TVP Historia Niedziela, 03.09.2023 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 3 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1932 - śmierć Pawki Morozowa - symbolu sowieckiego donosicielstwa; 1939 - Anglia i Francja wypowiedziały wojnę Niemcom; 1967 - w Szwecji ruch lewostronny zamieniono na prawostronny; 1980 - pdpisano Porozumienia jastrzębskie; 07:00 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 19 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2023 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz, Piotr Fiedziukiewicz, Tomasz Matuszczak Scenariusz: Anna Wakulik, Małgorzata Jurczak, Andrzej Staszczyk Aktorzy: Sebastian Skoczeń, Milena Staszuk, Radosław Pazura, Adam Szczyszczaj, Jakub Ulewicz, Karolina Porcari, Krzysztof Olchawa, Grzegorz Kowalczyk, Dawid Czupryński, Krzysztof Brzazgoń, Filip Gurłacz, Daniel Mosior, Mieczysław Kadłubowski, Adrianna Cudnik, Piotr Makarski Opodatkujmy się. Jesień 1404. Saule (Agata Pieszko) mówi swemu ojcu Johannowi (Grzegorz Kowalczyk), że polski król ma kłopot z zebraniem pieniędzy na wykupienie Ziemi Dobrzyńskiej. Największym przeciwnikiem nowego podatku jest Jan Tęczyński (Marek Lis - Orłowski). Ale Anna Cylejska (Milena Staszuk) zaprasza kasztelana do wspólnej modlitwy o powrót Ziemi Dobrzyńskiej, którą tak kochała królowa Jadwiga. Jan Tęczyński ulega. Johann przywozi do Krakowa bardzo dużo fałszywych pieniędzy. Jagiełło (Sebastian Skoczeń) boi się, że nie uda mu się wykupić Ziemi Dobrzyńskiej. Saule zaczyna żałować małżeństwa z Arunasem (Filip Gurłacz) i tego, że przestała być dwórką królowej. Nie ma dostępu do najważniejszych informacji, tak potrzebnych Zakonowi. Może spróbuje przekonać męża do wyjazdu do Malborka? 07:30 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 20 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2023 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz, Piotr Fiedziukiewicz Scenariusz: Andrzej Staszczyk, Ewa Ratusińska, Jan Staszczyk Aktorzy: Milena Staszuk, Radosław Pazura, Adam Szczyszczaj, Krzysztof Olchawa, Szymon Nygard, Grzegorz Kowalczyk, Maciej Raniszewski, Dawid Czupryński, Filip Gurłacz, Agata Pieszko, Mieczysław Kadłubowski, Dariusz Choroś, Jarosław Ludian, Sebastian Skoczeń, Bartosz Głogowski Najjaśniejszy plan. Rok 1405. Królowa Anna (Milena Staszuk) zjada kilogramy orzechów i stosy gęsich jaj, bo to podobno pomaga zajść w ciążę. Mówi też: "jak mam zajść w ciążę, kiedy króla wiecznie nie ma". Jurga (Kuba Kochanek) ratuje Lecha (Mariusz Jakus), gdy ten dławi się kością od kurczaka. Herszt krakowskich żebraków dziękuje mu za ocalenie życia i mówi, że kupiec Ludwig (Piotr Łukawski) jest krzyżackim szpiegiem. To z nim spotyka się Saule (Agata Pieszko) i dostaje nowe zadanie. Ma dowiedzieć się, którędy będą transportowane pieniądze za Ziemię Dobrzyńską. Widzą to Arunas (Filip Gurłacz) i Jurga i mówią o tym Zyndramowi (Maciej Raniszewski). Król Władysław (Sebastian Skoczeń) ma plan, jak bezpiecznie dostarczyć pieniądze do Malborka. 09:20 CZARNE CHMURY - ODC. 1/10 - SZAFOT Serial przygodowy, historyczny, 50 min, Polska, 1973 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Leonard Pietraszak, Ryszard Pietruski, Edmund Fetting, Stanisław Niwiński, Tadeusz Białoszczyński, Anna Seniuk, Janusz Zakrzeński, Jerzy Zelnik, Artur Młodnicki, Mariusz Dmochowski, Józef Nalberczak, Bronisław Pawlik, Mieczysław Stoor, Joanna Kostusiewicz, Elżbieta Starostecka Polski Fanfan, pierwszy polski serial spod znaku "płaszcza i szpady" - pisano o "Czarnych chmurach" w prasie