TVP Historia Piątek, 01.09.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 1 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1939 - Niemcy napadły na Polskę; 1967 - premiera filmu "Westerplatte"; 1977 - zmarł Henryk Wars; 1985 - odkryto wrak "Titanica"; 07:10 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 4 Serial historyczny TVP, 42 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz, Małgorzata Retei, Piotr Trzaskalski Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Barbara Wypych, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Witold Dębicki, Olaf Lubaszenko, Katarzyna Wajda, Krzysztof Kwiatkowski, Bartek Szczerbiak, Antoni Tyszkiewicz, Ignacy Klim, Jakub Zając, Pola Zduńczyk Władka podrzuca noworodka pod drzwi klasztoru. Kiedy wraca, atakuje ją dwóch niemieckich żołnierzy, próbując zgwałcić. Do Brwinowa dociera długo oczekiwana wiadomość o końcu wojny, Polska staje się niepodległa. Stanisław dostaje duże stolarskie zlecenie od sióstr zakonnych. W klasztorze spotyka maleńką podopieczną siostry Alberty, Łucję. Andzia poznaje młodego kolejarza, Radomira. Synowie Władzi z trudem dźwigają rodzinne tajemnice: Florian ucieka od problemów w alkohol, a Ignacy w modlitwę, marzy o nauce w seminarium duchownym. Kajetan Winny, żołnierz polskiego wojska, szykuje się na wojnę z bolszewikami. Podczas Wigilii 1918 roku dochodzi do kłótni pomiędzy Stanisławem i Florianem. Pewnej zimowej nocy Bronię budzi walenie do drzwi. 08:35 HISTORIA POLSKI - LUFTWAFFE 39: ZBRODNIA NIEUKARANA. Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2019 Reżyseria: Rafał Geremek Film dokumentalny ukazujący okrucieństwo wojny z punktu widzenia niemieckich pilotów bombardujących polskie miasta. 09:25 A WIĘC WOJNA - /1/ Felieton, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska O świcie 1 września 1939 roku Niemcy bez wypowiedzenia wojny przekroczyli granice Polski. Rozpoczęła się II wojna światowa, najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Kampania wrześniowa, nazywana też wojną obronną Polski 1939, trwała do kapitulacji 6 października. Cykl 36 odcinków "A więc wojna" to kalendarium prezentujące najważniejsze wydarzenia każdego dnia kampanii. 1 września. Piątek. Zniszczenie Polski jest naszym pierwszym zadaniem - mówił Adolf Hitler 22 sierpnia 1939 roku. W rozkazie wydanym dzień przed atakiem, przywódca III Rzeszy zapowiadał: "Atak na Polskę powinien być przeprowadzony zgodnie z przygotowaniem do"Fall Weiss". Miała to być wojna błyskawiczna. Blitzkrieg. Do starć niemiecko - polskich dochodziło już w nocy. Tak było między innymi w Szymankowie i Tczewie. O godzinie 4.40 rozpoczęło się bombardowanie Wielunia. Na liczące szesnaście tysięcy mieszkańców miasto Niemcy zrzucili 20 ton bomb. Kilka minut później, o godzinie 4.45 pancernik Schleswig - Holstein oddał strzały w kierunku Westerplatte. Do ataku ruszyła także kompania szturmowa marynarki wojennej, wsparta przez oddział SS - Heimwehr Danzig. Polska załoga, którą dowodził major Henryk Sucharski, liczyła 210 osób. Naprzeciw stanęło około 4 tys. żołnierzy niemieckich. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - BITWA POD MOKRĄ - SIŁA KAWALERII Widowisko historyczne, 46 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Widowisko z cyklu "Sensacje XX wieku" przypomina mało znaną historię z września 1939 roku. Atak Niemiec na Polskę pamiętamy zwykle jako pasmo klęsk i porażek naszej armii. Błędy taktyczne dowództwa, spowodowane ślepą wiarą w naszych sojuszników oraz oczywista przewaga wojsk niemieckich doprowadziły do ostatecznej przegranej. Ale w tej historii są epizody, w których niewielkie polskie oddziały zadawały jednostkom Wermachtu poważne straty. Jednym z nich jest bitwa pod miejscowością Mokra. Dowódca Armii Poznań, generał Tadeusz Kutrzeba, przewidział rozwój sytuacji na froncie i doprowadził do starcia, w którym znakomicie współpracowały ze sobą różne formacje wojskowe. Trzon polskiego natarcia stanowiła Wołyńska Brygada Kawalerii wspierana przez pociąg pancerny Śmiały oraz lotnictwo. Niemcy doznali ogromnych strat, ale bitwa pod Mokrą nie mogła zmienić biegu wydarzeń. 10:50 CHOCIM 1621 Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2021 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Jan Tarczyński, Leszek Wiśniewski Wykonawcy: Kamil Smerdel Zdjęcia: Mariusz Kaźmierski Wśród rocznic i jubileuszy, przypadających na 2021 rok, dwie rocznice wysuwają się zdecydowanie na pierwszy plan: 400 - lecie bitwy pod Chocimiem (sierpień - wrzesień 1621 roku) i śmierci w obozie chocimskim Jana Karola Chodkiewicza (24 września 1621 roku). W boju pod Chocimiem po raz pierwszy powstrzymana została ekspansja niezwyciężonego imperium islamskiej Turcji przez polsko - litewsko - kozacką (t.j ukraińską) armię, w szeregach której walczyli też żołnierze zaciężni wielu narodów chrześcijańskich Europy. Wojskami chrześcijańskimi dowodził Jan Karol Chodkiewicz, hetman wielki litewski, zwycięzca spod Kokenhausen, Białego Kamienia, Rygi i Kirchholmu, jeden z najwybitniejszych dowódców w dziejach Polski, który zmarł w obozie chocimskim, niemal do ostatnich dni wykazując żelazną wolę zwycięstwa i kunszt dowódczy, mimo postępującej gwałtownie choroby. 12:10 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 4/13 Serial sensacyjny TVP, 43 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński W pobliżu zamku Czocha wybucha pożar. Jorg przedostaje się do ogarniętego płomieniami tajnego ośrodka ukrytego w lesie. Fotografuje znajdujący się tam reaktor atomowy. Na miejsce przybywają Globcke i Sauer. Widząc zabitego wartownika, Sauer wysyła do wnętrza zadymionego tunelu swojego pomocnika, Wolfa. W walce zwycięża Jorg, ale relacja Wolfa podsuwa Globckemu odpowiedź na pytanie, kim mógł być człowiek, który przedostał się do tajnych podziemi. Choć nie udaje mu się schwytać Jorga, nabiera przekonania, że jest on szpiegiem. W Paryżu komandor Compaigne i Czerny spotykają się z Joanną, która wyjawia im sekret zamku Czocha. To właśnie jest miejsce, do którego mają dotrzeć. Na Śląsku, gdzie wojska radzieckie toczą krwawe boje o Lubań odległy od Czochy o 20 kilometrów, generał Zawieniagin otrzymuje informacje od swojego szpiega "Kruka", że Niemcy odczytują radzieckie szyfrogramy. Generał musi przejąć maszynę lub zniszczyć ją, gdyż Stalin nie wybaczy mu, że pod jego bokiem pracowało takie urządzenie, a on nie znalazł sposobu, aby je zablokować. Uznaje więc, że należy dokonać desantu na zamek, co wydaje się samobójczym przedsięwzięciem. Generał nie troszczy się jednak o los swoich ludzi. Beer coraz częściej kręci się w pobliżu Natalii, chcąc się na niej zemścić po upokarzającej bójce z żołnierzami, o która ją obwinia. Zbiera informacje na jej temat, choć wciąż nie może znaleźć punktu zaczepienia. Wokół dziewczyny zaciska się pętla. Nowy wóz pelengacyjny coraz częściej i szybciej namierza miejsca, z których Natalia przekazuje radiogramy z wiadomościami od Jorga, lecz dziewczynie udaje się uniknąć aresztowania. Załoga wozu niespodziewanie odkrywa też, że w okolicy działa druga radiostacja, o czym jeden z techników informuje Globckego. Oznaczałoby to, że w małym miasteczku działa również drugi szpieg. 