TVP Dokument Czwartek, 31.08.2023 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. POKUMAĆ RZEKOTKĘ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Zdjęcia: Tomasz Michałowski Godowe skrzeczenie rzekotek, rechotanie żab czy kumkanie kumaków to głosy natury, których nie sposób nie usłyszeć. Przynajmniej tam, gdzie jeszcze w miarę licznie występują, bo jest ich w naszej przyrodzie coraz mniej. Ale trudniej pokumać, czyli zrozumieć życie rzekotek, żab, kumaków czy innych płazów, bo kryje ono przed nami jeszcze wiele tajemnic. Jak to na przykład jest, że aby otrzymać jedną pospolitą, zieloną żabę wodną, potrzeba żab dwóch innych gatunków. A z dwóch prawidłowych żab wodnych nie powstanie jedna prawidłowa. Wspólnie z przedstawicielami nielicznej u nas garstki badaczy płazów próbujemy zjeść tę poznawczą żabę. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 23 OWCZYM PĘDEM Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski tym razem rusza w polskie Tatry, aby zbadać, czy tamtejsi górale nadal pielęgnują historyczne tradycje wypasania owiec. Czy naprawdę codziennie wyprowadza się je w wysokie góry? Jak dawniej wyrabiano oscypki i czy dzisiaj również używa się pierwotnych metod? Odpowiedzi na te wszystkie pytania znajdą się w programie. 07:00 NOTACJE - STANISŁAW LIKIERNIK. BOMBA W BRAMIE Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2011 Autor: Krzysztof Tadej Wspomnienia Stanisława Likiernika - ur. w 1923 r. oficera Wojska Polskiego, uczestnika powstania warszawskiego, żołnierza AK. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 165 SZKLARSKA PORĘBA Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Ewa Grodzka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Na pograniczu Karkonoszy i Gór Izerskich u stóp masywów Szrenicy i Wysokiego Kamienia rozpościera się malownicza dolina, a w niej Szklarska Poręba. To niekwestionowana mineralogiczna stolica Polski, a także królestwo mitycznego Ducha Gór. W drugiej połowie XIII wieku prawa do terenów, na których obecnie leży miasto nabył zakon joannitów. W XIV wieku kolejnym właścicielem został ród Schaffgotschów, który założył pierwszą hutę szkła. Hutnictwo wpłynęło na rozwój regionu i stopniowe osiedlanie się ludności. Niebezpieczne i trudno dostępne góry porośnięte gęstym lasem i zamieszkałe przez dzikie zwierzęta, były jednymi z najpóźniej zasiedlanych terenów górskich w Europie. Przybyli tu Walończycy, którzy wydobywali w Karkonoszach m.in. złoto, ametysty, i piryty. To oni wskazali lokalnym hutnikom bogate złoża kwarcu, niezbędnego do wytopu szkła. Dzisiejsza Szklarska Poręba zajmuje rozległe tereny, położone na różnych wysokościach: od 440 do 1420 m. n.p.m. Zaledwie po kilkuminutowym spacerze z centrum miasta, można znaleźć się na jednym z wielu szlaków turystycznych. W Górach Izerskich jest 100 kilometrów takich tras, a w Karkonoskim Parku Narodowym 450 km. Moc natury inspiruje i zachwyca szczególnie w takim miejscu, jak wąwóz Kamieńczyka, który ma około 100 metrów długości. Górują nad nim pionowe ściany skalne dochodzące nawet do 30 metrów wysokości. Powstały na przestrzeni milionów lat, na skutek erozji i cofania się progu wodospadu. Pasjonaci sztuk pięknych docenią fakt, że w Szklarskiej Porębie upamiętniono Wlastimila Hofmana - najwybitniejszego malarza, związanego z tym miastem. Dziś można odwiedzać jego muzeum mające swą siedzibę w domu artysty. W niezmienionej od śmierci malarza pracowni, nadal stoją jego sztalugi, leżą pędzle i farby, którymi malował ostatnie obrazy. Artysta tworzył w duchu młodopolskiego symbolizmu. 07:50 WETERYNARZE Z SERCEM - /27/ Reality show, 21 min, Polska, 2017 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska W kolejnym odcinku programu zobaczymy dwie historie. Pierwsza, jak z filmu, która nadaje nowe znaczenie cytatowi z Forresta Gumpa - "Run, Forrest, run!" (Biegnij, Forrest, biegnij!). To wzruszająca opowieść o psie, wielu dniach jego cierpienia i wytrwałości lekarzy. Druga - o hańbiącym człowieka procederze, czyli targach koni, podczas których często zapomina się, że przedmiotem handlu jest żywe stworzenie. Jaki los czekałby Foresta i ciężarną klacz, gdyby nie determinacja dobrych, wrażliwych ludzi? 