, gość programu. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 3 NA STRAŻY GDAŃSKA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Posiadanie Gdańska jest ważniejsze od wszystkich pieniędzy - tak mawiał dawniej pruski książę Karl August von Hardenberg. Historia pokazała, że nie pomylił się w tej ocenie ani trochę. Co jeszcze ciekawsze, aby bronić tego niezwykle ważnego miasta, wybudowano jeden z najbardziej tajemniczych i najpiękniejszych obiektów obronnych w Europie - Twierdzę Wisłoujście. Jak wyglądało życie dawnego obrońcy Gdańska? Co jadł? Jak spędzał czas wolny? Radosław Kotarski jedzie na miejsce, aby odpowiedzieć na te pytania i zrekonstruować dawne życie, jedzenie oraz sposoby obrony Gdańska. W tym celu uruchamia czynną armatę! 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 145 NIEPOŁOMICE Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Julia Groszek Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Niepołomice mogą pochwalić się zabytkami datowanymi na połowę XIV w. Wtedy to Kazimierz Wielki zarządził budowę zamku oraz kościoła. Jan Długosz w swoich kronikach nazywał to miejsce drugą po Krakowie stolicą Polski, a zamek drugim Wawelem. Przyczynili się do tego przede wszystkim Jagiellonowie, obierając zamek na swoją ulubioną rezydencję. Bona Sforza, energiczna i przedsiębiorcza królowa, miała świetny gust i dużą wiedzę. To jej zawdzięczamy m.in. budowę ogrodów w myśl ówczesnych europejskich trendów włoskiej szkoły ogrodniczej. Założyła ogrody pełne kwiatów i ozdobnych krzewów oraz parcele warzywne. Dzisiejsza forma i kształt przyzamkowej zieleni to luźne nawiązanie do renesansowego układu ogrodów kwaterowych. W mieście ciekawe są również budynki współczesne. Małopolskie Centrum Dźwięku i Słowa zostało otwarte w 2011 roku i od razu stało się głównym punktem na kulturalnej mapie miasta. To ośrodek, który spełnia zarazem funkcje edukacyjne, rozrywkowe, szkoleniowe i artystyczne. A w jego podziemiach mieści się Muzeum Fonografii. Zaledwie 6 km od centrum Niepołomic leży najstarszy polski klasztor żeńskiego zakonu klauzurowego - Opactwo Benedyktynek w Staniątkach. Historycy przyjmują, że założenie klasztoru miało miejsce w roku 1216. Ta gotycka budowla sakralna wzniesiona w halowym systemie przestrzennym, w XVII wieku przebudowana została w duchu stylu barokowego. W 2016 roku kilkanaście obecnie mieszkających w opactwie mniszek obchodziło 800 - lecie klasztoru. 07:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /7/ Reality show, 24 min, Polska, 2016 Reżyseria: Krzysztof Kasior, Sandra Andrzejewska, Wojciech Wołoszyn Scenariusz: Wojciech Wołoszyn W miejscowości Konik Stary działa rodzinna hodowla koni. Ola, właścicielka stadniny, zmierzy się z dolegliwością młodej klaczy, która właśnie została odstawiona od matki. Do kliniki w Jabłonnie trafia suka Szila. Doktor Marlena będzie musiała stawić czoło niebezpiecznej chorobie, która zbiera żniwo i czyha na psy o każdej porze roku. Znany z poprzednich odcinków "Weterynarzy z sercem" Czarek zostanie wezwany na pomoc, kiedy krowie Loli przydarzy się bolesna kontuzja. 08:10 KU ZIELONYM MIASTOM - ODC. 2 (CITIES TURN GREEN EP. 2) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2013 Reżyseria: Frederic Planchenant Seria dokumentalna opowiadająca o miejskich ogrodach i zieleni w miastach. Ludzie coraz częściej chcą mieć więcej zieleni wokół siebie, a mniej betonu i ruchu ulicznego. Projektanci i ogrodnicy mają coraz nowsze i coraz bardziej niezwykłe pomysły architektoniczne, aby przywrócić naturę do miast. Dzięki niesamowitej kreatywności w miastach powstają plantacje, gospodarstwa rolne i ogrody w pionie, i w poziomie. W tym serialu przeniesiemy się do zielonych miast i poznamy niesamowitych ludzi, którzy realizują nową filozofię i wierzą w ekologiczny styl życia. 