TVP Historia Poniedziałek, 04.09.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 4 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1907 - zmarł Edward Grieg; 1939 - obrona wieży spadochronowej w Katowicach; 1955 - ukazał się pierwszy numer odnowionego "Po Prostu" - symbol odwilży; 1965 - zmarł Albert Schweitzer; 07:10 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 5 Serial historyczny TVP, 43 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz, Małgorzata Retei, Piotr Trzaskalski Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Barbara Wypych, Adam Ferency, Karolina Tomaszewska, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Witold Dębicki, Olaf Lubaszenko, Iwona Bielska, Katarzyna Wajda, Krzysztof Kwiatkowski, Zuzanna Lit, Klemenryna Karnkowska Rodzina Winnych cieszy się z powrotu Antoniego. Bronia ma nadzieję, że już niebawem do ojca dołączą Roman i Kajetan. W Europie szaleje hiszpanka, śmiertelna grypa nie oszczędza rodziny Winnych. Stanisław dowiaduje się od Ignacego o ciąży Władzi. Bronia zaczyna służbę u Stanisława Lilpopa. Dziedzic Podkowy Leśnej wkrótce poznaje Anię i obdarza dziewczynkę wielką sympatią. Do Brwinowa docierają wieści o Bitwie Warszawskiej i wygranej Wojska Polskiego pod wodzą Piłsudskiego. Pod dom Winnych podjeżdża wojskowy samochód. Bronia jest przekonana, że to jej synowie powrócili z wojny. 08:20 HISTORIA POLSKI - DRUGA WOJNA ŚWIATOWA - DRUGA WOJNA ŚWIATOWA CZ. 1. PIERWSZY DZIEŃ (DRUGA WOJNA ŚWIATOWA CZ. 1. PIERWSZY DZIEŃ) Film dokumentalny, 47 min, Niemcy/Polska, 2014 Reżyseria: Christian Frey Scenariusz: Christian Frey, Peter Hartl Dwuczęściowy film dokumentalny powstały w koprodukcji niemieckiej ZDF i Telewizji Polskiej z dużym udziałem Polaków, między innymi Andrzeja Wajdy, Romana Polańskiego i Budzimiry Wojtalewicz oraz najwybitniejszych polskich historyków. Pierwsza część przedstawia istotne wydarzenia, poprzedzające wybuch II wojny światowej, świadczące o konsekwentnych przygotowaniach Hitlera do napaści na Polskę. Eksperci i świadkowie tamtych wydarzeń opowiadają o agresywnych zapędach Trzeciej Rzeszy, takich jak zajęcie Czechosłowacji przez oddziały niemieckie, wkroczenie do zdemilitaryzowanej Nadrenii, a tym samym naruszenie Traktatu Wersalskiego, aneksja Austrii w 1938 r. , żądania Hitlera dostępu do korytarza gdańskiego. Geneza tej wojny obejmuje też wojnę propagandową prowadzoną przez Goebbelsa, podpisanie tajnego paktu Ribbentrop - Mołotow, incydent na przełęczy Jabłonkowskiej 26 sierpnia 1939 roku, zacumowanie 25 sierpnia pancernika Schleswig - Holstein z uzbrojonymi oddziałami na pokładzie przy gdańskim nabrzeżu. Dzień wybuchu wojny pozostał w pamięci wielu osób, które o nim opowiadają. Andrzej Wajda opowiada o rozstaniu z ojcem, który wyjechał, aby wziąć udział w wojnie. Roman Polański podzieli się wzruszającymi, osobistymi historiami, jakie przeżył w pierwszych dniach wojny. Budzimira Wojtalewicz wspomina sytuacje i nastroje, jakie panowały w Gdańsku tuż przed wybuchem wojny oraz o swoim późniejszym udziale w powstaniu warszawskim. O życiu w przedwojennym Gdańsku opowiada również Joachim Scholz. Piotr Kieszkowski przedstawi historię wydarzeń i nalotów na Wieluń, o których usłyszymy też z ust Otto Schmidta, niemieckiego pilota bombardującego to miasto 1 września. Henry Glanz opowie, jak uratował się przed Holocaustem. Wydarzenia komentują najwybitniejsi historycy polscy, brytyjscy i niemieccy, specjalizujący się w historii II wojny światowej: Paweł Machcewicz, Ian Kershaw, Richard Overy, Soenke Neitzel, Jochen Böhler. 