z lat 70. Osią fabuły stały się dramatyczne epizody z walk o utrzymanie przy Polsce Prus Książęcych. Pozostawały one w lennej zależności od Rzeczypospolitej od 1525 r. , kiedy Albrecht Hohenzollern sekularyzował państwo zakonne i złożył w Krakowie hołd królowi polskiemu. W XVII wieku na mocy traktatów welawsko - bydgoskich ziemie te przypadły elektorowi brandenburskiemu. Polska była wówczas krajem wolności szlacheckich, w Prusach szlachcie wiodło się znacznie gorzej. Na czele opozycji przeciwko elektorowi Fryderykowi Wilhelmowi stanął pułkownik Krystian Ludwik Kalkstein-Stoliński. W 1670 r. musiał uciekać z Prus do Polski. Podstępnie zwabiony do rezydencji ambasadora Brandta w Warszawie, na rozkaz elektora został porwany, mimo protestów polskiej szlachty i osobistego wstawiennictwa króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego - skazany na karę śmierci i stracony w Kłajpedzie w 1672 r. Burzliwe dzieje Kalksteina-Stolińskiego stały się osnową scenariusza serialu telewizyjnego. Oczywiście, jak wielokrotnie podkreślał reżyser Andrzej Konic, w "Czarnych chmurach" nie można doszukiwać się zbyt dosłownych analogii do głośnej w Rzeczypospolitej "sprawy Kalksteina" ani bohaterowi serialu, pułkownikowi Krzysztofowi Dowgirdowi, przypisywać cech historycznego pierwowzoru. Jest to przede wszystkim film akcji, awanturniczo-przygodowy, a więc na pierwszy plan wysuwają się ucieczki, pogonie, pojedynki, intrygi i oczywiście miłość. Całość skonstruowana na zasadzie powieści-rzeki, składa się z dziesięciu godzinnych odcinków. Realizacja trwała przeszło rok, poza łódzkim atelier zdjęcia kręcono w pięknych wnętrzach w Baranowie, w Pałacu Biskupim w Kielcach i w Rytwianach pod Kielcami, w Łączynku, Krakowie i in. , a malownicze plenery, m. in. pod Augustowem. W głównych rolach upamiętnili się Leonard Pietraszak jako pułkownik Dowgird i Ryszard Pietruski jako jego wachmistrz i przyjaciel, kuty na cztery nogi sługa Kacper. Sercami nieustraszonych zabijaków zawładnęły: piękna starościanka Anna (Elżbieta Starostecka), wychowanica hetmana Sobieskiego (Mariusz Dmochowski), oraz impetyczna szlachcianka Magda (Anna Seniuk). Do Lecka zbliża się cwałem kilku jeźdźców pod wodzą pułkownika Dowgirda. W sali miejskiego ratusza toczy się właśnie proces przeciwko mieszczaninowi Stolpeckiemu oskarżonemu o zdradę stanu - działanie na rzecz powrotu Prus do Polski. Namiestnik elektora, von Hollstein, żąda kary śmierci. Na salę rozpraw wkracza na czele zbrojnych pułkownik rajtarii elektorskiej, Krzysztof Dowgird. Rzuca pod nogi namiestnika szpadę oficerską, publicznie protestując przeciw gwałceniu prawa. Wymówiwszy służbę elektorowi, on i jego ludzie stają do walki z dragonami rotmistrza Zaremby. Tym razem rotmistrz triumfuje - nie udaje się uwolnić oskarżonego Stolpeckiego, w walce giną najbliżsi przyjaciele Dowgirda, on sam trafia do więzienia. Na wolności pozostaje jedynie Kacper. W czasie uczty na zamku Hollsteina sprytny wachmistrz dostaje się do celi i uwalnia więźnia. 10:15 W KOTLE HISTORII - KORONACJA AUGUSTA II: WSZYSTKO NA POKAZ. WARSZAWA I DREZNO, CZYLI NAJWESELSZE DWORY W EUROPIE Magazyn, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Prowadzący: Łukasz Modelski Staranna reżyseria, niewyobrażalny przepych, niekończące się zmiany strojów, zupełnie nowy ceremoniał. Zarówno wyścig Augusta II po koronę, jak i oprawa koronacji nie miały precedensu. Dzięki świadectwom oniemiałych kronikarzy, wiemy o uroczystościach wszystko - od barw, kolejnych zmian strojów po menu uczty królewskiej i ogólnodostępnego poczęstunku dla gawiedzi. Wykwintne cukry i faszerowane mięsa. 