TVP Historia Czwartek, 10.08.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 10 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1675 - powstało Królewskie Obserwatorium w Greenwich; 1808 - zmarł Jan Chrzciciel Albertrandi; 1898 - urodził się Tadeusz Dołęga - Mostowicz; 1927 - początek wykuwania postaci prezydentów USA w Rushmore; 07:10 MARIA CURIE - ODC. 3/3 (MARIA CURIE UNE FEMME HONORABLE) Serial biograficzny, 80 min, Francja/Polska, 1991 Reżyseria: Michel Boisrond Scenariusz na podstawie własnej powieści: Franoise Giroud Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Jean - Marie Senia Aktorzy: Marie Christine Barrault, Wojtek Klata, Karolina Kunkiewicz, Aleksandra Koncewicz, Henryk Machalica, Tomasz Marzecki, Piotr Pawłowski, Barbara Rachwalska, Hanna Stańkówna, Joanna Sobieska, ean-Luc Moreau, Roger Van Hool, Wanda Neumann, Andrzej Szczepkowski, Monika Scatti Mimo załamania spowodowanego skandalem wokół jej osoby Maria Curie postanawia osobiście odebrać Nagrodę Nobla przyznaną jej w 1911 roku w dziedzinie chemii. Pobyt u przyjaciółki w Anglii i propozycja utworzenia instytutu radowego wyrywają ją z przejściowej apatii. Słynna uczona sama kontroluje prace przy budowie placówki. Wybucha I wojna światowa. Maria ze starszą córką postanawiają pomóc walczącym na froncie. Organizują tzw. samochody Curie. Wykonują badania radiologiczne w szpitalach polowych, tuż za linią frontu. Po wojnie amerykańska dziennikarka Mary Malloney organizuje podróż Marii do Stanów Zjednoczonych w celu zdobycia pieniędzy na zakup jednego grama radu dla instytutu radowego. Stan zdrowia uczonej pogarsza się, mimo to odbywa jeszcze jedną podróż do USA. Zebrane tym razem pieniądze mają być przeznaczone dla instytutu radowego w Warszawie. 08:40 HISTORIA POLSKI - POWSTANIE WARSZAWSKIE W DOKUMENTACH Film dokumentalny, 51 min, Polska, 1994 Scenariusz: Witold Zadrowski Lektor: Władysław Kowalski, Tomasz Marzecki Wykonawcy: Władysław Kowalski Muzyka: Eugeniusz Rudnik Witold Zadrowski przedstawia film oparty na dokumentach w większości dotąd nieznanych, dotyczących powstania warszawskiego i działań polityków, które z tamtymi wydarzeniami były związane. 10:00 SENSACJE XX WIEKU - DECYDUJĄCA BITWA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldek Szmidt O świcie 6 czerwca 1944 r. major Werner Pluskat z 352. Dywizji Piechoty przyszedł do bunkra obserwacyjnego w pobliżu Arromanche w Normandii i przez kilka minut lustrował przez lornetkę morze. Nie dostrzegł niczego niepokojącego, żadnej oznaki aktywności nieprzyjaciela. Nie zdziwiło go to, pogoda była bardzo zła, wiał silny wiatr, fale dochodziły do dwóch metrów wysokości. W takich warunkach byłoby dziwne, gdyby nieprzyjaciel zechciał wysyłać do brzegu niewielkie jednostki desantowe. Być może w ogóle nie wierzył, że Amerykanie i Anglicy zdecydują się dokonać inwazji na francuskie wybrzeże, gdzie od lat budowano barierę nie do pokonania, Wał Atlantycki. 10:55 KAROLINA LANCKOROŃSKA. POLKA Z WYBORU. Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2021 Filmowa opowieść o niezwykłej kobiecie Karolinie Lanckorońskiej. Pochodziła ze znamienitej rodziny. Zwykła mawiać - noblesse oblige. Czyli im kto wyższe zajmuje miejsce w hierarchii społecznej, tym większe ma wobec innych obowiązki. Karolina Lanckorońska tak to właśnie rozumiała. Unikała rozgłosu uważając, że po prostu postępuje tak, jak postępować powinna. Dziś pozostaje znana w środowisku nauki, której oddała życie. Uczestnicy filmu chronologicznie prowadzą widza po życiu Lanckorońskiej i dramatycznych wydarzeniach, od chwili narodzin, przez