TVP Historia Wtorek, 08.08.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 8 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1588 - klęska Wielkiej Armady; 1919 - Charles Godefroy przeleciał pod Łukiem Tryumfalnym w Paryżu; 1944 - zginął Juliusz Kaden - Bandrowski; 1963 - napad stulecia w Anglii; 07:10 MARIA CURIE - ODC. 1/3 (MARIA CURIE UNE FEMME HONORABLE) Serial biograficzny, 81 min, Francja/Polska, 1991 Autor: Francoise Giroud Reżyseria: Michel Boisrond Scenariusz na podstawie własnej powieści: Franoise Giroud Wykonawcy: Tadeusz Karolak Zdjęcia: Witold Adamek Aktorzy: Marie Christine Barrault, Jean-Luc Moreau, Roger Van Hool, Wanda Neumann, Andrzej Szczepkowski, Monika Scatti, Luigi Diberti, Aleksander Bardini, Piotr Machalica, Mirosława Marcheluk, Maria Czubasiewicz, Joanna Jędryka, Krzysztof Kołbasiuk, Jerzy Kryszak Nagrodzona Złotą Nimfą dla najlepszego serialu i Srebrną Nimfą za rolę żeńską dla Marie - Christine Barrault na Festiwalu Filmowym w Monte Carlo w 1991 r. adaptacja książki Franoise Giroud o jednej z najsłynniejszych i najwybitniejszych kobiet XX w. Maria Skłodowska - Curie, dwukrotna laureatka Nagrody Nobla, nie tylko zrewolucjonizowała naukę, ale także wywarła istotny wpływ na zmianę obyczajów, torując kobietom drogę do działalności naukowej. Była pierwszą kobietą, która otrzymała tytuł profesora i prowadziła wykłady w katedrze fizyki na Sorbonie, jako pierwsza kobieta w historii została też przyjęta do Akademii Francuskiej, a za swoje zasługi została pochowana w Panteonie. Przy tym wszystkim była kobietą skromną i szlachetną, oddaną mężowi i córkom. Młodziutka Maria Skłodowska, panna z szanowanej, ale niezbyt zamożnej rodziny, pracuje jako guwernantka w majątku szlacheckim. Rodzice zakochanego w niej panicza nie wyrażają jednak zgody na małżeństwo syna z dziewczyną niższego stanu. Odrzucona Maria przenosi się do Warszawy, a trzy lata później, korzystając z zaproszenia siostry Broni, która skończyła studia medyczne w Paryżu i tam wyszła za mąż, udaje się do Francji. Zapisuje się na wydział fizyki na Sorbonie, później także na wydział matematyczny. Po następnych trzech latach 27 - letnia panna Skłodowska może się już pochwalić dwoma dyplomami. Na przyjęciu u prof. Kowalskiego Maria poznaje Piotra Curie, młodego francuskiego nauczyciela fizyki i chemii, człowieka prawego, lecz nieśmiałego i roztargnionego, bez tytułu naukowego, mającego za to żywy umysł i ogromny szacunek dla nauki. Młodzi od razu przypadają sobie do gustu i w 1895 r. biorą ślub. Na świat przychodzi ich córka, Irenka. Maria marzy o własnym laboratorium, gdzie mogłaby prowadzić badania nad zjawiskiem, które określiła mianem radioaktywności. Przypisuje je istnieniu nowego pierwiastka, który proponuje nazwać radem. Jego uzyskanie w czystej postaci okazuje się jednak katorżniczą pracą. Zainteresowany wynikami badań żony Piotr włącza się do jej pracy. Złe warunki w zimnym, wilgotnym laboratorium, brak pieniędzy, złe samopoczucie wywołane napromieniowaniem obojga sprawiają, że po kilku miesiącach Piotr jest gotów się poddać i przyjąć propozycję objęcia katedrę fizyki w Genewie. Zostaje jednak w Paryżu ze względu na żonę. Dostaje pracę na Sorbonie, Maria zaś w Ecole Normale. Po dwóch latach pracy, w 1903 r. , udaje im się wreszcie wyodrębnić czysty rad i określić jego właściwości. Maria, będąca drugi raz w ciąży, traci dziecko wskutek poronienia. W tym samym czasie małżonkowie otrzymują wiadomość o przyznaniu im, wespół z Henrim Becquerelem, Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki. 08:45 HISTORIA POLSKI - RACHUNEK SUMIENIA - GODZINA ZERO Cykl dokumentalny, 49 min, Polska, 2004 Reżyseria: Bolesław Sulik Scenariusz: Bolesław Sulik Aktorzy: Jan Peszek, Jan Frycz, Jan Nowicki, Edward Linde Lubaszenko, Ryszard Sobolewski, Błażej Wójcik Zdjęcia: Ryszard Janowski, Michał Jarosiński Fragmenty sztuki "Ziarno zroszone krwią" w reż. Kazimierza Kutza oraz dyskusja na temat decyzji o rozpoczęciu Powstania Warszawskiego. Świadkiem wydarzeń jest Jan Nowak - Jeziorański, który ma własne wspomnienia i poglądy na Powstanie Warszawskie. Relacje i spory historyków Normana Davisa i Jana Ciechanowskiego, powstańca i żołnierza AK, który miał wtedy 14 lat, potraktowane zostały jak elementy narracji. Inne głosy weteranów są świadectwem nastrojów panujących w szeregach AK tuż przed wybuchem powstania. Materiały archiwalne, filmowe i fotograficzne, są uzupełnieniem wspomnień. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - BERIA - HISTORIA BEZPRAWIA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Wojciech Pacyna, Bogusław Wołoszański, Barbara Kedzierska Prowadzący: Bogusław Wołoszański Ławrentij Beria, szef tajnej policji politycznej, przez 15 lat był jednym z najpotężniejszych ludzi w Związku Radzieckim. Jednak w lipcu 1953 roku trafił do więzienia, by zginąć kilka miesiecy później. Jak zaczęła się kariera tego człowieka? Kim był Nikołaj Jeżow i dlaczego tak nagle zniknął? Dlaczego Stalin, przy pomocy takich ludzi jak Jagoda, Jeżow czy Beria, tak okrutnie obchodził się ze swymi najbliższymi współpracownikami? 10:25 SENSACJE XX WIEKU - BERIA - HISTORIA BEZPRAWIA CZ. 2 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2000 Scenariusz: Wojciech Pacyna, Bogusław Wołoszański, Barbara Kedzierska Prowadzący: Bogusław Wołoszański Układ z 23 sierpnia 1939 roku zadecydował o rozbiorze ziem polskich. Około 200 tysięcy polskich żołnierzy trafiło do radzieckiej niewoli. 4 grudnia rząd radziecki podjął uchwałę o deportowaniu Polaków z ziem Ukrainy i Białorusi. To oni stali się przedmiotem szczególnego zainteresowania NKWD. Trafili w ręce Berii. 10:50 POLACY - DROGA DO ŚRODKA. KAZIMIERZ KARABASZ Cykl reportaży, 45 min, Polska, 1989 Reżyseria: Dariusz Król Scenariusz: Dariusz Król Zdjęcia: Jerzy Sobociński, Marek Kloska Bohaterem filmu dokumentalnego z cyklu "Polacy" jest Kazimierz Karabasz - reżyser, dokumentalista. W filmie znajdą się wypowiedzi bohatera oraz jego przyjaciół i pracowników, m.in. profesora Jerzego Bossaka i Stanisława Niedbalskiego. Zobaczymy także fragmenty filmów zrealizowanych przez Kazimierza Karabasza: "Gdzie diabeł mówi dobranoc", "Ludzie z pustego obszaru", "Ludzie w drodze", "Muzykanci", "Węzeł". 11:45 WĘDROWIEC POLSKI - POLESIA CZAR... Cykl reportaży, 26 min, Polska, 2023 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Prowadzący: Krzysztof Koehler Tym razem to nie jest zwykła wyprawa Wędrowca. To poszukiwanie mitu, przeszłości, krainy, która zagościła w jego sercu od dzieciństwa, dzięki opowieściom dziadka, który pochodził z Polesia, tego dalszego, tam gdzieś spod Pińska, ale zdążył naszego bohatera przed swoją śmiercią w ten świat duchowy poleski wprowadzić. Inni przewodnicy Wędrowca to malarze, sam ma jednak wątpliwości, kto mocniej mu to Polesie stworzył, Dziadek czy Chełmoński, Wyczółkowski, a może Sichulski, Fałat, Weysenhoff. Wędrówkę zaczyna od widoku z góry Chełmu w Chełmie. Cykl programów, którego celem jest przybliżenie historii, tradycji, kultury różnych regionów Polski. Prowadzącym ten niekonwencjonalny kulturalny przewodnik po Polsce jest poeta, literaturoznawca i krytyk literacki Krzysztof Koehler. 