10:50 DUNAJ - ODC. 3 Z BUDAPESZTU DO BELGRADU (THE DANUBE - FROM ITS SOURCE TO THE BLACK SEA) Serial dokumentalny, 44 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Barbel Jacks Seria dokumentalna, cztery odcinki o Dunaju i miastach oraz krainach położonych nad tą europejską rzeką. Dunaj to 2888 kilometrów - od źródła w Schwarzwaldzie do ujścia do Morza Czarnego, Dunaj łączy dziesięć krajów o bardzo różnych kulturach. Jest zatem nie tylko drugą najdłuższą rzeką Europy po Wołdze, ale także najbardziej międzynarodową rzeką na świecie. Była i jest jednym z najważniejszych szlaków handlowych w Europie i stanowi koło ratunkowe dla wielu ludzi. Po drodze przepływa przez niezwykłe krajobrazy, od krasowych gór Jury Szwabskiej, przez aluwialne i bagienne krajobrazy z unikalną florą i fauną, aż po imponujące kaniony Żelaznej Bramy i wreszcie rozległą deltę rzeki u jej ujścia do Morza Czarnego. Nie tylko wielkość Dunaju jest wyjątkowa, ale ma również własną wolę i jest jedyną dużą rzeką w Europie, która płynie z zachodu na wschód. Ta seria filmów przedstawia przyrodę i ludzi nad Dunajem oraz daje wgląd w ich różne życie, które kształtuje rzeka. 11:45 LEGENDY EUROPY - CZECHY ODC. 1 (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 1. BOHEMIA) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Przerażające czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Odcinek pierwszy to podróż do Czech. Łacińska i niemiecka nazwa Czech wywodzi się od średniowiecznego Boiohaemum / Boiohaemia, oznaczającego krainę ludu Bojów. W starożytności nazwą tą określano obszary zamieszkane przez celtycki lud Bojów, zasiedlający te tereny w IV w. p.n.e. Choć wywędrowali oni potem do Italii, ich pierwotna ojczyzna w języku łacińskim zachowała swoją nazwę również po kolonizacji germańskiej, a potem słowiańskiej. Gęste lasy, pełne dzikich zwierząt, tajemnicze rzeki, zaczarowane zamki otoczone idyllicznymi dolinami. Opowieści i legendy Czech są sercem i duszą tego regionu Republiki Czeskiej. Odkrywamy fantastyczne dziedzictwo, które nigdy nie przestaje fascynować umysłów urzeczonych opowieściami o demonach, duchach, geniuszach, wampirach, księżniczkach, a nawet księżniczkach - wampirach. Przez wieki architektonicznej ewolucji Praga jest idealnym miejscem dla hipnotyzujących legend, które można opowiedzieć w zaułkach, tajemniczych pasażach lub mitycznych pomnikach. 12:45 DZIKI BAŁTYK - MIĘDZY DANIĄ A ŁOTWĄ ODC. 1 (WILD BALTIC SEA / WILDE OSTSEE / 1. BETWEEN DENMARK AND LATVIA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Christoph Houschild Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Bałtyku. Natura tego najbliższego nam morza oferuje wiele niespodzianek. Pierwszy odcinek prowadzi nas z Danii przez Mierzeję Kurońską Litwy na Łotwę. Zabiera nas z północnego krańca Danii, via Półwysep Dar i Mierzeję Kurońską - do rozległych plaż Łotwy. Bałtyk różni się od innych mórz, bo jest morzem śródlądowym, ze słonymi wodami na zachodzie i słodkimi na północnym wschodzie. To najmłodsze morze na świecie powstało po ostatniej epoce lodowcowej. Po dziś dzień wiatr i fale kształtują wybrzeże, niosąc piasek z klifów na moreny. Powstają wysokie wydmy i rozległe, piaszczyste plaże, charakterystyczne zwłaszcza dla zachodnich i południowych regionów Bałtyku. Blisko Skagen znajduje się najbardziej wysunięty na północ kraniec Danii, gdzie łachy piaszczyste wchodzą daleko w morze, a między Skagerrak i Kattegat Morze Północne spotyka Bałtyk. 