TVP Historia Sobota, 12.08.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1848 - zmarł George Stephenson, twórca lokomotywy parowej; 1851 - Isaac Merritt Singer opatentował maszynę do szycia; 1957 - doszło do strajku tramwajarzy w Łodzi; 1981 - pierwszy "pecet" z systemem operacyjnym DOS; 07:10 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 5 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz, Łukasz Wiśniewski, Tomasz Matuszczak Scenariusz: Michał Buszewicz, Monika Zięba-Rybowska, Andrzej Staszczyk Aktorzy: Sebastian Skoczeń, Milena Staszuk, Radosław Pazura, Jacek Kopczyński, Marek Lis-Orłowski, Jędrzej Jezierski, Małgorzata Klara, Michał Chorosiński, Michał Chruściel, Szymon Nygard, Dawid Czupryński, Mateusz Jordan-Młodzianowski, Julia Łukowiak, Filip Gurłacz, Mariusz Hanc Robaczywe jabłko. Lipiec 1401. Anna Witoldowa (Małgorzata Klara) marzy o koronie. Podekscytowana czeka na Ulryka (Szymon Nygard). Nie wie, że Zakon chce obalić Witolda (Michał Chorosiński), a na jego miejscu posadzić Świdrygiełłę (Michał Chruściel), który za nic ma powiązania rodzinne. Chce władzy, podobnie jak Ulryk von Jungingen. A na Wawelu wszyscy pytają, kiedy ślub. Jagiełło (Sebastian Skoczeń) nie chce takiej narzeczonej. "Niech wraca do Cylii, albo zamknijcie ją w klasztorze". 07:35 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 6 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz, Tomasz Matuszczak Scenariusz: Anna Krasuska, Andrzej Staszczyk, Jan Staszczyk Aktorzy: Milena Staszuk, Marcin Piętowski, Radosław Pazura, Jacek Kopczyński, Dariusz Toczek, Marek Lis-Orłowski, Bogdan Kalus, Michał Chorosiński, Małgorzata Klara, Dawid Czupryński, Kacper Młynarkiewicz, Krzysztof Brzazgoń, Julia Łukowiak, Żaneta Homa, Remigiusz Fabich Mój brat Kain. Rok 1401. Anna Cylejska (Milena Staszuk) zamknięta w klasztorze klarysek uczy się języka polskiego i ma już dość. Bo nie może stąd wyjść, zanim nie wyjdzie za mąż. Ale pewnego dnia z Femką (Żaneta Homa) wymykają się do miasta. Chodzą między straganami, jedzą jabłka i chowają się przed Janem Tęczyńskim (Marek Lis - Orłowski). Anna Witoldowa (Małgorzata Klara), której marzy się korona, robi wszystko, aby przedłużyć ród. A do tego potrzebny jest syn. I pokonanie Świdrygiełły. Jagiełło (Sebastian Skoczeń), po powrocie z Wilna, dowiaduje się, że wyznaczono już datę ślubu. Ale czy przyszła panna młoda umie chociaż kilka słów po polsku? 08:10 KUCHNIA JAGIELLONÓW - ODC. 10. WŁOSKIE SZALEŃSTWO. CO PRZYWIOZŁA, A CZEGO NIE PRZYWIOZŁA BONA. Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski W tym odcinku poznamy przepis na grzankę z bobem według przepisu Bartolomeo Scappiego, a także na ulubioną potrawę Mikołaja Reja, czyli pieczoną szyneczkę. 09:00 SZALEŃSTWO MAJKI SKOWRON - ODC. 3/9. MIRABELLE Serial dla młodych widzów, 30 min, Polska 1976 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz: Aleksander Minkowski Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Maciej Małecki Występują: Marek Sikora, Zuzanna Antoszkiewicz, Czesław Jaroszyński, Irena Kownas, Krzysztof Kowalewski, Emil Karewicz, Wojciech Pokora, Joanna Bogacka, Bożena Miller, Wojciech Zimecki, Bolesław Płotnicki, Piotr Pawłowski, Arkadiusz Bazak i inni Syn Liwicza, Bogdan, nie wierzy, że jego ojciec jest kłusownikiem. Między nim a Arielem, synem komendanta milicji, dochodzi do bójki. Tymczasem Majka ukrywa się na strychu domu Ariela. Chłopiec otacza ją troskliwą opieką. Przynosi jej jedzenie, picie, wodę do mycia. Pewnego dnia wspólnie słuchają krótkofalówki. Trafiają na rozmowę, w czasie której Jim z Denver wyznaje miłość Mirabelle z Casablanki. Pod wpływem tego niecodziennego dialogu Majka zwierza się Arielowi, dlaczego uciekła z domu. Z jej słów wynika, że ojciec, dyrektor fabryki, zawiódł zaufanie i zdradził swego przyjaciela inżyniera, nie zgadzając się na zastosowanie jego wynalazku. Mimo szczerych chęci, Ariel nie potrafi zrozumieć, jak mogło to skłonić dziewczynę do tak drastycznego kroku. 