13:05 ROCAMADOUR - ŚREDNIOWIECZNE MIASTO (THE MEDIEVAL CITY OF ROCAMADOUR) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2022 Reżyseria: Eloise Daviaud Rocamadour to zapierająca dech w piersiach średniowieczna cytadela zbudowana na krawędzi klifu w centralnej Francji. Pozornie przecząc prawom grawitacji, stoi na wysokości 364 metrów, 40 metrów wyżej niż wieża Eiffla. 14:05 LEGENDY EUROPY - CZECHY ODC. 1 (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 1. BOHEMIA) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Przerażające czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Odcinek pierwszy to podróż do Czech. Łacińska i niemiecka nazwa Czech wywodzi się od średniowiecznego Boiohaemum / Boiohaemia, oznaczającego krainę ludu Bojów. W starożytności nazwą tą określano obszary zamieszkane przez celtycki lud Bojów, zasiedlający te tereny w IV w. p.n.e. Choć wywędrowali oni potem do Italii, ich pierwotna ojczyzna w języku łacińskim zachowała swoją nazwę również po kolonizacji germańskiej, a potem słowiańskiej. Gęste lasy, pełne dzikich zwierząt, tajemnicze rzeki, zaczarowane zamki otoczone idyllicznymi dolinami. Opowieści i legendy Czech są sercem i duszą tego regionu Republiki Czeskiej. Odkrywamy fantastyczne dziedzictwo, które nigdy nie przestaje fascynować umysłów urzeczonych opowieściami o demonach, duchach, geniuszach, wampirach, księżniczkach, a nawet księżniczkach - wampirach. Przez wieki architektonicznej ewolucji Praga jest idealnym miejscem dla hipnotyzujących legend, które można opowiedzieć w zaułkach, tajemniczych pasażach lub mitycznych pomnikach. 15:05 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - POECI: ADAM WAŻYK, WIKTOR WOROSZYLSKI. Cykl kulturalny, 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Prowadzący: Andrzej Dobosz Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski, Mateusz Wołoczko Muzyka: Filip Kuncewicz Cykl poświęcony życiu kulturalnemu w czasach PRL. Przewodnikiem po tych czasach będzie Andrzej Dobosz, felietonista, krytyk literacki, autor książek: "Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia", "Generał w bibliotece" oraz "Z różnych półek". Każdy odcinek opowiada o innym bohaterze czy miejscu. Bohaterami tego odcinka są poeci Adam Ważyk i Wiktor Woroszylski. 15:25 WOJNA POLSKA 1939. DZIEŃ PO DNIU - ODC. 1 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Katarzyna Szczuka - Niezabitowska Scenariusz: Paweł Krzemiński, Piotr Gursztyn, Bartłomiej Grudnik Prowadzący: Piotr Gursztyn Cykl 35 codziennych programów, realizowanych w związku z 80. rocznicą wybuchu II wojny światowej. Kolejne odcinki, w formie publicystyki historycznej, podejmą dzień po dniu analizę sytuacji: frontowej, militarnej, politycznej i społecznej na obszarach ówczesnych ziem polskich i krajów ościennych, w okresie od 1 września do 5 października 1939 roku, oraz ocenę wydarzeń, dotyczących geopolityki tamtego czasu. Każdy odcinek zawierać będzie 4 felietony oraz rozmowę w studiu. Cykl poprowadzi Piotr Gursztyn, a jego rozmówcami będą historycy i muzealnicy, specjalizujący się w Wojnie Obronnej 1939 roku. Scenografia ma wprowadzać widza w nastrój sztabowej narady, w pomieszczeniu o wyglądzie zbliżonym do wnętrza bunkra. Na pierwszym planie widoczny będzie duży napis: 1939, za nim stół sztabowy z mapą Polski w granicach z 1 IX 1939 roku, przy którym siądą naprzeciw siebie prowadzący z gościem, w tle ekran wyświetlający mapę frontów i bitew - teatru ówczesnych działań wojennych oraz archiwalne zdjęcia i fragmenty filmów. 