studia w Wiedniu, doktorat we Lwowie, czasy wojny i jej relacje spisane we Wspomnieniach wojennych. Fragmenty czyta lektor (kobieta), a ilustracją są ruchome grafiki przedstawiające cytowane historie. Celem filmu jest przybliżenie dokonań Karoliny Lanckorońskiej, dzieł, które pozostawiła. Temu mają służyć świadectwa osób, które znały Lanckorońską oraz tych, którzy dziś korzystają z działalności założonej Fundacji. Film realizowany w miejscach związanych z bohaterką: Austrii w Gars am Kamp, we Włoszech w Rzymie, na Ukrainie - we Lwowie, w Komarnie, Rozdole oraz w Polsce, w Warszawie i Krakowie. 12:00 NIEZWYKŁE DWUDZIESTOLECIE. HISTORIA GOSPODARCZA II RP - ZAGŁĘBIE NAFTOWE I COP ODC. 6 Serial dokumentalny, 26 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jacek Papis "Niezwykłe Dwudziestolecie. Historia gospodarcza II RP" to sześcioodcinkowy serial o przemianach społecznych i ekonomicznych międzywojennej Polski. Mimo pozornie trudnego tematu, serial w lekki i przystępny sposób przybliża zagadnienia związane z rozwojem przemysłowym naszego kraju. Przedstawia wspaniałe osiągnięcia tamtych lat, z których możemy być dumni do dziś - jak choćby budowa Gdyni czy utworzenie Centralnego Okręgu Przemysłowego. Serial ukazuje m.in. rozwój kolejnictwa na ziemiach polskich, powstanie przemysłu lotniczego, kształtowanie się rodzimej waluty czy budowę kolei linowej na Kasprowy Wierch. Dzięki dynamicznemu montażowi, dowcipnym animacjom oraz kreatywnemu użycia archiwaliów, serial jest bardzo atrakcyjny wizualnie. Może stanowić doskonałe źródło wiedzy o tamtych czasach zarówno dla młodzieży jak i dla widzów dorosłych. To nowe spojrzenie na II Rzeczpospolitą z perspektywy stu lat od odzyskania niepodległości. Szósty odcinek z serii opowiada o powstaniu Centralnego Okręgu Przemysłowego. Zbudowany w latach 1936 - 39 COP był dzieckiem ówczesnego ministra przemysłu, Eugeniusza Kwiatkowskiego, a zarazem jednym z największych osiągnięć gospodarczych przedwojennej Polski. Jego budowa została drastycznie przerwana w wyniku wybuchu II wojny światowej. Odcinek przedstawia też mało znaną historię galicyjskiego zagłębia naftowego, które w początkach XX wieku było jednym z rejonów największego wydobycia ropy naftowej na świecie. Czy mogliśmy być europejskim Kuwejtem i dlaczego tak się nie stało? O tym wszystkim można dowiedzieć się z ostatniego odcinka serialu. 12:30 1920. WOJNA I MIŁOŚĆ - ODC. 5/13 - BRATERSTWO Serial historyczny, wojenny, 41 min, Polska, 2010 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Janusz Petelski, Robert Miękus Aktorzy: Jakub Wesołowski, Wojciech Zieliński, Tomasz Borkowski, Karolina Chapko, Monika Kwiatkowska, Katarzyna Maciąg, Lesław Żurek, Karolina Nolbrzak, Michał Żurawski, Danuta Stenka, Marek Bukowski, Eryk Lubos, Mirosław Baka, Piotr Gąsowski, Krzysztof Globisz Zdjęcia: Marek Traskowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Władysław po powrocie ze ślubu Józka, zatrzymuje się na kilka dni w majątku Olszyńskich. Próbuje zbliżyć się do Zosi. Ona jednak wciąż trzyma go na dystans, bawi się jego uczuciem, jest złośliwa. Władysław próbuje zatem jej własnej broni. Ku jego zaskoczeniu, Zosia trochę się zmienia. Jadwiga okazuje się sowiecką agentką, przychodzi do salonu Sabiny i przekazuje meldunki. Józef niczego się nie domyśla. O procederze fałszowania mąki dowiaduje się dowódca Bronka, major Mikulicz. Bronek zostaje aresztowany. Zrozpaczona Lulu szuka pomocy u Mietka, ale ten, nie przyznając się do własnego udziału w tej sprawie, niewiele może zdziałać. Pomóc Bronkowi postanawiają jego przyjaciele, Władek i Józef. Spotykają się z majorem Mikuliczem i przekonują go, by w sądzie wystawił swojemu podwładnemu jak najlepsze świadectwo. Major Mikulicz broni Bronka. 