13:40 WĘDROWIEC POLSKI - SANDOMIERZ Cykl reportaży, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Prowadzący: Krzysztof Koehler W tym odcinku trafiamy wspólnie z Wędrowcem do Sandomierza. Pożyczonym od ojca Mateusza rowerem Wędrowiec przemieszcza się po ulicach Sandomierza i zaprasza widzów do odkrywania ciekawostek ziemi sandomierskiej. Dowiaduje się od archeologa, na jakie ciekawe znaleziska warto zwrócić tu uwagę, o najnowszym odkryciu w kościele św. Jakuba i historycznych zabytkach Sandomierza. Cykl programów, którego celem jest przybliżenie historii, tradycji, kultury różnych regionów Polski. Prowadzącym ten niekonwencjonalny kulturalny przewodnik po Polsce jest poeta, literaturoznawca i krytyk literacki Krzysztof Koehler. 14:10 GIGANCI NAUKI - TADEUSZ SENDZIMIR Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2021 Reżyseria: Alina Czerniakowska Scenariusz: Alina Czerniakowska Kto jest twórcą terminu witamina? Dlaczego każdy ma przy sobie monokryształ stworzony metodą Czochralskiego? Kto był nazywany Edisonem metalurgii? Wynalazek, którego z Gigantów nauki był umieszczony na wieży Eiffla? Do czego wykorzystywany był polon? Kto opracował oznaczenia grup krwi? Jak nazywał się twórca pierwszej skutecznej szczepionki na tyfus? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziemy w mini cyklu "Giganci nauki". Są wśród nich polscy odkrywcy, wynalazcy, konstruktorzy i projektanci. Przedstawimy ich największe osiągnięcia, wyjaśniając równocześnie wagę poszczególnych innowacji oraz ich wykorzystanie. Zaproponowane postacie to przedstawiciele nauk medycznych, fizyki, chemii oraz matematyki. 14:25 ZAGINIONE? OCALONE? HISTORIE ZAWODÓW RÓŻNYCH - FOLUSZNIK Magazyn, 20 min, Polska, 2023 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Andrzej Kaczmarczyk Prowadzący: Andrzej Kaczmarczyk W tym odcinku cyklu "Zaginione? Ocalone? Historie zawodów różnych" odwiedzimy warsztat folusznika. 14:55 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 13/18 - BEZ INSTRUKCJI Serial sensacyjny, wojenny TVP, 54 min, Polska, 1968 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Gustaw Lutkiewicz, Witold Pyrkosz, Zygmunt Malanowicz, Andrzej Bogucki, Zdzisław Maklakiewicz, Leszek Herdegen, Ryszard Kotys, Henryk Hunko, Andrzej Mrozek, Zbigniew Sawan i inni Niemcy przerzucają grupę swoich agentów do Anglii. Jeden z nich, Johann Streit, zgłasza się do brytyjskiego wywiadu i przekazuje dane o zakładach produkujących nową broń. Są to najnowsze informacje zdobyte przez Hansa Klossa. Zakłady zostają zbombardowane, jednak Kloss nie zauważa wśród niemieckich dygnitarzy żadnych oznak zdenerwowania. Powtórnie robi rozpoznanie i odkrywa, że zbombardowane zakłady były tylko makietą. Agent J - 23 odnajduje prawdziwą fabrykę, lecz nie zdąży już powiadomić o tym centrali. Musi sam podjąć decyzję o wysadzeniu laboratorium w powietrze. 16:00 GIGANCI HISTORII - KOBIETY W WALCE O NIEPODLEGŁOŚĆ POLSKI Teleturniej, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Prowadzący: Maciej Kurzajewski Sanitariuszki, kurierki, a nawet konstruktorki bomb. Kim były kobiety, które w znaczącym stopniu przyczyniły się do odzyskania przez Polskę niepodległości? Szczerbińska, Plater, Gertz to jedne z najpopularniejszych nazwiska tego okresu, ale kobiet, którym towarzyszyła wyjątkowa odwaga, hart ducha oraz pasja, było znacznie więcej. Niezłomna walka Polek o niepodległość w historycznych faktach - to temat tego odcinka teleturnieju. 