09:10 PRZEDSZKOLE W NATURZE (NATURE'S NURSERIES) Film dokumentalny, 48 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Jan Haft Film dokumentalny o najmłodszych stworzeniach i ich sposobach na przetrwanie. W wiecznie trwającym kręgu życia najważniejszym zadaniem wszystkich zwierząt jest zapewnienie przetrwania gatunku. Ale ponieważ praca nie kończy się przy porodzie, rodzice muszą być pomysłowi, aby zapewnić dobrobyt następnemu pokoleniu. Zagrożenia dla młodych są wielorakie, podobnie jak strategie obrony i przetrwania. Podczas gdy niektóre ryby ewoluowały, aby wyprodukować ogromną liczbę jaj i zwiększyć wskaźnik przeżywalności, inne zwierzęta, takie jak orzeł przedni, poświęcają całą uwagę swojemu jedynemu dziecku. Ten film dokumentalny oferuje zarówno poruszający, jak i zapierający dech w piersiach wgląd w "żłobki" dla zwierząt oraz sposób, w jaki rodzice troszczą się o swoje potomstwo. 10:10 EUROPEJSKIE RZEKI GRANICZNE - ODCINEK 3. TANA (EUROPE'S BORDER RIVERS) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Radler Cykl filmów dokumentalnych opowiadający o europejskich rzekach granicznych. Czasem wyznaczają granicę, a czasem stanowią wspólną przestrzeń. Ta sprzeczność kształtuje życie ludzi, miast i ziem od wieków. My poznamy trzy takie rzeki. Od źródeł do ujścia. Każda ma swój charakter. Odra oddziela Niemcy od Polski. Ma szeroką deltę i jako jedna z niewielu rzek w sercu Europy płynie swoim naturalnym biegiem. Na północy kontynentu Tana oddziela Finlandię od Norwegii. Tworzy naturalny raj pokryty lodem i śniegiem przez osiem miesięcy w roku. Obejrzymy też Prut, który dziko i romantycznie przecina ukraińskie Karpaty. W dalszym biegu wyznacza granicę Unii Europejskiej liczącą 700 kilometrów. Oddziela Republikę Mołdawii od Rumunii. Odcinek 3 - "Tana". Tana. Na północy Europy rzeka Tana granica fińsko - norweska. Odległy naturalny raj, który przez osiem miesięcy w roku ukrywa się pod śniegiem i lodem. Dwa strumienie źródłowe Tany, Anarjohka i Karasjohka, wypływają przy granicy kraju. Począwszy od miejscowości Karasjok. Tana pełni rolę granicy między Finlandią, a Norwegią na odcinku 256 - ciu kilometrów. Mija Utsjoki, Tana Bru i wpływa do fiordu Tany, gdzie miesza się z lodowatą wodą Morza Barentsa. To najdalej wysunięty na północ fiord Europy. Za Kołem Podbiegunowym. Źródła Tany są trudnodostępne. Łodzią nie sposób do nich dotrzeć. Barkasy radzą sobie tu doskonale, sprawnie pływają nawet pod prąd. Saamowie robią je ręcznie od wieków. Rzeka uchodzi do fiordu Tanafjorden tworząc rozległą deltę. Tana słynie jako jedna z najlepszych na całym świecie rzek do połowu łososia. Tana ma dwa oblicza. Jedno dramatyczne, pełne grzmiących katarakt, drugie ciche i spokojne z piaszczystymi plażami po 20 metrów szerokości. Jej koryto ukształtowało się miliony lat temu i wciąż pozostaje niezmienne. 11:10 ZALEW WIŚLANY Reportaż, 17 min, Polska, 1972 Reżyseria: Krzysztof Riege Scenariusz: Krzysztof Riege Zdjęcia: Andrzej Dobrzyński Całe życie mieszkańców, ich praca, pasje, wszystko głównie uwarunkowane jest przez bogactwo natury Zalewu Wiślanego - reportaż pokazuje życie codzienne ludzi związanych z tymi rejonami Polski. Materiał bogaty w zdjęcia plenerów Zalewu, poranków nad wodą, otaczającej natury. Żegluga to jedna z form spędzania czasu nad Zalewem, ale na tamtejszych wodach trudno nie spotkać także rybaków łowiących na swoich motorówkach. W materiale przedstawione są też miasta - między innymi Elbląg i jego kościoły, fabryka turbin, zamek. Reportaż o pięknie i tajnikach życia nad Zalewem Wiślanym. 