13:25 MULIER FORTIS. KOBIETA MĘŻNA Film dokumentalny, 68 min, Polska, 2022 Reżyseria: Adam Kraśnicki Scenariusz: Adam Kraśnicki Zdjęcia: Sławomir Chudowski, Piotr Wacławik Wykonawcy: Piotr Warszawski Próba portretu Zofii Kossak - Szatkowskiej (primo voto Szczuckiej), osoby o której sąsiedzi z Górek Wielkich mówili: ona miała światło w oczach. To rzecz o kobiecie zdumiewającej osobowości twórczej, dynamizmu życiowego, odwagi cywilnej, także głębokiej wiary i patriotyzmu. Zasadniczą osią filmu jest swoiste odkrywanie osobowości i dzieła życia Zofii Kossak - Szatkowskiej, postaci absolutnie ważnej dla tożsamości współczesnego Polaka z początku XXI wieku. Film w swej narracji pragnie zwrócić uwagę na dwa wymiary jej życia - duchowy i praktyczny. Są nimi: fakty biografii wpisane w kontekst historyczny, m.in. współpraca z Wandą Krahelską - Filipowicz w Żegocie, uhonorowana przez Izrael w 1982 roku tytułem Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata, okupacyjną działalność dla Delegatury Rządu Emigracyjnego na Kraj i służba w konspiracji harcerskiej. Późniejsza gehenna: Pawiaka i KL Auschwitz (1943 - 1944), wreszcie jej osobisty udział w Powstaniu Warszawskim. Osobny wątek filmu, postrzegany w wymiarze duchowym, osobistym to sekwencja trudnej, wymuszonej emigracji (1945 - 1957) w Anglii (Kornwalia - farma w Trossell), potem ponowny powrót do Górek Wielkich i zmaganie się z rzeczywistością PRL - u - m.in. sygnatariuszka Listu 34, konsekwencje odmowy Nagrody Państwowej 1966 r. i wspieranie religijnego charakteru obchodów Millenium. Film jest też (w warstwie komentarza i prezentowanych opinii) próbą ideowego kontrapunktu dla lansowanej obecnie wizji nowoczesnego feminizmu i postaw hedonizmu - hołdujących aktywność koncentrującą się na indywidualizmie i realizacji wyłącznie własnych celów, redukowaniu wartości i tradycji narodowych. 14:45 RADIOAKTYWNE MIASTO (EMBITTERED CITY) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Tatyana Detig Zdjęcia: Alexander Detig Film dokumentalny będący zapisem dziennikarskiego śledztwa. Został nakręcony na Ukrainie, w Czarnobylu. 26 kwietnia 1986 roku doszło tu do wybuchu w miejscowej elektrowni atomowej. W wyniku awarii skażeniu uległ obszar ponad 130 000 km kwadratowych terenu na pograniczu Białorusi, Ukrainy i Rosji. Doszło do bezpośredniej emisji radioaktywnego pyłu grafitu oraz uranu z wnętrza uszkodzonego reaktora do atmosfery i otoczenia elektrowni. Ta radioaktywna chmura rozprzestrzeniła się po całej Europie. W efekcie skażenia ewakuowano i przesiedlono ponad 350 tysięcy osób. 15:45 NARODZINY NAZIZMU S.I - PIERWSZE MIESIĄCE U WŁADZY (RISE OF THE NAZIS) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Julian Jones, Julian Jones Seria odpowiada na zasadnicze pytanie: jak doszło do tego, że rządy w Niemczech przejęli faszyści. Te filmy to spojrzenie od wewnątrz na drogę Hitlera do władzy. Historia zostaje opowiedziana z punktu widzenia osób z jego najbliższego otoczenia, tych, którzy utorowali mu drogę do władzy, i tych, którzy próbowali go powstrzymać. Od politycznych intryg, które zamieniły niemiecki parlament w prawdziwy "House of Cards", po demontaż demokracji, który uczynił z Hitlera wszechmocnego Fuhrera. W cyklu dokonana zostanie analiza, czy taki rozwój zdarzeń był nieunikniony, jakie pojawiły się znaki ostrzegawcze, jakie podjęto decyzje, jakich szans nie wykorzystano i jakie błędne oceny sformułowano, które