TVP Kultura Poniedziałek, 07.08.2023 08:10 WĘDROWIEC POLSKI - W DOLINIE SANU Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Prowadzący: Krzysztof Koehler Odcinek rozpoczynamy od nauki wytwarzania naczyń glinianych w Centrum Garncarstwa w Medyni Głogowskiej. Następnie nasz wędrowiec udaje się na poszukiwanie jarmarku, aby sprzedać swoje dzieło. W dalszej wędrówce dociera do Łańcuta, gdzie poszukuje pałacu Jana Potockiego. Natrafia na Dyrektora Muzeum, który umożliwa mu oglądanie sali teatralnej, gdzie Jan Potocki, autor "Rękopisu znalezionego w Saragossie" urządzał swoje reduty. Po drodze trafia do wsi Markowa, aby porozmawiać o rodzinie Ulmów. Na koniec decyduje się jeszcze odwiedzić ostatnie miejsce: czyli Ulanów i Bractwo Flisackie. 09:50 FREDEK USZCZĘŚLIWIA ŚWIAT Komedia, 83 min, Polska, 1936 Reżyseria: Zbigniew Ziembiński Scenariusz: Julian Kaufman Aktorzy: Karolina Łubieńska, Zbigniew Rakowiecki, Lena Żeliska, Jerzy Czapliński, Loda Halama, Wanda Jaroszewska, Józef Kondrat, Tadeusz Wesołowski, Antoni Fertner, Józef Orwid, Stanisław Łapiński, Karolina Lubieńska, Zbigniew Rakowiecki, Alina Żeliska, Jerzy Czaplicki Zdjęcia: Jakub Joniłowicz, Bernard Marwiński Muzyka: Wiktor Krupiński, Wanda Vorbond, Mieczysław Weinberg, Iwo Wesby Fredek, inżynier wynalazca, konstruuje telefonowizor. Niestety, to wydawałoby się rewelacyjne urządzenie przysparza mu samych kłopotów i wprowadza zamęt w spokojne życie stolicy. "Dzięki" telefonowizorowi Fredek ogląda swoją narzeczoną w czułej pozie z innym mężczyzną, żona fabrykanta odkrywa, że mąż ją zdradza, wynalazek zainstalowany w restauracji demaskuje same kłamstwa i niecne uczynki. Zabawne perypetie, intrygi ustępują jednak miejsca pożytecznemu wykorzystaniu osiągnięć techniki i młodości. Wynalazek zostaje upowszechniony, skłóceni podają sobie ręce, wyjaśniają się wszelkie nieporozumienia. 11:30 NA KREDYT Film obyczajowy, 29 min, Polska, 2008 Reżyseria: Przemysław Nowakowski Scenariusz: Przemysła Nowakowski Aktorzy: Łukasz Garlicki, Magdalena Popławska, Magdalena Górska, Karolina Gorczyca, Sławomir Grzywkowski Zdjęcia: Romuald Lewandowski Muzyka: Jan Komar Współczesna wersja średniowiecznej legendy o parze kochanków, którzy nie mogli się spotykać, ponieważ ciążyła nad nimi klątwa. Agnieszka i Lucek nie spotykają się. Jednak nie z powodu klątwy, lecz kredytu. Agnieszka pracuje w ciągu dnia jako lekarka w szpitalu, a Lucek nocą jako Dj w klubie. Postanowili, że zainwestują we wspólną przyszłość. Wzięli kredyt i kupili mieszkanie. Spłata rat wymaga, żeby pracowali coraz więcej. Ich godziny pracy rozmijają się. Pewnego dnia znajdują wyjście: będą nagrywać nawzajem swoje życie i przesyłać sobie video - listy. Zaczynają od prostej rejestracji życia codziennego. Potem jednak Lucek zaczyna niebezpiecznie zagłębiać się w wykreowany świat. Z czasem traci kontakt z Agnieszką - a tym samym - z rzeczywistością. I wtedy poznaje Werę. (www. studiomunka. pl) 12:15 W SŁOŃCU I W DESZCZU - ODC. 1/7 - PRAWO JAZDY Serial obyczajowy, 55 min, Polska 1979 Reżyseria: Sylwester