11:30 LENA NA KAUKAZIE - GRUZJA - MORZE CZARNE I HERBACIANE POLA BATUMI Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Hanna Jewsiewicka, Konrad Zagórski, Jowita Baraniecka - Ogden Lena Urbańska to dziennikarka, podróżniczka, obywatelka świata. Absolwentka dziennikarstwa na warszawskim SWPS. Autorka bloga podróżniczego "Razem Taniej". Prowadziła poranne audycje w radiu Kampus oraz telewizyjne reportaże z wydarzeń kulturalnych dla TVP. Autorka programu "Moje LA" i reportażu "To jest Birma". Wraz ze swoim chłopakiem podróżują od 2013 roku. Byli razem w 74 krajach od Azji Południowo - Wschodniej, przez Amerykę Centralną, Bałkany czy Afrykę Północno - Zachodnią. W tej serii dokumentalnej Lena Urbańska zabierze nas w podróż po Kaukazie - od magicznej, gruzińskiej Swanetii i jej wież, przez ormiańskie czterotysięczniki, z największym z nich, Aragacem na czele, aż po niezwykłe, futurystyczne budynki stolicy Azerbejdżanu, Baku. W każdym odcinku będzie się starała dowiedzieć, gdzie bije puls Kaukazu. Czym naprawdę żyją jego mieszkańcy, ci starzy, którzy wciąż wspominają Związek Radziecki, i ci najmłodsi, którym bliżej do Europy czy Ameryki. Będzie obserwować, jak się bawią, świętują, pracują, jedzą i jak walczą. W każdym z 24 - minutowych odcinków nie zabraknie przewodnika, który poprowadzi nawet przez najbardziej skomplikowane zagadnienia. 12:00 WYBUDZENI - JASIEK SZTOKFISZ Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Prowadzący: Ewa Błaszczyk Zdjęcia: Michał Jarosiński Po kilku latach emigracji Jasiek wrócił do Bukowiny Tatrzańskiej, chciał założyć rodzinę, wybudować dom. Plany i marzenia brutalnie przerwał tragiczny wypadek motocyklowy, do którego doszło na polnej drodze. Po wybudzeniu ze śpiączki Jasiek ważył 35 kilo, nie mówił, nie chodził mając zachowaną pełną świadomość. Dzięki wieloletniej walce całej rodziny wrócił do pełnego zdrowia. Dziś odwiedza chorych na oddziałach rehabilitacyjnych, żeby dać im nadzieję, zmotywować do pracy. 12:30 WYBUDZENI - KLAUDIA GAJTKOWSKA Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Prowadzący: Ewa Błaszczyk Zdjęcia: Michał Jarosiński Klaudia jest pierwszą wybudzoną pacjentką w Klinice Budzik dla dzieci przy Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie. Przechodziła przez pasy, gdy wjechał w nią rozpędzony samochód. Początkowo lekarze nie dawali rodzicom nadziei, że dziewczyna odzyska świadomość. Dziś Klaudia jest szczęśliwą żoną Michała i mamą kilkumiesięcznej córeczki. Mówi, że odzyskała życie i spełniły się wszystkie jej marzenia. 13:00 MULIER FORTIS. KOBIETA MĘŻNA Film dokumentalny, 68 min, Polska, 2022 Reżyseria: Adam Kraśnicki Scenariusz: Adam Kraśnicki Zdjęcia: Sławomir Chudowski, Piotr Wacławik Wykonawcy: Piotr Warszawski Próba portretu Zofii Kossak - Szatkowskiej (primo voto Szczuckiej), osoby o której sąsiedzi z Górek Wielkich mówili: ona miała światło w oczach. To rzecz o kobiecie zdumiewającej osobowości twórczej, dynamizmu życiowego, odwagi cywilnej, także głębokiej wiary i patriotyzmu. Zasadniczą osią filmu jest swoiste odkrywanie osobowości i dzieła życia Zofii Kossak - Szatkowskiej, postaci absolutnie ważnej dla tożsamości współczesnego Polaka z początku XXI wieku. Film w swej narracji pragnie zwrócić uwagę na dwa wymiary jej życia - duchowy i praktyczny. Są nimi: fakty biografii wpisane w kontekst historyczny, m.in. współpraca z Wandą Krahelską - Filipowicz w Żegocie, uhonorowana przez Izrael w 1982 roku tytułem Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata, okupacyjną działalność dla Delegatury Rządu Emigracyjnego na Kraj i służba w konspiracji harcerskiej. Późniejsza gehenna: Pawiaka i KL Auschwitz (1943 - 1944), wreszcie jej osobisty udział w Powstaniu Warszawskim. Osobny wątek filmu, postrzegany w wymiarze duchowym, osobistym to sekwencja trudnej, wymuszonej emigracji (1945 - 1957) w Anglii (Kornwalia - farma w Trossell), potem ponowny powrót do Górek Wielkich i zmaganie się z rzeczywistością PRL - u - m.in. sygnatariuszka Listu 34, konsekwencje odmowy Nagrody Państwowej 1966 r. i wspieranie religijnego charakteru obchodów Millenium. Film jest też (w warstwie komentarza i prezentowanych opinii) próbą ideowego kontrapunktu dla lansowanej obecnie wizji nowoczesnego feminizmu i postaw hedonizmu - hołdujących aktywność koncentrującą się na indywidualizmie i realizacji wyłącznie własnych celów, redukowaniu wartości i tradycji narodowych. 