TVP Historia Czwartek, 17.08.2023 Zmiany z dnia 02.08.2023 w stosunku do raportu z dnia 19.07.2023 (dodano pozycję programową) 12:05 Z WIESZAKA HISTORII - ODC. 11 Z CZEGO USZYĆ UBRANIE? Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jarosław Migoń Scenariusz: Jarosław Migoń, Lucyna Rotter Zdjęcia: Kacper Solan, Bartłomiej Gąsienica, Damian Gradek Muzyka: Marcin Gałażyn Prowadzący: Lucyna Rotter Wykonawcy: Magdalena Zbylut - Wiśniewska W tym odcinku prof. Lucyna Rotter przedstawia historię rozwoju technologii i zagadnień społecznych, które wynikały z powstawania nowych tkanin, krojów, projektów i idących za nimi zmian społecznych i norm estetycznych. Od listka figowego do futurystycznych ubiorów pochodzących z drukarek 3d - potrzeba zawsze inspirowała do szukania nowych rozwiązań na wyjątkowe fatałaszki. W krakowskim Muzeum Archeologicznym prof. Lucyna Rotter rozmawia z dr hab. Jackiem Górskim o tym, w co ubierali się nasi przodkowie ponad 7 tys. lat temu. (dodano pozycję programową) 14:40 OKRUCIEŃSTWA IWANA GROŹNEGO (IVAN THE TERRIBLE (IWAN DER SCHRECKLICHE)) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Peter Moers Film dokumentalny o Iwanie IV Groźnym, pierwszym władcy Rosji, który koronował się na cara w styczniu 1547 roku. Prowadził niezwykle agresywną politykę wobec swoich sąsiadów. Zasłynął okrucieństwem, zamordował swojego drugiego syna. Przypisuje mu się autorstwo utworów liturgicznych i udział w redagowaniu kronik. Iwan IV popierał rozwój sztuki, zwłaszcza architektury i malarstwa. W okresie jego rządów pojawił się w państwie moskiewskim druk. Był siedmiokrotnie żonaty; trzy z jego żon zmarły za jego życia, z trzema się rozwiódł. Miał też mnóstwo kochanek. Zalecał się do siostry Zygmunta Augusta i Elżbiety I. Zmarł w 1584 roku podczas rozgrywania partii szachów. Car Iwan IV, wielki książę moskiewski, pierwszy car Rosji. Przeszedł on do historii jako Iwan Groźny. Radzieccy historycy uważali go za silnego przywódcę, który walczył z korupcją i wyzyskiem. Był intelektualistą, jak na czasy, w których żył. Urodził się w 1530 roku w Moskwie. Gdy miał 3 lata, stracił ojca, wielkiego księcia Wasilija. Pięć lat później umarła mu matka Helena, prawdopodobnie w wyniku otrucia. Władzę w imieniu osieroconego Iwana przejęła magnateria. Bojarzy mieli go chronić. Tymczasem zamienili życie Iwana w piekło. Spadkobierca tronu musiał walczyć o pożywienie. Był poniżany, bez powodu przetrzymywany w zamknięciu i bity. Jednak przeżył. Przez następne lata chłopiec dorastał pod ścisłym nadzorem Kościoła. 17 - letni Iwan poślubił Anastazję Romanową, córkę jednego z bojarów. Anastazja była najwierniejszą towarzyszką Iwana. Lud wierzył, że car był dobry, nawet jeśli był despotyczny, ponieważ stał po jego stronie w walce z korupcją i zdeprawowanymi bojarami. Rządy Iwana IV są dzielone zwykle na dwa okresy: czas reform do około roku 1560 i lata terroru, które przyszły później. Po śmierci pierwszej żony Iwan zawarł kilka małżeństw z córkami rosyjskiej arystokracji, ale chciał, by następcą tronu został jego najstarszy syn Iwan Iwanowicz z małżeństwa z ukochaną żoną Anastazją. Ojciec i syn byli do siebie podobni. Jednak sprawy potoczyły się inaczej. Po dziesiątkach lat panowania, podejrzenia i strach przed zdradą sprawiły, że car popadł w paranoję. Coraz częściej tracił nad sobą kontrolę. Pewnego dnia spotkał synową ubraną jego zdaniem niestosownie i wpadł w gniew. Iwan Iwanowicz bronił żony przed ojcem. Sytuacja się zaostrzyła i Iwan pobił ukochanego syna na śmierć. Tym samym pozbawiał Rosję następcy tronu. Carem mógł zostać tylko jedyny brat zabitego, ale opóźniony w rozwoju. Zabicie własnego syna długo było tematem rozważań psychologów i artystów. Jakiej siły potrzeba, jakiego gniewu, żeby zabić własne dziecko? Po kilku latach umarł też Iwan - męczone dziecko, które stało się despotą. Pozostawił marnego następcę. Wkrótce bojarzy odzyskali władzę i wprowadzili w kraju chaos i zamęt. Epoka bezprawia skończyła się dopiero wraz z czasami Piotra Wielkiego, 200 lat później. Car Piotr osiągnął to, o czym marzył Iwan, nie przy pomocy brutalności i szaleństwa, lecz dzięki modernizacji i umocnieniu Rosji. Zbudował na Bałtyku port Sankt Petersburg, o który Iwan przez 30 lat na próżno prowadził wojnę. Przydomek Groźny po raz pierwszy pojawił się w mowie potocznej w XVIII wieku. Wywodzi się on z błędnego tłumaczenia rosyjskiego słowa grozny, które oznacza surowy, ale nie ma negatywnych konotacji. W XIX wieku kompozytor Modest Musorgski poświęcił carowi Iwanowi całą arię w swojej operze "Borys Godunow". 300 lat później Iwan wciąż pozostawał dobrym carem i był postacią kultową, Stalin zlecił zrobienie filmu o nim tak, aby był korzystny dla jego interesów. Zlecenie dostał awangardowy reżyser Siergiej Eisenstein. Film trafił na ekrany kin w 1940 roku. Jest to powierzchowny portret przepełniony sentymentalnym patosem. Każda epoka tworzy legendy według swoich potrzeb: po upadku Stalina Iwan stał się symbolem brutalnego tyrana. W okresie głasnosti za Gorbaczowa historycy należący do liberalnej opozycji posunęli się dalej i utożsamiali Stalina z Iwanem Groźnym, żeby go oczernić. W tamtych czasach negatywny obraz Iwana był na tyle żywy, że w skuteczny sposób służył potępieniu Stalina. (dodano pozycję programową) 18:30 ZAMOJSKI FESTIWAL FILMOWY "SPOTKANIA Z HISTORIĄ" - STUDIO FESTIWALOWE - DZIEŃ 1 Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Magdalena Kołodziejczyk Scenariusz: Magdalena Kołodziejczyk Prowadzący: Anna Popek Studio festiwalowe, gdzie zaprezentujemy filmy, zgłoszone na 11. Zamojski Festiwal Filmowy "Spotkania z Historią". Będzie to też miejsce spotkań z twórcami, organizatorami festiwalu, jurorami, gospodarzami miasta oraz gośćmi festiwalowymi.