08:15 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 3 EMSCHER - CUD W ZAGŁĘBIU WĘGLOWYM (WATER IS OUR FUTURE EP. 3 THE EMSCHER THE MIRACLE IN THE COALFIELDS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael R. Gartner Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. Odcinek 3 - "Emscher - cud w zagłębiu węglowym". Ruhra. Rzeka dała nazwę jednemu z największych regionów przemysłowych w Europie. Zagłębie Ruhry w sercu Niemiec słynie z węgla i stali. Przemysł zniszczył jednak kolejną rzekę - Emscher. Ujęta w betonowe koryto niosła toksyczne ścieki z całego Zagłębia Ruhry. Od lat znana jest jako najbardziej zatruty dopływ Renu. W latach 80 - tych podniosły się protesty miejscowej ludności. Powstał niezwykły projekt - odnowa rzeki na długości 350 - ciu kilometrów. Miał ponownie przywrócić Emscher i jej dopływy do naturalnego stanu. Ludzie i przyroda mieli odbić to, co zabrała im industrializacja. Zyskać także miała miejscowa ryba - byczek. Czy taka zmiana krajobrazu jest w ogóle możliwa? 09:15 ZDUMIEWAJĄCE INDIE - CZ. 3. HIMALAJE: SAM SZCZYT (WILDEST INDIA) Serial dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Reżyseria: Richard Kirby Pięcioodcinkowy serial o niezwykłej przyrodzie i cywilizacji Indii. W odcinku trzecim podróżujemy w Himalaje, najwyższe góry świata. Tam, gdzie niebo spotyka się z ziemią, panują wyjątkowo niegościnne warunki. Porywisty wiatr, lodowate zimno i niedostatek tlenu dla większości gatunków stanowią przeszkodę nie do pokonania. Są jednak śmiałkowie, których nic nie odstraszy. Nie dla nich żyzne równiny w dolnych partiach Himalajów. Muszą wspiąć się jeszcze wyżej, próbując przetrwać w ekstremalnych warunkach. 10:15 CELTOWIE: ZAPOMNIANA POTĘGA EUROPY - ODC. 3 POWSTANIE BUDYKI (THE CELTS: BLOOD, IRON AND SACRIFICE / DIE KELTEN 3. THE REVOLT OF BOUDICA) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Michael Lachmann, Jeremy Hall Dokumentalna opowieść o Celtach. Ich plemienne ojczyzny rozciągały się kiedyś od Hiszpanii, Anglii i Francji po Słowenię i Anatolię. Dziś nowe znaleziska archeologiczne nakreślają znacznie dokładniejszy portret Celtów. Przez prawie tysiąc lat w dużej mierze determinowali historię Europy i nieustannie pilnowali Rzymu. W pierwszym tysiącleciu p.n.e. Europa była mocno w ich rękach. A kiedy w IV wieku p.n.e. zaczęli przekraczać Alpy, było to postrzegane jako zniewaga dla początkującego mocarstwa - Rzymu. W I wieku p.n.e. Cezar wkroczył do Galii, aby ujarzmić wszystkie plemiona celtyckie. Jednak Celt Wercyngetoryks zjednoczył Celtów przeciwko Rzymianom w konflikcie, który trwał siedem lat. Poddanie się i niewola celtyckiego księcia Wercyngetoryksa przypieczętowały los wolnych Celtów na kontynencie. To była porażka, ale nie koniec epoki krwi i żelaza Celtów. 11:10 DRABINA Film dokumentalny, 7 min, Polska, 1971 Reżyseria: Agnes Siedlecki Film przedstawia kulisy powstawania etiudy szkolnej. Studenci otrzymują zadanie realizacji wspólnego filmu podczas jednego dnia zdjęciowego. Każdy z nich przygotowuje jedno ujęcie. Autorzy dokumentu rejestrują proces tworzenia etiudy i prezentują gotowy film. Etiuda Szkoły Filmowej. 11:25 W POSZUKIWANIU RODOWODU Film dokumentalny, 20 min, Polska, 1974 Scenariusz: Franciszek Palowski Zdjęcia: Maciej Braunstein, Aleksander Wasilewicz Film przedstawia temat poszukiwania własnego rodowodu przez osoby polskiego pochodzenia, przybywające do Polski ze Stanów Zjednoczonych, Australii, Szkocji, Ameryki Południowej, Francji na organizowane przez Uniwersytet Jagielloński Kursy Języka i Kultury Polskiej. Z każdym rokiem jest ich więcej. Spośród wielu, nierzadko atrakcyjniejszych, możliwości spędzenia letnich wakacji i urlopów wybierają Polskę. Przyjeżdżają w poszukiwaniu brakującego ogniwa własnej biografii. Ekipa telewizyjna towarzyszy uczestnikom kursu od pierwszych kroków na polskim lotnisku, przez sale wykładowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, zwiedzanie Krakowa, Gdańska, Malborka, Grunwaldu, Warszawy. Podczas wizyt w