14:10 PRZEDSZKOLE W NATURZE (NATURE'S NURSERIES) Film dokumentalny, 48 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Jan Haft Film dokumentalny o najmłodszych stworzeniach i ich sposobach na przetrwanie. W wiecznie trwającym kręgu życia najważniejszym zadaniem wszystkich zwierząt jest zapewnienie przetrwania gatunku. Ale ponieważ praca nie kończy się przy porodzie, rodzice muszą być pomysłowi, aby zapewnić dobrobyt następnemu pokoleniu. Zagrożenia dla młodych są wielorakie, podobnie jak strategie obrony i przetrwania. Podczas gdy niektóre ryby ewoluowały, aby wyprodukować ogromną liczbę jaj i zwiększyć wskaźnik przeżywalności, inne zwierzęta, takie jak orzeł przedni, poświęcają całą uwagę swojemu jedynemu dziecku. Ten film dokumentalny oferuje zarówno poruszający, jak i zapierający dech w piersiach wgląd w "żłobki" dla zwierząt oraz sposób, w jaki rodzice troszczą się o swoje potomstwo. 15:10 NAJBARDZIEJ UTALENTOWANI WŚRÓD ZWIERZĄT - NAJZDOLNIEJSZE ZWIERZĘTA ŚWIATA. MISTRZOWIE KAMUFLAŻU (NATURE’S GREATEST TALENTS MASTERS OF DISGUISE) Cykl dokumentalny, 53 min, Austria, 2016 Reżyseria: Susanne Lummer, Petra Lederhilger Mini - seria dokumentalna o zwierzętach, które chrakteryzują się wyjątkowym talentem w różnych dziedzinach. Trzecia część przybliża widzom zwierzęcych przebierańców. Sprytnie dobierają sobie swój zwierzęcy ubiór, aby stać się niewidzialnymi, powabnymi lub bardzo niebezpiecznymi. Kamuflaż to znakomita broń przyrody. Przybiera wiele form i z rozmaitych przyczyn. Poruszymy kwestie: mistrzostwa barw, szybkich "przebieranek", pułapek i sztuki mistyfikacji. Myśliwi wabią potencjalne ofiary, a ofiary oszukują drapieżników. Nie wszystko jest tym, jak wygląda. Stosowane nieustannie triki i mistyfikacje to jedno z największych osiągnięć Matki Natury. Afryka - kontynent gigantów. Niektórych mieszkańców trudno nie zauważyć. To prawdziwi goliaci 6 - metrowe chodzące latarnie sawanny. Mimo wszystko żyrafy nie zawsze tak odstają od reszty. W gęstej dżungli brazylijskiej wielkie koty polegają na innym wzorze kamuflażu. Rozetki, cętki, światło, cienie, i doskonałe techniki tropienia zwierzyny to wszystko sprawia, że potencjalna ofiara nie widzi jaguara. Wtapianie się w tło jest jednym z wielu trików, stosowanych przez zwierzęta. Głęboko w zielonym lesie deszczowym Brazylii żyją pewni kolorowi mieszkańcy. Mgliste lasy Azji kryją wielu mistrzów kamuflażu. Wszędzie w przyrodzie kolory to sygnały komunikacyjne. Pewne arktyczne stworzenia latające mają o wiele spokojniejsze ubarwienie: sowy śnieżne. Najpierw nie są białe i to dobrze. Pisklaki wykluwają się na początku arktycznego lata, upierzone szarobrązowo, co pomaga im się ukryć na szaroburej tundrze. Otoczone śniegiem i lodem w czasie arktycznej zimy, niedźwiedzie polarne często uciekają się do sztuczki znikania. Zimą w regionie Alp biel jest zawsze modna. Kameleony rzadko się śpieszą. Nie muszą, ponieważ ostrożnie tropią ofiary. Zmiana koloru, by wtopić się w otoczenie niewątpliwie pomaga im łapać zdobycz, ale nie jest to główny powód. Prawdziwi mistrzowie kamuflażu nie żyją na lądzie, lecz w wodzie. Jednym ze sposobów ukrycia się - jest dobry kamuflaż, drugim - udawanie czegoś innego. W wodzie i na lądzie: przyroda uwielbia sztuczki. Podstępy i mistyfikacje opłacają się zarówno myśliwym, jak i tym, na których polują. Mistrzowie kamuflażu są prawdziwymi mistrzami przetrwania. 16:10 KU ZIELONYM MIASTOM - ODC. 3 (CITIES TURN GREEN EP. 3) Cykl dokumentalny, 49 min, Francja, 2013 Reżyseria: Frederic Planchenant Seria dokumentalna opowiadająca o miejskich ogrodach i zieleni w miastach. Ludzie coraz częściej chcą mieć więcej zieleni wokół siebie, a mniej betonu i ruchu ulicznego. Projektanci i ogrodnicy mają coraz nowsze i coraz bardziej niezwykłe pomysły architektoniczne, aby przywrócić naturę do miast. Dzięki niesamowitej kreatywności w miastach powstają plantacje, gospodarstwa rolne i ogrody w pionie, i w poziomie. W tym serialu przeniesiemy się do zielonych miast i poznamy niesamowitych ludzi, którzy realizują nową filozofię i wierzą w ekologiczny styl życia. 17:10 NIEZNANE SKARBY WATYKANU (THE UNTOLD STORY OF THE VATICAN / VATICAN, ENQUÊTE À LA CITÉ DES PAPES) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Marc Jampolsky Film dokumentalny o historii Watykanu. Sam początek to istnienie w tym miejscu prostego grobowca, a było to ponad 2000 lat temu. Z czasem to miejsce stało się uniwersalną siedzibą chrześcijaństwa i jest dziś jednym z najczęściej odwiedzanych muzeów na świecie z bezcennymi zbiorami sztuki, rękopisów, map. Wykorzystując spektakularne modelowanie 3D i CGI, ten film da widzom prawdziwą wizualizację pozwalającą zrozumieć historię tego architektonicznego arcydzieła. Twórcy wykorzystali również animację, aby opowiedzieć o istotnych wydarzeniach historycznych. Poznamy nowe odkrycia i fakty z przeszłości, poparte wypowiedziami historyków o tym miejscu dziedzictwa. Opowieści uzupełnią bogate archiwa Watykanu i kolekcje rękopisów. Zobaczymy jakie prace restauracyjne się tu obecnie odbywają, a ponadto nowo odkryte freski Rafaela i niedawne wykopaliska. Opowieść, w której religia, polityka, sztuka i nauka spotykają się, aby zapewnić jak najlepsze poznanie tego miejsca. 18:15 BOLERO, HIT WSZECH CZASÓW (BOLERO: A GLOBAL HIT / BOLERO. LE REFRAIN DU MONDE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Damien Cabrespines, Anne - Solen Gouguet Film dokumentalny o jednym z najbardziej znanych utworów muzycznych. "Bolero" Maurice’a Ravela to utwór który jest grany na świecie co jakieś 15 minut. Dokonał rewolucji w muzyce klasycznej. Powolne crescendo, skomponowane przez Maurice’a Ravela w roku 1928 - mym, święci międzynarodowe i międzypokoleniowe triumfy. Wszystko zaczęło się 22 - ego listopada 1928 - ego roku. "Bolero" zabrzmiało wtedy w całej okazałości na scenie opery paryskiej. Publiczność oniemiała. Jest największym przebojem muzyki poważnej. W założeniu było muzyką do widowiska baletowego. Jak ta słynna melodia zainspirowała i wpłynęła na światową popkulturę? W ciągu zaledwie 16 - tu minut "Bolero" nabiera mocy. Porywa umysły i ciała. Wzrusza, irytuje, urzeka. Nikt nie pozostaje na nie obojętny. Każdy się w nim odnajduje. To badanie złożoności i bogactwa utworu o bardzo prostym układzie, który wywołuje emocje, zawroty głowy i jest inspiracją do powstania innych dzieł, interpretacji i utworów z różnych dziedzin kultury i sztuki. Największe międzynarodowe uznanie zyskała wersja choreograficzna Maurice’a Bejarta. Jednak kto lepiej mógłby o tym mówić niż artyści tacy jak: Lalo Schiffrin, Rufus Wainwright, Angelique Kidjo, Claude Lelouch, Marie - Agnes Gillot. W filmie znalazły się też fragmenty najbardziej znanych interpretacji "Bolera". 19:20 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - SESZELE. RAJ NA OCEANIE INDYJSKIM (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Seszele są jak rajski ogród, rozproszony na stu wyspach. Mieszkańcy dbają o niezwykłą przyrodę archipelagu, która oferuje podróżnym liczne, zmysłowe doznania. Wśród turkusowych lagun żyje gościnny lud, dumny ze swojej kreolskiej kultury. 20:25 NISMAN - ODC. 2 SAMOBÓJSTWO? (NISMAN EPISODE 2: SUICIDE?) Cykl dokumentalny, 64 min, Hiszpania, 2020 Reżyseria: Justin Webster Bohaterem filmu jest Alberto Nisman - argentyński prokurator federalny. Prowadził on między innymi śledztwo ws. zamachu bombowego na ośrodek kulturalny AMIA (Stowarzyszenie Argentyńsko - Izraelskie) w Buenos Aires z 18 lipca 1994 roku, będącego najbardziej krwawym zamachem terrorystycznym w Argentynie, a zarazem największym zamachem na żydowską instytucję poza granicami Izraela. Film o prawdziwej zbrodni, która wywołała burzę. Martwe ciało, terroryzm, Iran, CIA i FBI oraz skorumpowane rządy. To sprawy, którymi zajmował się Nisman. Ten serial to polityczny kryminał i historia oparta na autentycznych postaciach, opowieść o zbrodniach, szpiegach i tuszowaniu. Odcinek 2 - Samobójstwo? Prokurator Nisman został znaleziony martwy w mieszkaniu. Potwierdzono, że dalej konieczne będzie przeprowadzenie śledztwa we współpracy z sądem dystryktu 25. Okazało się, że była tam broń kalibru 22. Do śmierci doszło z powodu wystrzału. Ale nic więcej nie było wiadomo, póki nie zostały przeprowadzone wszystkie badania. Koroner miał podać przyczynę śmierci. Drzwi do mieszkania nie zostały sforsowane. Więcej informacji miało zostać przekazanych w trakcie śledztwa. Wszystko miało zostać przejrzane i przebadane przez ekspertów. Trzeba było sfilmować każdą kartkę z dokumentów Nismana, żeby nic się nie zgubiło. Ciało zabrano na autopsję. Zabrano również dywan, ręcznik, ubrania Nismana. Sprawdzono krew, która była w mieszkaniu, na broni, na magazynku, na nabojach, na łusce. Wszystko pasowało do DNA Alberta Nismana. Nigdzie nie było śladu po innym DNA. 21:40 WCIELENIA ZŁA - ODC. 2/10 STALIN. TYRAN ZE STALI (EVOLUTION OF EVIL) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2015 Lektor: Maciej Gudowski Galeria najbardziej znanych despotów w najnowszej historii. Od Hitlera do Saddama Husajna, od Stalina do Kim Dzong Ila, od Mao do pułkownika Kaddafiego. Bezlitośni psychopaci, chciwi, okrutni, a czasem po prostu szaleni, przejęli kontrolę nad swoim krajem i terroryzują swoich poddanych, ale zawsze pozostaje pytanie: czy urodzili się źli, czy też coś się stało, że tak się zachowują? Bohaterem drugiego odcinka jest Stalin. 22:45 WETERANI. WYRWANI ŚMIERCI Reportaż, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Wojciech Pepliński, Grzegorz Zasępa Scenariusz: Wojciech Pepliński, Grzegorz Zasępa Zdjęcia: Maciej Gruda, Paweł Piotrowski, Maciej Kurpiewski Plutonowy Krzysztof Polusik trafił na służbę do najmniejszej bazy, w jakiej stacjonowali Polacy, "Four Corners". W sierpniu 2010 roku dobiegały końca konwoje sprzętu do Bazy w Ghazni, która niebawem miała przejść pod polską kontrolę. Jeden z takich konwojów zabezpieczał pluton Krzysztofa. Kilkanaście kilometrów przed Ghazni ich wóz bojowy najechał na minę ukrytą pod asfaltem. 23:15 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 11 Felieton, 7 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohater odcinka - Wanda Figiel. 23:30 DZIEJE TEMPLARIUSZY 1. NARODZINY BRACTWA (THE SECRET STORY OF TEMPLAR KNIGHTS 1. BIRTH OF A BROTHERHOOD) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy/Francja, 2020 Dokumentalna opowieść o sekretach najbardziej tajemniczego i potężnego zakonu rycerskiego średniowiecza: templariuszy. Od powstania ich niebiańskiej mocy do upadku diabła w płomieniach. Od rytuałów i tradycji średniowiecznego rycerstwa, przez eksterminacyjną kampanię przeciwko nim, po ich rzekome, potajemne przetrwanie i oficjalne dziedzictwo łączące Ziemię Świętą i kontynent europejski. W tej serii po raz pierwszy zostanie ujawniona tajemnicza historia rycerzy templariuszy. Tajemnice między bogatą mitologią, która została o nich stworzona, a nowo zdobytymi faktami historycznymi. W odcinku pierwszym - historia narodzin zakonu templariuszy. Historia kilku osób, które rycerskie bractwo przekształciły w zakon, mający rządzić całą Europą. Jerozolima. To tutaj pojawili się pierwsi rycerze zakonu templariuszy. Było ich zaledwie kilku. Ubodzy, lecz bogobojni i świetnie wyszkoleni w walce. Przysięgli poświęcić życie sprawie: obronie Ziemi Świętej i pątników pielgrzymujących do Grobu Pańskiego. By poznać początki zakonu, cofnijmy się do schyłku jedenastego wieku. Świat podzieliły dwie wielkie religie. Na Zachodzie większość uznawała władzę Kościoła Chrześcijańskiego i papieża. W Afryce Północnej, na południu Hiszpanii i na Bliskim Wschodzie dominował islam. Turcy zaś zagrażali Cesarstwu Bizantyjskiemu i jego stolicy - Konstantynopolowi. 