mogły powstrzymać Hitlera i zmienić bieg historii. Episode 1: Politics Episode 2: The First Six Months in Power Episode 3: Night of the Long Knives 16:40 NIE TAKA PROSTA HISTORIA - GAMBIT Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Świetlik Prowadzący: Wiktor Świetlik W odcinku dotyczącym serialu "Gambit królowej" dowiemy się, która kobieta tak naprawdę zagroziła męskim arcymistrzom szachowym, czym jest cudowna zielona tabletka, kto przed meczem wypijał butelkę szampana, oraz jaki jest sekret tego, że Rosjanie tak dobrze grają w szachy? 17:15 POLSKIE DROGI - ODC. 1/11 - MISJA SPECJALNA Serial wojenny TVP, 86 min, Polska, 1977 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Jerzy Janicki Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Jerzy Kurylewicz Aktorzy: Karol Strasburger, Kazimierz Kaczor, Marek Walczewski, Zofia Mrozowska, Aleksander Bardini, Stanisław Zaczyk, Jadwiga Jankowska-Cieślak, Beata Tyszkiewicz, Leszek Herdegen, Stanisław Mikulski, Ryszarda Hanin, Irena Laskowska, Anna Nehrebecka, Piotr Fronczewski, Ryszard Barycz "Polskie drogi" były jednym z najpopularniejszych polskich seriali lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Pokazany po raz pierwszy w roku 1977, doczekał wielu powtórek. Dzieło Jerzego Janickiego i Janusza Morgensterna to epicka (łącznie 17 godzin projekcji), wielowątkowa opowieść o losach Polaków w latach II wojny światowej. "Czas pogardy" ukazano przede wszystkim z punktu widzenia dwóch głównych bohaterów - porucznika Władysława Niwińskiego (Karol Strasburger) i Leona Kurasia (wielka rola Kazimierza Kaczora) - drobnego cwaniaka, niepozbawionego jednak znamion heroizmu. Autorzy serialu starali się pokazać zwłaszcza dzień powszedni okupacji hitlerowskiej w Polsce. Konspirację, akcje zbrojne, strzelaniny programowo odsunięto na drugi plan. W zamian "Polskie drogi" dawały przekrój przez wszystkie ówczesne warstwy społeczne. Opowiadały o ludziach częstokroć zaskoczonych przez historię, którzy stopniowo uczą się złowrogiej logiki hitlerowskiego terroru. Janusz Morgenstern potraktował pracę nad serialem jako dopełnienie swoich poprzednich filmów o II wojnie światowej: "Kolumbów" i "Potem nastąpi cisza". "Jest to kontynuacja o nieco odwróconej chronologii."Kolumbów" poświęciłem tylko losom żołnierzy Armii Krajowej. W "Polskich drogach" obszerniej zajmujemy się lewicą społeczną, nie zapominając o ugrupowaniach AK" - tłumaczył reżyser w jednym z wywiadów. We wrześniu 1939 r, podchorąży strzelców konnych Władysław Niwiński otrzymuje rozkaz eskortowania do Kamieńca Podolskiego ważnej przesyłki państwowej. W drodze natyka się na stacjonujący w dworze polski batalion, którego dowódca jest ranny. Do dworu przyjeżdża także kapitan Tadeusz Miszczyk z II Oddziału w nadziei, że zdobędzie tu trochę benzyny. W czasie nalotów i starć z Niemcami ginie sprowadzony lekarz, pozbawiony opieki medycznej dowódca batalionu umiera. Ginie także kapitan Miszczyk. Niwiński przejmuje wiezione przez niego ważne dokumenty. W nocy pluton Niwińskiego zostaje zdziesiątkowany przez grupę dywersyjną pod wodzą Johanna Heymanna, syna niemieckiego kolonisty, młynarza, który umiera nagle w trakcie walki. Niwiński znał Heymannów jeszcze sprzed wojny, gdy przyjeżdżał tam na wakacje. Johann poprzysięga mu zemstę za śmierć ojca. 18:50 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - WIDMO CZARNOBYLA Magazyn, 29 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Prowadzący: Andrzej Mietkowski Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz "Widmo Czarnobyla" 26 kwietnia 1986 roku, Czarnobyl. Największa