16:55 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW - /2/ (ANCIENT ENGINEERING) Serial dokumentalny, 49 min, Niderlandy (Holandia), 2021 Pewien starożytny wynalazek kształtował świat przez co najmniej 12 000 lat. Cegła. Przez tysiąclecia była podstawą wszystkiego, co budowano. Ale jedna ceglana struktura sprzed wieków zdecydowanie wyróżnia się spośród pozostałych. Wielki Mur Chiński. Powstawał przez dwa tysiące lat. Zbudowany krwią i trudem milionów ludzi, jest także świadectwem geniuszu inżynierów sprzed wieków, naszych przodków, którzy mieli wizję postawienia muru do obrony całego imperium. Drugi z 10 - odcinkowej serii dokumentalnej, ukazującej najbardziej niezwykłe i intrygujące osiągnięcia inżynierii z czasów starożytnych, które inspirują także inżynierów współczesnych. 17:55 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 1/24 Serial wojenny, szpiegowski, 60 min, Polska, 1988 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Olaf Lubaszenko, Janusz Bukowski, Piotr Rzymyszkiewicz, Piotr Konieczyński, Hanna Wrycza-Polk, Joanna Jankowska, Marian Kamiński, Asja Łamtiugina, Henryk Machalica, Sława Kwaśniewska, Andrzej Herder, Andrzej Redosz, Marek Gierszał, Leszek Wojtaszak Serial "Pogranicze w ogniu" rodził się długo. Scenariusz powstał w połowie lat osiemdziesiątych. Potem był kilkakrotnie rozszerzany i poprawiany. Andrzej Konic ukończył najpierw dziesięć odcinków. Następnych czternaście ujrzało światło dzienne dopiero trzy lata później. Akcja cyklu zaczyna się w 1918 roku podczas walk o wyzwolenie Poznania. W potyczkach z Niemcami biorą udział dwaj młodzi chłopcy: Czarek Adamski (filmowy debiut Cezarego Pazury) i Franek Relke (Olaf Lubaszenko). Obaj mają nie tylko wspólnego wroga, lecz także ten sam obiekt miłosnych westchnień, którym jest szkolna koleżanka Dorota. Czarek jednak góruje nad Frankiem pod każdym względem. Ma również większe szanse u Doroty. Tymczasem sfrustrowany Relke odkrywa, że jego ojciec zginął dlatego, że został na posterunku, gdy walczący obok niego wcieleni do niemieckiej armii Polacy uciekli, nie widząc innej szansy na ocalenie życia. We Franku budzi się niemiecka dusza. Staje po przeciwnej stronie niż Czarek. Zostaje sabotażystą i szpiegiem. Jego zdemaskowanie pociąga za sobą krwawą ofiarę. Relke ucieka do Berlina. Zmienia imię na Franz i szybko robi karierę w Abwehrze. W tym samym czasie Czarek wstępuje do polskiego wywiadu i również rychło awansuje. W gimnazjum tworzy się organizacja harcerska. Chłopcy na różne sposoby próbują zaopatrzyć się w broń. Mają też za zadanie zdobycie planów wszystkich ważniejszych obiektów w mieście. 19:10 OPUSZCZONE MIEJSCA - ODC. 1 (FORSAKEN PLACES) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2020 W tej 4 - odcinkowej serii zbudowane ze stali, zalane betonem lub wydobyte spod ziemi pomniki przełomowych momentów historii ożywają na nowo. Swoje osobiste wspomnienia o tych zapomnianych, ale często niedostępnych i groźnych miejscach przywołują związani z nimi świadkowie. Opowiadają o klęskach żywiołowych, wojnach lub wielkich katastrofach, które odcisnęły piętno na tych zabytkach, a także na ludziach mieszkających czy pracujących w ich pobliżu. W czterech odcinkach widzowie poznają dwanaście takich "zaginionych miejsc" - to bazy wojskowe, pokazowe budynki epoki, turystyczne raje i szpitale. 