09:35 SZALEŃSTWO MAJKI SKOWRON - ODC. 4/9. ALARM NA JEZIORZE Serial dla młodych widzów, 28 min, Polska 1976 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz: Aleksander Minkowski Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Maciej Małecki Występują: Marek Sikora, Zuzanna Antoszkiewicz, Czesław Jaroszyński, Irena Kownas, Krzysztof Kowalewski, Emil Karewicz, Wojciech Pokora, Joanna Bogacka, Bożena Miller, Wojciech Zimecki, Bolesław Płotnicki, Piotr Pawłowski, Arkadiusz Bazak i inni Ariel przypadkowo przyłapuje ojca na spotkaniu z lekarką Badowską. Wie, że łączy ich coś więcej niż sympatia i nie potrafi się z tym pogodzić. Swą zazdrość i gniew wyładowuje, odbywając szaleńczą jazdę wodolotem ojca. Gdy wraca do domu, między nim a rodzicem dochodzi do "męskiej" wymiany zdań. W nocy ojciec Ariela dostaje informację, że w jeziorze utopiła się jakaś dziewczyna. Przerażony Ariel w napięciu czeka na wyniki poszukiwań. Obawia się, że ofiarą żywiołu padła Majka. 11:15 DZIKIE KRAINY AUSTRALII - ALPY AUSTRALIJSKIE (AUSTRALIA’S WILD PLACES.) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Peters Moers, Rory McGuinness Pięcioczęściowa dokumentalna opowieść o dzikich krainach Australii - prastarego kontynentu, pełnego skrajności. Kraju najbardziej jadowitych węży, osobliwych gatunków zwierząt i roślin. Przez dziesiątki tysięcy lat ludzie przystosowywali się tu do życia. Znosili ekstremalne warunki środowiskowe tej nieokiełznanej krainy, by z czasem ją pokochać. Od bujnych lasów deszczowych po spieczone słońcem pustynie i ośnieżone góry. Dzikie piękno tego kontynentu do dziś zachowało się w parkach narodowych. Zima w Alpach Australijskich. Zimne fronty atmosferyczne, nadciągające znad Oceanu Południowego, pokrywają białą powłoką stare drzewo, zwane śnieżnym eukaliptusem. Najbardziej odporne z eukaliptusów rozwijają się w chłodnym klimacie na dużych wysokościach. Rosną powoli, osiągając nieco ponad trzydzieści metrów. W rejonie Góry Kościuszki, najwyższego szczytu Australii, temperatura spada zimą do minus 20 stopni Celsjusza. Ponadto wieje tu silny mroźny wiatr. Tutejsze zwierzęta i rośliny przechodzą ciężki test wytrzymałości. Podczas gdy niektóre zwierzęta zapadają w sen zimowy, wombat jest aktywny przez całą zimę. Prowadzi głównie nocny tryb życia, ale teraz, z powodu braku pożywienia, wyszukuje je w ciągu dnia. Wieczorem jest zbyt zimno. Gruba warstwa śniegu utrudnia odnalezienie i dotarcie do pokarmu, jednak tego dnia pogoda mu sprzyja. Słońce ogrzewa jego gęste futro, a postępująca odwilż odsłania skrawki ziemi i rwący potok. Wombaty są bardzo silne. Ostrymi pazurami wykopują podziemne tunele. By dotrzeć do pożywienia, potrafią przebić się przez twardą lodową skorupę. Góry Śnieżne to najwyższa część łańcucha Wielkich Gór Wododziałowych, ciągnących się 3500 kilometrów wzdłuż wschodnich wybrzeży Australii od północnej, tropikalnej części stanu Queensland po stan Wiktoria. To trzeci pod względem długości łańcuch górski na świecie. Ale tylko w tej części wznoszą się wysokie szczyty i leży śnieg. W Górach Śnieżnych żyją tysiące dzikich koni sprowadzonych tu niegdyś przez osadników z Europy. W Alpach Australijskich konie te nazywane są brumby. Właśnie w tej górskiej krainie narodziła się legenda o Człowieku znad Śnieżnej Rzeki. Pod koniec września