muzeach, bibliotekach i na lekcjach historii Polski. Słuchacze kursów wypowiadają się prawie płynną polszczyzną zarówno na tematy współczesnej historii naszego kraju, jak i wracają do okresu wojny. Mówią, dlaczego zdecydowali się na przyjazd do Polski, a także o fascynacji polską kulturą i folklorem. Wypowiedzi Eugene'a Kusielewicza, działacza polonijnego, o funkcjonującym w Stanach Zjednoczonych Związku Klubów Kulturalnych Polski i Fundacji Kościuszkowskiej, z zaznaczeniem, że dopiero ta współpraca z Polską, która pozwoliła na przyjazd do ojczyzny przodków, jest przełomem. Rektor UJ, prof. Mieczysław Karaś otwiera uroczyście działalność Zakładu dla Spraw Polonii na krakowskim uniwersytecie. Jest to przejście od bardzo emocjonalnie zaangażowanej działalności do zinstytucjonalizowanej formy pracy z Polonią na całym świecie. 11:55 PRZESTRZENIE BANACHA Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2005 Reżyseria: Krzysztof Lang Scenariusz: Krzysztof Lang, Jerzy Janicki Aktorzy: Wojciech Dmochowski Jest rok 1926. Kawiarnia Szkocka we Lwowie (inscenizacja). Wśród kawiarnianych gości znajduje się grono matematyków - Banach, Mazur, Ulam, Stożek, Szuder. Trwa zażarta dyskusja. Ci młodzi matematycy to pracownicy uniwersytetu Jana Kazimierza. Świat usłyszy o nich niebawem. Najbłyskotliwszym z nich był Stefan Banach (1892 - 1945). Kim był ów genialny samouk? Skąd się znalazł we Lwowie? Mimo że należał do najwybitniejszych uczonych XX wieku, nie zachowało się zbyt wiele zdjęć portretujących jego ciekawe życie. Do dziś pozostaje postacią mało znaną w Polsce. Ze względu na ubogą dokumentację fotograficzną, jak też z powodu całkowitego braku archiwaliów filmowych dotyczących samego Banacha, zasadne w tym przypadku stało się wykorzystanie inscenizacji fabularnych, które przywołują istotne wydarzenia z życia uczonego i przybliżają jego postać. Twórcy filmowego portretu Stefana Banacha zadbali o odtworzenie atmosfery kawiarni Szkockiej we Lwowie, przypomnieli słynną próbę przekupienia i nakłonienia Banacha do wyjazdu do Stanów Zjednoczonych, obronę doktoratu na uniwersytecie we Lwowie, karmienie wszy w czasie okupacji w instytucie Weigla itp. Warstwa dokumentalna przeplata się z inscenizacjami. W filmie pojawiają się ludzie, którzy opowiadają o niezwykłości postaci geniusza matematycznego, jakim niewątpliwie był Stefan Banach. Przed kamerą wystąpił uczeń samego mistrza, wybitny uczony amerykański, człowiek, który stworzył podwaliny matematycznego modelu bomby wodorowej - Stanisław Ulam. Opowiada o szkole lwowskiej i jej znaczeniu w nauce polskiej i światowej. W filmie wystąpiła także wdowa po synu Banacha. 12:50 1982 Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jan Czarlewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku, strajki zostały stłumione terrorem. Społeczeństwo polskie się jednak nie poddawało. "Solidarność" zeszła do podziemia. W maju następnego roku ludzie wyszli na ulice. Na 31 sierpnia 1982 roku , w drugą rocznicę porozumień gdańskich, zaplanowano protest przeciwko komunistycznej władzy. Żądano uwolnienia wszystkich internowanych oraz przywrócenia legalnego statusu NSZZ Solidarność. W tym dniu, demonstrowało ponad 300 000 osób w całym kraju. Były to największe manifestacje uliczne w historii Polski. 13:55 ZDUMIEWAJĄCE INDIE - CZ. 4 GHATY ZACHODNIE MONSUNOWE GÓRY (WILDEST INDIA) Serial dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Reżyseria: Richard Kirby Pięcioodcinkowy serial o niezwykłej przyrodzie i cywilizacji Indii. W czwartym odcinku poznajemy Ghaty Zachodnie, góry krawędziowe położone wzdłuż Morza Arabskiego. Tutejsze lasy deszczowe tętnią życiem, a rzeki są błogosławieństwem dla milionów mieszkańców. Prastare tradycje i obrzędy włączają do świata ludzi groźne zwierzęta. Południe Indii zawdzięcza życie i plony deszczom padającym na zbocza Ghatów Zachodnich. Zapraszamy na wyprawę w monsunowe góry. 15:00 OPOWIEŚCI OCEANÓW - OPOWIEŚCI OCEANÓW. CZ 3. DELFINY I WIELORYBY (OCEAN STORIES) Serial dokumentalny, 48 min, Niemcy, 2011 Reżyseria: Thomas Berend, Heiko de Groot, Hilman Rathjen Delfiny są stosunkowo