Szyszko Scenariusz: Marian Pilot Zdjęcia: Tomasz Wert Aktorzy: Wanda Łuczycka, Bolesław Płotnicki, Jarosław Kopaczewski, Hanna Bieniuszewicz, Ryszard Mróz, Kazimiera Utrata, Janusz Paluszkiewicz, Stanisław Michalski, Lech Grzmociński, Antoni Jurasz, Marek Frąckowiak, Wanda Neumann i inni Serial według scenariusza Mariana Pilota, jednego z czołowych przedstawicieli tzw. nurtu chłopskiego we współczesnej literaturze polskiej. Pisarz nakreślił obraz wsi u progu lat 80. na przykładzie filmowej rodziny Małolepszych ze wsi Gudzewo. Gospodarują oni na paru hektarach, starsze dzieci wyjechały do miasta, urządziły się, jeden z synów został nawet adwokatem. Przy rodzicach pozostał dwudziestoparoletni Bolek, chłopak skory "do bitki i do wypitki", włóczący się z rówieśnikami równie nieokrzesanymi jak on, samotny, bo dziewczyny w większości pouciekały do miasta. Feliks Małolepszy, wiekowy już gospodarz, czując zbliżającą się śmierć, każe wezwać wszystkie swoje dzieci. Myśli głównie o tym, żeby gospodarstwo przekazać w całości najmłodszemu Bolkowi, który pozostał na wsi - i nie zastosować się do zwyczajowego prawa, nakazującego spłacić rodzeństwo, które odeszło z gospodarki. Po śmierci ojca, zaraz na stypie, dochodzi do awantury. W rezultacie Bolek wybrania się, odwraca nawet sytuację, każe bowiem zapłacić sobie symboliczną sumę za to, że pozostanie na gospodarstwie. 13:40 GRY I ZABAWY DZIECIĘCE Film dokumentalny, 21 min, Polska, 2010 Reżyseria: Maciej Adamek Scenariusz: Maciej Adamek Film przedstawia gry i zabawy wymyślane przez dzieci w przedszkolu. Cechą charakterystyczną większości tych zabaw jest nawiązanie do świata dorosłych. Dzieci przejmują od dorosłych ich sposób mówienia, wyznawane wartości, a także naśladują ich zachowanie. Wyolbrzymiają to wszystko i przetwarzają na swój sposób, tworząc swoiste krzywe zwierciadło świata dorosłych. Uwielbiają też podchwytywać obowiązujące wzorce kulturowe, to, co jest modne i często pokazywane w telewizji. 14:15 REŻYSERZY - DAVID LYNCH 6/10 SEZON 5 (DAVID LYNCH 6/10 SEZON 5) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku przyglądamy się twórczości Davida Lyncha, autora takich filmów jak "Człowiek słoń", "Mulholland Drive" czy serialu "Miasteczko Twin Peaks". 15:10 PRZYGODY GAPISZONA - ODC. 1 - GAPISZON W CYRKU Serial animowany, 10 min, Polska, 1964 Reżyseria: Jerzy Kotowski Scenariusz: Jerzy Kotowski, Bohdan Butenko Wykonawcy: Brak Dialogów/Narratora . Dziesięcioodcinkowy serial animowany w reżyserii Jerzego Kotowskiego. Perypetie małego chłopca, który, niezależnie od intencji, nieustannie wpada w tarapaty. Gapiszon wybiera się do cyrku. Za ostatnie pieniądze kupuje bilet na przedstawienie, ale niechcący sam go przedziera. Kontroler odmawia wpuszczenia go do namiotu, kasa jest już nieczynna, a przedstawienie zaraz się zacznie. Gapiszon postanawia znaleźć inny sposób na zobaczenie występów. 15:20 PRZYGODY GAPISZONA - ODC. 2 - GAPISZON WĘDKARZEM Serial animowany, 10 min, Polska, 1964 Reżyseria: Jerzy Kotowski Scenariusz: Jerzy Kotowski, Bohdan Butenko Wykonawcy: Brak Dialogów/Narratora . W tym odcinku Gapiszon próbuje nauczyć się od doświadczonych wędkarzy łowienia ryb. Niestety, kolejne próby kończą się niepowodzeniem. 