katastrofa w historii energetyki jądrowej. Świat dowiedział się o niej od szwedzkich naukowców. Sekretarz partii w Kijowie skomentował problem: Ha, też mi problem. My tu obmyślamy, czy sprzedawać wódkę 1 maja. To dopiero problem! W kolejnym odcinku cyklu "Archiwum zimnej wojny" gośćmi Andrzeja Mietkowskiego są dr inż. Marek Rabiński z Narodowego Centrum Badań Jądrowych, badacz przyczyn i skutków katastrofy w Czarnobylu, oraz prof. Andrzej Paczkowski, historyk, były członek Kolegium i Rady IPN, współautor pracy zbiorowej "Czarna księga komunizmu". W programie wypowiada się także A. Ross Johnson, w latach 1998 - 2004 dyrektor Radia Wolna Europa. Jest także przytoczona wypowiedź prezydenta Ronalda Reagana. Tematy: Co wydarzyło się w Czarnobylu 26 kwietnia 1986 roku? Jak świat dowiedział się o skutkach katastrofy, jak informacja ta dotarła do Polski? Jakie były reakcje na awarię na świecie - w mediach w Europie, w Związku Sowieckim? Próby ignorowania katastrofy przez władze sowieckie. Jakie mogły być następstwa awarii dla żyjącego i przyszłego pokolenia? Szczegóły dotyczące budowy reaktora jądrowego, próby zapobiegania katastrofie. Konsekwencje polityczne wybuchu w Czarnobylu. Koszty ludzkie i finansowe akcji ratunkowej po katastrofie. Początek ery głasnosti - otwarcia informacyjnego władz. Komplikacje związane z międzynarodowym aspektem wybuchu w Czarnobylu. 19:25 HISTORIA POLSKI - GENERAŁ POLSKICH NADZIEI - WŁADYSŁAW ANDERS - CZ. 1 Dokument fabularyzowany, 54 min, Polska, 2007 Reżyseria: Hanna Kramarczuk Scenariusz: Tadeusz Kondracki, Jan Tarczyński Lektor: Jan Machulski Dwuczęściowy film dokumentalny, fabularyzowany, zrealizowany dla TV Polonia przez Hannę Kramarczuk według scenariusza Jana Tarczyńskiego pod opieką merytoryczną Wojskowego Biura Badań Historycznych Ministerstwa Obrony Narodowej. Jest to jedyny film prezentujący w tak pełny i prawdziwy sposób życie i przebieg służby wojskowej wielkiego patrioty, utalentowanego stratega i dowódcy dbającego o swoich żołnierzy, legendarnego bohatera czasów wojny polsko - bolszewickiej, II wojny światowej i emigracji londyńskiej. W roli starszego generała Andersa wracającego wspomnieniami do odległych czasów wystąpił Jan Machulski, w scenach fabularyzowanych - aktor Teatru Narodowego, znany również z kultowych seriali telewizyjnych - Robert Jarociński. W scenach fabularyzowanych zobaczymy generała Andersa między innymi w więzieniu na Łubiance, na występach Polish Parade w Iranie, kiedy to generał poznał swoja przyszłą żonę, w scenie zdobycia Monte Cassino, podczas rozmowy z Churchillem, z Mikołajczykiem oraz podczas spotkania z młodym pilotem, uciekinierem z socjalistycznej Polski. W filmie pokazane zostaną obszerne fragmenty unikalnych filmów archiwalnych ze zbiorów Instytutu im. Władysława Sikorskiego w Londynie. Podziwiać będziemy niezłomną postawę generała, prawdziwego człowieka z krwi i kości, dla którego hasło "Bóg, honor, ojczyzna" nie były nigdy pustymi słowami, postać spiżową, poruszaną głęboką miłością do dalekiej ojczyzny. 20:25 CZARNY SUFIT Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2022 Reżyseria: Arkadiusz Biedrzycki Scenariusz: Arkadiusz Biedrzycki Wykonawcy: Agnieszka Wosińska, Krzysztof Stroiński, Marek Kalita Zdjęcia: Robert Lis Muzyka: Antoni Wojnar Twórczość i bezkompromisowa postawa Józefa Mackiewicza stanowiły wyzwanie i problem, nie tylko dla władz PRL - u, ale także dla środowisk emigracyjnych. Mackiewicz jako pierwszy Polak (obok Ferdynanda Goetla i Jana Emila Skiwskiego) widział zwłoki polskich oficerów w Katyniu. Będąc przeciwnikiem