09:35 SENSACJE XX WIEKU - WIĘZIEŃ SPECJALNY Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Przemysław Skwirczyński Specjalny więzień nr 854. Tylko komendant specjalnego obozu na Syberii znał jego nazwisko i powód, dla którego przywieziono go tutaj w maju 1963 roku. Kim był? Artylerzysta Oleg Władymirowicz Pieńkowski walczył w wielkiej wojnie ojczyźnianej. Potem ukończył Akademię Wojskową. W 1948 roku zaproponowano mu studia w Wojskowej Akademii Dyplomacji, która była w istocie szkołą szpiegów. W 1953 roku jako wykształcony szpieg rozpoczął pracę w IV Zarządzie ds. Bliskiego Wschodu w Ankarze. 10:25 ESSEQUIBO - UKRYTA RZEKA - CZ. 2 (ESSEQUIBO - RETURN TO THE LOST WORLDS) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Marion Pollmann, Rainer Bergomaz Kolejna część niezwykłej podróży do krainy Essequibo, rzeki ukrytej głęboko w amazońskiej dżungli, zakrytej grubymi chmurami i niewidocznej z góry. Jest to najdłuższa rzeka w Gujanie, jej źródła znajdują się na Wyżynie Gujańskiej i uchodzą do Oceanu Atlantyckiego. Pełno tu wąwozów i wodospadów, bagien, dziwnych roślin i zwierząt. Nawet sami mieszkańcy plemion Amazonii nie znają wszystkich zakamarków i całej tutejszej fauny i flory. W dolinie rzeki znajdują się miejscowe skarby - eksploatowane złoża złota i diamentów. 11:20 ZAGINIONE? OCALONE? HISTORIE ZAWODÓW RÓŻNYCH - FOLUSZNIK Magazyn, 20 min, Polska, 2023 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Andrzej Kaczmarczyk Prowadzący: Andrzej Kaczmarczyk W tym odcinku cyklu "Zaginione? Ocalone? Historie zawodów różnych" odwiedzimy warsztat folusznika. 11:40 TA MAŁA Z "PARASOLA" Reportaż, 24 min, Polska, 2005 Autor: Jolanta Sztuczyńska Scenariusz: 25', Sztuczyńska Bohaterem reportażu jest Elżbieta Dziębowska "Dewajtis", łączniczniczka w batalionie "Parasol", która brała udział w słynnym zamachu na Kutscherę. Ranna w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie muzykolog. Pracowała w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Uniwersytecie Warszawskim i Uniwersytecie Jagiellońskim. Jednocześnie była m. in. redaktorem naczelnym kwartalnika "Muzyka", zastępcą redaktora naczelnego "Ekranu". Działała w Polskiej Radzie Muzycznej. Znajdowała też czas dla harcerstwa. Od ponad 30 lat pracuje nad Encyklopedią Muzyczną PWN. Kieruje zespołem 18 naukowców. Dla encyklopedii musiała zrezygnować z wielu planów i fascynacji, przerwać pisanie pracy habilitacyjnej. Od ponad 30 lat mieszka w małej spiskiej wiosce, do której pierwszy raz przyjechała na urlop i została na zawsze. Elżbieta Dziębowska twierdzi, że w Jurgowie znalazła swoje miejsce na ziemi, pierwszy swój prawdziwy dom, taki już na całe życie. 13:20 NIEPOSŁUSZEŃSTWO - ARISTIDES DE SOUSA MENDES (DESOBEIR - ARISTIDES DE SOUSA MENDES) Film biograficzny, 103 min, Francja, 2008 Reżyseria: Joël Santoni Scenariusz: José-Alain Fralon, Jean-Carol Larrive Lektor: Maciej Gudowski W 1939 r. portugalski dyplomata Aristides de Sousa Mendes został mianowany konsulem w Bordeaux. W 1940 roku wydał tysiące wiz wjazdowych do Portugalii. W ten sposób umożliwił prawie 30.000 osób, w tym 10.000 Żydów, ucieczkę z rąk nazistów. 