15:45 RETRO KINO - HRABIA MONTE CHRISTO - CZ. 1/4 (COMTE DE MONTE CHRISTO) Serial przygodowy, 97 min, Francja, 1998 Reżyseria: Josee Dayan Aktorzy: Gerard Depardieu, Ornella Mutti, Sergio Rubini, Pierre Arditi Adaptacja bardzo lubianej przez filmowców powieści Aleksandra Dumasa. W głównego bohatera wcielił się Gerard Depardieu. To postać skazanego na dożywocie i wtrąconego do lochów zamku Edmunda Dantesa, który później jako hrabia Monte Christo mści się na swoich wrogach. W roku 1815 młody kapitan marynarki, Edmond Dantes, dopływa do portu w Marsylii. Wieczorem mają się odbyć jego zaręczyna z ukochaną Mercedes. Niestety, Dantes zostaje oskarżony, na podstawie donosu, o konszachty z zesłanym na Elbę Napoleonem i bez sądu osadzony w twierdzy. 17:35 CO MÓWIĄ LEKARZE Film krótkometrażowy, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Wnuk Scenariusz: Michał Wnuk Zdjęcia: Michał Popiel-Machnicki, Michał Bielawski Aktorzy: Agnieszka Glińska, Dominika Ostałowska, Tomasz Borkowski, Karolina Stefańska Dr Glik, anestezjolog, przystępuje do stwierdzania zgonu osiemnastoletniej samobójczyni i podjęcia decyzji o pobraniu jej organów do przeszczepu. Dochodzi jednak do spotkania z matką dziewczyny, która nie ufa lekarzom. Film powstał w ramach projektu "30 minut". 23:50 KINO NOCNE - TOBRUK (TOBRUK) Dramat wojenny, 104 min, USA, 1967 Reżyseria: Arthur Hiller Scenariusz: Leo Gordon Aktorzy: Rock Hudson, George Peppard, Nigel Green, Guy Stockwell, Jack Watson Północna Afryka, lato 1942 roku. Zwycięski pochód wojsk niemiecko-włoskich pod dowództwem sławnego "lisa pustyni", feldmarszałka Erwina Rommla, zagraża brytyjskiemu Egiptowi. Alianci rozpaczliwie poszukują sposobu na powstrzymanie sił Osi, nie wahając się przed sięganiem po najbardziej ryzykowne koncepcje. W oazie na środku pustyni specjalny oddział Brytyjczyków przygotowuje się do realizacji niezwykle niebezpiecznego zadania. Grupa ma przeniknąć przez niemieckie linie i dotrzeć do twierdzy w Tobruku. Tam znajdują się wielkie zbiorniki paliwa. Ich zniszczenie powstrzyma nadchodzącą ofensywę Rommla, niemieckie czołgi nie pojadą bez benzyny. Tylko jak wykonać zadanie? Plan jest śmiały. Brytyjczycy pułkownika Harkera mają udawać jeńców. Ich eskortę stanowią członkowie tajnej jednostki SIG. Tworzą ją niemieccy Żydzi pod dowództwem kapitana Bergmana. Dla większości niemiecki jest językiem ojczystym, odpowiednio umundurowani i uzbrojeni wyglądają jak prawdziwi faszyści! Z pewnością wielu Niemców da się nabrać. Tylko czy można do końca zaufać komuś, kto tak bardzo przypomina wroga? Wkrótce kolumna wozów wyrusza z oazy. Prowadzi ją autor planu, Kanadyjczyk major Craig. Żołnierzy czeka niebezpieczny marsz przez piaszczyste bezdroża do oddalonego o 800 mil Tobruku. Pustynia pełna jest pól minowych oraz niemieckich i włoskich patroli. Zagrożeniem są także wojska sojusznicze. Alianckie samoloty strzelają