śnieg topnieje. Woda spływa rzekami, zasilając zieloną roślinność. Parki Narodowe Alp Australijskich to jedenaście obszarów chronionych na jedynych terenach wysokogórskich na tym rozległym kontynencie. Gdy na alpejskich pastwiskach znika lód i śnieg, powracają zgłodniałe kangury olbrzymie. Wiosną również płazy wychodzą na powierzchnię. Korobory z rodziny żółwinkowatych występują tylko w Alpach Australijskich. Wzory na ich ciele przypominają rysunki na ciałach aborygenów. W przeciwieństwie do większości gatunków żab, te nie skaczą i nie pływają. Niestety trafiły na australijską listę gatunków najbardziej zagrożonych wyginięciem. Kakadu żółtoczuba to duża papuga występująca na wschodnich obszarach Australii. Początki Alp Australijskich sięgają czasów, kiedy rozpadł się superkontynent Gondwana, z którego wyodrębniły się Australia, Ameryka Południowa, Indie, Afryka i Antarktyda.Olbrzymi bąbel wulkanicznej magmy uniósł skorupę ziemską, tworząc gigantyczny płaskowyż, który zapadł się w środkowej części. Jeden fragment pochłonęło morze, ale krawędź uskoku zachowała się w postaci wschodniego wybrzeża Australii. Po rozpadzie Gondwany poszczególne płyty kontynentalne zderzały się, powodując wypiętrzanie się gór. Przez całe epoki geologiczne postrzępiony, nowo powstały łańcuch górski był rzeźbiony przez wiatr, wodę i lód. Potem w dolinach rzek zamieszkali aborygeni. Co roku latem plemiona spotykały się wśród górskich szczytów, by pożywiać się ćmami. Wykurzali dymem owady z jaskiń, a potem wytwarzali z nich bogate w białko placki, które służyły im za pożywienie całe miesiące. Karłowaty opos górski. Jest symbolem Alp Australijskich. Jako jedyne australijskie zwierzę żyje ponad linią śniegu. Wyspecjalizowany, żywi się miejscowymi ćmami, które przybywają tu latem i odlatują zimą. Zjada także nasiona roślin rosnących tylko na okolicznych skałach. Karłowate oposy górskie, ćmy i drzewa Podocarpus lawrencei tworzą mały unikatowy ekosystem. Narodowe parki i rezerwaty na obszarze Alp Australijskich chronią jedyne wysokogórskie środowisko na kontynencie. Wszystko to w jedynej części Australii, którą można nazwać alpejską. 12:20 TAJEMNICE WYSP BRYTYJSKICH - ODC. 3/4 (BRITAIN'S SECRET ISLANDS) Serial dokumentalny, 60 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Stewart Mcpherson Podróż dookoła Wielkiej Brytanii, połączona ze zwiedzaniem mniejszych wysp, uznających Elżbietę II za swą królową. Jest ich ponad 6 tysięcy, niektóre wielkości boiska piłkarskiego. Rejs zaczyna się w Greenwich, pierwszy przystanek to archipelag Farne, a ostatni - opancerzone wieże Maunsella u ujścia Tamizy. Brytyjczycy ostrzeliwali z nich niemieckie samoloty, sposobiące się do bombardowania Londynu. Widzowie będą mieli okazję zobaczyć: latarnie morskie, megality, ruiny opactw i średniowiecznych zamków, pamiątki po wikingach i epoce rewolucji przemysłowej, florę i faunę oraz osobliwości geologiczne i krajobrazowe. Przed kamerę zapraszani są lokalni patrioci i historycy. Realizatorzy odwiedzą między innymi: Bass Rock - dawniej wyspa twierdza, potem więzienie, a obecnie raj dla tysięcy głuptaków. Szetlandy: mieszkańcy przebierają się za wikingów, których zresztą są często potomkami i maszerują z pochodniami. Tubylcy z Fair, najbardziej odosobnionej z zamieszkałych wysp brytyjskich, nie poddają się rozpaczy: hodują owce i z ich runa produkują słynne swetry. Z takich miejsc dobrze widać zorzę polarną, zaś mieszkańcom kulturowo i mentalnie blisko jest do Norwegów czy Islandczyków. Związki z Londynem poświadcza czerwona budka telefoniczna. Północne wody są niebezpieczne, wybrzeża skaliste i zdradliwe, na dnie morza zalega