12:15 1920. WOJNA I MIŁOŚĆ - ODC. 3/13 - PIERWSZE UDERZENIE Serial historyczny, wojenny, 43 min, Polska, 2010 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Janusz Petelski, Robert Miękus Zdjęcia: Marek Traskowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Jakub Wesołowski, Wojciech Zieliński, Tomasz Borkowski, Karolina Chapko, Monika Kwiatkowska, Katarzyna Maciąg, Lesław Żurek, Karolina Nolbrzak, Michał Żurawski, Danuta Stenka, Marek Bukowski, Eryk Lubos, Mirosław Baka, Piotr Gąsowski, Krzysztof Globisz Odc. 3 Aleksander, który pochodzi z rodziny rosyjsko - polskiej, zostaje skierowany do Polski, wraca do swych rodzinnych stron w okolice majątku Dąbrówka. Spotyka się tu ojcem, dawnym carskim urzędnikiem, teraz naczelnikiem pobliskiej stacji kolejowej. Zatrudnia się w majątku Olszyńskich jako ekonom. Jednocześnie przygotowuje w tajemnicy bunt żołnierzy w garnizonie, w którym służy Władek. Bronek załatwia dla znajomego Miecia kontrakt na dostawy mąki dla wojska. Józef i Jadwiga spotykają się coraz częściej, Józef poznaje też jej syna z poprzedniego małżeństwa, pogrobowca Tomka. Rusza wyprawa kijowska. Józef i Władek zostają skierowani na front ukraiński. Tam podczas walk o most, Władek zostaje ciężko ranny. 13:25 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - SULEJMAN WSPANIAŁY (SULEIMAN THE MAGNIFICENT) Cykl dokumentalny, 90 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Prowadzący: Stphan Bern Lektor: Marek Ciuniel Filmowa opowieść o XVI - wiecznym władcy Imperium Otomańskiego - sułtanie Sulejmanie Wielkim, zwanym także Wspaniałym, który rządził Turcją przez 46 lat, czyniąc z niej potęgę militarną i gospodarczą. Udało mu się skutecznie zreformować armię, administrację i prawo. Jako człowiek renesansu był miłośnikiem sztuki i architektury oraz namiętnym kochankiem. Ukochaną kobietą jego życia była żona Roksolana, niewolnica z terenów Ukrainy. Ciemną stroną jego charakteru i rządów były liczne zbrodnie, dokonywane nie tylko na wrogach, ale i na własnej rodzinie, nie wykluczając dzieci i wnuków, a także na przyjaciołach. Na tym przykładzie lepiej poznajemy, jak straszną doktryną był islam i na co zezwalało tureckie zwyczajowe prawo. 15:25 RADIO POWSTAŃCZE "BŁYSKAWICA" Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1994 Reżyseria: Andrzej Trzos Rastawiecki Scenariusz: Andrzej Trzos Rastawiecki, Anna Sekowicz Zdjęcia: Jacek Bonecki Muzyka: Henryk Kuźniak Wykonawcy: Józef Duriasz, Marek Dąbrowski, Paweł Deląg, Henryk Łapiński, Jerzy Łazewski, Józef Mika, Stanisław Penksyk, Ryszard Radwański, Andrzej Butruk, Rafał Sabara, Ryszard Zatorski, Katarzyna Kotańska, Katarzyna Rybicka, Maciej Obłoza Epizody powstania warszawskiego relacjonowane w poszczególne dni Powstania przez spikera radia "Błyskawica", ilustrowane zdjęciami archiwalnymi oraz współczesnej Warszawy, ze wstępem i komentarzem historycznym prof. Tomasza Strzembosza. 16:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POZNAŃSCY PANCERNIACY W NATARCIU Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Poznańscy pancerniacy w natarciu" Wyścig zbrojeń, od momentu startu, rządził się jedną zasadą - zbudować narzędzie walki skuteczniejsze niż ma przeciwnik, zyskując przewagę już w momencie wyruszenia w pole. Zmasowane użycie czołgów na frontach II wojny dowiodło, że zwykła artyleria do walki z nimi już nie wystarczy i potrzebny jest mobilny, opancerzony, zbrojny w potężną armatę niszczyciel tych wozów bojowych. Kiedy w końcowej fazie ostatnich światowych zmagań Niemcy wysłali na front potężne czołgi Panther i Tiger, Amerykanie odpowiedzieli mocarnym M - 36 Jackson. Muzeum Broni pancernej w Poznaniu toczy nieustanną walkę o jakość i atrakcyjność swej kolekcji. Koledzy przeczesują stare poligony i dawno nieotwierane magazyny naszych sojuszników w Europie, od