15:55 GUŁAG - SZCZYT I UPADEK. ODC. 3/3 (GULAG, THE STORY) Serial dokumentalny, 57 min, Francja, 2019 Reżyseria: Patrick Rotman Niezwykle ważne polityczne, historyczne, ludzkie i gospodarcze zjawisko XX wieku, GUŁag, represyjny system sowieckich obozów pracy przymusowej, pozostaje w dużej mierze nieznany. Historia GUŁagu jest długa, złożona i pod wieloma względami specyficzna. Seria pokazuje funkcjonowanie GUŁagu od czasów rewolucji z 1917 roku do rządów Gorbaczowa, przez wojnę domową w Rosji, okres wielkiego terroru, II wojnę światową, zimną wojnę i śmierć Stalina. Widzowie dowiedzą się, kiedy i dlaczego ZSRS stworzył system obozów pracy przymusowej, w którym miliony ludzi wykonywały niewolniczą pracę często kończącą się śmiercią. Seria przybliża losy zarówno katów, jak i ofiar na podstawie wcześniej niepublikowanych materiałów archiwalnych i badań znanych historyków i ekspertów. 17:00 HISTORIA POLSKI - DRUGA WOJNA ŚWIATOWA CZ. 1. PIERWSZY DZIEŃ (DRUGA WOJNA ŚWIATOWA CZ. 1. PIERWSZY DZIEŃ) Film dokumentalny, 47 min, Niemcy/Polska, 2014 Reżyseria: Christian Frey Scenariusz: Christian Frey, Peter Hartl Dwuczęściowy film dokumentalny powstały w koprodukcji niemieckiej ZDF i Telewizji Polskiej z dużym udziałem Polaków, między innymi Andrzeja Wajdy, Romana Polańskiego i Budzimiry Wojtalewicz oraz najwybitniejszych polskich historyków. Pierwsza część przedstawia istotne wydarzenia, poprzedzające wybuch II wojny światowej, świadczące o konsekwentnych przygotowaniach Hitlera do napaści na Polskę. Eksperci i świadkowie tamtych wydarzeń opowiadają o agresywnych zapędach Trzeciej Rzeszy, takich jak zajęcie Czechosłowacji przez oddziały niemieckie, wkroczenie do zdemilitaryzowanej Nadrenii, a tym samym naruszenie Traktatu Wersalskiego, aneksja Austrii w 1938 r. , żądania Hitlera dostępu do korytarza gdańskiego. Geneza tej wojny obejmuje też wojnę propagandową prowadzoną przez Goebbelsa, podpisanie tajnego paktu Ribbentrop - Mołotow, incydent na przełęczy Jabłonkowskiej 26 sierpnia 1939 roku, zacumowanie 25 sierpnia pancernika Schleswig - Holstein z uzbrojonymi oddziałami na pokładzie przy gdańskim nabrzeżu. Dzień wybuchu wojny pozostał w pamięci wielu osób, które o nim opowiadają. Andrzej Wajda opowiada o rozstaniu z ojcem, który wyjechał, aby wziąć udział w wojnie. Roman Polański podzieli się wzruszającymi, osobistymi historiami, jakie przeżył w pierwszych dniach wojny. Budzimira Wojtalewicz wspomina sytuacje i nastroje, jakie panowały w Gdańsku tuż przed wybuchem wojny oraz o swoim późniejszym udziale w powstaniu warszawskim. O życiu w przedwojennym Gdańsku opowiada również Joachim Scholz. Piotr Kieszkowski przedstawi historię wydarzeń i nalotów na Wieluń, o których usłyszymy też z ust Otto Schmidta, niemieckiego pilota bombardującego to miasto 1 września. Henry Glanz opowie, jak uratował się przed Holocaustem. Wydarzenia komentują najwybitniejsi historycy polscy, brytyjscy i niemieccy, specjalizujący się w historii II wojny światowej: Paweł Machcewicz, Ian Kershaw, Richard Overy, Soenke Neitzel, Jochen Böhler. 