do każdego pojazdu w zasięgu ich wzroku. Ponadto dochodzi do tarć pomiędzy Brytyjczykami a ich "niemiecką" eskortą. Kapitan Bergman nie dopuści, by jego ludzie byli traktowani jak mięso armatnie. Żydowskim komandosom nie do końca ufa z kolei pułkownik Harker, pomny walk brytyjsko-żydowskich w Palestynie. Konflikt trwa także pomiędzy pułkownikiem a majorem Craigiem. Jednak prawdziwe kłopoty mają dopiero nadejść. Pustynni nomadzi, Tuaregowie, przekazują w ręce oddziału brytyjskich jeńców. Ci zaś szybko okazują się niemieckimi szpiegami, którzy mają wszcząć w Egipcie powstanie przeciw Brytyjczykom. Co gorsza, wśród żołnierzy Bergmana znajduje się zdrajca, który może pogrzebać szansę na wykonanie misji. 01:50 SCENA MUZYCZNA - GRZEGORZ TARWID Koncert, 46 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Wykonawcy: Grzegorz Tarwid W kolejnym odcinku "Sceny muzycznej" wystąpi Grzegorz Tarwid - pianista i kompozytor. Uczył się u mistrzów polskiej pianistyki jazzowej: Wojciecha Kamińskiego, Andrzeja Jagodzińskiego i Michała Tokaja, by następnie przenieść się na studia do Kopenhagi i inspirować się duńską szkołą improwizowaną. Ma na swoim koncie koncerty m.in. ze Zbigniewem Namysłowskim, Maciejem Obarą, ale też Marcinem Maseckim czy Janem Młynarskim. Współtworzy: autorski kwartet z Maciejem Kądzielą, Andrzejem Święsem i Krzysztofem Szmańdą, trio Sundial z Wojciechem Jachną i Albertem Karchem, duet Diomede z Tomaszem Markaniczem, projekt Sprzedam z Maciem Morettim i Jędrzejem Łagodzińskim oraz Sextet Franciszka Pospieszalskiego. W styczniu 2020 roku był kuratorem festiwalu Piano Room w warszawskim klubie Spatif. W "Scenie Muzycznej" wykona na fortepianie i syntezatorze solowe, mocno improwizowane utwory. 03:25 KOBRO/STRZEMIŃSKI. OPOWIEŚĆ FANTASTYCZNA. Dokument fabularyzowany, 42 min, Polska, 2018 Reżyseria: Borys Lankosz Scenariusz: Małgorzata Sikorska-Miszczuk Aktorzy: Agata Buzek, Łukasz Simlat Film "Kobro / Strzemiński. Opowieść fantastyczna" jest eksperymentem technologicznym, formalnym i narracyjnym: łączy zdjęcia fabularne z udziałem aktorów kręcone w hali zdjęciowej, w scenografii wirtualnej i animacji, balansuje na granicy videoartu i teatru telewizji. Jego strategie to impresja, sięganie do podświadomości, dialog współczesnego reżysera z awangardą pierwszej połowy XX wieku. Tytułowi bohaterowie znajdują się w onirycznej przestrzeni Pomiędzy, gdzie współistnieją: podwodny świat, w którym rozmawia się o sztuce, i sala sądowa, na której Kobro ze Strzemińskim walczą o opiekę nad dzieckiem. Film wchodzi w dyskusję z biografizmem jako metodą odczytania sztuki, ale też pokazuje, że od biografizmu nie sposób uciec. Jego twórcy zadają pytanie: co dzisiaj ze strategii awangardowych wynika? Przyglądają się projektowi awangardowemu, który nie wytrzymał konfrontacji z realnym życiem. Ale też dostrzegają walor postawy awangardowych artystów, która polegała na przezwyciężaniu życiowych przeciwności i wykraczaniu wyobraźnią poza to, co inni uznają za nieprzekraczalny horyzont. 