dobrze poznanymi ssakami morskimi. Ten odcinek opowiada o badaniach Ute Margreff, która osiedliła się w Irlandii i obserwuje delfiny - samotniki. Stara się ustalić, dlaczego porzucają morską rodzinę i pozostają w zatokach, gdzie nawiązują kontakt z ludźmi albo psami! Ute spędza nawet 7 godzin dziennie, nurkując z samicą delfina. Mara pokazuje jej swój podwodny świat, bawi, a czasem prosi o masaż. Filmowiec Florian Graner na północnozachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych spotkał się z naukowcami, którzy od dziesięcioleci obserwują jedną populację orek. Zwierzęta pływające po tym akwenie są doskonale zbadane przez naukowców. W odróżnieniu od krewniaków, nie wędrują po oceanie, są więc nazywani rezydentami. Trzy klany obejmujące 90 osobników polują w fiordach. Klany dzielą się na poszczególne grupy, a każda ma odrębny dialekt. Według Floriana to władcy mórz. Filmowiec nie poprzestaje na podziwianiu tych fascynujących zwierząt. Wkracza również w podwodny świat, który znajduje się przy wielkim mieście. Gdy nurkuje w zatoce w sercu Seattle, udaje mu się sfilmować, jak siedmiometrowa ośmiornica olbrzymia zajmuje się potomstwem. 16:00 WODA - NASZA PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 4 NIDERLANDY - SOJUSZ Z WODĄ (WATER IS OUR FUTURE EP. 4 THE NETHERLANDS THE PACT WITH WATER) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael R. Gärtner Pięcioodcinkowy cykl dokumentalny, opowiadający o regionach, które przeszły i nadal przechodzą radykalne zmiany. W niektórych miejscach, gdzie flora i fauna zostały kiedyś wytępione, by zrobić miejsce dla rolnictwa, przemysłu i wydobycia surowców, natura wraca do siebie. Krajobrazy kwitną nowym życiem, bo stare przemysły zostały zlikwidowane, a ludzie doceniają wartość świata przyrody. Na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej, w lasach deszczowych Kostaryki i na silnie zanieczyszczonych rzekach na Łużycach we wschodnich Niemczech rozległe obszary oddane monokulturom i strzeliste hałdy żużlu przekształcają się w bogate gatunkowo cuda natury. Biolodzy tworzą tereny podmokłe z terenów poprzemysłowych, ekolodzy zamieniają pastwiska dla bydła w lasy tropikalne, a dzielnice zniszczone przez wydobycie węgla brunatnego tworzą schronienie dla rzadkich gatunków. Poszczególne, niezależne odcinki serii dokumentują szereg fascynujących projektów, które pokazują, że nawet zniszczenie może zapewnić nowy początek naturze. I że wszyscy możemy pomóc zachować bioróżnorodność naszej planety na przyszłość. Odcinek 4 - "Niderlandy - Sojusz z wodą". Do Amsterdamu przybywają miliony turystów rocznie. Miasto pokrywa sieć malowniczych kanałów - to znana atrakcja. Mniej znany jest fakt, że przez stulecia kanały nie tylko służyły do transportu i jako ścieki, ale stale zagrażały Amsterdamowi. Duże barki towarowe nadal pływają kanałami, budząc zaciekawienie turystów. Port w Amsterdamie nadal jest połączony z morzem. Holendrzy kontrolują jednak przypływy za pomocą systemu śluz i pomp. Obecnie Amsterdam położony jest metr poniżej poziomu morza, a niektóre dzielnice nawet niżej. Gdyby nie śluzy, Amsterdam nie nadawałby się do życia. Amsterdam nie jest jedyny. Nazwa Niderlandy, czyli niskie lądy, doskonale tu pasuje. Około jedna czwarta kraju leży poniżej poziomu morza. By nie znaleźć się pod wodą, Holendrzy od stuleci umacniali brzegi. Za pomocą solidnych grobli i piasku. 250 kilometrów piaszczystych wydm i plaż poskramia siłę fal. Dla większości Holendrów i zagranicznych turystów plaże są świetnym miejscem na rekreację. 