20:10 PERSOWIE. HISTORIA IRANU - ODC. 3/3 (PERSIA: A HISTORY OF IRAN) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Samira Ahmed Dzięki tej serii widzowie będą mogli odkryć fascynującą i skomplikowaną historię Persji, pierwszego imperium na świecie, które powstało w szóstym wieku przed Chrystusem i wywarło wielki wpływ na kulturę rzymską, bizantyjską i arabską. To świat królów i najeźdźców, epickich poetów i wyjątkowych artystów. Twórców dokumentu najbardziej interesuje żywotność perskiej cywilizacji. Język farsi przetrwał wszystkie inwazje, rewolucje i religijne zawieruchy. Perską mowę i obyczaje przyjmowali Mongołowie, Turkmeni, Turcy i Afgańczycy. Islamizacji nie towarzyszyła arabizacja. Najeźdźcy zapożyczyli od Persów stroje, kuchnię, architekturę, administrację, nawet Aladyna i "Opowieści z tysiąca i jednej nocy". "Szahname", poetycki epos z przełomu X i XI wieku, do dziś jest publicznie recytowany, "Rubajaty" - wolnomyślicielskie wiersze Omara Chajjama stały się bestsellerem na Zachodzie 800 lat po śmierci autora. Kopuła meczetu w Isfahanie swego czasu była największa na świecie. Persowie mieli nawet swojego Machiavellego, który napisał podręcznik dobrego rządzenia. Jeden z szachów zajął Delhi i zasiadł na Pawim Tronie, lecz kres imperialnym ambicjom położyły europejskie potęgi. XX wiek zajmuje w tym cyklu zaledwie siedem minut i to głównie w kontekście polityki historycznej Mohammeda Rezy Pahlaviego uważającego się za nowego Cyrusa. Od 40 lat, gdy władzę przejęli ajatollahowie, niewielu ludzi z Zachodu widziało Iran. Brytyjczykom udało się dostać pozwolenie na filmowanie. Narratorka, Samira Ahmed, rozmawia z tubylcami, przechadza się po bazarze, zagląda do klubu - siłowni. Perskie dzieje przedstawione są w porządku chronologicznym. Od starożytnych wykopalisk, pozostałości zigguratu w Czoga Zanbil, ruin Suzy i Persepolis. Ahmed odwiedza świątynię zoroastrian, w której płonie wieczny ogień, zachwyca się perską kaligrafią, ceramiką i rzemiosłem artystycznym. Atrakcyjności filmowi dodają orientalna muzyka i niesamowite krajobrazy. 21:15 NIEPOSŁUSZEŃSTWO - ARISTIDES DE SOUSA MENDES (DESOBEIR - ARISTIDES DE SOUSA MENDES) Film biograficzny, 103 min, Francja, 2008 Reżyseria: Joël Santoni Scenariusz: José-Alain Fralon, Jean-Carol Larrive Lektor: Maciej Gudowski W 1939 r. portugalski dyplomata Aristides de Sousa Mendes został mianowany konsulem w Bordeaux. W 1940 roku wydał tysiące wiz wjazdowych do Portugalii. W ten sposób umożliwił prawie 30.000 osób, w tym 10.000 Żydów, ucieczkę z rąk nazistów. 10 maja 1940 roku Niemcy zaatakowały Holandię, Belgię, Luksemburg i Francję. Wojska niemieckie wkroczyły do Francji przez Las Ardeński i posuwały się na południe kraju. Wielu Żydów, z których część uciekła tu w latach 30. przed prześladowaniami w Niemczech, ewakuowało się teraz na południe. Większość z nich chciała przedostać się do Hiszpanii, a następnie do Portugalii, by stamtąd popłynąć do Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych lub Ameryki Południowej. Uciekinierzy musieli jednak mieć portugalską wizę. Niestety. Dokładnie w tym samym dniu, gdy Niemcy uderzyli na kraje Europy Zachodniej, rząd portugalski wydał pracownikom konsulatów francuskich tzw. zarządzenie 14. , czyli instrukcję zakazującą wydawania wiz innym nacjom. Wielu uchodźców utknęło w Bordeaux, francuskim mieście przy granicy z Hiszpanią. Dziesiątki tysięcy ludzi znalazło się śmiertelnym potrzasku. Jednak zanim hitlerowcy dotarli do Bordeaux, Aristides wraz z dwoma starszymi synami, wydał tysiące wiz. Dzięki temu, że konsul odważył się złamać przepisy, uchodźcy posiadający portugalską wizę mogli przejechać przez Hiszpanię i dostać się do Portugalii. Aristides de Sousa Mendes, wydając blisko 30 tysięcy wiz, uratował tyleż ludzi przed okrutną śmiercią w hitlerowskich krematoriach. Zapłacił za to jednak straszną cenę: otrzymał dożywotni zakaz pełnienia funkcji publicznych. Zdegradowany za odruch człowieczeństwa, dożywał swoich dni w skrajnej nędzy, paląc w kominie meble, aby ogrzać się w mroźne dnie. Aristides został pochowany w skromnym habicie, ofiarowanym przez franciszkanów ze szpitala, w którym zmarł. Zemsta Salazara była nader skuteczna. Najmłodsza córka, Marie - Rose, dowiedziała się o uczynku ojca po latach, gdy zza kurtyny milczenia zaczęły się odzywać głosy; najpierw rodziny, następnie tych, którzy zostali uratowani przed nazistowską opresją. W 1966 roku Instytut Yad Vaszem uhonorował go tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W 1974 po upadku dyktatury, portugalski rząd rozpoczął jego rehabilitację. 23:15 WOJNA POLSKA 1939. DZIEŃ PO DNIU - ODC. 3 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Katarzyna Szczuka - Niezabitowska Scenariusz: Paweł Krzemiński, Piotr Gursztyn, Bartłomiej Grudnik Prowadzący: Piotr Gursztyn Felieton: świadek historii: płk pilot Wacław Król - uczestnik Kampanii Wrześniowej. 23:50 KOŚCIUSZKO. PRZEWODNIK BARDZO WSPÓŁCZESNY ("KOŚCIUSZKO. WOLNOŚĆ OD PRZEMOCY") Film dokumentalny, 52 min, Polska/Litwa, 2021 Reżyseria: Piotr Kornobis, Piotr Kornobis, Piotr Kornobis Scenariusz: Piotr Kornobis, Piotr Kornobis Tadeusz Kościuszko to pierwszy bohater współczesnej Polski i Litwy. Film ukazuje jego biografię w dynamicznym skrócie. Konfrontuje specyfikę czasów, w których żył, z indywidualnymi cechami charakteru Kościuszki. Widz odnajdzie w tej opowieści próbę odpowiedzi na pytanie zadawane przez kolejne pokolenia Środkowoeuropejczyków - jak przetrwać na skrwawionych ziemiach, między Wschodem a Zachodem. Życie Kościuszki, typowego przedstawiciela klasy średniej XVIII wieku, jego decyzje i wybory składają się na wyjątkowo aktualną opowieść o człowieku. Tadeusz Kościuszko jest naszym bohaterem, bo odnajdujemy w nim siebie. 00:55 AUSTERIA Dramat obyczajowy, 103 min, Polska 1983 Reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Scenariusz według powieści Juliana Stryjkowskiego: Julian Stryjkowski, Jerzy Kawalerowicz, Tadeusz Konwicki Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Leopold Kozłowski Występują: Franciszek Pieczka, Wojciech Pszoniak, Jan Szurmiej, Ewa Domańska, Wojciech Standełło, Liliana Głąbczyńska, Szymon Szurmiej, Gołda Tencer i inni O filmowej wersji "Austerii" głośno było jeszcze w trakcie produkcji. Ekranizacja jednej z najwybitniejszych powieści Juliana Stryjkowskiego wzbudzała zrozumiałe zainteresowanie. Potem przyszła premiera w Chicago, polska premiera w czasie "Konfrontacji", wreszcie: Złote Lwy '84 - główna nagroda na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku - Gdyni. Już pierwsze sekwencje dzieła Kawalerowicza wprowadzają widza w świat dla wielu nieznany lub zapomniany, świat, który odszedł bezpowrotnie. Jest nim kultura Żydów polskich - oryginalnej i hermetycznej społeczności o własnej filozofii, obyczajowości, religijności i niepowtarzalnym humorze. "Zawsze wydawało mi się, że tylko w Polsce można nakręcić odpowiednio reprezentacyjny film, poświęcony tej tematyce. Żyją tu jeszcze ludzie, którzy pamiętają ten zaginiony świat, pracują artyści, którzy mają jeszcze w oczach kształt wizualny zamordowanej cywilizacji, którzy słyszą jeszcze dźwięki i melodie tamtych czasów" - mówił w jednym z wywiadów Jerzy Kawalerowicz. "Austerię" okrzyknięto jednym z najważniejszych filmów polskich i najważniejszym, obok "Matki Joanny od Aniołów", w dorobku Kawalerowicza. Znakomite recenzje