TVP Dokument Piątek, 25.08.2023 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - WYKUWANIE RÓŻNORODNOŚCI Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Dzięcioły są u nas barwną ilustracją różnorodności biologicznej ptasiego świata. Ale nie tylko ptasiego, również całego środowiska, w którym żyją. Nie ma lepszego dowodu rozmaitości składu gatunkowego drzewostanu leśnego niż chór głosów i werbli dzięciołów różnych gatunków jednocześnie. Gatunki te są dość do siebie podobne, co już samo przez się pokazuje, jak przyroda różnicuje gatunki zwierząt z jednej grupy, a obecność wielu z nich naraz w tym samym lesie oznacza, że obok drzew iglastych są tu liściaste, obok żywych martwe, obok młodych stare. Dzięcioły same zresztą wzbogacają las, wykuwając dziuple, do których wprowadzają się inne gatunki - od ptaków po owady. Można rzec bez większej przesady, że swymi mocnymi dziobami wykuwają jakąś cząstkę leśnej bioróżnorodności. Ale też same od niej zależą, bowiem niektóre gatunki nie potrafią żyć w lesie innym niż urozmaicony. Jednym z ważnych czynników, decydujących o rozmaitości i przyrodniczym bogactwie lasu, jest jego kontakt z innymi lasami. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 17 SEKRETY BROWARNEGO KOTŁA Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski wyrusza do czeskich Detenic, aby przekonać się, jak w zamierzchłych czasach warzono piwo na dawnych słowiańskich ziemiach. Nie poprzestaje jednak tylko na teorii. Sam chwyta za piwowarskie wiosło i zabiera się do stworzenia tradycyjnego czeskiego piwa miłości. Używa do tego tradycyjnych receptur i aparatury, która ma prawie 200 lat. Przy tym obala wiele współczesnych i historycznych mitów związanych z piwnym napitkiem. Czy stworzone przez Radka piwo będzie smakowało gościom średniowiecznej karczmy? 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 159 PŁAWNIOWICE Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Julia Groszek Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza pałac w Pławniowicach, sprawdza też, jak działała stacja wodociągowa napędzana parą wodną oraz jakim rzemiosłem jest trudna sztuka ludwisarstwa. Zobaczymy też ruiny pałacu w Ujeździe oraz wieżę zamku w Toszku. Wędrówkę po malowniczej okolicy rozpoczniemy właśnie w Pławniowicach. Trzyskrzydłowa budowla pałacu w stylu neomanieryzmu niderlandzkiego wzniesiona została w latach 80. XIX wieku. Gmach, usytuowany na planie podkowy, liczy sobie 7 wież, wykonany jest z cegły, elementów piaskowca i sztukaterii. Wokół rozpościera się romantyczny ogród krajobrazowy. Charakteryzuje się on zgeometryzowaną przestrzenią, neorenesansowym charakterem rzeźby oraz układem biegnących po krzywej ścieżek. Park porastają wyjątkowe okazy drzew. Najlepszym przykładem jest dąb szypułkowy, którego średnica dochodzi do 480 cm. Na terenie parku podziwiać można również egzotyczne gatunki drzew: miłorząb japoński, choinę kanadyjską czy cypryśniki błotne, drzewo pochodzące ze wschodnich stanów USA i Meksyku, które żyje nawet do 1000 lat. W niedalekich Poniszowicach, na Szlaku Architektury Drewnianej Województwa Śląskiego, znajduje się Kościół św. Jana Chrzciciela i Matki Bożej Częstochowskiej. Dzieje parafii sięgają XII wieku. Kościół mniej więcej w tym kształcie powstał pod koniec wieku XV i od tamtego czasu uległ tylko niewielkim rozbudowom. Obok zbudowanej z drewna modrzewiowego świątyni, stoi XVI - wieczna dzwonnica. 07:35 WETERYNARZE Z SERCEM - /21/ Reality show, 25 min, Polska, 2017 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Ostronos, zwierzątko rzadko spotykane, które zaangażowaniem społecznym wyprzedza kota. Słonie z warszawskiego ogrodu zoologicznego to cierpliwi pacjenci. Ibris jest artystą końskiego teatru. Jak wielkie znaczenie mają więzi pomiędzy tymi zwierzętami a ich opiekunami dowiecie się dzisiaj dzięki weterynarzom z sercem! 