17:00 KLEJNOTY ALP, WIELKIE JEZIORA WŁOCH - ODC. 1 MAGGIORE (JEWELS OF THE ALPS - ITALY'S GREAT LAKES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Mi - Yong Brehm Pięcioodcinkowa seria dokumentalna, opowiadająca o najpiękniejszych alpejskich jeziorach zwanych Klejnotami Alp. W tej serii poznamy pięć największych z nich: jezioro Maggiore, jezioro Como, jezioro Iseo, jezioro Lugano i jezioro Garda. Każdy film przedstawia jedno z nich, ukazując nam wyjątkowe środowisko naturalne w cyklu zmieniających się pór roku oraz przybliżając miejscową ludność ze szczególnym powiązaniem z jeziorem. Wszystkie pięć jezior powstało z lodowców. Są unikalne w Europie jako połączenie dwóch kontrastujących ze sobą światów: miejsca, w którym spotykają się środowiska alpejskie i śródziemnomorskie. Wyrafinowany widok z helikoptera na niezwykłe cechy terenu - od alpejskich szczytów po płaską równinę doliny rzeki Pad. Królestwo zwierząt w Górnych Włoszech kryje w sobie wiele niespodzianek. Stado dzikich jeleni nad jeziorem Como, mała salamandra ognista, która jest uderzająco podobna do podwodnego smoka, czy świstaki na warcie przy ujściu ich nory nad jeziorem Garda. Odwiedzamy osoby, których życie jest ściśle związane z jeziorami. Ich historie: autentyczne i nieoczekiwane. Towarzyszymy speleologom w wyprawie do niezbadanej wcześniej wapiennej jaskini nad jeziorem Iseo; spotykamy mężczyznę uprawiającego herbatę nad jeziorem Maggiore; a nad jeziorem Como 94 - letnia Nonna Pupa pokazuje nam, jak zamieniła wysypisko śmieci w wyjątkowy ogród. Odcinek 1. Jezioro Maggiore (Lago Maggiore) to drugie co do wielkości jezioro we Włoszech, leżące na granicy Włoch i Szwajcarii, około 80 km. od Mediolanu. Nad taflą turkusowej wody górują zaśnieżone masywy Alp. Starożytni Rzymianie nazywali ten akwen Lacus Verbanus, od bujnie porastającej go werbeny. Do dziś można podziwiać wspaniałą śródziemnomorską roślinność, występującą tu dzięki łagodnemu klimatowi. Na jeziorze Maggiore znajduje się 11 wysp. Najpopularniejszą z nich jest, najbliższa stałego lądu, Isola Bella, czyli Piękna Wyspa. Nazwana została na cześć Isabelli D'Addy, hrabiny Borromeo. W centralnej części wyspy znajduje się wspaniały pałac w stylu barokowym, nazwany od jego fundatorów i właścicieli Pałacem Boromeuszy. W Szwajcarii, w kantonie Ticino znajduje się jest jedna czwarta jeziora Maggiore. Oszałamiająco piękne widoki górskich masywów, rześkie powietrze, łagodny klimat sprawiają, że ta część jeziora również jest warta uwagi. Kanton jest włoskojęzyczny, wpływy Italii są tutaj widoczne w architekturze, kuchni oraz w mieszance włoskiego i szwajcarskiego stylu życia. 18:05 TAJEMNICE TRZECIEJ RZESZY POSZUKIWANIE BOMBY HITLERA (LAST SECRETS OF THE THIRD REICH: THE SEARCH FOR HITLER’S BOMB) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Andreas Sulzer, Stefan Brauburger, Christian Frey W ostatnich miesiącach II wojny światowej Amerykanie niezwykle intensywnie pracowali nad produkcją bomby atomowej, obawiając się, że Hitler uzyska możliwość jej zastosowania jako pierwszy. Jak pokazują dokumenty udostępniane ostatnio w ramach otwierania archiwów, już w marcu 1945 r. armia niemiecka przeprowadziła pierwsze testy z nowym rodzajem broni atomowej i zarówno Amerykanie, jak i Rosjanie mieli tego świadomość. Jednak jak daleko zaawansowane były naprawdę prace Hitlera nad bombą atomową? Oficjalnie Amerykanie utrzymywali, że prace Niemców były daleko w tyle, jednak zajmując kolejne połacie ziem III Rzeszy, odkrywali miejsca, plany i nazwiska osób nadzorujących program w niemieckiej armii. Były to sekretne projekty, prowadzone pod ścisłym nadzorem SS w najbardziej odległych zakątkach III Rzeszy, np. w pobliżu austriackiego Linz, w których wykorzystywano pracę więźniów obozów koncentracyjnych. Takich projektów było wiele, a wszystkie one były podporządkowane niemieckiemu programowi atomowemu. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PEREŁKI ANTYLI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku odwiedzimy wyspy będące częścią Małych Antyli. Barbados, Saint Vincent i Grenadyny należą do tak zwanych "Wysp Nawietrznych". Zamieszkuje je ludność pochodzenia indiańskiego i afrykańskiego. Dawne tereny Imperium Brytyjskiego wymykają się dziś wszelkim stereotypom. Barbados leży we wschodniej części archipelagu, między Martyniką a wybrzeżem Wenezueli. W przeciwieństwie do swoich wulkanicznych sąsiadek, jest wyspą koralową. Rdzenne terytorium Arawaków było kolonizowane przez Portugalczyków, a od 1625 roku - przez Anglików. Obecnie Barbados jest niezależnym państwem, należącym do brytyjskiej Wspólnoty Narodów. To jedno z najmniejszych państw świata. Jego powierzchnia