18:30 FOTO HISTORIE - ODC. 1 Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Scenariusz: Marek Szczepanek, Dariusz Fedorowicz Co robią zdjęcia? Opowiadają historię. Wielowątkową, w różnych odcieniach. Uczą, bawią, edukują, łączą, niekiedy i dzielą. Budzą emocje. Bywają zaczynem wielkich manipulacji. Czasem tworzą historię, a najczęściej w niezwykle interesujący i barwny sposób pozwalają ją zapisywać i po latach lub dekadach w atrakcyjny sposób odtwarzać. Fotografia jest dziś jednym z najciekawszych i najbardziej użytecznych, a biorąc pod uwagę nowe możliwości jej animacji i przetwarzania, wyjątkowo atrakcyjnym nośnikiem opowiadania historii w formie filmowej. A zatem stare zdjęcia to zarówno zapis historii, jak i sama historia tej stosunkowo młodej dziedziny kultury masowej i sztuki ukryta pod powierzchnią światłoczułej emulsji. Historia techniki, ludzi, kontekstów społecznych. Odc. 1 Portret własny 19:00 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 5 Serial historyczny TVP, 43 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz, Małgorzata Retei, Piotr Trzaskalski Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Barbara Wypych, Adam Ferency, Karolina Tomaszewska, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Witold Dębicki, Olaf Lubaszenko, Iwona Bielska, Katarzyna Wajda, Krzysztof Kwiatkowski, Zuzanna Lit, Klemenryna Karnkowska Rodzina Winnych cieszy się z powrotu Antoniego. Bronia ma nadzieję, że już niebawem do ojca dołączą Roman i Kajetan. W Europie szaleje hiszpanka, śmiertelna grypa nie oszczędza rodziny Winnych. Stanisław dowiaduje się od Ignacego o ciąży Władzi. Bronia zaczyna służbę u Stanisława Lilpopa. Dziedzic Podkowy Leśnej wkrótce poznaje Anię i obdarza dziewczynkę wielką sympatią. Do Brwinowa docierają wieści o Bitwie Warszawskiej i wygranej Wojska Polskiego pod wodzą Piłsudskiego. Pod dom Winnych podjeżdża wojskowy samochód. Bronia jest przekonana, że to jej synowie powrócili z wojny. 20:00 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW - /2/ (ANCIENT ENGINEERING) Serial dokumentalny, 49 min, Niderlandy (Holandia), 2021 Pewien starożytny wynalazek kształtował świat przez co najmniej 12 000 lat. Cegła. Przez tysiąclecia była podstawą wszystkiego, co budowano. Ale jedna ceglana struktura sprzed wieków zdecydowanie wyróżnia się spośród pozostałych. Wielki Mur Chiński. Powstawał przez dwa tysiące lat. Zbudowany krwią i trudem milionów ludzi, jest także świadectwem geniuszu inżynierów sprzed wieków, naszych przodków, którzy mieli wizję postawienia muru do obrony całego imperium. Drugi z 10 - odcinkowej serii dokumentalnej, ukazującej najbardziej niezwykłe i intrygujące osiągnięcia inżynierii z czasów starożytnych, które inspirują także inżynierów współczesnych. 21:00 AUSTERIA Dramat, 101 min, Polska, 1982 Reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Aktorzy: Franciszek Pieczka, Wojciech Pszoniak, Jan Szurmiej, Ewa Domańska, Wojciech Standełło Dramat obyczajowy, 103 min, Polska 1983 Reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Scenariusz według powieści Juliana Stryjkowskiego: Julian Stryjkowski, Jerzy Kawalerowicz, Tadeusz Konwicki Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Leopold Kozłowski Występują: Franciszek Pieczka, Wojciech Pszoniak, Jan Szurmiej, Ewa Domańska, Wojciech Standełło, Liliana Głąbczyńska, Szymon Szurmiej, Gołda Tencer i inni O filmowej wersji "Austerii" głośno było jeszcze w trakcie produkcji. Ekranizacja jednej z najwybitniejszych powieści Juliana Stryjkowskiego wzbudzała zrozumiałe zainteresowanie. Potem przyszła premiera w Chicago, polska premiera