mnóstwo wraków. Koło Hebrydów pod wodą rdzewieją pozostałości niemieckiej floty, zatopionej po przegranej pierwszej wojnie światowej. Wybrzeża są usiane fortami i bunkrami, budowanymi w obawie przed inwazją Hitlera. Na wyspie Man kultywuje się celtyckie, pogańskie święta. Połączona mostem z Kornwalią arturiańska wyspa Tintagel wabi jaskinią, w której ponoć zamieszkiwał Merlin. Na wysepce Brownsea na kanale la Manche narodził się ruch skautowski: lord Baden - Powell w 1907 roku zorganizował tam obóz dla 20 młodzieńców. Narratorem i dowódcą ekspedycji jest 38 - letni Stewart McPherson, który zasłynął z serii książek o dzikiej przyrodzie, zrealizował też dla BBC i SkyVision wiele serii dokumentalnych. 13:25 W POLSKĘ JEDZIEMY - KRZYŻTOPÓR Magazyn, 23 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krzysztof Jaroszyński Scenariusz: Krzysztof Jaroszyński Prowadzący: Krzysztof Jaroszyński Tym razem wspólnie z prowadzącym program Krzysztofem Jaroszyńskim zwiedzamy ruiny Zamku Krzyztopór. Zamek wzniesiony w typie pallazo in fortezza. Powstał na nietypowym planie wpisanej w pięciobok bastionowej fortyfikacji. Właścicielem zamku był Krzysztof Ossoliński, jego marzeniem było zbudowanie siedziby, która przyćmiłaby inne siedziby magnackie. 15:00 KU ZIELONYM MIASTOM - ODC. 2 (CITIES TURN GREEN EP. 2) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2013 Reżyseria: Frederic Planchenant Seria dokumentalna opowiadająca o miejskich ogrodach i zieleni w miastach. Ludzie coraz częściej chcą mieć więcej zieleni wokół siebie, a mniej betonu i ruchu ulicznego. Projektanci i ogrodnicy mają coraz nowsze i coraz bardziej niezwykłe pomysły architektoniczne, aby przywrócić naturę do miast. Dzięki niesamowitej kreatywności w miastach powstają plantacje, gospodarstwa rolne i ogrody w pionie, i w poziomie. W tym serialu przeniesiemy się do zielonych miast i poznamy niesamowitych ludzi, którzy realizują nową filozofię i wierzą w ekologiczny styl życia. 15:55 ZAGINIONE? OCALONE? HISTORIE ZAWODÓW RÓŻNYCH - GARNCARZ Magazyn, 15 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Andrzej Kaczmarczyk Prowadzący: Andrzej Kaczmarczyk Praczka, świniopas, śledziarz, handlarz skupujący starzyznę i kurze łapki, czy wędrowny ostrzyciel noży, odeszli w zapomnienie, choć tego ostatniego widziano jeszcze na warszawskich podwórkach na początku lat 90. Podobny los może czekać wikliniarzy, bednarzy, kołodziejów czy garncarzy, choć ta ostatnia umiejętność przeżywa właśnie swój renesans. Miejmy nadzieję, że nie krótkotrwały. W niektórych przypadkach to już niestety zapewne ostatni moment, by rzemieślnicy podzielili się z nami swoimi coraz rzadszymi umiejętnościami. 16:25 ON WIERZYŁ W POLSKĘ Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1992 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Wykonawcy: Tadeusz Bobrowski, Stefan Czarnecki, Anna Bobrowska, Włodzimierz Rzeczycki, Maria Fieldorf, Leszek Zachuta, Marek Raczyński, Adam Ferency Zdjęcia: Zbigniew Napiórkowski Film opowiada o życiu i śmierci Emila Fieldorfa "Nila", jednego z najwybitniejszych dowódców Armii Krajowej i przywódców ruchu oporu. Człowieka, którego stalinowskie UB uznało za najgroźniejszego przeciwnika Polski Ludowej i Związku Radzieckiego. Autorka programu przypomina fakty, przytacza relacje świadków oraz rodziny i wykorzystuje unikatowe dokumenty dotyczące procesu "Nila". 