wynosi zaledwie 430 kilometrów kwadratowych. Wyspa Saint Vincent wraz z częścią archipelagu Grenadyn tworzy jedno państwo należące do Wspólnoty Narodów i niepodległe od 1979 roku. Jego stolicą jest Kingstown. Pięć tysięcy lat przed naszą erą na tych terenach żyli Indianie Sibonejowie. W III wieku naszej ery osiedli tu Arawakowie, a w XIV wieku - wojowniczy lud Karaibów. W latach 1763 - 1783 Wielka Brytania i Francja walczyły o kontrolę nad wyspą Saint Vincent, mimo że traktat z 1763 roku uznał ją za "neutralną". Brytyjczycy kilkakrotnie próbowali ją okupować, jednak Karaibowie skutecznie bronili swojego terytorium. Przyczynili się nawet do porażki Anglików, którzy ostatecznie musieli uznać ich prawo do funkcjonowania jako "niepodległy naród". 20:15 WYBUDZENI - DR PAWEŁ RUDZIŃSKI Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Prowadzący: Ewa Błaszczyk Zdjęcia: Michał Jarosiński 10 lat temu doktor Paweł wygrał konkurs na szefa kardiochirurgii szpitala MSWiA w Warszawie. Przed rozpoczęciem nowej pracy wyjechał na tygodniowy urlop do Chorwacji. W trakcie nurkowania podtopił się, nie wiadomo co się stało pod wodą. Dziś doktor Paweł niewyraźnie mówi, słabo widzi, nie porusza się samodzielnie, stracił możliwość wykonywania ukochanego zawodu, rozsypała mu się rodzina, a mimo to jest szczęśliwy. Opiekuje się nim jego przyjaciółka Teresa, razem stworzyli dom. 20:40 WYBUDZENI - GRZEGORZ KRÓL Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Prowadzący: Ewa Błaszczyk Zdjęcia: Michał Jarosiński Grzegorz był pełnym pasji strażakiem, miał żonę, malutkiego synka. Podczas gaszenia pożaru w suszarni kukurydzy, wszedł na dach i spadł z dużej wysokości. Uratowano mu życie, ale szanse na wybudzenie były minimalne. W głębokiej śpiączce został przewieziony do Zakładu Opiekuńczo - Leczniczego Fundacji Światło w Toruniu gdzie wybudził się po kilku miesiącach. W toruńskim Świetle w ciągu 19 lat wybudziło się ze śpiączki aż 79 osób, kilka z nich wróciło do pełnej sprawności. 21:15 MOJA SOLIDARNOŚĆ CZ 1. NASZE NADZIEJE. Dokument fabularyzowany, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Prowadzący: Andrzej Michałowski Pierwsza część filmu dokumentalnego poświęconego działaczom gdańskiej Solidarności. Bazując na życiorysie Andrzeja Michałowskiego, współorganizatora strajków w Porcie Gdańskim, autorzy tego dokumentu starają się przybliżyć widzom kulisy życia w solidarnościowym podziemiu w latach 80. Główny bohater przez kilka lat ukrywał się przed bezpieką i nadal brał aktywny udział w antykomunistycznej konspiracji. Film opiera się nie tylko na wspomnieniach uczestników tamtych wydarzeń, ale również jest wzbogacony licznymi inscenizacjami, które podkreślają dramaturgię i specyficzny charakter zwycięstwa i zdrady. 22:20 MOJA SOLIDARNOŚĆ CZ. 2. ZWYCIĘSTWA I ZDRADY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Druga cześć filmu dokumentalnego poświęconego działaczom gdańskiej Solidarności. Główny bohater filmu, Andrzej Michałowski, po latach ukrywania się przed bezpieką, trafia do więzienia. Jego niepodległościowa działalność odbija się na nim, jak i na jego bliskich. Funkcjonariusze SB starają się rozbić gdańską Solidarność i utrudnić życie jej działaczom. Film pokazuje zarówno ich gry operacyjne, jak i walkę uczestników solidarnościowej konspiracji z komunistyczną władzą. 23:25 WETERYNARZE Z SERCEM - /48/ Reality show, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Beata Szymańska Scenariusz: Beata Szymańska Program prezentuje przypadki pacjentów pojawiających się w klinikach weterynaryjnych, pracę i opiekę medyczną nad zwierzętami w ogrodach zoologicznych i innych placówkach działających na rzecz zwierząt. Odwiedzamy ośrodki rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami i placówki wykorzystujące w swej pracy zwierzęta, np. policja czy służby celne. Zobaczymy także mniej popularne zwierzęta domowe, jak gryzonie czy zwierzęta egzotyczne. Program wskazuje, jak postępować ze zwierzętami i uczy empatii w stosunku do nich. Czy urocze pochrząkiwanie buldożka powinno nas zaniepokoić? Co to jest syndrom psów