10 maja 1940 roku Niemcy zaatakowały Holandię, Belgię, Luksemburg i Francję. Wojska niemieckie wkroczyły do Francji przez Las Ardeński i posuwały się na południe kraju. Wielu Żydów, z których część uciekła tu w latach 30. przed prześladowaniami w Niemczech, ewakuowało się teraz na południe. Większość z nich chciała przedostać się do Hiszpanii, a następnie do Portugalii, by stamtąd popłynąć do Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych lub Ameryki Południowej. Uciekinierzy musieli jednak mieć portugalską wizę. Niestety. Dokładnie w tym samym dniu, gdy Niemcy uderzyli na kraje Europy Zachodniej, rząd portugalski wydał pracownikom konsulatów francuskich tzw. zarządzenie 14. , czyli instrukcję zakazującą wydawania wiz innym nacjom. Wielu uchodźców utknęło w Bordeaux, francuskim mieście przy granicy z Hiszpanią. Dziesiątki tysięcy ludzi znalazło się śmiertelnym potrzasku. Jednak zanim hitlerowcy dotarli do Bordeaux, Aristides wraz z dwoma starszymi synami, wydał tysiące wiz. Dzięki temu, że konsul odważył się złamać przepisy, uchodźcy posiadający portugalską wizę mogli przejechać przez Hiszpanię i dostać się do Portugalii. Aristides de Sousa Mendes, wydając blisko 30 tysięcy wiz, uratował tyleż ludzi przed okrutną śmiercią w hitlerowskich krematoriach. Zapłacił za to jednak straszną cenę: otrzymał dożywotni zakaz pełnienia funkcji publicznych. Zdegradowany za odruch człowieczeństwa, dożywał swoich dni w skrajnej nędzy, paląc w kominie meble, aby ogrzać się w mroźne dnie. Aristides został pochowany w skromnym habicie, ofiarowanym przez franciszkanów ze szpitala, w którym zmarł. Zemsta Salazara była nader skuteczna. Najmłodsza córka, Marie - Rose, dowiedziała się o uczynku ojca po latach, gdy zza kurtyny milczenia zaczęły się odzywać głosy; najpierw rodziny, następnie tych, którzy zostali uratowani przed nazistowską opresją. W 1966 roku Instytut Yad Vaszem uhonorował go tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W 1974 po upadku dyktatury, portugalski rząd rozpoczął jego rehabilitację. 15:25 WOJNA POLSKA 1939. DZIEŃ PO DNIU - ODC. 4 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Katarzyna Szczuka - Niezabitowska Scenariusz: Paweł Krzemiński, Piotr Gursztyn, Bartłomiej Grudnik Prowadzący: Piotr Gursztyn W odcinku: 1. dzień wojny światowej - 29 bombowców RAF zaatakowało bazę Kriegsmarine w Wilhelmshaven, 7 zostało zestrzelonych; drugi nalot 5 IX. W Paryżu podpisano porozumienie ws. ataku głównymi siłami francuskimi w ciągu 15 dni. Początek ewakuacji z Warszawy instytucji państwowych. Felieton: Uzbrojenie Wojska Polskiego - motocykl Sokół 600 - opowiada Michał Mackiewicz Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Felieton: dowódcy Września 39: gen. dywizji Tadeusz Piskor - dowódca Armii Lublin. Felieton: świadek historii: mjr Jan Ładoś - uczestnik Kampanii Wrześniowej. 15:45 KALENDARIUM POWSTANIA STYCZNIOWEGO 1863 - ODC. 35 Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2023 Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Celem cyklu Kalendarium powstania styczniowego 1863 jest przypomnienie współczesnym Polakom wydarzeń jakie miały miejsce 160 lat temu. Powstanie styczniowe było największym i najdłużej trwającym zrywem niepodległościowym Polaków, jaki miał miejsce w okresie zaborów. Jego wybuch 22 stycznia 1863 roku wywołało ogłoszenie branki czyli poboru do wojska rosyjskiego. Choć powstanie zakończyło się klęską, pamięć o nim trwała w narodzie do końca zaborów. Doświadczenie tajnego państwa z okresu powstania było wzorem dla państwa podziemnego z czasu okupacji niemieckiej i sowieckiej. Jego herb Orzeł Biały, Pogoń i św. Michał Archanioł przypominał niezrealizowaną ideę Rzeczpospolitej trojga narodów. Z doświadczenia powstania styczniowego czerpał