w czasie "Konfrontacji", wreszcie: Złote Lwy '84 - główna nagroda na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku - Gdyni. Już pierwsze sekwencje dzieła Kawalerowicza wprowadzają widza w świat dla wielu nieznany lub zapomniany, świat, który odszedł bezpowrotnie. Jest nim kultura Żydów polskich - oryginalnej i hermetycznej społeczności o własnej filozofii, obyczajowości, religijności i niepowtarzalnym humorze. "Zawsze wydawało mi się, że tylko w Polsce można nakręcić odpowiednio reprezentacyjny film, poświęcony tej tematyce. Żyją tu jeszcze ludzie, którzy pamiętają ten zaginiony świat, pracują artyści, którzy mają jeszcze w oczach kształt wizualny zamordowanej cywilizacji, którzy słyszą jeszcze dźwięki i melodie tamtych czasów" - mówił w jednym z wywiadów Jerzy Kawalerowicz. "Austerię" okrzyknięto jednym z najważniejszych filmów polskich i najważniejszym, obok "Matki Joanny od Aniołów", w dorobku Kawalerowicza. Znakomite recenzje zebrał Franciszek Pieczka jako odtwórca głównej roli Taga. Bardzo podobały się również sugestywne zdjęcia przedwcześnie zmarłego operatora Zygmunta Samosiuka. "Dzięki niemu"Austeria"jest najlepiej sfotografowanym - oprócz"Doliny Issy"- filmem polskim ostatnich lat" - pisał branżowy "Film". Pojawiły się nawet głosy, że dzieło Kawalerowicza przewyższa swój literacki pierwowzór. Rok 1914. Pierwszy dzień i pierwsza noc I wojny światowej. Przy drodze do małego galicyjskiego miasteczka stoi karczma, tytułowa austeria, prowadzona przez starego, mądrego Żyda Taga. Znajdują w niej schronienie pierwsi uciekinierzy zagrożeni kozackim pogromem. Są wśród nich bogaci, wyemancypowani Żydzi z miasteczka, są i chasydzi - mistycy i fanatycy religii, niezdający sobie sprawy z tego, co się wokół dzieje. Na tle tej barwnej zbiorowości rysuje się wyrazista postać Taga, filozofa i wolnomyśliciela, mającego świadomość nadciągającej katastrofy. Pełen trzeźwego sceptycyzmu otacza wszakże ciepłem i serdecznością wszystkich, których jego austeria przygarnęła na tę noc. Przeczuwa, że z nadejściem dnia nadejdzie także zagłada. 22:50 POLSKIE 100 LAT - WOJNA POLSKA 1939 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Czarlewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Lektor: Tomasz Marzecki Wykonawcy: Kazimierz Kaczor Zdjęcia: Krzysztof Tchórzewski, Wiktor Skrzynecki, Jacek Knopp Muzyka: Michał Lorenc Jesienią 1938 roku polskie władze wojskowe przyjęły strategię obrony całości terytorium państwa. Skoncentrowanie się na linii obrony Wisły, choć uzasadnione strategicznie, wiązałoby się z poważnym zagrożeniem natury politycznej. Niemcy mogły zadowolić się opuszczonym przez armie polskie Pomorzem, Poznańskiem, Śląskiem, do których zgłaszali pretensje przed wojną i odwołać się do mediacji mocarstw, w celu polubownego rozstrzygnięcia konfliktu, jak to uczynili podczas konferencji monachijskiej, zajmując część Czechosłowacji. Rozmieszczenie wojsk na wszystkich odcinkach granicy z Niemcami utrudniało skuteczne prowadzenie walki, ale było strategiczną i polityczną koniecznością. Mimo układów z Francją i Wielką Brytanią kraje te poza wypowiedzeniem wojny Niemcom, niczego nie uczyniły. Nadto 17 września zaatakował Polską Związek Sowiecki. Wojna Polska 1939 została przegrana. Jednak walka w kraju, a niebawem na innych frontach II wojny światowej trwała nadal. 00:35 SENSACJE XX WIEKU - BITWA POD MOKRĄ - SIŁA KAWALERII Widowisko historyczne, 46 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Widowisko z cyklu "Sensacje XX wieku" przypomina mało znaną historię z września 1939 roku. Atak Niemiec na Polskę pamiętamy zwykle jako pasmo klęsk i porażek naszej armii. Błędy taktyczne dowództwa, spowodowane ślepą wiarą w naszych sojuszników oraz oczywista przewaga wojsk niemieckich doprowadziły do ostatecznej przegranej. Ale w tej historii są epizody, w których niewielkie polskie oddziały zadawały jednostkom Wermachtu poważne straty. Jednym z nich jest bitwa pod miejscowością Mokra. Dowódca Armii Poznań, generał Tadeusz Kutrzeba, przewidział rozwój sytuacji na froncie i doprowadził do starcia, w którym znakomicie współpracowały ze sobą różne formacje wojskowe. Trzon polskiego natarcia stanowiła Wołyńska Brygada Kawalerii wspierana przez pociąg pancerny Śmiały oraz lotnictwo. Niemcy doznali ogromnych strat, ale bitwa pod Mokrą nie mogła zmienić biegu wydarzeń. 01:25 A WIĘC WOJNA - /1/ Felieton, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska O świcie 1 września 1939 roku Niemcy bez wypowiedzenia wojny przekroczyli granice Polski. Rozpoczęła się II wojna światowa, najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Kampania wrześniowa, nazywana też wojną obronną Polski 1939, trwała do kapitulacji 6 października. Cykl 36 odcinków "A więc wojna" to kalendarium prezentujące najważniejsze wydarzenia każdego dnia kampanii. 1 września. Piątek. Zniszczenie Polski jest naszym pierwszym zadaniem - mówił Adolf Hitler 22 sierpnia 1939 roku. W rozkazie wydanym dzień przed atakiem, przywódca III Rzeszy zapowiadał: "Atak na Polskę powinien być przeprowadzony zgodnie z przygotowaniem do"Fall Weiss". Miała to być wojna błyskawiczna. Blitzkrieg. Do starć niemiecko - polskich dochodziło już w nocy. Tak było między innymi w Szymankowie i Tczewie. O godzinie 4.40 rozpoczęło się bombardowanie Wielunia. Na liczące szesnaście tysięcy mieszkańców miasto Niemcy zrzucili 20 ton bomb. Kilka minut później, o godzinie 4.45 pancernik Schleswig - Holstein oddał strzały w kierunku Westerplatte. Do ataku ruszyła także kompania szturmowa marynarki wojennej, wsparta przez oddział SS - Heimwehr Danzig. Polska załoga, którą dowodził major Henryk Sucharski, liczyła 210 osób. Naprzeciw stanęło około 4 tys. żołnierzy niemieckich. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TRZEBA GINĄĆ - KROJANTY 1939 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Trzeba ginąć - Krojanty 1939" O tym, że wojna na granicy z Niemcami w województwie pomorskim wybuchła 25 minut wcześniej niż na pozostałych odcinkach, zdecydował rozkład jazdy tranzytowego pociągu pośpiesznego Berlin - Królewiec. Strona polska, mimo skrajnie napiętej sytuacji, szanując umowy międzynarodowe, zdecydowała się przepuścić go przez przygotowane już do obrony pozycje. Zamiast ekspresu jednak, na stację w Chojnicach wjechał podstępnie pociąg pancerny. Równocześnie uderzyła niemiecka artyleria. Pułkownik Kazimierz Mastalerz, dowódca 18. Pułku Ułanów Pomorskich w okopie polowego stanowiska dowodzenia wypowiedział wtedy prorocze dla niego samego słowa: "Trzeba ginąć, stąd się nie wychodzi". Bitwa pod Krojantami weszła do legendy. Stała się też już później przedmiotem gorących sporów historycznych i polemik. I my zabierzemy dziś głos w dyskusji. 02:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OBRONA HELU CZ. 4 Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 1995 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Czwarta część cyklu poświęconego obronie Helu w 1939 roku.