17:15 NA KŁOPOTY... BEDNARSKI - ODC. 1/7 - KURIER Z ANKARY Serial sensacyjny, wojenny, 60 min, Polska, 1986 Reżyseria: Paweł Pitera Scenariusz: Wojciech Jędrkiewicz, Marek Bahdaj Zdjęcia: Janusz Pawłowski Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Stefan Friedman, Grażyna Barszczewska, Krystyna Feldman, Wiktor Sadecki, Stanisław Michalski, Marta Żak Akcja serialu rozgrywa się w międzywojennym Gdańsku, a jego bohaterem jest prywatny detektyw Bednarski. Bednarski to mężczyzna bardzo przeciętny - ani szczególnie przystojny, ani bardzo sprytny. Wiele rzeczy mu nie wychodzi i właściwie można powiedzieć o nim, że jest życiowym nieudacznikiem. A jednak udaje mu się rozwiązać nawet najbardziej zawiłe zagadki, przy tym jest niezwykle sympatyczny i ma duże poczucie humoru. W postać Bednarskiego znakomicie wcielił się Stefan Friedmann, od lat obsadzany w rolach komediowych, ale widzowie częściej myślą o nim jako autorze i wykonawcy tekstów kabaretowych niż aktorze. Jemu to jednak nie przeszkadza - "Robię to, w czym się dobrze czuję. Moją zasadą jest żart dla żartu i humor dla sztuki". W tajemniczych okolicznościach zamordowany zostaje polski dyplomata Janicki. Zaangażowany przez polskie władze oraz żonę dyplomaty detektyw Bednarski wpada na trop afery przemytniczej. Okazuje się, że z Ankary przemycane są do Gdańska narkotyki. Bednarski wyjaśnia zagadkę kolejnych morderstw związanych z tą sprawą. Dowiaduje się także, że gangiem kieruje Janicka, żona zamordowanego dyplomaty. Postępuje jak dżentelmen i pozwala jej wybrać - aresztowanie albo... 18:25 SPÓR O HISTORIĘ - POWSTANIE WARSZAWSKIE. ŻYCIE CODZIENNE Debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller Powstanie Warszawskie. cz. 2 Życie codzienne. 1 sierpnia 1944 roku, o godzinie siedemnastej, w Warszawie żołnierze Armii Krajowej chwycili za broń. Rozpoczęło się powstanie. Miało trwać kilka dni, a trwało 63 dni. W ten czas zmagań militarnych narastały trudności życia codziennego mieszkańców stolicy. Było to życie na granicy życia i śmierci. Odwaga i strach. Miłość i nienawiść. Męstwo żołnierzy i męstwo mieszkańców. Wybuch powstania zostaje przyjęty przez mieszkańców z entuzjazmem. Z czasem jednak początkowa euforia ustępuje miejsca pretensjom. Jak wyglądały pierwsze dni powstania? Jak wyglądało życia codzienne, skąd żywność czy były sklepy, a jeśli tak, to skąd miały towar? Co jedzono? Skąd brano wodę? Oświetlenie, czy był prąd? Alkohol. Czy był, co pito, skąd brano? Dzieci i niemowlęta, lekarze, chorzy, porody. Życie religijne: jak wyglądało? Chrzty, śluby, pogrzeby. Rola kapelanów i zakonów. Rozrywka: teatry [np. teatrzyk kukiełkowy dla dzieci], kina, prasa, orkiestry. Śluby powstańcze. Goście: prof. Maciej Kledzik emerytowany prof. Uniwersytetu Warmińsko - Mazurskiego w Olsztynie Agnieszka Cubała, autorka książek na temat Powstania Warszawskiego dr Karol Mazur, Muzeum Powstania Warszawskiego. 19:00 GIGANCI HISTORII - HISTORIA POLSKIEJ MARYNARKI WOJENNEJ W LATACH 1918 - 1945 Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Maciej Kurzajewski Choć przez wiele stuleci Polska posiadała dostęp do morza, nigdy nie miała dobrego pomysłu na skorzystanie z tego dobrodziejstwa. I wojna światowa i służba wielu Polaków w armiach państw zaborczych, uświadomiła władzom odradzającego się kraju konieczność budowy własnej floty, dostarczając jednocześnie wielu, doświadczonych już marynarzy. Sprawa wydawała się tak ważna, że Józef Piłsudski wydał rozkaz utworzenia floty jeszcze zanim Polska odzyskała niepodległość, a więc i dostęp do morza 8 listopada 1918 roku. Od tego moment sprawy potoczyły się błyskawicznie. Rozpoczęto od podstaw budowę nowego portu w Gdyni, zakupywano i budowano okręty. Rozrastała się flota wojenna, w najdalsze zakątki świata docierały statki handlowe, coraz popularniejsza stawała się żegluga pasażerska, w tym transatlantycka. Morze tak bardzo przykuwało uwagę Polaków, że