czasu do czasu dobywając z nich prawdziwe perełki. Dziś odwiedzimy to miejsce. "Powstańcze echa" Przenosimy się nad Narew i Bug, w epokę Powstania Listopadowego. Interesuje nas jedna z najbardziej interesujących operacji sił polskich, zwana przez historyków wyprawą na gwardię cesarską. A zaczniemy od bitwy pod miejscowością Nur. 16:55 MARIA CURIE - ODC. 2/3 (MARIA CURIE UNE FEMME HONORABLE) Serial biograficzny, 89 min, Francja/Polska, 1991 Autor: Francoise Giroud Reżyseria: Michel Boisrond Scenariusz na podstawie własnej powieści: Franoise Giroud Zdjęcia: Witold Adamek Aktorzy: Wojtek Klata, Karolina Kunkiewicz, Aleksandra Koncewicz, Henryk Machalica, Tomasz Marzecki, Piotr Pawłowski, Barbara Rachwalska, Hanna Stańkówna, Joanna Sobieska, Marie Christine Barrault, Jean-Luc Moreau, Roger Van Hool, Wanda Neumann, Andrzej Szczepkowski, Monika Scatti Jako laureaci Nagrody Nobla Maria i Piotr Curie rozpoczynają nowy etap życia. Nieprzyzwyczajeni do zaszczytów i powszechnego zainteresowania, czują się trochę zagubieni w nowej sytuacji. Piotr obejmuje katedrę fizyki na Sorbonie. Maria rodzi drugą córkę, Ewę. Starsza, Irena, ma już 9 lat. Nieoczekiwanie na rodzinę spada nieszczęście - Piotr ginie w wypadku. Maria z trudem dochodzi do siebie po tej tragedii. Przyjmuje jednak propozycję przejęcia po mężu katedry fizyki. Jest pierwszą kobietą wykładającą na Sorbonie. W jej życiu pojawia się nowy mężczyzna - prof. Paul Langevin. Maria zgłasza swoją kandydaturę do Akademii Francuskiej, ale nie zostaje przyjęta. Pretekstem do jej odrzucenia jest skandal wywołany przez rodzinę Langevina. Atakującym ją dziennikarzom Maria przekazuje otrzymaną właśnie wiadomość o przyznaniu jej po raz drugi Nagrody Nobla, tym razem w dziedzinie chemii. 18:30 ARSENAŁ. MAGAZYN MILITARNO - HISTORYCZNY - OPERACJA: UKRAINA 2022 AHS KRAB Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski, Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki Scenariusz: Grzegorz Płaza, Andrzej Borowiecki, Jerzy Grabowski Zdjęcia: Maciej Brola, Rafał Biernacki Prowadzący: Przemysław Predygier Wykonawcy: Jacek Sobieszczański Operacja: Ukraina 2022 AHS KRAB. Pod koniec maja 2022 roku Polska przekazała Ukrainie 18 armatohaubic samobieżnych kalibru 155 mm. Dostarczenie Krabów naszym sąsiadom, walczącym od lutego 2022 roku z agresorem rosyjskim, znacznie wzmocniło ich zdolności obronne. Produkowany przez Polski Przemysł Zbrojeniowy sprzęt przeszedł tam swój chrzest bojowy. Dzięki żołnierzom z 5. pułku artylerii poznamy szczegóły konstrukcji tej nowoczesnej broni. Poznamy tez relację polskiego korespondenta wojennego z Ukrainy. 19:05 HISTORIA POLSKI - PAMIĘĆ Film dokumentalny, 38 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Czernikowska, Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Historia niezwykła, piękna i czysta, a jednocześnie tak bardzo typowa dla tamtego pokolenia młodych Kolumbów, których na zawsze rozdzieliła powojenna żelazna kurtyna. Zachowały się listy: Halinki z Warszawy i Kazika z powojennego Londynu, które są nie tylko odbiciem przeżyć dwojga młodych zakochanych w sobie ludzi w czasie okupacji i po tak zwanym wyzwoleniu, ale też są prawdziwym obrazem świata zachodniego i Polski w tamtych latach, co ma skutki dla Polski do dzisiaj. 21:00 STULECIE NA TAŚMIE FILMOWEJ - POCZĄTEK WIEKU PEŁNEGO TRAGEDII. ODC. 1/6 (A CENTURY ON FILM) 52 min, Japonia, 2019 Seria przedstawia wiele ciekawych wątków z historii burzliwego XX. wieku. Dzięki dostępowi do rzadkich materiałów archiwalnych z czasów pierwszej wojny światowej, z antywojennych protestów w Wietnamie, propagandowych materiałów niemieckich z czasów II wojny światowej czy obrazujących powstanie globalnych organizacji terrorystycznych autorzy uchwycili najważniejsze momenty tego dramatycznego dla ludzkości stulecia. Odc. 1 Początek stu lat tragedii 22:00 CIAO ITALIA! (IN GUERRA PER AMORE) Komedia wojenna, 98 min, Włochy, 2017 Reżyseria: Pif Scenariusz: Pif, Michele Astori, Marco Martani Aktorzy: Pif, Miriam Leone, Andrea Di Stefano, Vincent Riotta, Stella Egitto, Sergio Vespertino, Maurizio Marchetti, Maurizio Bologna Ciepła opowieść miłosna, w tle której toczy się II wojna światowa. Nowy Jork, rok 1943. Sycylijski emigrant, nieśmiały i dobroduszny Arturo Giammaresi jest zakochany z wzajemnością w pięknej rodaczce Florze. Ale okazuje się, że dziewczyna już dawno została przyrzeczona innemu przez swego wuja. Ma poślubić syna nowojorskiego mafiosa. Aby zdobyć ukochaną, Arturo musi prosić o zmianę tej decyzji jej ojca, który jednak żyje na Sycylii. Bez grosza przy duszy, ale zdeterminowany adorator na wieść o przygotowaniach do desantu na Sycylię, postanawia zaciągnąć się do amerykańskiej armii. Wyrusza w daleką drogę, by walczyć o swoją miłość. 23:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POZNAŃSCY PANCERNIACY W NATARCIU Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Poznańscy pancerniacy w natarciu" Wyścig zbrojeń, od momentu startu, rządził się jedną zasadą - zbudować narzędzie walki skuteczniejsze niż ma przeciwnik, zyskując przewagę już w momencie wyruszenia w pole. Zmasowane użycie czołgów na frontach II wojny dowiodło, że zwykła artyleria do walki z nimi już nie wystarczy i potrzebny jest mobilny, opancerzony, zbrojny w potężną armatę niszczyciel tych wozów bojowych. Kiedy w końcowej fazie ostatnich światowych zmagań Niemcy wysłali na front potężne czołgi Panther i Tiger, Amerykanie odpowiedzieli mocarnym M - 36 Jackson. Muzeum Broni pancernej w Poznaniu toczy nieustanną walkę o jakość i atrakcyjność swej kolekcji. Koledzy przeczesują stare poligony i dawno nieotwierane magazyny naszych sojuszników w Europie, od czasu do czasu dobywając z nich prawdziwe perełki. Dziś odwiedzimy to miejsce. "Powstańcze echa" Przenosimy się nad Narew i Bug, w epokę Powstania Listopadowego. Interesuje nas jedna z najbardziej interesujących operacji sił polskich, zwana przez historyków wyprawą na gwardię cesarską. A zaczniemy od bitwy pod miejscowością Nur. 00:20 SENSACJE XX WIEKU - BERIA - HISTORIA BEZPRAWIA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Scenariusz: Wojciech Pacyna, Bogusław Wołoszański, Barbara Kedzierska Prowadzący: Bogusław Wołoszański Ławrentij Beria, szef tajnej policji politycznej, przez 15 lat był jednym z najpotężniejszych ludzi w Związku Radzieckim. Jednak w lipcu 1953 roku trafił do więzienia, by zginąć kilka miesiecy później. Jak zaczęła się kariera tego człowieka? Kim był Nikołaj Jeżow i dlaczego tak nagle zniknął? Dlaczego Stalin, przy pomocy takich ludzi jak Jagoda, Jeżow czy Beria, tak okrutnie obchodził się ze swymi najbliższymi współpracownikami? 00:45 SENSACJE XX WIEKU - BERIA - HISTORIA BEZPRAWIA CZ. 2 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2000 Scenariusz: Wojciech Pacyna, Bogusław Wołoszański, Barbara Kedzierska Prowadzący: Bogusław Wołoszański Układ z 23 sierpnia 1939 roku zadecydował o rozbiorze ziem polskich. Około 200 tysięcy polskich żołnierzy trafiło do radzieckiej niewoli. 4 grudnia rząd radziecki podjął uchwałę o deportowaniu Polaków z ziem Ukrainy i Białorusi. To oni stali się przedmiotem szczególnego zainteresowania NKWD. Trafili w ręce Berii. 01:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - U - BOOTY WYCHODZĄ Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim łodziom podwodnym.