04:25 ROMAN OPAŁKA - CZAS ARTYSTY, CZAS SZTUKI Film dokumentalny, 25 min, Polska, 1998 Reżyseria: Maria Anna Mydlarska, Jacek Mydlarski Scenariusz: Maria Anna Mydlarska Zdjęcia: Włodzimierz Resiak Muzyka: Marek Kuczyński Pokrywa płótna długimi ciągami cyfr, a właściwie liczb. Na tych, jak je nazywa, chronomach, cyfry maluje tak, że z oddalenia wygladają, jak chmary świetlistych punktów-chwil pedzących w przestrzeni. Malując, odlicza i nagrywa swój głos na taśmie magnetofonowej. Obok chronomów umieszcza fotografie swojej twarzy. Widać na niech zmiany, jakie dokonały się na niej między jednym obrazem a drugim. Tak Roman Opałka maluje czas, przekazuje odbiorcy jego sugestywną wizję artystyczną. Tak staje się malarzem-klepsydrą. Szczęśliwie - podkreśla - słowo to ma wpolszczyźnie podwójne znaczenie: dawny przyrząd do mierzenia czasu i zawiadomienie o śmierci. Na Zachodzie Opałka jest znany, uznany, nagradzany. W Polsce mało kto wie o jego istnieniu. Prasa nie odnotowuje jego sukcesów. W tzw. środowiskach artystycznych krytykuje się go w sposób niewybredny, stawiając zarzuty pozaprofesjonalne. A pewien krytyk napisał, że zapewne jest beztalenciem, skoro zaszedł tak wysoko. Europejscy znajomi dziwią się temu i nie mogąc zrozumieć tak niechętnych artyście postaw, kładą je na karb polskiej zaściankowości. Syn Polaków urodzony we Francji, wywieziony z rodzicami na roboty do Niemiec, po wojnie - przez Francję - wrócił do ojczyzny przodków. Nie rozumiał polskości, z jaką zetknął się w czasie studiów w warszawskiej ASP. Wszyscy byli powstańcami, bojownikami, ofiarami. On mógł się wykazać tylko tym, że go nie było. Jemu pozostała tylko sztuka. Od tego zaczął. Te doświadczenia doprowadziły go do przekonania, że kosmopolityzm jest większym oparciem dla sztuki uniwersalnej niż uciekanie się do cech narodowych. Polskości jednak i słowiańskości, a także - co paradoksalne - epoce stalinowskiej zawdzięcza, że nauczył się pewnej powagi wobec sztuki i przede wszystkim nauczył się myśleć o sztuce bez kontekstów strategiczno-komercjalnych, w jakich żyli lub żyją artyści na Zachodzie, często uwikłani w politykę. On był wolny. Skoro nie było w kraju galerii ani rynku, skoro państwo niczego od niego nie oczekiwało, robił to, co do niego należało, co uważał za słuszne. Zrozumiał, że to, czego się nauczył na akadamii, nie ma sensu. Skonstatował, że największą trudnością istnienia jest czas. Zaczął go malować. A że stał się malarzem-klepsydrą, będzie to robił do końca życia. W Polsce miał dom z pracownią na Mazurach. Zostawił go, razem ze wszystkimi swoimi dziełami, pierwszej żonie, która nie chciała wyjechać z Polski. Na emigracji podróżował między różnymi krajami. Ostatecznie osiadł we Francji. Mieszka z drugą żoną na prowincji, na pustkowiu, w wyglądającym jak miniaturowa warownia domu, otoczonym bardzo pięknym parkiem. Tam przyjmuje realizatorów filmu. Opowiada o swoim życiu, doświadczeniach, przemyśleniach, sztuce i programach artystycznych. Uzupełnieniem wypowiedzi Romana Opałki są zdjęcia nakręcone na wystawach jego prac, do filmu Pawła Sosnowskiego.