krótkoczaszkowych? Poznajcie Kazia i jego troskliwych opiekunów. Do Ośrodka Rehabilitacji Dzikich Zwierząt Mysikrólik sprowadziła nas wiadomość, że mamy szansę, jedną na tysiąc, zobaczyć niezwykle rzadkie zwierzęta - dzikie popielice. W poprzednim odcinku poznaliście Fundację dla Szczeniąt Judyta. Dzisiaj zapraszamy do Judytowa - drugiego, po Psiej Wiosce w Przemyślu, miejsca, gdzie już niedługo, dzięki pomocy ludzi o wielkich sercach, oczekując na docelowy dom, będą mieszkać i socjalizować się zarówno zdrowe, jak i niepełnosprawne szczeniaki. To właśnie tu nauczą się odróżniać krzesło od zabawek do gryzienia. A w naszym Kąciku Adopcyjnym trzy urocze psiaki - Fijo, Fiona i Sparkly. 23:55 POWSTANIE WARSZAWSKIE DZIEŃ PO DNIU - ODC. 31 Felieton, 7 min, Polska, 2017 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Bohater odcinka - Jerzy Peltz. 00:10 WODA ZNACZY ŻYCIE Reportaż, 21 min, Polska, 1970 Autor: Aleksandra Jarosz Scenariusz: Aleksandra Jarosz Reportaż o znaczeniu wody w życiu człowieka, w przemysłowych miastach. Woda oznacza życie. Tak bardzo potrzebujemy wody i to nie tylko w życiu, ale również w przemyśle, w produkcji samochodowej, w produkcji stali. Przy wydobyciu tony węgla zużywa się 60 litrów wody, ale najbardziej żarłoczny jest jednak przemysł tworzyw sztucznych. Tereny przemysłowe, zurbanizowane potrzebują coraz więcej wody, a właśnie owa urbanizacja i przemysł powodują jej zanik. Ruda Śląska, przyjazd beczkowozu, ludzie napełniają wiadra wodą. Budowa własnych ujęć wodnych dla celów przemysłowych (hutniczych). Wypowiedzi głównego energetyka Huty Pokój, dra Jerzego Michty o możliwościach oszczędzania wody, głównie w przemyśle. Plany perspektywiczne gospodarki wodnej. Postulaty odnośnie opłat za wodę w przemyśle w celu jej oszczędności. 00:35 NOTACJE - TADEUSZ SAWICZ. BYŁEM W BRYGADZIE POŚCIGOWEJ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2011 Autor: Zofia Kunert Generał bryg. Tadeusz Sawicz (ur. 1914 r. , Warszawa, zm. 2011 r. , Toronto) - polski pilot wojskowy, walczący w Brygadzie Pościgowej, która broniła Warszawy we wrześniu 1939 r. , uczestnik bitwy o Anglię. Absolwent Szkoły Podchorążych Lotnictwa 1936. W czasie kampanii wrześniowej zastępca dowódcy 114 Eskadry Myśliwskiej. Wykonał pomyślnie zadanie specjalne - lot do sztabu Naczelnego Wodza. Uniknął niewoli i przedostał się do PSZ na Zachodzie, najpierw do Francji, a po jej upadku - do Anglii. W październiku 1940 r. wziął udział w końcówce Bitwy o Anglię. Służył w Dywizjonach 303, 316, 315. Od 1943 r. był zastępcą dowódcy I Skrzydła Myśliwskiego, następnie instruktorem lotniczym w lotnictwie amerykańskim, a w 1944 r. dowódcą III Skrzydła Myśliwskiego. Miał na swoim koncie 3 pewne zwycięstwa. Po wojnie od 1957 r. mieszkał w Kanadzie. Kawaler Orderu Viruti Militari, Distinquish Flying Cross i czterokrotnie - Krzyża Walecznych. 00:55 BETAR Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2010 Reżyseria: Robert Kaczmarek Scenariusz: Piotr Gontarczyk Związek imienia Józefa Trumpeldora w skrócie Betar lub Bejtar jest niemal całkowicie nieznaną organizacją młodzieży żydowskiej, działającą w Polsce i na całym świecie, od połowy lat 20. do wybuchu wojny. Betar był organizacją bardzo oryginalną, a przy tym znaczącą, choć dziś nie funkcjonuje ani w literaturze przedmiotu, ani w świadomości historycznej społeczeństwa. Wielu członków polskiego Betaru odegrało ważną rolę w dziejach odbudowy państwa żydowskiego w Palestynie oraz jego późniejszych losach. Członkiem Betaru był między innymi premier Izraela w latach 1977 - 1983 Menachem Begin. Film przedstawia historię powstania tej organizacji, omawia założenia ideowe i cele działania. O tym, jak funkcjonował Betar, jak ważną rolę odegrał w życiu młodych Żydów, opowiadają uczestnicy ruchu, dziś już liczący sobie ponad 90 lat. Tło historyczne zostało oparte w filmie na wypowiedziach historyków: Herzla Makowa i Piotra Gontarczyka. 02:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NIC NIE BĘDZIE ZAPOMNIANE Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Nic nie będzie zapomniane" Drugiej Rzeczypospolitej zabrakło czasu dla pełnego rozliczenia się z wojną polsko - bolszewicką. Przyszła kolejna - nowe łzy i nowe mogiły. Potem na pół wieku komuny tę kartę z podręcznika historii wyrwano dla kilku pokoleń młodych Polaków, ale długi honorowe, zaciągnięte przez nas u bohaterów roku 1920 nie ulegają przedawnieniu. Niewiele jest też w naszych dziejach tak masowych, heroicznych dokonań jak ich czyn. Dziś wyjątkowo nie będzie poszukiwań. Spotykamy się na cmentarzu poległych w boju pod Ossowem w 1920 roku, na którym wraz z miejscową młodzieżą chcemy posprzątać. To nowy rodzaj lokalnego patriotyzmu, który ze wszech miar popieramy. "Znamy odpowiedź" Wracamy do losów lotniczej gapy, która przez wiele lat wisiała nad łóżkiem jednego z naszych widzów. Gdy wreszcie zechciał zadać pytanie, czyj mundur zdobiła, trafił do nas. Czasem na odpowiedź czekamy bardzo długo. Tym razem uzyskaliśmy ją błyskawicznie, dzięki kontaktowi mailowemu z jednym z widzów, który zajmuje się badaniem oznak spadochroniarskich. Gapa należała do por. pilota Władysława Prochazki, co ogłoszono w wojskowym dzienniku personalnym 50/1926. Prochazka walczył w wojnie polsko - bolszewickiej w dywizjonie artylerii konnej. Jego związek z lotnictwem rozpoczął się nieco później. Był dowódcą 113. eskadry myśliwskiej 1. Pułku Lotniczego w Warszawie. Po roku 1935 został kapitanem. W czasie II wojny światowej pełnił rolę szefa wywiadu lotniczego ZWZ. Zginął w tragicznych okolicznościach w maju 1945 roku. 02:35 JESTEM Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2004 Reżyseria: Maciej Adamek Scenariusz: Maciej Adamek Zdjęcia: Artur Żurawski Kiedy zachoruje dziecko, rodzice zawsze bardzo to przeżywają. Stres jest tym większy, gdy maluch musi iść do szpitala, niekiedy na wiele tygodni. Jak zostawić go samego w obcym miejscu, wśród obcych ludzi, w dodatku cierpiącego? Szpitale coraz częściej wychodzą naprzeciw rodzinom, które znalazły się w takiej sytuacji i umożliwiają rodzicom przebywanie z chorym dzieckiem na terenie szpitala. Kłopot w tym, że placówki medyczne nie są do tego przystosowane, nie mogą zapewnić matkom i ojcom odpowiednich warunków i pobyt rodziców tam, choć bardzo pomocny dziecku, jest dla nich bardzo wyczerpujący nie tylko psychicznie, ale i fizycznie. Tygodniami, miesiącami, a czasami wręcz latami towarzyszą pociechom w chorobie, porzucając dotychczasowe życie. Rezygnują z pracy, zaniedbują resztę rodziny po to, aby chore dziecko nie czuło się w szpitalu samotne. Często szpital staje się dla dzieci i rodziców drugim domem: tam spędzają większość swojego czasu, tam śpią, jedzą i walczą z chorobą. Bohaterami filmu jest troje rodziców i ich dzieci: mama Ali chorej na serce i zespół Downa, tata Patrycji cierpiącej na nerki oraz mama Dawida - chłopca chorego na raka. Obserwujemy ich codzienne życie w szpitalu, dni składające się z drobnych szpitalnych zdarzeń - wspólnych posiłków, zabiegów, zabaw, ale i chwil dramatycznych - kiedy stan dziecka się pogarsza, następuje zaostrzenie dolegliwości, czy zbliża się operacja. Film Macieja Adamka to piękna, wzruszająca i przejmująca opowieść o miłości, oddaniu, poświęceniu, jakie tylko rodzice potrafią okazać dzieciom. 03:10 JUTRO CZEKA NAS DŁUGI DZIEŃ. Film dokumentalny, 70 min, Polska, 2019 Reżyseria: Paweł Wysoczański Zdjęcia: Bartosz Usc Bieniek Muzyka: Michał Lorenc Opowieść o Helenie Pyz, polskiej lekarce pracującej przez ponad 30 lat w Indiach, która prowadziła ośrodek dla trędowatych oraz ich dzieci: Jeevodaya. Helena sama była schorowana i poruszała się na wózku inwalidzkim po przebytym w dzieciństwie polio. Film odsłania postać Heleny stopniowo. Informacji jest wiele. Ważne, aby poznać sytuację Heleny w ośrodku, jej pracę, słabości, cel, jaki jej przyświeca oraz jej mocny charakter i temperament, które nie pozwalały się poddać. Helena wspólnie z księżmi pallotynami zarządzała ośrodkiem. Jako lekarka sama leczyła też ludzi, opłacała pracowników, prowadziła aptekę, ale przede wszystkim była mamą dla prawie 400 dzieci uczących się w szkole Jeevodaya. Poznamy doktor Helenę Pyz i jej świat pełen codziennych obowiązków i problemów.