szybko zaczęły dochodzić do głosu marzenia od stworzeniu polskich kolonii zamorskich. Nie tylko zresztą marzenia. Polska Liga Morska i Kolonialna znacznie przekroczyła milion członków. Dwadzieścia lat niepodległości to jednak zbyt krótki okres na stworzenie liczącej się floty. A mimo to po wybuchu II wojny światowej polskie okręty brały udział w walkach pod brytyjską banderą, polskie statki pasażerskie przewoziły w silnych konwojach sprzęt wojskowy i żołnierzy, a polscy marynarze służyli na okrętach alianckich na wszystkich morzach i oceanach świata. Historia polskiej marynarki wojennej w latach 1918 - 1945 to temat tego odcinku teleturnieju. 19:50 KALENDARIUM POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 ODC. 32 Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2023 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Celem cyklu Kalendarium powstania styczniowego 1863 jest przypomnienie współczesnym Polakom wydarzeń jakie miały miejsce 160 lat temu. Powstanie styczniowe było największym i najdłużej trwającym zrywem niepodległościowym Polaków, jaki miał miejsce w okresie zaborów. Jego wybuch 22 stycznia 1863 roku wywołało ogłoszenie branki czyli poboru do wojska rosyjskiego. Choć powstanie zakończyło się klęską, pamięć o nim trwała w narodzie do końca zaborów. Doświadczenie tajnego państwa z okresu powstania było wzorem dla państwa podziemnego z czasu okupacji niemieckiej i sowieckiej. Jego herb Orzeł Biały, Pogoń i św. Michał Archanioł przypominał niezrealizowaną ideę Rzeczpospolitej trojga narodów. Z doświadczenia powstania styczniowego czerpał Piłsudski planując walkę o odzyskanie niepodległości. Powiedział m.in. Dla nas, żołnierzy wolnej Polski, powstańcy 1863 roku są i pozostaną ostatnimi żołnierzami Polski, walczącej o swą swobodę, pozostaną wzorem wielu cnót żołnierskich, które naśladować będziemy. Kalendarium powstania styczniowego 1863 będzie zawierać cotygodniowy przegląd wydarzeń na ziemiach polskich, ale także reakcji świata na wybuch powstania, biogramy postaci, przegląd prasy powstańczej i rosyjskiej. W każdym odcinku znakomici polscy historycy tj. Włodzimierz Suleja, Janusz Odziemkowski, Andrzej Nowak, Wojciech Karwat, Michał Kopczyński, Mariusz Wołos opowiedzą o jednym, najważniejszym wydarzeniu z danego tygodnia, bądź przypomną ważną, a często zapomnianą postać z okresu powstania. Cykl będzie ilustrowany archiwaliami pochodzącymi z zasobów TVP oraz archiwów polskich i zagranicznych. 20:05 ROZMOWY KONTROLOWANE Komedia, 93 min, Polska, 1991 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Stanisław Tym Zdjęcia: Jerzy Stawicki Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Tym, Irena Kwiatkowska, Alina Janowska, Krzysztof Kowalewski, Marian Opania, Jerzy Turek, Jerzy Bończak, Zofia Merle, Bożena Dykiel, Artur Barciś, Maciej Damięcki, Leon Niemczyk Niemal dokładnie w dziesiątą rocznicę ogłoszenia stanu wojennego na ekrany kin weszła pierwsza polska komedia poświęcona temu dramatycznemu wydarzeniu. Po serii filmów "martyrologicznych" na ten temat, recenzenci pisali, że oto pojawił się "pierwszy film o stanie wojennym, który publiczność prawdopodobnie uzna za swój". Autorzy dość odważnie podeszli do zadania: postanowili rozśmieszyć widzów tym, co jeszcze do niedawna budziło grozę, zburzyli martyrologiczne stereotypy, spojrzeli satyrycznie nie tylko na sprawców stanu wojennego, ale i tych, których on dotknął. Dostało się zarówno władzy i "bezpiece", jak i opozycji. Sprawiedliwie wykpiono metody walki i zachowania obu stron. Jak pisał jeden z krytyków, "obie walczące strony łączyła bowiem jedna gra. W tym filmie stan wojenny wszystkich jakoś