jakiegokolwiek porozumienia z Sowietami, zawsze głośno i konsekwentnie mówił o prawdzie na temat zbrodni katyńskiej. Po zakończeniu wojny, będąc już na emigracji, zwalczał system komunistyczny, który wedle jego słów, nakładając kaganiec na każdą wolną myśl i słowo, stanowi największe zagrożenie dla rozwoju każdej kultury. Nie tylko polskiej, ale każdej. Swoim pisarstwem dowodził, że zarówno niemiecki nazizm, jak i sowiecki komunizm, są uosobieniem zła. Akcja filmu toczy się w Monachium w 1968 roku w mieszkaniu Józefa Mackiewicza i jego żony Barbary Toporskiej. Jest zapisem rozmowy Mackiewicza z jego wieloletnim znajomym korespondencyjnym - Jerzym Giedroyciem na temat ówczesnej sytuacji międzynarodowej oraz istoty systemu komunistycznego. 21:30 CZARNOBYL. ZAPIS TRWOGI (CHERNOBYL: HOUR BY HOUR) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2021 Wypadek w Czarnobylu uwolnił co najmniej sto razy więcej promieniowania niż bomby atomowe zrzucone na Hiroszimę i Nagasaki. Tysiące mieszkańców zostało wysiedlonych, a niezliczona liczba Europejczyków nadal nosi blizny po tym, co stało się tamtej katastrofalnej nocy w Czarnobylu. Dzisiaj postapokaliptyczny krajobraz okolic najsłynniejszej elektrowni jądrowej świata to nie lada atrakcja turystyczna, więc nic dziwnego, że Ukraina wnosi o wpisanie strefy zakazanej na listę światowego dziedzictwa ludzkości. Porzucone gospodarstwa, opustoszałe blokowiska, zardzewiałe wesołe miasteczko, gnijące książki i portrety przywódców. Elektrownia nad Prypecią miała być jednym z symboli potęgi gospodarczej czerwonego imperium, służyła legitymizacji jego władzy nad Ukrainą i Białorusią. Komunizm od początku odwoływał się do idei technicznego postępu, dlatego awaria najnowszego z reaktorów była ciosem dla wizerunku ZSRR. Swoje zrobiła też, zawstydzająca dla Kremla, zachodnia akcja pomocy dla ofiar. Wypadek ten przypomniał również światu śmiertelną potęgę energii jądrowej. Ale czy był on katalizatorem upadku ZSRR? 22:25 POLSKIE 100 LAT - WALKA O GRANICE 1918 - 1921 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Ewa Kraśko - Sochacka Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Lektor: Tomasz Marzecki Wykonawcy: Kazimierz Kaczor Muzyka: Michał Lorenc Z pierwszej wojny światowej Polska wyszła jako państwo niepodległe, ale bez wyraźnie określonych granic. Polska, dzięki trzem powstaniom śląskim i plebiscytowi (przegranemu) otrzymała część Śląska, ale ze znaczną większością znajdującego się tam przemysłu. Gdańsk otrzymał status Wolnego Miasta pod zarządem Ligi Narodów, a Polska dostęp do morza. Istniały dwa pomysły relacji ze wschodnimi sąsiadami. Piłsudski myślał o reaktywowaniu Polski Jagiellonów, z unią z Litwą, Białorusią i Ukrainą. Dmowski myślał o inkorporacji terenów z przewagą żywiołu polskiego. Obie koncepcje miały jednak liczne słabe strony. Piłsudski przecenił chęć współpracy Litwinów, Ukraińców i Białorusinów z Polską. Litwa nie tylko zdecydowanie odrzuciła możliwość jakichkolwiek związków państwowych, ale zażądała od Polski ogromnej części terytorium. Ukraińcy chcieli wybić się na niepodległość i zdecydowanie nie zamierzali współpracować z Polską. Słabością koncepcji inkorporacyjnej, z czego Dmowski zdawał sobie sprawę, była jej sprzeczność z argumentacją zastosowaną w sprawie ziem zachodnich, w której powoływano się głównie na zamieszkiwanie ich przez większość polską. Wojna polsko - bolszewicka pogrzebała obie te koncepcje. Do obrony niepodległości przed agresją komunistyczną przystąpiło całe społeczeństwo, dając wybitne świadectwo solidarności i zapominając o antagonizmach. Bitwa pod Warszawą została uznana za osiemnastą najważniejszą bitwę decydującą o losach o świata, Polacy zatrzymali bowiem marsz bolszewików na Zachód. Traktat pokojowy pomiędzy sowiecką Rosją i Polską pomijał prawo Białorusinów i Ukraińców do suwerenności, dlatego ich elity narodowe uznały jego postanowienia za równoznaczne z rozbiorem między Polskę a Rosję bolszewicką. Istnienie niepodległej Polski było nie do przyjęcia dla bolszewików. Niemożliwy do rozwiązania był również spór o Wilno, które Litwa uważała za swoją stolicę, a mieszkańców Wileńszczyzny uznała za wynarodowionych Litwinów. Racje każdej ze stron były więc nie do pogodzenia, a polityka zagraniczna Polski od początku stanęła przed nierozwiązywalnymi dylematami. 22:55 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 9/18 - GENIALNY PLAN PUŁKOWNIKA KRAFTA Serial sensacyjny, 53 min, Polska, 1968 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Andrzej Zbych (właśc. Andrzej Szypulski i Zbigniew Safjan) Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Zdzisław Mrożewski, Maciej Damięcki, Józef Nalberczak, Joanna Jędryka, Jan Englert, Andrzej Jurczak Szef niemieckiego centrum dywersyjnego, pułkownik Kraft, wpada na genialny pomysł, który może mu przynieść szybki sukces i prestiż. Cały plan sprowadza się do sprytnej mistyfikacji z wykorzystaniem braci bliźniaków, których życiowe drogi się rozeszły. Wacek Słowikowski jest agentem wywiadu polskiego, Erich Getting - niemieckiego. Kraft proponuje Erichowi, by zajął miejsce brata. Erich godzi się na to pod warunkiem, że brat nie zostanie zabity. Oczywiście pułkownik nie zamierza dotrzymać umowy. Kloss dowiaduje się o jego zamiarach i skutecznie im przeciwdziała. 23:55 ODNALEZIONY WALC Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2016 Reżyseria: Julita Wołoszańska - Matysek Scenariusz: Julita Wołoszańska - Matysek, Agata Gregorczyk - Janik Zdjęcia: Marcin Peresada Film o utraconej miłości i odzyskanej po kilkudziesięciu latach. Bohaterowie to Andrzej Budzyński (90 lat) i Barbara Żugajewicz (87 lat). Zostali narzeczonymi w czasie II wojny światowej. W powstaniu warszawskim stracili ze sobą kontakt. Basia myślała, że Andrzej nie żyje, on również uznał ją za zmarłą. Po wojnie Andrzejowi udało się uciec z kraju do Stanów Zjednoczonych, gdzie zrobił karierę naukową i gdzie mieszka do dziś. Basia została w Polsce, w swoim rodzinnym domu w Klarysewie pod Warszawą. Oboje założyli rodziny. Andrzej miał żonę i dzieci. Basia była dwukrotnie zamężna. Już od wielu lat owdowiali żyli samotnie, każde w swoim końcu świata. Aż do ubiegłego roku. Andrzej odnalazł w internecie wywiad z Basią, dotyczący jej konspiracyjnej działalności w czasie II wojny światowej. Wysłał pierwszy list i tak się wszystko zaczęło od nowa po 72 latach. Po kilkumiesięcznej korespondencji Andrzej przylatuje do Polski, do Basi. Trzy tygodnie razem to czas intensywnych wspomnień i przeżywania na nowo gorącej miłości - jak podkreśla Andrzej - nigdy przez nich niezakończonej. Odzyskane uczucie przeżywają jak wtedy, gdy byli nastolatkami. Starość nie jest tu przeszkodą. Mimo siwych włosów i fizycznych oznak upływu lat, nadal są bardzo piękni i duchowo młodzi. Ich bolesne przeżycia z przeszłości nie pozwoliły im zatracić humoru i wesołego podejścia do życia. Pasją, optymizmem i nadzieją zaskakują i zarażają otoczenie. Andrzej cały czas podkreśla, że odkąd odnalazł Basię, chce wynagrodzić jej wszystkie minione lata, przede wszystkim te, gdy nie było go przy niej. Basia, jako psycholog kliniczny, twierdzi, że swojemu pacjentowi taką miłość wybiłaby z głowy, bo po co narażać się na cierpienie, obawy o drugiego człowieka, czekanie na jego telefon i tęsknotę za nim. Boi się nawet na głos powiedzieć, co się stanie z tym drugim, gdy jedno z nich pierwsze odejdzie. Nie potrafi rozstać się z Andrzejem, znowu przerwać tę znajomość. Są dla siebie nawzajem nagrodą i niespodzianką na stare lata. Pojawiają się również dylematy i wątpliwości. Odmienne temperamenty, przyzwyczajenia spowodowane długoletnią samotnością. Andrzej po śmierci żony kupił w USA ranczo na kompletnym odludziu, gdzie przez lata prowadził samotny tryb życia z wyboru. Basia otoczona przyjaciółmi, sąsiadami, młodzieżą, zaangażowana społecznie, zawsze prowadziła bardzo towarzyskie i intensywne życie. W filmie widać dwoje starych i pięknych ludzi, którzy nie wstydzą się czułości, ciepłych i pełnych emocji słów. Jesteśmy świadkami rozmów i pytań również tych trudnych - o przyszłość: czy mają szansę na spędzenie reszty dni razem, czy po wieloletniej rozłące umieliby wspólnie cieszyć się życiem? Tym rozmowom towarzyszą spacery po Warszawie, wspólny czas w domu Basi, romantyczne chwile w majowym ogrodzie przed werandą. Wyjazdy w miejsca dla nich ważne, które chcą sobie pokazać i o których chcą opowiedzieć. Np. do Piskórki (Chojnowski Park Krajobrazowy - Basia bardzo chce pokazać to miejsce Andrzejowi). To film o miłości, która się nie zestarzała mimo upływu lat i nie przeminęła mimo długiego rozstania. Przesłanie jest optymistyczne, dające nadzieję, że mimo okrucieństw, przez które bohaterowie musieli przejść w czasach okupacji i potem, warto wierzyć, kochać i walczyć o siebie. 00:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NI ŚLADU, NI ZNAKU Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Ni śladu, ni znaku" Dziś, zaalarmowani przez p. Tadeusza Popiela podejmujemy temat najsłynniejszego pilota wojny bolszewickiej płk. Jerzego Kossowskiego. Za życia uhonorowany najwyższymi splendorami wojskowymi, po śmierci nie ma nawet tabliczki nagrobnej. "Rodzinny skarbczyk" Kolejna historia to wspomnienie rodzinnych losów Henryka Pieluszczaka, dawnego mieszkańca Kresów Wschodnich RP. Rodzina przymusowo wysiedlona spod Lwowa znalazła się na Syberii. Dziś wraz z panem Henrykiem przeglądamy stare fotografie i dokumenty, wspominając koleje losu tej rodziny. 01:25 SENSACJE XX WIEKU - DECYDUJĄCA BITWA CZ. 1 Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldek Szmidt O świcie 6 czerwca 1944 r. major Werner Pluskat z 352. Dywizji Piechoty przyszedł do bunkra obserwacyjnego w pobliżu Arromanche w Normandii i przez kilka minut lustrował przez lornetkę morze. Nie dostrzegł niczego niepokojącego, żadnej oznaki aktywności nieprzyjaciela. Nie zdziwiło go to, pogoda była bardzo zła, wiał silny wiatr, fale dochodziły do dwóch metrów wysokości. W takich warunkach byłoby dziwne, gdyby nieprzyjaciel zechciał wysyłać do brzegu niewielkie jednostki desantowe. Być może w ogóle nie wierzył, że Amerykanie i Anglicy zdecydują się dokonać inwazji na francuskie wybrzeże, gdzie od lat budowano barierę nie do pokonania, Wał Atlantycki. 02:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DALEKO NA WSCHODZIE CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Druga część programu o wydarzeniach na Dalekim Wschodzie w 1945 roku. Bogusław Wołoszański próbuje odpowiedzić na pytanie, czy przystąpienie ZSRR do wojny na Dalekim Wschodzie przeważyło szalę zwyciestwa i zmusiło Japonię do kapitulacji. Wojna na Pacyfiku, przygotowania ZSRR do wojny, walki oraz kapitulacja Japonii ilustrowana jest fragmentami archiwalnych materiałów filmowych.