00:25 TEST Film dokumentalny, 5 min, Polska, 1964 Reżyseria: Krzysztof Gradowski Eksperyment społeczny i filmowy, który zainspirowany został autentycznym zdarzeniem. W kwietniu 1963 r. 11 - letni chłopiec uciekł w piżamie ze szpitala, przeszedł całą Warszawę i przez nikogo o nic nie pytany dotarł do domu. Ekipa filmowców zdecydowała się zainscenizować podobną sytuację i śledzić dziecko ukrytą kamerą. Etiuda Szkoły Filmowej. 00:35 TRIO BARLYCZ Film dokumentalny, 4 min, Polska, 1966 Reżyseria: Waldemar Wilhelm Etiuda dokumentalna ukazująca próbę tria gimnastycznego. Etiuda Szkoły Filmowej. 00:40 URZĄD Film dokumentalny, 5 min, Polska, 1966 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Scenariusz: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Lechosław Trzęsowski Film stanowi interesującą próbę wyjścia poza obowiązujący schemat. Nakręcony ukrytą kamerą przy okienku Zakładu Ubezbieczeń Społecznych, jest celną satyrą na biurokrację i urzędniczą bezduszność. Obraz i oryginalny dźwięk pełnią równorzędną funkcję dramaturgiczną. 00:50 MIEJSCE ZBRODNI 12 min, Polska, 1982 Scenariusz: Grażyna Świsulska - Pieczuro Zdjęcia: Tadeusz Owsianko Materiał poświęcony zwyczajowi stawiania krzyży pokutnych przez sprawców morderstw na miejscu zbrodni. Program rozpoczyna się od opowieści o jednym z morderstw, zilustrowanej rycinami. Na miejscu znajdują się dwa krzyże pokutne. Tradycja stawiania kamiennych krzyży narodziła się ok. XIII wieku. Stawiane były przez zabójcę na miejscu zbrodni. Fakt ten uwalniał całkowicie mordercę od winy i kary. Praktykowano to w wiekach XIV - XVI. Z chwilą wprowadzenia przez cesarza Karola V pierwszego kodeksu karnego, zabójca był już pozbawiany wolności. Nie położyło to jednak kresu tradycji stawiania krzyży pokutnych, były one jednak wówczas stawiane często przez rodziny poszkodowanych na pamiątkę tego tragicznego wydarzenia. Sam proces postawienia krzyża opierał się na tzw. porozumieniu, które zawierano między zabójcą, a bliskimi ofiary i warunkował rozmiar samego krzyża, jego materiału oraz datę jego postawienia w określonym miejscu, a umowy dokonywano w obecności przedstawicieli włodarzy danej gminy lub osób kościelnych. Sam fakt postawienia krzyża nie kończył obowiązków, które spływały na mordercę. Musiał on bowiem utrzymywać dzieci swojej ofiary, wypłacić wdowie pieniężny ekwiwalent, a także ponosić wiele innych kosztów, m.in. na rzecz Kościoła. W materiale zdjęcia licznych krzyży pokutnych na terenie Polski, których w całym kraju jest blisko 400. Są specyfiką głównie Dolnego Śląska. Bywa, że otaczane są kultem przez lokalną społeczność. Ciekawostką jest fakt wyrycia na większości z nich narzędzia zbrodni. 01:15 AMBASADOR SPASOWSKI Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2009 Reżyseria: Tadeusz Śmiarowski Scenariusz: Tadeusz Śmiarowski, Robert Kaczmarek Zdjęcia: Grzegorz Ruzik Czy Spasowski to drugi Kukliński? Przez kilkadziesiąt lat wiernie służył reżimowi. Statek o nazwie komunizm opuścił jednak nie wtedy, gdy ten tonął, lecz wtedy, gdy mimo raf i fal wróżono mu jeszcze długi rejs. Przyjęcie chrztu, usunięcie się w cień, walka z własnym sumieniem, czyli to wszystko, czego doświadczył po ucieczce w 1981 r. , mogą sugerować, że Romuald Spasowski to być może jedyny prawdziwie nawrócony komunista. Film przedstawi sylwetkę Romualda Spasowskiego w oparciu o najnowsze badania historyczne, o bohaterze filmu będą mówili m. in. Wanda Spasowska - wdowa; Lee Kjelleren - Amerykanin szwedzkiego pochodzenia, przyjaciel rodziny Spasowskich, dyrektor Museum of American Finance; prof. John Lenczowski - Institute of Word Politics, w latach 1981 - 1983 doradca Departamentu Stanu USA; Richard Pipes - amerykański historyk, doradca prezydenta USA Ronalda Reagana ds. Rosji i Europy Środkowej; Andrzej Grochulski - zięć Spasowskiego; Józef Czyrek - od sierpnia 1980 do lipca 1982 minister spraw zagranicznych. 02:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POZNAŃSCY PANCERNIACY W NATARCIU Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Poznańscy pancerniacy w natarciu" Wyścig zbrojeń, od momentu startu, rządził się jedną zasadą - zbudować narzędzie walki skuteczniejsze niż ma przeciwnik, zyskując przewagę już w momencie wyruszenia w pole. Zmasowane użycie czołgów na frontach II wojny dowiodło, że zwykła artyleria do walki z nimi już nie wystarczy i potrzebny jest mobilny, opancerzony, zbrojny w potężną armatę niszczyciel tych wozów bojowych. Kiedy w końcowej fazie ostatnich światowych zmagań Niemcy wysłali na front potężne czołgi Panther i Tiger, Amerykanie odpowiedzieli mocarnym M - 36 Jackson. Muzeum Broni pancernej w Poznaniu toczy nieustanną walkę o jakość i atrakcyjność swej kolekcji. Koledzy przeczesują stare poligony i dawno nieotwierane magazyny naszych sojuszników w Europie, od czasu do czasu dobywając z nich prawdziwe perełki. Dziś odwiedzimy to miejsce. "Powstańcze echa" Przenosimy się nad Narew i Bug, w epokę Powstania Listopadowego. Interesuje nas jedna z najbardziej interesujących operacji sił polskich, zwana przez historyków wyprawą na gwardię cesarską. A zaczniemy od bitwy pod miejscowością Nur. 02:45 DR ESPERANTO Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2001 Reżyseria: Ewa Bilińska Film dokumentalny poświęcony twórcy języka esperanto Ludwikowi Zamenhofowi. Historia narodzin esperanto wpisana jest w tło historyczno - społeczne epoki i krajobraz jego rodzinnego miasta Białegostoku. W filmie ożywa język, który w dalszym ciągu zdobywa popularność na całym świecie. 03:25 JERZY GROTOWSKI. PRÓBA PORTRETU Film dokumentalny, 58 min, Polska/Francja, 1999 Reżyseria: Maria Zmarz - Koczanowicz Scenariusz: Zbigniew Osiński Zdjęcia: Krzysztof Pakulski Do Indii wyjechał pulchny, wręcz otyły mężczyzna w garniturze i krawacie ze starannie uczesanymi włosami. Wrócił szczuplutki młodzieniaszek w hippisowskim przyodziewku, brodaty i rozczochrany. "Grot, czy to na pewno ty?" - zapytali trwożliwie witający go przyjaciele. "Oczywiście, że tak - odpowiedział nowo narodzony guru. - Zawsze taki byłem w środku, ale wy tego nie widzieliście..." Jeden z największych mistrzów teatru współczesnego urodził się w 1933 roku w Rzeszowie. Matka była nauczycielką. Ojciec, niespełniony malarz, opuścił bliskich, by szukać natchnienia za oceanem. Miał talent malarski, lecz zabrakło mu determinacji syna. Młody Jerzy z żelazną konsekwencją dążył do postawionego przed sobą celu. Chciał zreformować sztukę sceniczną, szkoły teatralne, społeczeństwo. Zaczął w niemrawym, sennym Opolu, wypracowując rewolucyjną metodę gry aktorskiej odwołującą się do zachowań archetypicznych. Spektakle wystawiane w Teatrze 13 Rzędów przyniosły mu rozgłos, sławę zyskał dzięki pełnym ekspresji, choć ascetycznym w formie inscenizacjom we wrocławskim Teatrze Laboratorium - takim jak słynna "Apocalypsis cum figuris" z 1969 roku. Nigdy nie spoczął na laurach, bez przerwy poszukiwał nowych środków wyrazu, nowych rozwiązań. "Chciał niemożliwego - wspomina Ludwik Flaszen, współtwórca Laboratorium - Szukał teatru, który miał nie być teatrem, aktora, który by nie grał, widza niebędącego widzem, nauczania polegającego na oduczaniu. Szukał niemożliwego". Zdaniem wielu uczniów i wyznawców, jeśli nawet nie dotarł do tego nieosiągalnego celu, to zbliżył się do niego bardziej, niż ktokolwiek przed nim i po nim. W 1981 roku Grotowski musiał opuścić ojczyznę. Pracował i wykładał w Stanach Zjednoczonych, we Francji i we Włoszech. W 1997 roku został profesorem College de France w specjalnie utworzonej dla mistrza katedrze antropologii teatru. Był wówczas śmiertelnie chory. Zmarł dwa lata później w Pontederze. O sztuce i życiu prywatnym twórcy mówią jego bliscy, współpracownicy i uczniowie, między innymi brat artysty, profesor Kazimierz Grotowski, aktorki Maja Komorowska i Rena Mirecka, włoski reżyser Eugenio Barba, teatrolog Georges Banu i wielki inscenizator angielski Peter Brook. Wypowiedzi ilustrowane są fragmentami spektakli Grotowskiego, archiwalnymi zdjęciami bohatera oraz obrazami miejsc, w których żył i pracował.