urządzał i podnosił. "Resort" potrzebował twardych przeciwników, żeby podkreślić swoją rolę, a ludzie chętnie wyolbrzymiali swoje zagrożenie, żeby na tym tle wypaść bardziej bohatersko". Nawiązując do wielu klasycznych już dzieł filmowej szkoły polskiej, do "Popiołu i diamentu" a jeszcze wyraźniej do "Zezowatego szczęścia", twórcy "Rozmów kontrolowanych" uświadamiają widowni, że film ten "nie jest spóźnioną satyrą na WRON - ę, ale wciąż aktualnym studium polskości rozumianej jako zbiór gestów". "Rozmowy kontrolowane", nagrodzone Złotymi Lwami Gdańskimi za scenariusz na FPFF w Gdyni w 1992 r. , to poniekąd kontynuacja "Misia", wcześniejszej o 10 lat komedii, którą z dziełem Sylwestra Chęcińskiego łączy osoba scenarzysty i odtwórcy głównej roli, Stanisława Tyma. W obu filmach gra on postać Ryszarda Ochódzkiego, prezesa klubu sportowego "Tęcza". W grudniu 1981 r. Ryszard Ochódzki zostaje przyłapany w intymnej sytuacji z żoną pułkownika SB - Molibdena. Ten w odwecie wymusza na bohaterze, aby kupił dla niego na swoje nazwisko gospodarstwo w Suwalskiem. Ponieważ w tamtym rejonie większość urzędów obsadzonych jest przez "solidarnościowców", Ochódzki musi wstąpić do związku i wymeldować się ze stolicy. W Suwałkach zastaje go stan wojenny. Po spowodowaniu wypadku samochodowego prezes porzuca swój pojazd i pożyczonym autem wraca do stolicy. Zatrzymuje go patrol. W bagażniku samochodu znajduje solidarnościowe ulotki. Bojąc się aresztowania, Ochódzki rzuca się do ucieczki. Przez przypadek unieszkodliwia ścigający go czołg i staje się bohaterem walczącego podziemia. SB ściga go teraz po całej Polsce listem gończym. Tymczasem jeden z kolegów pułkownika Molibdena oznajmia mu, że wie o jego wcześniejszych kontaktach z Ochódzkim. W trosce o własną karierę i bezpieczeństwo Molibden postanawia zabić prezesa klubu "Tęcza". Ochódzkiego może już tylko uratować ucieczka za granicę. W kobiecym przebraniu ma się udać do Szwecji... 21:55 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - KAROL V HABSBURG, TWÓRCA IMPERIUM (CHARLES V) Cykl dokumentalny, 95 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Lektor: Marek Ciuniel Historia żyjącego w XVI wieku w Hiszpanii, cesarza Karola V - syna austriackiego cesarza Maksymiliana I z rodu Habsburgów i burgundzkiej księżniczki Joanny. Posiadłości cesarza Karola były tak rozległe, że mówiono: słońce nigdy nie zachodzi nad jego imperium. Rządził Hiszpanią, Holandią, Cesarstwem Niemieckim, ale także królestwem Neapolu i Sycylii oraz nowo zdobytymi terytoriami w Ameryce. Lwią część swego panowania spędził, podróżując po Europie - z jednego terytorium na drugie, próbując skutecznie administrować swym imperium. Miał wielu zwolenników, ale i licznych wrogów, do których zaliczali się: Franciszek I cesarz Francji i Sulejman Wspaniały władca turecki. Pod koniec życia, chory i zmęczony sprawowaniem władzy, abdykował i osiadł w malowniczym klasztorze San Jeronimo de Yuste w Hiszpanii, gdzie zmarł na malarię w 1556 roku. Program zabiera nas w podróż do miejsc związanych z życiem cesarza: do pałacu Alhambra w Granadzie, czy do klasztoru El Escorial w pobliżu Madrytu. Historie epoki przybliżają nam profesorowie francuskich uniwersytetów oraz hiszpańscy i francuscy historycy i pisarze, specjalizujący się w tej epoce. 