zebrał Franciszek Pieczka jako odtwórca głównej roli Taga. Bardzo podobały się również sugestywne zdjęcia przedwcześnie zmarłego operatora Zygmunta Samosiuka. "Dzięki niemu"Austeria"jest najlepiej sfotografowanym - oprócz"Doliny Issy"- filmem polskim ostatnich lat" - pisał branżowy "Film". Pojawiły się nawet głosy, że dzieło Kawalerowicza przewyższa swój literacki pierwowzór. Rok 1914. Pierwszy dzień i pierwsza noc I wojny światowej. Przy drodze do małego galicyjskiego miasteczka stoi karczma, tytułowa austeria, prowadzona przez starego, mądrego Żyda Taga. Znajdują w niej schronienie pierwsi uciekinierzy zagrożeni kozackim pogromem. Są wśród nich bogaci, wyemancypowani Żydzi z miasteczka, są i chasydzi - mistycy i fanatycy religii, niezdający sobie sprawy z tego, co się wokół dzieje. Na tle tej barwnej zbiorowości rysuje się wyrazista postać Taga, filozofa i wolnomyśliciela, mającego świadomość nadciągającej katastrofy. Pełen trzeźwego sceptycyzmu otacza wszakże ciepłem i serdecznością wszystkich, których jego austeria przygarnęła na tę noc. Przeczuwa, że z nadejściem dnia nadejdzie także zagłada. 02:45 A WIĘC WOJNA - /3/ Felieton, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska O świcie 1 września 1939 roku Niemcy bez wypowiedzenia wojny przekroczyli granice Polski. Rozpoczęła się II wojna światowa, najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Kampania wrześniowa, nazywana też wojną obronną Polski 1939, trwała do kapitulacji 6 października. Cykl 36 - odcinków "A więc wojna" to kalendarium, prezentujące najważniejsze wydarzenia każdego dnia kampanii. 3 września. Niedziela. Sztab Główny Naczelnego Wodza informuje: Naloty lotnictwa niemieckiego na terytorium Polski trwają nadal, powodując duże straty spośród ludności cywilnej. () Bardzo silne natarcie nieprzyjacielskie w rejonie Śląska i Podhala trwa nadal. Wzdłuż rzeki Osy na północny wschód od Grudziądza nieprzyjaciel prowadzi silne natarcie piechoty wzmocnione czołgami. Na odcinku Prus Wschodnich walki trwają na pograniczu. W rejonie Gdyni i Gdańska przeciwuderzeniem odebraliśmy Orłowo i Kack. Załoga Westerplatte broni się nadal. Rano Niemcy wkroczyli do Częstochowy i Radomska. Drogi zaczynają zapełniać się uciekinierami. Ofiarnie walczy Brygada Bombowa. Lotnicy zadają duże straty XVI Korpusowi Pancernemu. Minister spraw zagranicznych III Rzeszy Joachim von Ribbentrop w depeszy do ambasadora Niemiec w Moskwie zażądał, aby dowiedział się, kiedy Rosjanie zamierzają uderzyć na Polskę. Tego dnia sojusznicy Polski - Wielka Brytania i Francja - wypowiedziały Niemcom wojnę. Sprawozdawca Polskiego Radia Józef Małgorzewski wspominał: "O godzinie 12.00 nadeszła wiadomość, która przyprawiła nas o szał radości. Anglia wypowiedziała wojnę Niemcom. Spiker drżącym ze wzruszenia głosem wołał na cały świat tę radosną nowinę, a my samochodem transmisyjnym pojechaliśmy natychmiast na Nowy Świat pod ambasadę brytyjską. Na wiadomość o przystąpieniu Anglii do wojny - kto żyw pędził pod ambasadę. Kiedy przybyliśmy na miejsce, już było tam kilka tysięcy ludzi i wciąż przybywali nowi. Mało kto znał hymn brytyjski, więc ludzie śpiewali"Jeszcze Polska... ","Warszawiankę"i wołali, ile sił w piersi:"Niech żyje Anglia". Ktoś krzyknął:"Śmierć najeźdźcom"- tłum podchwycił to i w kilka sekund z tysięcy piersi zerwał się podobny do grzmotu krzyk. Wołałem do mikrofonu:"Halo, halo, tu Warszawa - niech słucha cała Polska, niech słucha całe Europa, niech słucha cały świat. Gniew ludu polskiego jest straszny". Odpowiedział mi nowy krzyk tłumów".