08:10 KREATORZY PRZYSZŁOŚCI - ODC. 7 STATKI POWIETRZNE (SHAPERS OF TOMORROW 07 - AIR AND SPACE TRAVELS) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Quentin Domart, Clemence Rabeau Seria dokumentalna opowiadająca o ciekawych rozwiązaniach technologicznych w różnych dziedzinach życia. Na całym świecie ludzie wymyślają i projektują przedmioty, które zmienią naszą codzienność. Zasługują na uwagę, ponieważ ich dzieła mogą uczynić nasze życie jaśniejszym, łatwiejszym i bardziej zrównoważonym. Oni kształtują nasze jutro! Wyruszamy z nimi w podróż do przyszłości. W każdym odcinku skupimy się na jednym, określonym temacie, poznamy innowacje, które zmienią nasze życie w dziedzinach takich jak: mieszkania, transport, recykling, odzież, energia, żywność, robotyka. Dowiemy się, co nowego wynaleźli naukowcy, aby chronić i badać dzieła sztuki. W odcinku siódmym - statki powietrzne. Dzięki postępom nauki w dzisiejszych czasach możemy w krótkim czasie dotrzeć do odległych zakątków świata, a nawet wszechświata. Niestety, powietrzne podróże mają duży wpływ na środowisko. Każdego dnia startuje blisko 100.000 samolotów, czyli ponad 3 miliony rocznie. W ostatnich dwudziestu latach bardzo się zwiększył wpływ podróży powietrznych na środowisko. Postęp techniczny sprawił, że zwykli ludzie mogą polecieć na wycieczkę w kosmos. Czy można skonstruować samolot, który by mniej szkodził środowisku? Jak będą wyglądały statki powietrzne przyszłości? Samolot zasilany energią elektryczną, zbudowanie silnika, który zużywałby mniej paliwa, zredukowanie hałasu wywoływanego przez samoloty, loty w kosmos w innowacyjnych, lekkich rakietach czy latający samochód. Wszyscy ci wynalazcy poświęcają swój czas badaniom. Chcą, by podróże powietrzne mniej szkodziły środowisku. To prawdziwi kreatorzy przyszłości. 09:10 DANIA DZIKA I CUDOWNA - ODC. 4. JEZIORO I RZEKA (WILD AND WONDERFUL DENMARK EP. 4. THE LAKE AND THE RIVER) Serial dokumentalny, 51 min, Dania, 2020 Reżyseria: Mark Jessen W tym serialu odkryjemy niesamowitą przyrodę i piękne ekosystemy Danii. Będziemy śledzić życie znanych i nieznanych zwierząt, które zostały uchwycone za pomocą oszałamiających fotografii. Serial przedstawia dramatyczne wydarzenia w królestwie zwierząt, opowiadając historie narodzin i śmierci, godów i głodu, polowań lub bycia ściganym. To rodzinne oglądanie w najlepszym wydaniu, ale dramat nie zawsze jest dla osób o słabym sercu. Zwierzęta grają główne role, lecz unikalna, duńska geografia i naturalne lokalizacje są również istotnymi elementami narracji. Odc. 4 - "Jezioro i rzeka". Większość form życia zależy od wody. W Danii znajduje się ponad 120 tysięcy jezior i 70 tysięcy kilometrów dróg wodnych. W pobliżu nich żyją niezwykłe stworzenia. Pracowite, przebiegłe... i piękne. W Danii duża część wody spada z nieba. Część wyparowuje. Pozostała zasila jeziora... wije się w krajobrazie, tworząc strumienie i rzeki. W wodzie i w jej pobliżu żyje wiele niezwykłych stworzeń. Niektóre żywią się innymi, wiele z nich istnieje dzięki interakcji między tym, co dzieje się pod i nad powierzchnią wody. W pobliżu plantacji Klosterheden w Jutlandii zachodniej żyje zwierzę, które radzi sobie na ziemi jak i w wodzie i znane jest z mocnych zębów. To największy europejski gryzoń i potrafi zwalić drzewo ponad półmetrowej średnicy. Bóbr jest świetnym drwalem i ma po temu niezbędne narzędzia. Pod wodą w sitowiu i opadłych gałęziach czai się nienasycona, drapieżna ryba. Żadne zwierzę w jeziorze nie może czuć się bezpiecznie - ani ryby... ani żaby... ani ptactwo wodne. 10:15 PODRÓŻE HABSBURGÓW - CZĘŚĆ CZWARTA: FRANCISZEK FERDYNAND (THE TRAVELS OF THE HABSBURGS / DIE REISEN DER HABSBURGER) Cykl dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Isabel Gebhart Scenariusz: Andreas Augustin, Carola Augustin Dokumentalna opowieść, która przeniesie nas w czasy, kiedy podróżowali Habsburgowie. Za panowania cesarza Franciszka Józefa I wzrost zainteresowania podróżami był decydującym krokiem rozwojowym. W latach 1848 - 1916 ludzie przesiadali się z koni i powozów na statki parowe i do pociągów. Później z pociągów do samochodów i z samochodów do samolotów. Cykl przedstawia podróże królewskich ikon swoich czasów: cesarzowej Elżbiety, cesarza Franciszka Józefa I oraz dwóch spadkobierców tronu, Rudolfa i Franciszka Ferdynanda, w świetle rewolucji w podróżowaniu, ewolucji hotelarstwa i rozwoju telekomunikacji. Będziemy im towarzyszyć w ich największych podróżach, w tym dookoła świata. Wrócimy do miejsc, w których miały miejsce ważne, historyczne wydarzenia, odtworzymy różne sytuacje i zaprosimy do udziału specjalistów o międzynarodowej renomie. 11:10 PLAKAT Z DREWNA Etiuda, 4 min, Polska, 1961 Reżyseria: Agnieszka Osiecka Scenariusz: Agnieszka Osiecka Zdjęcia: Daniel Szczechura Etiuda fabularna Agnieszki Osieckiej, której głównym (zbiorowym i niepoliczalnym) bohaterem jest drewno. Czterominutowy odzew do społeczeństwa w sprawie wyrębu drzew i niszczenia lasów. Staroświecka w swoim podniosłym tonie i aktualna ze względu na ekologiczne przesłanie. 11:20 STOPY WODY Reportaż, 13 min, Polska, 1977 Autor: Jacek Kamiński Scenariusz: Jacek Kamiński Zdjęcia: Bogdan Żołtak Dominik Dzimitrowicz, pracownik stoczni w Ustce i żeglarz. Zbudował własnoręcznie jacht s/y "Iwona Pieńkawa", na którym zamierzał wypłynąć w rejs dookoła świata bez zawijania do portu. Marzenia Dzimitrowicza spełniły się, 15 września 1976 jacht wypłynął do Casablanki. Kapitanowi Dominikowi Dzimitrowiczowi towarzyszyli: Marek Berger, Krzysztof Wierciński, Zbigniew Jakubczyk. Reportaż opowiada o wieloletniej budowie jachtu, wodowaniu, chrzcie jednostki i rejsie, który nie miał szczęśliwego zakończenia. 11:40 WYBUDZENI - JAGODA STASIEWICZ Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Prowadzący: Ewa Błaszczyk Zdjęcia: Michał Jarosiński Kilka lat temu 11 - letnia Jagoda jechała rowerem odwiedzić koleżankę, kiedy potrącił ją samochód. Przez ponad miesiąc lekarze walczyli na OIOM - ie o jej życie. Po wybudzeniu ze śpiączki dziewczynka wszystkiego musiała się uczyć na nowo, nawet połykać ślinę. Dziś Jagoda jest w I klasie liceum, stale się rehabilituje, przeszła skomplikowaną operację podniesienia powieki oka. 12:15 WYBUDZENI - JAREK SUCHODOŁA Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Prowadzący: Ewa Błaszczyk Zdjęcia: Michał Jarosiński Kilka lat temu Jarek miał wyjechać z rodzinnej wsi na Podlasiu na wymarzone studia produkcji dźwięku w Wielkiej Brytanii. Pewnego dnia, z niewiadomych przyczyn, przewrócił się w kuchni, doszło do nagłego zatrzymania krążenia i niedotlenienia mózgu. Od wybudzenia ze śpiączki Jarek jest jakby uwięziony w swoim ciele. Nie mówi, nie chodzi samodzielnie, porozumiewa się za pomocą tablicy z literami. Jest pogodny, uśmiechnięty, wierzy, że kiedyś będzie sprawny. Resztkami sił opiekują się nim starzy rodzice. Co będzie z Jarkiem, gdy rodzice odejdą? 12:45 TYLKO WIATR Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2021 Reżyseria: Zofia Kowalewska, Zofia Kowalewska Muzyka: Jesimchan Turechanowicz Tokubajew 92 - letni Zdzisław i jego 25 - letnia wnuczka wyruszają w liczącą 5000 km podróż do odległej wioski w Kazachstanie. Dla niego jest to powrót do miejsca, gdzie jako nastolatek został zesłany przez Sowietów podczas II wojny światowej. Po 70 latach ponownie wyrusza w podróż do kraju dzieciństwa w poszukiwaniu swojej pierwszej miłości, którą musiał zostawić za sobą. Wnuczka pragnie wesprzeć go w tej trudnej podróży, jednocześnie poznając rzeczywistość kryjącą się za bajkami, które słyszała w dzieciństwie. Jest to ostatnia szansa dla nich, aby się pożegnać. 13:50 DANIA DZIKA I CUDOWNA - ODC. 5. MIASTO (WILD AND WONDERFUL DENMARK EP. 5. THE CITY) Serial dokumentalny, 52 min, Dania, 2020 Reżyseria: Mark Jessen W tym serialu odkryjemy niesamowitą przyrodę i piękne ekosystemy Danii. Będziemy śledzić życie znanych i nieznanych zwierząt, które zostały uchwycone za pomocą oszałamiających fotografii. Serial przedstawia dramatyczne wydarzenia w królestwie zwierząt, opowiadając historie narodzin i śmierci, godów i głodu, polowań lub bycia ściganym. To rodzinne oglądanie w najlepszym wydaniu, ale dramat nie zawsze jest dla osób o słabym sercu. Zwierzęta grają główne role, lecz unikalna, duńska geografia i naturalne lokalizacje są również istotnymi elementami narracji. Odc. 5 - "Miasto". Tereny zabudowane stale się powiększają, zastępując dziką przyrodę. Niektórym zwierzętom miasto daje nowe szanse. Wiele z nich w niezwykły sposób się adaptuje, a nawet... wykorzystuje ludzi. Wpływ ludzi na kraj jest ogromny. Tereny zabudowane zajmują jednak tylko jedną dziesiątą powierzchni Danii. Nigdzie nie jesteśmy sami. Przyroda jest z nami - wśród neonów, w naszych ogródkach, podwórkach, na ulicach - ona nie daje za wygraną. Ludzie chętnie mieszkają w mieście. Miasta się rozrastają, powstają nowe budynki i drogi tam, gdzie kiedyś królowała tylko przyroda. Nie dzieje się to bez ofiar. Pojawiają się jednak nowe możliwości - zwierzęta zamieszkują wśród ludzi. Korzystają z tego te, które instynktownie przystosują się do nowego środowiska. Tak postąpiła kaczka krzyżówka, budując gniazdo w skrzynce na kwiaty. Każdego dnia, nie tylko w mieście, ale wszędzie w Danii, przed naszymi oczyma rozgrywają się cudowne sceny. Jeśli będziemy traktować przyrodę z szacunkiem, ona odwdzięczy się nam stukrotnie. 14:50 DZIKA KANADA - ODC. 4 LÓD (WILD CANADA THE ETERNAL FRONTIER) Serial dokumentalny, 52 min, Austria, 2014 Reżyseria: Brian Leith, Jeff Turner W tym odcinku dokumentu o dzikiej kanadyjskiej przyrodzie - koniec ostatniej epoki lodowej, który był sygnałem do narodzin współczesnej Kanady. Tysiące lat później większość obszaru północnego nadal tkwiła pod lodem. Od końca epoki lodowej ludzie kształtowali i eksploatowali tereny Kanady, ale lód i mróz uczyniły północ tej krainy właściwie niedostępnym rejonem. Tylko nieliczne zwierzęta czują się dobrze na dalekiej północy. Mniej niż 1% ssaków Ameryki Północnej może tu przeżyć. Arktyka to lód. A to, co się z nim tutaj dzieje, ma wpływ na całą planetę. Jest pewien gatunek, któremu lód służy bardziej niż innym w Arktyce. To niedźwiedź polarny. Wczesną wiosną - zanim popęka pokrywa lodowa na morzu - rodzina niedźwiedzi przewędruje setki kilometrów, by się dostać na tereny łowieckie. Niedźwiedzie polarne mają rozmaite sposoby polowania na foki, ale wszystkie zależą od zamarzniętego morza. Dla każdego, kto nie spędził tu życia, lód Arktyki wydaje się monolitem. W rzeczywistości lód na lądzie bardzo różni się od tego na morzu pod względem czasu trwania, konsystencji i reakcji. Niektóre społeczności na północy mają 70 różnych słów na opisanie lodu na morzu, nawet więcej niż na opisanie śniegu. Lód można określać różnie - od gigantycznego, masywnego jęzora lodowca po najmniejszy kryształek. Niektóre z tych rodzajów zachowują się w zdumiewający sposób. Przy odpowiednich warunkach zaczyna się jeden z tajemniczych lodowych cudów. Mowa tu o lodowych kwiatach. Są to piękne formy kryształków lodu, tworzące się na świeżo zamarzniętej pokrywie na morzu, podczas gwałtownego spadku temperatury. Nikt tak naprawdę nie wie, dlaczego się tworzą. Naukowcy wiedzą jedynie, że zawierają dużą koncentrację bakterii - esencję życia. Kilka godzin po pojawieniu się, zaczynają znikać bez śladu. Lód na morzu nieustannie się zmienia. W odpowiednich warunkach może przyciągnąć różne formy życia. Kiedy indziej wydaje się nieskończonym, groźnym dla życia dzikim pustkowiem, szczególnie dla ludzi. Dryfujące kry i góry lodowe w ciągu zaledwie kilku minut mogą z łatwością zmiażdżyć statki. To jednak nie zniechęciło podróżników zafascynowanych Arktyką. Od wybrzeża do wybrzeża ludzie zawsze zmieniali środowisko dzikiej Kanady. Największa metamorfoza zachodzi jednak na obszarze, który wydawał się tak odległy i ekstremalny, że nie wyobrażano sobie, by go można było zmienić. 15:55 KREATORZY PRZYSZŁOŚCI - ODC. 8 ODZIEŻ (SHAPERS OF TOMORROW 08 - CLOTHES) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Quentin Domart, Clemence Rabeau Seria dokumentalna opowiadająca o ciekawych rozwiązaniach technologicznych w różnych dziedzinach życia. Na całym świecie ludzie wymyślają i projektują przedmioty, które zmienią naszą codzienność. Zasługują na uwagę, ponieważ ich dzieła mogą uczynić nasze życie jaśniejszym, łatwiejszym i bardziej zrównoważonym. Oni kształtują nasze jutro! Wyruszamy z nimi w podróż do przyszłości. W każdym odcinku skupimy się na jednym, określonym temacie, poznamy innowacje, które zmienią nasze życie w dziedzinach takich jak: mieszkania, transport, recykling, odzież, energia, żywność, robotyka. Dowiemy się, co nowego wynaleźli naukowcy, aby chronić i badać dzieła sztuki. W odcinku ósmym - odzież. Każdego roku produkuje się 130 miliardów sztuk odzieży, z czego wiele milionów ląduje na wysypiskach. Przemysł odzieżowy przyczynia się w dużym stopniu do zanieczyszczenia środowiska. Zużywa wiele chemikaliów; masowo transportuje swoje wyroby. Coraz głośniej mówi się o szkodliwym wpływie, jaki ma na naszą planetę. Czy możemy temu zaradzić? Czy uda się produkować odzież tylko z włókien naturalnych? Jak będą wyglądały ubrania przyszłości? Poznamy ubrania z kłączy kwiatów lotosu, włókno wyprodukowane z mleka, ekologiczną skórę wytworzoną z ananasów, materiały nasączane fusami kawy oraz ciekawe, futurystyczne rozwiązania. Żeby produkować odzież bardziej przyjazną środowisku, musimy rozejrzeć się za nowymi materiałami, najlepiej naturalnymi. 17:00 PODRÓŻE HABSBURGÓW - CZĘŚĆ PIĄTA: RUDOLF (THE TRAVELS OF THE HABSBURGS / DIE REISEN DER HABSBURGER) Cykl dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Isabel Gebhart Scenariusz: Andreas Augustin, Carola Augustin Dokumentalna opowieść, która przeniesie nas w czasy, kiedy podróżowali Habsburgowie. Za panowania cesarza Franciszka Józefa I wzrost zainteresowania podróżami był decydującym krokiem rozwojowym. W latach 1848 - 1916 ludzie przesiadali się z koni i powozów na statki parowe i do pociągów. Później z pociągów do samochodów i z samochodów do samolotów. Cykl przedstawia podróże królewskich ikon swoich czasów: cesarzowej Elżbiety, cesarza Franciszka Józefa I oraz dwóch spadkobierców tronu, Rudolfa i Franciszka Ferdynanda, w świetle rewolucji w podróżowaniu, ewolucji hotelarstwa i rozwoju telekomunikacji. Będziemy im towarzyszyć w ich największych podróżach, w tym dookoła świata. Wrócimy do miejsc, w których miały miejsce ważne, historyczne wydarzenia, odtworzymy różne sytuacje i zaprosimy do udziału specjalistów o międzynarodowej renomie. 18:05 LEGENDARNE HOLLYWOODZKIE PARY - INGRID BERGMAN I ROBERTO ROSSELLINI (ICONIC COUPLES: INGRID BERGMAN & ROBERTO ROSSELLINI EP. 10) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Anne - Cecile Genre, Bertrand Tessier Mini - seria opowiadająca o dziesięciu najbardziej znanych parach artystów Hollywood. Wiele nigdy wcześniej nie publikowanych materiałów filmowych, klipów z udziałem Richarda Burtona i Elizabeth Taylor, Katharine Hepburn i Spencera Tracy, Jean Harlow i Williama Powella, Clarka Gable'a i Carole Lombard, Barbary Stanwyck i Roberta Taylora, Humphreya Bogarta i Lauren Bacall. Bohaterami dziesiątego odcinka będą Ingrid Bergman i Roberto Rossellini. Ona dla niego zrezygnowała z życia z mężem i córką oraz z oszałamiającej hollywoodzkiej kariery. Ingrid wystąpiła w sześciu filmach Gustava Molandera, zanim przeniosła się do Hollywood. Rosselliniego poznała w Paryżu i zakochała się w nim z wzajemnością. Ten romans wywołał skandal. Z czasem Rossellini okazał się wielkim i bardzo zaborczym egocentrykiem. W rezultacie ich związek rozpadł się. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - HAWANA. KARAIBSKA PIĘKNOŚĆ (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ten niezwykły serial dokumentalny pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:15 NISMAN - ODC. 4 PIĘĆ DNI (NISMAN EPISODE 4: 5 DAYS) Cykl dokumentalny, 68 min, Hiszpania, 2020 Reżyseria: Justin Webster Bohaterem filmu jest Alberto Nisman - argentyński prokurator federalny. Prowadził on między innymi śledztwo ws. zamachu bombowego na ośrodek kulturalny AMIA (Stowarzyszenie Argentyńsko - Izraelskie) w Buenos Aires z 18 lipca 1994 roku, będącego najbardziej krwawym zamachem terrorystycznym w Argentynie, a zarazem największym zamachem na żydowską instytucję poza granicami Izraela. Film o prawdziwej zbrodni, która wywołała burzę. Martwe ciało, terroryzm, Iran, CIA i FBI oraz skorumpowane rządy. To sprawy, którymi zajmował się Nisman. Ten serial to polityczny kryminał i historia oparta na autentycznych postaciach, opowieść o zbrodniach, szpiegach i tuszowaniu. Odcinek 4 - "Pięć dni". Nisman z pewnością zastanawiał się wiele razy, czy informacje od Stiuso są wiarygodne. Kiedy wejdziesz w świat wywiadu, przestajesz wszystkim ufać. Nisman nie był typem samobójcy. Zażądał dochodzenia w sprawie pani prezydent Kirchner i oskarżył ją o negocjowanie i krycie Irańczyków, którzy byli odpowiedzialni za zamach na budynek AMIA. W styczniu 2011 r. pani prezydent zleciła swojemu sekretarzowi oddzielenie Iranu od sprawy zamachu na budynek AMIA. Przywódcy społeczności żydowskiej naciskali na wyniki w śledztwie dotyczącym AMIA. Największym triumfem Nismana w 2007 roku było zdobycie Red Notice, które wiązało Iran, Hezbollah i sprawę AMIA. 21:35 WCIELENIA ZŁA - ODC. 4/10 BIN LADEN. GENIUSZ TERRORYZMU (EVOLUTION OF EVIL) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2015 Lektor: Maciej Gudowski Galeria najbardziej znanych despotów w najnowszej historii. Od Hitlera do Saddama Husajna, od Stalina do Kim Dzong Ila, od Mao do pułkownika Kaddafiego. Bezlitośni psychopaci, chciwi, okrutni, a czasem po prostu szaleni, przejęli kontrolę nad swoim krajem i terroryzują swoich poddanych, ale zawsze pozostaje pytanie: czy urodzili się źli, czy też coś się stało, że tak się zachowują? W tym odcinku Bin Laden, człowiek którego szukał cały świat. 22:35 WETERANI. WYRWANI ŚMIERCI Reportaż, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Wojciech Pepliński, Grzegorz Zasępa Scenariusz: Wojciech Pepliński, Grzegorz Zasępa Zdjęcia: Maciej Gruda, Paweł Piotrowski, Maciej Kurpiewski Losy Polaków, którzy bohatersko bronili bazy w Ghazni, zaatakowanej z trzech stron przez terrorystów. Zdarzenie to miało miejsce 28 sierpnia 2011 roku. Podczas wybuchu samochodu pułapki - wypełnionego trotylem, zginęło kilkadziesiąt osób, głównie cywilnych mieszkańców pobliskiej wioski. 23:10 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 25 Felieton, 7 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohater odcinka - Edmund Baranowski. 23:20 DZIEJE TEMPLARIUSZY 3. ZAGŁADA ZAKONU (THE SECRET STORY OF TEMPLAR KNIGHTS / 3. THE FALL OF THE ORDER) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy/Francja, 2020 Reżyseria: Guiliain Depardieu Dokumentalna opowieść o sekretach najbardziej tajemniczego i potężnego zakonu rycerskiego średniowiecza: templariuszy. Od powstania ich niebiańskiej mocy do upadku diabła w płomieniach. Od rytuałów i tradycji średniowiecznego rycerstwa, przez eksterminacyjną kampanię przeciwko nim, po ich rzekome, potajemne przetrwanie i oficjalne dziedzictwo łączące Ziemię Świętą i kontynent europejski. W tej serii po raz pierwszy zostaje ujawniona tajemnicza historia rycerzy templariuszy. Tajemnice między bogatą mitologią, która została o nich stworzona, a nowo zdobytymi faktami historycznymi. W odcinku trzecim - historia zagłady templariuszy, zakonu, który stał się zbyt potężny i bogaty oraz ostatnich jego członków, którzy spłonęli na stosie na oczach ludu Paryża. Akka - miasto na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego, na północ od Jerozolimy. W kwietniu 1291 roku sułtan Al Ashraf Khalil oblega je z wojskiem liczącym 220 tysięcy żołnierzy. Za murami znajduje się 30 tysięcy mieszkańców, w tym 14 tysięcy żołnierzy i kilkuset templariuszy. To członkowie Zakonu Świątyni, bractwa powstałego na początku dwunastego wieku dla obrony chrześcijaństwa w Ziemi Świętej. 200 lat później, mimo ośmiu wypraw krzyżowych, posiadłości chrześcijan na wschodzie w dużej części upadły. Mongołowie i muzułmanie z dynastii Mameluków stale przypuszczają ataki. Gdy niektórzy wciąż liczą na znalezienie ukrytego skarbu templariuszy, historycy badają tajemnicze dzieje zakonu mnichów. Jedno jest pewne. Zakon Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona, który stał się znany jako zakon templariuszy, utworzony przez kilku bogobojnych rycerzy w 1120 roku w Ziemi Świętej, na zawsze pozostanie legendą. 00:20 ZAPACH ISLAMU Etiuda, 9 min, Polska, 1989 Reżyseria: Stanisław Stan Barua Etiuda dokumentuje życie starszego, tatarskiego małżeństwa, które zamieszkuje Kruszyniany na Podlasiu. Podczas gdy dla starszych ludzi wciąż istotny jest islam i bliskość meczetu, młodzież ucieka ze wsi do miasta. Etiuda Szkoły Filmowej. 00:30 ZOFIA I LUDMIŁA Film dokumentalny, 8 min, Polska, 2021 Reżyseria: Mohamed Ben Said Dokumentalny zapis codzienności dwóch romskich dziewczynek: Zofii i Ludmiły. Dzieci nie są lubiane przez kolegów w szkole, nie są akceptowane przez nauczycieli. Do szkoły chodzą więc tylko z obowiązku, a czas wolny spędzają wyłącznie we własnym towarzystwie. Etiuda Szkoły Filmowej. 00:45 SYLWETKA WŁODZIMIERZA LUBAŃSKIEGO Reportaż, 13 min, Polska, 1970 Włodzimierz Lubański - karierę piłkarską rozpoczął w 1957 roku w juniorach Sośnicy Gliwice, której prezesem był jego ojciec, Władysław. Następnie, w latach 1958 - 1962, grał w juniorach GKS - u Gliwice, a potem rozpoczął profesjonalną karierę w Górniku Zabrze. Autor reportażu T. Janik przedstawia nam sylwetkę polskiego piłkarza. W reportażu możemy poznać jego rodzinę - żonę Grażynę i córeczkę Małgosię. Dziennikarz rozmawia z żoną na temat kariery piłkarskiej jej męża oraz o tym, jak ją godzą z życiem rodzinnym i wychowywaniem dziecka. T. Janik przeprowadza wywiad z Włodzimierzem Lubańskim na temat początków jego kariery, skąd się wzięła pasja do piłki, jest także mowa o jego planach ukończenia Politechniki na wydziale górniczym. W reportażu również wywiad z kapitanem drużyny, Stanisławem Oślizło oraz trenerem zespołu, Michałem Matyasem. Możemy także zobaczyć fragment meczu i atmosferę na stadionie. 01:10 MARIA KONOPNICKA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1996 Reżyseria: Elżbieta Rottermund, Krzysztof Koehler Scenariusz: Elżbieta Rottermund, Krzysztof Koehler Jej teksty wzbudzały kontrowersje, wywoływały polemiki, często bywały ostro krytykowane, a przecież w swoich czasach była Konopnicka szalenie popularna i czytana przez wszystkich. Pisała nie tylko wiersze, lecz i poematy, nowele, szkice, obrazki, teksty publicystyczno - reportażowe, prace krytycznoliterackie. Była też tłumaczką. Przyswajała polskim czytelnikom utwory m.in. Heinego, Rostanda, Hauptmanna, Vrchlickiego, d'Annunzia. Młodzieży udostępniła "Serce" de Amicisa. A jej własne utwory dla dzieci były w owej epoce rewelacją. Nie wszystko, co stworzyła, przetrwało próbę czasu. W jej utworach można jednak odnaleźć i śmiałość tematyki, i subtelność analizy psychologicznej, bogactwo oryginalnych form narracyjnych, nowatorstwo i wysoki kunszt pisarski. A poezje, będące pokłosiem jej pobytu we Włoszech i Francji, należą bez wątpienia do najlepszych osiągnięć poezji współczesnej. Przebijała się do literatury o własnych siłach. Była nie tylko pisarką, lecz i działaczką społeczną. Kosztem wielu wyrzeczeń samotnie wychowywała sześcioro dzieci. Przez wiele lat tułała się po Europie, nie zrywając kontaktów z krajem. Była jedną z czołowych organizatorek protestu opinii publicznej świata przeciw okrucieństwom Prus we Wrześni. Na drugą pruską ustawę wywłaszczeniową zareagowała w 1908 r. tekstem "Roty" - pieśnią tak popularną, że dziś mało kto pamięta, iż Konopnicka jest jej autorką. W filmie znalazły się materiały ikonograficzne ukazujące postać i życie jednej z najciekawszych kobiet pióra w naszej literaturze oraz wypowiedzi Aliny Brodzkiej, Zygmunta Kubiaka i Pawła Hertza, przybliżające widzom jej twórczą sylwetkę. 02:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - W ŚWIECIE STALOWYCH POTWORÓW Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki W świecie stalowych potworów. Kiedy w nawigację samochodową wpisujemy Golub - Dobrzyń, nasuwa nam się obraz uroczego miasteczka z górującym nad nim, wspaniałym zamkiem. Jednak po naszych wizytach w tym miejscu skojarzenia pędzą w stronę traktorów. Niewyobrażalnie pracowite, niesłychanie długowieczne i odporne na brak kultury technicznej przetrwały dziesiątki lat. Potem wypierane przez nowsze, młodsze modele zaczęły znikać. Na szczęście znaleźli się ludzie, którzy zaopiekowali się historycznymi już egzemplarzami. To miłośnicy starej techniki rolniczej, stowarzyszeni w grupie Retro Traktor. Dziś przypomnimy historię pionierskiej firmy P7P, która począwszy od 1893 roku, rozpoczęła produkcję traktorów. 02:40 OKRUCHY Z ULICY ŻELAZNEJ I OKOLIC Film dokumentalny, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Kazimierz Karabasz, Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jan Wojciechowski, Krzysztof Pakulski Kazimierz Karabasz jest jednym z najwybitniejszych polskich dokumentalistów. Od roku 1958 zrealizował ok. 40 filmów - m.in "Muzykanci", "Ludzie w drodze", "Pierwszy krok", "Rok Franka W.", "Dokąd idziecie", "Na progu", "Punkt widzenia", "Cień już niedaleko". Termin "dokument socjologiczny", który pojawił się po premierze filmu "Muzykanci", towarzyszył później całej jego twórczości. "Okruchy z ulicy Żelaznej" to opowieść o przeszłości i dniu dzisiejszym tej warszawskiej ulicy. Jej historię poznajemy poprzez losy konkretnych osób z nią związanych. Siedemdziesięcioletni Mieczysław jest "prywatnym" opiekunem jedynego fragmentu zachowanego muru z czasów getta. Umieścił na nim starannie wykonaną mapę granic getta z 1941 roku. Z powagą pokazuje miejsce, z którego została wyjęta cegła, która powędrowała do Jerozolimy, do tamtejszego Muzeum Pamięci. Prezentuje gruby album z wycinkami prasowymi o "jego" murze oraz z wpisami ludzi z całego świata, którzy miejsce to odwiedzili. Wśród nich jest zapis dokonany przez prezydenta Izraela. Pan Andrzej ma lat 55, jest inżynierem, po ojcu odziedziczył ślusarski warsztat, ale teraz pracy jest niewiele, a przyszłość niepewna. Stoją prawie nieużywane stare, solidne niemieckie i amerykańskie maszyny. Pan Andrzej razem z bratem - konstruktorem zabrał się więc do projektowania wymarzonej, unikatowej obrabiarki. Z uporem i dokładnością robią próby wykonanych już fragmentów modelu. Trzeci z bohaterów filmu, czterdziestoletni Romuald, jest szefem Teatru "Prezentacje" mieszczącego się w byłej fabryce Norblina. To teatr bez marmurów i kandelabrów, aktor jest bardzo blisko widza, przez co uzyskuje z nim niezwykły kontakt, będący często warunkiem zaistnienia sztuki. Pan Romuald przygotowuje się do kolejnej premiery - oprócz tego, że jest reżyserem, jest także gospodarzem, który musi czuwać nad sprawną obsługą całego spektaklu. Trzydziestoletni Henryk jest szewcem. W swoim miniaturowym warsztacie naprawia te nawet najbardziej zniszczone buty, ma tzw. złote ręce. Choć zajęcie to nie jest tym, o czym marzył, wykonuje je rzetelnie, uważa także, że uczy ono pokory wobec życia. Ostatnim z bohaterów filmu jest dwudziestoletni Adam, słuchacz First Business College, prywatnego studium dla pracujących. Jego dzień jest wypełniony zajęciami z prawoznawstwa, finansów, informatyki. Swoją przyszłość planuje skrupulatnie, wykorzystuje każdą chwilę, by zdobywać wiedzę - kapitał, który zaprocentuje w przyszłości. A przy Pańskiej i Łuckiej wyburza się ostatnie wiekowe domy. Obok błyszczy brązowa bryła nowoczesnej Mennicy Państwowej. Zgrzebne tabliczki i szyldy - magiel prasujący, kurczaki dzielone, wszystko dla zwierząt, futra... coraz częściej zastępowane są przez nowoczesne reklamy zachodnich produktów. Na ulicę Żelazną wchodzi już inny świat. 03:20 ZGODA - MIEJSCE NIEZGODY Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2006 Reżyseria: Stefan Skrzypczak Scenariusz: Stefan Skrzypczak Zdjęcia: Artur Żurawski, Marian Wodak Niemiecki obóz koncentracyjny "Zgoda" w Świętochłowicach w 1945 r. zamienił się w obóz podlegający polskiemu Urzędowi Bezpieczeństwa Publicznego. Komendantem był Salomon Morel, oskarżany o zbrodnie przeciwko ludzkości. Podobno część jego rodziny zginęła w obozie koncentracyjnym i miał to być akt jakże okrutnej zemsty. Nazywają "Zgodę" obozem tortur i śmierci. Opowiadają przed kamerą o swoich dramatycznych przeżyciach: aresztowaniach, przesłuchaniach, biciu, upokorzeniach, głodzie, torturach. Dla nich nowy koszmar zaczął się wraz z wyzwoleniem w styczniu 1945 r. Śląska przez Armię Czerwoną. Wówczas po masowych wywózkach Ślązaków do Związku Radzieckiego nastąpiła kolejna fala aresztowań, która teoretycznie odbywała się w majestacie prawa, bo była dokonywana na podstawie Dekretu PKWN z 4 listopada 1944 r. o zdrajcach narodowych. W obozie "Zgoda" więziono polskich obywateli z Górnego Śląska, oskarżanych o podpisanie volkslisty czy też występowanie przeciwko komunistycznej władzy. Funkcjonariusze urzędów bezpieczeństwa, milicja, NKWD zatrzymywali każdego podejrzanego: mężczyzn, kobiety i dzieci. Po długich miesiącach przetrzymywania więźniów w strasznych warunkach mordowano ich i skrycie grzebano w zbiorowych mogiłach. Płacili najwyższą cenę za to, że uważano ich za Niemców. Pierwsi więźniowie "Zgody" trafili tu w lutym 1945 r. Ci, którzy przeżyli, m. in. Dorota Boreczek, Erwin Nalepa, Helena Guziałek, Irene Wenzel, Irmgarda Lipińska, Edith Wagner, Gerhard Gruschka, Edmund Kamiński, nigdy nie zapomną koszmaru tamtych dni. Mieli wówczas 14 - 17 lat i choć minęło już ponad 60 lat wciąż pamiętają o bólu i cierpieniu, wracają wspomnieniami do swoich bliskich, którzy zmarli w obozie. Dziś mieszkają w Polsce, Niemczech, Holandii, Liechtensteinie, ale spotykają się w Świętochłowicach, gdzie byli więzieni oni lub członkowie ich rodzin. Na Górnym Śląsku w 1945 r. funkcjonowało 100 różnego rodzaju obozów. Od lutego do listopada tego roku przez obóz pracy "Zgoda" w Świętochłowicach przeszło blisko 6000 Górnoślązaków. Wskutek tortur, wycieńczenia i chorób zmarło około 1850. 19 grudnia 2003 r. Sąd Rejonowy w Katowicach wydał, na podstawie zebranych dowodów, postanowienie o tymczasowym aresztowaniu Salomona Morela. Rozesłano za nim międzynarodowy list gończy. Salomon Morel pracował w polskim więziennictwie 23 lata, 6 miesięcy i 22 dni, za co otrzymywał bardzo wysoką polską emeryturę. Mieszkał w Tel Awiwie, gdzie zmarł 14 lutego 2007 r.