23:45 BANDYTA Dramat sensacyjny, 88 min, Polska/Wielka Brytania/Francja/Niemcy, 1997 Reżyseria: Maciej Dejczer Scenariusz: Cezary Harasimowicz Zdjęcia: Marian Prokop, Artur Reinhart Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Til Schweiger, Polly Walker, John Hurt, Pete Postlethwaite, Ida Jabłońska, Bartek Pieniążek, Wojciech Brzeziński, Witold Wieliński, Rafał Walentynowicz, Jolanta Lothe "Bandyta" jeszcze przed swoją premierą stał się filmem głośnym. Po pierwsze został zrealizowany według scenariusza Cezarego Harasimowicza, który w 1994 roku otrzymał za swój tekst prestiżową nagrodę Hartley - Merrill, przyznawaną przez amerykańską Fundację Sundance. Wcześniej żadnemu Polakowi to się nie udało. Po drugie zaś za kamerą stanął Maciej Dejczer, laureat Felixa dla najlepszego filmu w kategorii młodych twórców za "300 mil do nieba". "Bandyta" miał być jego powrotem na duży ekran po siedmioletniej przerwie. Atmosferę podgrzewały jeszcze wieści o międzynarodowej obsadzie nowej produkcji autora "Dzieci śmieci". Wśród odtwórców głównych ról pojawiły się przecież gwiazdy tej miary co Pete Postlethwaite ("W imię ojca", "Orkiestra"), John Hurt ("Wrota niebios", "Ekspres o północy"), czy młody Niemiec Til Schweiger, który zrobił zawrotną karierę w swej ojczyźnie dzięki takim filmom jak "Der bewegte Mann" i "Manner pension". Jemu też przypadła ostatecznie rola tytułowa. W jednym z wywiadów dla polskiej prasy branżowej Schweiger mówił: "Już dawno żaden scenariusz nie zachwycił mnie i nie wzruszył tak, jak ten autorstwa Cezarego Harasimowicza. Odkąd przeczytałem historię bandyty, marzyłem, aby go zagrać. Poprosiłem o spotkanie z Maćkiem. Przegadaliśmy w Kolonii kilka godzin, powiedziałem mu, że jeśli nie pasuję do jego wyobrażeń o bohaterze "Bandyty", natychmiast się wycofam. Ale to nie było potrzebne. Nieczęsto zdarza się spotkać reżysera, który miałby tak magiczny wpływ na widzów. Naprawdę nie jest łatwo wycisnąć ze mnie łzy, a na"300 mil do nieba", podczas ostatniej sceny, kiedy ojciec prosi dzieci, by nie wracały, rozczuliłem się". Po długo oczekiwanej premierze "Bandyty" reakcje krytyki były jednak powściągliwe. Zarzucano reżyserowi brak konsekwencji, w wyniku której film okazał się nie do końca przekonującą hybrydą kina sensacyjnego i moralitetu. Zatrzymał się też na poziomie przyzwoitej rozrywki, choć miał zadatki na przejmujący dramat. Z drugiej wszakże strony dostrzeżono i walory "Bandyty": znakomite zdjęcia, piękną muzykę, reżyserską sprawność oraz bezbłędną grę, głównie Brytyjczyków. Film doceniło też jury XXII Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Cezary Harasimowicz otrzymał nagrodę za scenariusz; Michał Lorenc za muzykę; Piotr Knop, Aleksander Gołębiowski i Mariusz Kuczyński za dźwięk; zaś... Til Schweiger za pierwszoplanową rolę męską. Akcja "Bandyty" rozgrywa się na początku lat dziewięćdziesiątych. Brute - pół Anglik, pół Polak, ciemny typ i recydywista zostaje zesłany w ramach resocjalizacji do pracy w szpitalu dla sierot w Rumunii. Bliski kontakt z ciężko skrzywdzonymi przez los dziećmi staje się dla Brute'a początkiem wewnętrznej odnowy. Skażony przez zło nihilista odnajduje w sobie ciepło i wrażliwość na cierpienie innych. Wkrótce odkrywa, że wybrane dzieci są sprzedawane na Zachód. Uzyskane w ten sposób pieniądze rzekomo mają zapewnić godziwą egzystencję pozostałym pensjonariuszom szpitala. W rzeczywistości jednak służą znacznie mniej szlachetnym celom. 01:25 TELEWIZJA - HISTORIA TELEWIZJI. MAŁA STABILIZACJA Cykl dokumentalny, 58 min, Polska, 1992 Reżyseria: Barbara Pawłowska, Dariusz Król Scenariusz: Barbara Pawłowska, Dariusz Król Zdjęcia: Zbigniew Maziarz, Przemysław Chrząstek Cykl dokumentalny, poświęcony historii telewizji w Polsce. W tej części o funkcjonowaniu tej instytucji w latach sześćdziesiątych XX wieku. Ukazano kontekst społeczno - polityczny, związany z tamtym okresem. Wykorzystano materiały archiwalne Telewizji Polskiej oraz Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych.