TVP Kultura Wtorek, 22.08.2023 07:00 ZAGINIONE - ODNALEZIONE - "OPŁAKIWANIE CHRYSTUSA" WARSZTAT LUCASA CRANACHA STARSZEGO Magazyn, 12 min, Polska, 2022 Prowadzący: Rafał Wiśniewski Obraz utracony ze zbiorów wrocławskich w lutym 1946 roku. Powrócił do zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu nastąpił 31 stycznia 2022 roku. Opłakiwanie Chrystusa z warsztatu Lucasa Cranacha starszego to obraz zaliczany do najcenniejszych obiektów utraconych w wyniku II wojny światowej. To wyjątkowej klasy dzieło sztuki przez niemal 80 lat znajdowało się na liście polskich strat wojennych. Dzięki badaniom proweniencyjnym zidentyfikowano je w zbiorach Muzeum Narodowego w Sztokholmie, które dobrowolnie i bezkosztowo zwróciło obiekt do Polski. W czasie II wojny światowej Opłakiwanie Chrystusa wywieziono do składnicy dzieł sztuki w Kamieńcu Ząbkowickim (Kamenz), gdzie znajdowało się ono do końca 1945 roku. W lutym 1946 roku miało miejsce włamanie do składnicy, podczas którego zaginęło ponad 100 obrazów. Wśród nich zapewne znajdowało się także Opłakiwanie Chrystusa, gdyż nie zostało ono odnalezione przez polską ekipę ewakuacyjną, która dotarła do składnicy 10 lutego 1946 roku. Po zakończeniu II wojny światowej Wrocław znalazł się w granicach Polski i na mocy przepisów prawa międzynarodowego państwo polskie stało się sukcesorem spuścizny materialnej miasta, w tym również utraconych wrocławskich zbiorów artystycznych. Dzieło zostało wpisane na listę zaginionych i poszukiwanych polskich strat wojennych. W roku 1970 na aukcji w Mariefred Muzeum Narodowe w Sztokholmie nabyło Opłakiwanie Chrystusa od spadkobierców zmarłego Sigfrida Häggberga, szwedzkiego inżyniera i przedsiębiorcy, który od początku lat 20. mieszkał i pracował w Polsce jako dyrektor dwóch polskich spółek zależnych LM Ericsson. W czasie II wojny światowej współpracował on z polskim podziemiem, jako jeden z tzw. warszawskich Szwedów, za co został w lipcu 1943 r. w Berlinie skazany na śmierć. Ułaskawiono go po interwencji władz szwedzkich. Dzięki badaniom proweniencyjnym prowadzonym przez pracowników Muzeum Narodowego we Wrocławiu, przede wszystkim przez dyrektora Muzeum prof. Piotra Oszczanowskiego oraz dzięki poszukiwaniom archiwalnym dr. Roberta Hesia, kierownika Gabinetu Dokumentów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, udało się zidentyfikować obraz w kolekcji Muzeum Narodowego w Sztokholmie. 25 września 2019 roku w magazynach Muzeum Narodowego w Sztokholmie w obecności dyrekcji tego muzeum udostępniono obraz do oględzin pracownikom polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Przeprowadzono analizę konserwatorską obiektu w oparciu o oględziny zarówno w świetle rozproszonym, kierunkowym bocznym, jak i w promieniach UV. Dokonano porównania z archiwalnymi materiałami fotograficznymi. Celem było stwierdzenie, czy obraz okazany jest tożsamy z dziełem znajdującym się na liście strat wojennych. W czerwcu 2020 roku Muzeum Narodowe w Sztokholmie oficjalnie rekomendowało rządowi szwedzkiemu bezwarunkowy zwrot dzieła do Polski. Opłakiwanie Chrystusa uroczyście powróciło do zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu 31 stycznia 2022 roku. Można je podziwiać na ekspozycji stałej w galerii Sztuka europejska XV - XX w. 08:20 OWSZEM MAZOWSZE cykl reportaży, 20 min, Polska, 2020 Reżyseria: Adam Strug Scenariusz: Adam Strug Cykl "Owszem Mazowsze" opowiada o ludziach żyjących na Mazowszu. To, co ich łączy, to twórczy obłęd, który uprawiają niezależnie od koniunktury lub dekoniunktury. Adam Strug, polski śpiewak i instrumentalista, autor piosenek, dziennikarz w swoim autorskim programie przybliża widzom niezwykłe postaci. Bohaterem odcinka jest Zdzisław Pater, kontrabasista, trzon zespołu Warszawska Kapela Zdzisława Patera z Chmielnej, która powstała w roku 2001. Panu Zdzisławowi towarzyszy w muzykowaniu Maciej Klociński. 10:20 BĘDZIE LEPIEJ Komedia, 95 min, Polska, 1936 Reżyseria: Michał Waszyński Scenariusz: Emanuel Schlechter Zdjęcia: Albert Wywerka Muzyka: Henryk Wars Aktorzy: Loda Niemirzanka, Kazimierz Wajda, Henryk Vogelfanger, Aleksander Żabczyński, Antoni Fertner, Helena Zarembina, Ryszard Misiewicz, Kazimiera Horbowska, Edmund Minowicz, Aniela Rolandowa, Halina Kowalczykówna, Irena Skwierczyńska, Michał Halicz, Bolesław Folański, Janina Paszkowska Komedia z udziałem niezwykle przed wojną popularnych gawędziarzy radiowych, Szczepka i Tońka. Obaj byli rodowitymi lwowianami, ale urodzonymi na dwóch krańcach tego miasta - jeden w Gródku, drugi w Łyczakowie. Mieli wspaniałe poczucie humoru, doskonale władali lwowską gwarą. Szczepko, czyli Kazimierz Wajda i Tońko - Henryk Vogelfanger byli wielkimi gwiazdami powstałej w roku 1933 "Wesołej Lwowskiej Fali". Z raportów biura studiów Polskiego Radia wynika, że audycji tej słuchało ok. 6 milionów osób, co na owe czasy jest liczbą imponującą. Początkowo dialogi dla Szczepka i Tońka pisał "ojciec" tej audycji, Wiktor Budzyński, później jednak Wajda i Vogelfanger układali je sami. Filmem "Będzie lepiej" lwowscy komicy rozpoczęli swoją karierę na dużym ekranie. W roku 1939 powstał drugi film z ich udziałem - "Włóczęgi". Trzecia komedia ze Szczepkiem i Tońkiem - "Serce batiara" nie została ukończona z powodu wybuchu wojny. Dwaj przyjaciele - Szczepko i Tońko - zostają wyrzuceni z pracy w fabryce zabawek, złamali bowiem obowiązujący tam zakaz śpiewania. W parku znajdują porzucone niemowlę, które biorą pod swoją opiekę. Tymczasem do Lwowa przyjeżdża Wanda, właścicielka sklepu z zabawkami i jej stryj. Chce on wyswatać swą siostrzenicę z dyrektorem fabryki, w której pracowali Szczepko i Tońko. Zbieg okoliczności sprawia, że porzucone niemowlę trafia do Wandy. Dwaj przyjaciele rozpoczynają rozpaczliwe poszukiwania dziecka. Ale stryj Wandy zdążył się już w maleństwie rozkochać, podobnie jak jego siostrzenica w dyrektorze fabryki. 12:15 TRZECIA GRANICA - ODC. 5 - NIEZNAJOMA Z BARU BOLERO (NIEZNAJOMA Z BARU BOLERO) Serial wojenny, 47 min, Węgry/Polska, 1975 Reżyseria: Lech Lorentowicz Scenariusz: Adam Bahdaj Zdjęcia: Sandor Kocsis Aktorzy: Andrzej Wasilewicz, Grażyna Barszczewska, Borys Marynowski, Marek Walczewski, Andrzej Szalawski, Grzegorz Warchoł, Nora Kaldi, M Sivo, Leopold Matuszczak, Józef Kalita, Krzysztof Kowalewski, Jan Paweł Kruk Wykonawcy: Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach, Węgierski Zespół Instrumentalny, Konrad Bryzek W Budapeszcie Bukowian poznaje piękną kobietę imieniem Marta, która często gości w barze "Bolero". Polscy oficerowie przebywający w stolicy Węgier widują Martę w towarzystwie Niemców i podejrzewają o współpracę z nimi. Marta zostaje zatrzymana i podczas próby ucieczki zastrzelona. Okazuje się, że paszport na nazwisko Ruecksteiner był fałszywy - Marta Bormicka była agentką polskiego wywiadu. 13:40 PERSONEL Dramat obyczajowy, 67 min, Polska 1975 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Witold Stok Aktorzy: Juliusz Machulski, Irena Lorentowicz, Włodzimierz Boruński, Michał Tarkowski, Andrzej Siedlecki, Tomasz Lengren, Tomasz Zygadło, Janusz Skalski, Krystyna Wachelko, Ludwik Mika, Wilhelm Klonowski, Jan Torończak, Jan Zieliński, Edward Ciosek, Henryk Sawicki Świat ludzi anonimowych w swej pracy - krawców teatralnych, malarzy, modelarzy. Wykonują zadania bardzo ważne dla funkcjonowania teatru, ale pozostają w cieniu gwiazd sceny. Nie brak wśród nich bogatych i wyrazistych osobowości, identyfikujących się ze swoją pracą, pełnych poświęcenia. Jednak specyfika teatru jako miejsca prac rodzi szczególne napięcia i konflikty środowiskowe. Tak naprawdę to nie tylko ludzie zasiadający na widowni niewiele wiedzą o pracy szarych pracowników technicznych, często nie doceniają jej także artyści. Ale problem poruszony przez Kieślowskiego jest bardziej skomplikowany, niż mogłoby się to wydawać po obejrzeniu początkowych scen filmu. Wszelkie przywileje, jakimi cieszą się w teatrze "prawdziwi artyści", są już tylko marnym odbiciem dawnego kultu aktora. Pozostali, szarzy pracownicy świątyni sztuki, zdają sobie sprawę, że ci wywyższający się wcale nie są w dużo lepszej od nich sytuacji - zarabiają niewiele więcej, są niepewni swej pozycji, ról, jakie otrzymają w kolejnym spektaklu, nurtują ich podobne problemy codziennego życia. Bohater filmu, Romek Januchta, jest uczniem technikum teatralnego. Rozpoczyna pierwszą pracę w pracowni krawieckiej w teatrze. Jest przeświadczony, że uszycie kostiumu to nie "odwalenie" roboty, jak sądzi wielu jego starszych kolegów, ale udział w powstawaniu spektaklu, w tworzeniu sztuki. Szybko jednak przekonuje się, że miejsce, w którym przyszło mu pracować, ma niewiele wspólnego z jego wyobrażeniami o teatrze jako miejscu prawie magicznym. Jego starszy kolega, krojczy Sowa, nieukrywający swych poglądów na temat kondycji teatru, popada w ostry konflikt z rozhisteryzowanym aktorem, panem Andrzejem. Teatralne organizacje społeczno - polityczne chcą wykorzystać Romka przeciwko Sowie. Film otrzymał Wielką Nagrodę miasta Mannheim podczas Międzynarodowego Tygodnia Filmowego w Mannheim w październiku 1975, a także wiele nagród na festiwalach krajowych - m.in. Grand Prix IV Koszalińskich Spotkań Filmowych "Młodzi i Film" w 1976 roku, Nagrodę Główną w dziedzinie filmów telewizyjnych na III Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku w 1976 roku. Na tym samym festiwalu "Personel" uhonorowany został także nagrodą dziennikarzy. 15:00 MARTHA COOPER - HISTORIA GRAFFITI (MARTHA: A PICTURE STORY) Film dokumentalny, 82 min, Australia, 2019 Reżyseria: Selina Miles W latach 70. XX wieku w Nowym Jorku fotografka Martha Cooper uchwyciła jedne z pierwszych zdjęć graffiti, w czasie gdy miasto wypowiedziało mu wojnę. Kilkadziesiąt lat później Cooper wywarła wpływ na globalny ruch artystów ulicznych. 16:05 JESZCZE NIE WIECZÓR Dramat obyczajowy, 99 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jacek Bławut Scenariusz: Jacek Bławut, Jacek Piotr Bławut, Stanisław Józefowicz Zdjęcia: Wojciech Staroń Muzyka: Tomasz Stroynowski Aktorzy: Jan Nowicki, Nina Andrycz, Sonia Bohosiewicz, Irena Kwiatkowska, Danuta Szaflarska, Teresa Szmigielówna, Beata Tyszkiewicz, Ewa Krasnodębska, Bożena Mrowińska, Zofia Perczyńska, Anna Grażyna Suchocka, Zofia Wilczyńska, Stefan Burczyk, Wieńczysław Gliński, Witold Gruca "Jeszcze nie wieczór" to pełnometrażowy debiut wybitnego dokumentalisty Jacka Bławuta. To film o miłości, przemijaniu i aktorach, ich ekscentryczności, marzeniach zagrania jeszcze jednej, może już ostatniej wielkiej roli. Do Domu Aktora w Skolimowie przyjeżdża na rekonwalescencję gwiazdor kina i teatru Jerzy (Jan Nowicki). Przybycie niepoprawnego ekscentryka zakłóca ustabilizowane życie mieszkańców, tym bardziej że Jerzy namawia ich do wspólnego wystawienia Fausta Goethego. Równocześnie flirtuje z Małgorzatą, zmysłową pracownicą ośrodka (Sonia Bohosiewicz). W 2008 roku na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni film otrzymał Srebrne Lwy i nagrodę australijskich dystrybutorów Złotego Kangura, a Jan Nowicki nagrodę za pierwszoplanową rolę męską. W 2009 roku Jacek Bławut na Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej Prowincjonalia we Wrześni odebrał Nagrodę Główną Jańcia Wodnika. 18:00 MAZURKI NAD WISŁĄ - WITOLD KUCZYŃSKI Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Marzena Strąk Scenariusz: Janusz Prusinowski "Mazurki nad Wisłą" to cykl reportaży poświęconych ludziom związanym z szeroko pojętym regionem Mazowsza, jego tradycjami muzycznymi, artystycznymi i rzemieślniczymi. Są to zarówno wiejscy mistrzowie wyrastający ze swoich społeczności jak i ludzie miasta, którzy świadomie wybrali tradycyjne sztuki jako przestrzeń osobistego spełnienia i rozwoju. Bohater tego odcinka to Witek Kuczyński z Czarni na Kurpiach. Z rodziny śpiewaków z Długiego (sąsiednia wieś), instruktor zespołu Czarniacy, animator miejscowego środowiska, muzyk orkiestry dętej z Czarni (suzafon, wcześniej grał na trąbce i tenorze), emerytowany nauczyciel śpiewu, WF i przedmiotów artystycznych oraz dyrektor szkoły podstawowej w Czarni. Starosta Bartny (przewodniczący stowarzyszenia kurpiowskich twórców ludowych). Reżyser spektakli teatru obrzędowego, tworzonego przez zespół Czarniacy (zrekonstruowali ponad 20 obrzędów), dokumentalista i autor publikacji o kulturze Kurpiów. 19:15 SAMOCHODZIK I TEMPLARIUSZE - ODC. 1/5 PO PRZYGODĘ Serial przygodowy, 33 min, Polska, 1971 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz na podstawie własnej powieści: Zbigniew Nienacki Zdjęcia: Wacław Dybowski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Stanislaw Mikulski, Grażyna Marzec, Lech Ordon, Ewa Szykulska, Zygmunt Apostoł, Tadeusz Gwiazdowski, Jan Tesarz, Roman Sykała, Michał Szewczyk, Roman Mosior, Stefan Niemirowski, Tomasz Samosionek, Danuta Szaflarska Pan Samochodzik i jego mali pomocnicy o wdzięcznych przezwiskach: Wilhelm Tell, Wiewiórka i Sokole Oko zaprzyjaźnili się, szukając wspólnie zbiorów dziedzica Dunina (powieść Zbigniewa Nienackiego "Wyspa złoczyńców" sfilmował w 1965 r. Stanisław Jędryka). Teraz wyruszają na wyprawę w poszukiwaniu skarbu templariuszy. Pan Tomasz, historyk sztuki, pracownik Centralnego Zarządu Muzeów, jest wściekły, że prasa ujawniła tajemnicę, nad którą pracował od dawna. Obawia się, że żądni przygód poszukiwacze skarbów zaczną kuć dziury we wszystkich starych zamkach. Chłopcy chcą dowiedzieć się, jakim cudem skarby zgromadzone przez rycerzy zakonnych, strzegących od XII wieku Ziemi Świętej, mogły trafić do Polski. Być może mistrz zakonu Jakub de Molay przekazał cenny depozyt wielkiemu mistrzowi Krzyżaków, a ten miał go zwrócić osobie, która będzie znała hasło: "Tam skarb twój, gdzie serce twoje". Tak przynajmniej można wnosić ze starego dokumentu, który odnalazł podczas wakacyjnych wędrówek wiejski nauczyciel na Suwalszczyźnie. Pan Samochodzik i chłopcy wyruszają niezwłocznie, kierując się w stronę Pojezierza Suwalskiego. W drodze spotykają cudzoziemców - piękną, pewną siebie pannę, jej ojca i ich polskiego towarzysza. Tłumacz zdradza, że bogaty obcokrajowiec to kapitan Petersen, słynny poszukiwacz skarbów. 23:25 TESS Melodramat, 164 min, Wielka Brytania/Francja, 1979 Reżyseria: Roman Polański Scenariusz: Gerard Brach, Roman Polanski, John Brownjohn Zdjęcia: Ghislain Cloquet, Geoffrey Unsworth Muzyka: Philippe Sarde Aktorzy: Nastassja Kinski, Peter Firth, Leigh Lawson, John Collin, Sylvia Coleridge, Tony Church, Tom Chadbon, Rosemary Martin Zrealizowana z niezwykłym pietyzmem i imponującą starannością, świadomie wyciszona i pełna liryzmu adaptacja wiktoriańskiej powieści Thomasa Hardy ' ego, była niewątpliwą niespodzianką w twórczości reżysera "Matni". Jest to wzruszająca, ale i gorzka opowieść o tragicznym losie młodej wiejskiej dziewczyny, która staje się ofiarą bezwzględnych norm społecznych, ale również ślepego losu, przypadku, który naznacza jej życie swoistym fatum. Piękne zdjęcia, scenografia, kostiumy (nagrodzone Oscarami), wspaniała rola Nastassii Kinski są niezaprzeczalnymi atutami tej pasjonującej opowieści o miłości i nietolerancji, toczącej się w zmiennym rytmie pór roku, stanowiącymi swego rodzaju dopełnienie i jednocześnie odzwierciedlenie losu bohaterki. [Filmoteka Narodowa] 02:25 PANORAMA KINA POLSKIEGO - FUGA Dramat psychologiczny, Polska 2018 Reżyseria: Agnieszka Smoczyńska Scenariusz: Gabriela Muskała Aktorzy: Gabriela Muskała, Łukasz Simlat, Małgorzata Buczkowska, Piotr Skiba, Halina Rasiakówna, Zbigniew Waleryś Bohaterka filmu, Alicja, cierpi na tytułową fugę, chorobę skutkującą amnezją. Nie pamięta nawet swoich najbliższych, ani żadnych wydarzeń z przeszłości, czy nazw przedmiotów. Prawdopodobnie ostatnie dwa lata spędziła w Warszawie, ale gdzie mieszkała przedtem? Kobieta trafia pod opieką medyczną psychiatry, Michała. Jej przypadek zostaje przedstawiony w programie telewizyjnym o zaginionych. Wtedy do studia dzwoni starszy mężczyzna, który twierdzi, że jest jej ojcem, a rzekoma Alicja naprawdę nazywa się Kinga Słowik. Przed zaginięciem wiodła normalne rodzinne życie. Mieszkała we Wrocławiu z mężem Krzysztofem i synem Danielem. Kiedy po dwóch latach wraca do domu rodziców, wszyscy wierzą, że szybko odzyska równowagę psychiczną i przede wszystkim pamięć. Ale ona wciąż nie rozpoznaje członków swojej rodziny, uważa ich za obcych ludzi i do tego czuje się zagrożona. Drażni ją imię Kinga, woli używać imienia Alicja. Wobec rzekomych krewnych, którzy próbują wyciągnąć do niej rękę, staje się agresywna. W końcu wyznaje swemu psychiatrze Michałowi, że jest nieszczęśliwa i wolałaby trafić do więzienia. W terapii nie pomaga nawet fakt, że opuszcza rodziców i wprowadza się do domu, gdzie kiedyś mieszkała z mężem oraz z synem. I to własnie z Danielem udaje jej się nawiązać bliższe relacje, jednak wciąż jest wystraszona i myśli tylko o tym, żeby uciec stąd jak najszybciej. Tymczasem wychodzą na jaw okoliczności jej nagłego zniknięcia. Okazuje się, że przed dwoma laty uległa wypadkowi samochodowemu, jechała wtedy z rodziną. 04:20 POETKA Z ARABII (THE POETESS) Film dokumentalny, 57 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Andreas Wolff, Stefanie Brockhaus Zdjęcia: Stefanie Blockhaus, Tobias Tempel, Hissa Hilal Film dokumentalny o niezwykłej kobiecie z Arabii Saudyjskiej, która jest poetką. Miała odwagę wziąć udział w konkursie telewizyjnym i dostała się do finału. Ku zdziwieniu przeważającej męskiej publiczności, Saita - Hissa Hilal pojawiła się na pierwszych stronach gazet na całym świecie jako pierwsza kobieta, która dotarła do finału "Million's Poet", słynnego, telewizyjnego reality show. To największy konkurs poetycki w świecie arabskim. Jest oczywiście zdominowany przez mężczyzn. W dodatku w swoich wierszach Hissa krytykuje patriarchalne społeczeństwo arabskie i atakuje jednego z najbardziej niesławnych saudyjskich duchownych za ekstremalną fatwę. Kobieta ma odwagę czytać swoją poezję na żywo, przed 75 milionami widzów. Występuje publicznie sprzeciwiając się religijnemu ekstremizmowi i walczy o pokojowy islam. Obserwujemy przy okazji obraz świata jednego z najbardziej ortodoksyjnych społeczeństw na Bliskim Wschodzie. Nie widzimy twarzy ani sylwetki bohaterki, w czasie występów publicznych musi ukrywać nawet oczy pod czarnym materiałem. Dokument trzyma w napięciu, zwłaszcza że do ostatnich chwil nie wiadomo, czy bohaterka odniesie sukces.