Piłsudski planując walkę o odzyskanie niepodległości. Powiedział m.in. Dla nas, żołnierzy wolnej Polski, powstańcy 1863 roku są i pozostaną ostatnimi żołnierzami Polski, walczącej o swą swobodę, pozostaną wzorem wielu cnót żołnierskich, które naśladować będziemy. Kalendarium powstania styczniowego 1863 będzie zawierać cotygodniowy przegląd wydarzeń na ziemiach polskich, ale także reakcji świata na wybuch powstania, biogramy postaci, przegląd prasy powstańczej i rosyjskiej. W każdym odcinku znakomici polscy historycy tj. Włodzimierz Suleja, Janusz Odziemkowski, Andrzej Nowak, Wojciech Karwat, Michał Kopczyński, Mariusz Wołos opowiedzą o jednym, najważniejszym wydarzeniu z danego tygodnia, bądź przypomną ważną, a często zapomnianą postać z okresu powstania. Cykl będzie ilustrowany archiwaliami pochodzącymi z zasobów TVP oraz archiwów polskich i zagranicznych. 16:00 DZIKI BAŁTYK - MIĘDZY DANIĄ A ŁOTWĄ ODC. 1 (WILD BALTIC SEA / WILDE OSTSEE / 1. BETWEEN DENMARK AND LATVIA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Christoph Houschild Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Bałtyku. Natura tego najbliższego nam morza oferuje wiele niespodzianek. Pierwszy odcinek prowadzi nas z Danii przez Mierzeję Kurońską Litwy na Łotwę. Zabiera nas z północnego krańca Danii, via Półwysep Dar i Mierzeję Kurońską - do rozległych plaż Łotwy. Bałtyk różni się od innych mórz, bo jest morzem śródlądowym, ze słonymi wodami na zachodzie i słodkimi na północnym wschodzie. To najmłodsze morze na świecie powstało po ostatniej epoce lodowcowej. Po dziś dzień wiatr i fale kształtują wybrzeże, niosąc piasek z klifów na moreny. Powstają wysokie wydmy i rozległe, piaszczyste plaże, charakterystyczne zwłaszcza dla zachodnich i południowych regionów Bałtyku. Blisko Skagen znajduje się najbardziej wysunięty na północ kraniec Danii, gdzie łachy piaszczyste wchodzą daleko w morze, a między Skagerrak i Kattegat Morze Północne spotyka Bałtyk. 17:00 HISTORIA POLSKI - DRUGA WOJNA ŚWIATOWA - DRUGA WOJNA ŚWIATOWA CZ. 2. PIERWSZA OFIARA (DRUGA WOJNA ŚWIATOWA CZ. 2. PIERWSZA OFIARA) Film dokumentalny, 48 min, Niemcy/Polska, 2014 Reżyseria: Peter Hartl Scenariusz: Christian Frey, Peter Hartl W drugiej części dokumentu niezwykłe opowieści osób, które w początkach wojny były dziećmi. Wspominają, jak wojna gwałtownie zmieniła ich życie, przedwcześnie zmusiła do pożegnania się z dzieciństwem, rodziną, miejscem zamieszkania. Wypowiedzi ilustrują materiały archiwalne, a także odgrywane scenki, które obrazują omawiane sytuacje. Roman Polański wspomina pobyt w getcie krakowskim i swoją ucieczkę stamtąd z pomocą ojca i jego przyjaciół. Przywołuje sytuacje, gdy jako dziecko był świadkiem łapanek i egzekucji, brutalnego traktowania żydowskiej ludności przez Niemców. Budzimira Wojtalewicz, pochodząca z patriotycznej, zamożnej rodziny przedstawiciela brytyjsko - polskiego banku w Gdańsku, wspomina rozstanie z ojcem, którego już nigdy więcej nie zobaczyła. Opowiada o swoich dziejach wojennych, wstąpieniu do AK, udziale w powstaniu warszawskim i powrocie do Gdańska przed końcem wojny. Marian Sobkowiak z Gostynia dzieli się wrażeniami z wkroczenia Wehrmachtu do jego miasta, mówi o swojej działalności w konspiracji w grupie oporu Czarny Legion, pobycie w obozie koncentracyjnym. Wspomnienia prześladowanych Polaków zderzają się ze wspomnieniami strony niemieckiej - dzieci okupantów, które w okresie wojny znalazły się z rodzicami w Polsce. Również one były skazane na brutalną konfrontację z wojenną rzeczywistością. Niklas Frank, syn generalnego gubernatora w Polsce, Hansa Franka, przebywał w czasie wojny na Wawelu. Jego ojciec był znany z propagowania nazistowskich idei, by Polaków traktować jak niewolników Rzeszy, kraj grabić jak kolonię, jednocześnie stosując politykę systematycznego wyniszczania polskiej inteligencji. Gustav Hintz przyjechał z rodzicami do Dzierżążna w Kraju Warty, gdzie zajęli oni gospodarstwo po wysiedlonych Polakach jako niemieccy koloniści. Opowiada o tym, jak dzieci przesiąkały ideologią wpajaną przez rodziców, ucząc się traktować Polaków jak tanią siłę roboczą, pozbawioną wszelkich praw. Będą również opinie najwybitniejszych polskich ekspertów, specjalizujących się w badaniu dziejów Niemiec i Polski: Bogdana Musiała oraz Pawła Machcewicza. 18:10 PŁONĄCA GRANICA Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2011 Scenariusz: Sławomir Koehler, Włodzimierz Frąckiewicz Lektor: Tomasz Marzecki Zdjęcia: Jarosław Rączyński Reportaż o tym, gdzie naprawdę rozpoczęła się II wojna światowa i o nieznanych zbrodniach Wehrmahtu na ludności cywilnej, których dokumentacja przepadła, pośrednio przez niefrasobliwość pracowników Głównej Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich, a których świadkowie jeszcze żyją. Powszechnie uważa się, że II wojna światowa rozpoczęła się 1 września 1939 roku, o godzinie 4: 45, salwą oddaną przez pancernik Schleswik Holstein w kierunku polskiej placówki na Westerplatte. Okazuje się, że na Podłężu Królewskim w okolicach Wielunia wojna zaczęła się już przed godziną drugą. W reportażu godzina po godzinie będziemy próbowali odtworzyć nie tylko przebieg militarnych zmagań, ale także tragiczny los ludności cywilnej. Wypowiadają się: profesor Instytutu Historii PAN Tadeusz Kondracki oraz Romuald Cieśla, autor książki "Blask dawnych Krzepic". Ponadto mieszkańcy Krzepic, Parzymiechów, Podłęża Królewskiego, Wielunia, m. in. Zofia Burchacińska, Eugeniusz Kołodziejczyk i Jan Kamiński. 18:30 TOWARZYSZE SEKRETARZE ORAZ INNI DYGNITARZE - ODC. 2 JÓZEF CYRANKIEWICZ. WIECZNY PREMIER ALBO SZTUKA PRZETRWANIA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Autor: Dobrosław Rodziewicz Scenariusz: Dobrosław Rodziewicz Wykonawcy: Dobrosław Rodziewicz Józef Cyrankiewicz. Ponoć jedyny komunistyczny premier, który wymyślał dowcipy o samym sobie, a na pewno je kolekcjonował i puszczał w obieg. Do historii przeszedł jednak bardziej jako autor pogróżki o odrąbywaniu rąk wrogom władzy ludowej. Cynik, konformista, hedonista. Nade wszystko był jednak mistrzem sztuki przetrwania. W czasie okupacji zdołał przeżyć pobyt w Auschwitz, a sztukę przetrwania w dżungli komunistycznej polityki opanował na służbie u Bieruta i Gomułki. Odcinek pt. "Wieczny premier albo sztuka przetrwania" przypomina życiorys i karierę polityczną Cyrankiewicza, o których opowiadają historyk dr Teodor Gąsiorowski oraz autor i narrator cyklu "sekretarze oraz inni dygnitarze" Dobrosław Rodziewicz. 19:05 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 6 Serial historyczny TVP, 43 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Monika Franczak, Małgorzata Retei, Piotr Trzaskalski Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Adam Ferency, Karolina Tomaszewska, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Olaf Lubaszenko, Klemenryna Karnkowska, Weronika Humaj, Józefina Karnkowska, Karolina Bacia, Bartosz Szczerbiak, Jakub Sasak, Antoni Tyszkiewicz Bliźniaczki rozpoczynają naukę w szkole powszechnej i szybko stają się wyróżniającymi uczennicami. W klasie zabiegają o zainteresowanie tego samego chłopca, Pawła. Anna Lilpop przedstawia ojcu swoją nową miłość, Jarosława Iwaszkiewicza. Na budowie willi Stawisko Jasiek Winny dostaje pracę elektryka, a Damian, młody zdun, zakochuje się w chłopaku z budowy. Łucja zachwyca w szkole talentem plastycznym, ale siostra przełożona nie zamierza go wspierać. Bliźniaczki zaczynają rywalizować o względy Pawła. Po zakończeniu edukacji bliźniaczek w szkole powszechnej, rodzina Winnych dostaje niezwykłą propozycję od Stanisława Lilpopa. Pierwsze poważne uczucia Ani i Mani zostaną wystawione na próbę. 20:00 ROZLICZENIA (RECKONINGS) Film dokumentalny, 74 min, USA, 2022 Reżyseria: Roberta Grossman Spotkali się w tajemnicy, aby negocjować w sprawie niewyobrażalnych strat, odszkodowań dla ocalałych z największego masowego ludobójstwa w historii. Ocaleni pilnie potrzebowali pomocy, ale jak można było ustalić wysokość rekompensat za bezprecedensową eksterminację i cierpienie narodu? Film przedstawia prawdziwą, dotychczas nieopowiedzianą historię rozgrywającą się w następstwie Holokaustu. Wyreżyserowany przez nagradzaną reżyserkę Robertę Grossman (Who Will Write Our History) film "Rozliczenia" (Reckonings) opowiada o pełnych napięcia negocjacjach pomiędzy żydowskimi i niemieckimi przywódcami. W obliczu groźby eskalacji przemocy, wytrwale dążyli do celu, wiedząc, że krzywdy nigdy do końca nie zostaną zapłacone, ale mając nadzieję, że będzie to przynajmniej uznanie i krok w kierunku uzdrowienia relacji między narodami. 21:25 OSTATNI RAPORT Film dokumentalny, 31 min, Polska, 2018 Reżyseria: Janusz Sozański Scenariusz: Janusz Sozański Zdjęcia: Robert Sitek, Miłosz Mickiewicz Konsulat Rzeczypospolitej Polskiej we Wrocławiu działał od maja 1920 r. do wybuchu wojny we wrześniu 1939 r. Nasza wiedza o nim mimo upływu wielu lat od zakończenia ostatniej wojny była i jest ciągle znikoma. Tymczasem urząd ten, podobnie jak kilkanaście innych polskich placówek konsularnych rozrzuconych na terenie Niemiec w okresie międzywojennym, miał duże znaczenie i odgrywał ważną rolę w kształtowaniu stosunków między obu państwami w tamtym czasie. Film "Ostatni raport" przybliży nam tę mało znaną historię. 22:10 PERSOWIE. HISTORIA IRANU - ODC. 3/3 (PERSIA: A HISTORY OF IRAN) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Samira Ahmed Dzięki tej serii widzowie będą mogli odkryć fascynującą i skomplikowaną historię Persji, pierwszego imperium na świecie, które powstało w szóstym wieku przed Chrystusem i wywarło wielki wpływ na kulturę rzymską, bizantyjską i arabską. To świat królów i najeźdźców, epickich poetów i wyjątkowych artystów. Twórców dokumentu najbardziej interesuje żywotność perskiej cywilizacji. Język farsi przetrwał wszystkie inwazje, rewolucje i religijne zawieruchy. Perską mowę i obyczaje przyjmowali Mongołowie, Turkmeni, Turcy i Afgańczycy. Islamizacji nie towarzyszyła arabizacja. Najeźdźcy zapożyczyli od Persów stroje, kuchnię, architekturę, administrację, nawet Aladyna i "Opowieści z tysiąca i jednej nocy". "Szahname", poetycki epos z przełomu X i XI wieku, do dziś jest publicznie recytowany, "Rubajaty" - wolnomyślicielskie wiersze Omara Chajjama stały się bestsellerem na Zachodzie 800 lat po śmierci autora. Kopuła meczetu w Isfahanie swego czasu była największa na świecie. Persowie mieli nawet swojego Machiavellego, który napisał podręcznik dobrego rządzenia. Jeden z szachów zajął Delhi i zasiadł na Pawim Tronie, lecz kres imperialnym ambicjom położyły europejskie potęgi. XX wiek zajmuje w tym cyklu zaledwie siedem minut i to głównie w kontekście polityki historycznej Mohammeda Rezy Pahlaviego uważającego się za nowego Cyrusa. Od 40 lat, gdy władzę przejęli ajatollahowie, niewielu ludzi z Zachodu widziało Iran. Brytyjczykom udało się dostać pozwolenie na filmowanie. Narratorka, Samira Ahmed, rozmawia z tubylcami, przechadza się po bazarze, zagląda do klubu - siłowni. Perskie dzieje przedstawione są w porządku chronologicznym. Od starożytnych wykopalisk, pozostałości zigguratu w Czoga Zanbil, ruin Suzy i Persepolis. Ahmed odwiedza świątynię zoroastrian, w której płonie wieczny ogień, zachwyca się perską kaligrafią, ceramiką i rzemiosłem artystycznym. Atrakcyjności filmowi dodają orientalna muzyka i niesamowite krajobrazy. 23:15 SENSACJE XX WIEKU - WIĘZIEŃ SPECJALNY Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Przemysław Skwirczyński Specjalny więzień nr 854. Tylko komendant specjalnego obozu na Syberii znał jego nazwisko i powód, dla którego przywieziono go tutaj w maju 1963 roku. Kim był? Artylerzysta Oleg Władymirowicz Pieńkowski walczył w wielkiej wojnie ojczyźnianej. Potem ukończył Akademię Wojskową. W 1948 roku zaproponowano mu studia w Wojskowej Akademii Dyplomacji, która była w istocie szkołą szpiegów. W 1953 roku jako wykształcony szpieg rozpoczął pracę w IV Zarządzie ds. Bliskiego Wschodu w Ankarze. 00:15 A WIĘC WOJNA - /4/ Felieton, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska O świcie 1 września 1939 roku Niemcy bez wypowiedzenia wojny przekroczyli granice Polski. Rozpoczęła się II wojna światowa, najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Kampania wrześniowa, nazywana też wojną obronną Polski 1939, trwała do kapitulacji 6 października. Cykl 36 - odcinków "A więc wojna" to kalendarium, prezentujące najważniejsze wydarzenia każdego dnia kampanii. 4 września. Poniedziałek. Sztab Naczelnego Wodza informował: W nocy z 3 na 4 września trwały bombardowania podmiejskich miejscowości letniskowych pod Warszawą, powodując liczne pożary i ofiary w ludziach. Bombardowano także Warszawę w godzinach popołudniowych. Na froncie południowo - zachodnim uporczywe walki trwają. (...)nasze oddziały dokonały udanego napadu na jednostki pancerne nieprzyjaciela, zadając mu straty. Na odcinku Pomorza po bardzo ciężkich walkach byliśmy zmuszeni opuścić Bydgoszcz i Grudziądz. Na froncie Ciechanów - Przasnysz walki trwają. Rano Niemcy ponownie ostrzelali Westerplatte. Prasa informowała: "Bohaterska załoga Westerplatte broni się! Ta krótka wiadomość komunikowana nam od trzech dni przez radio napełnia serca Polaków dumą, radością i wzruszeniem. Garstka żołnierzy, których wybuch dziejowej zawieruchy zaskoczył na najbardziej zagrożonym posterunku na straży Najjaśniejszej Rzeczypospolitej, otoczona ze wszystkich stron morzem wrogiej nawały, stawia dzielnie czoło rozwścieczonym hordom teutońskich barbarzyńców. (...) Westerplatte to przykład dla całej Polski. (...) Westerplatte to symbol Polski!" Niemcy zdobywają Katowice. Po zdobyciu miasta mordują około 750 mieszkańców. Wśród ofiar są powstańcy śląscy, harcerze i cywile. Uważa się, że broniących wieży spadochronowej rannych harcerzy Niemcy zrzucali z 50 metrów na ziemię. Do mordowania ludności cywilnej dochodziło w kolejnych zdobywanych miastach. Tak było między innymi w Częstochowie, gdzie podczas tzw. "krwawego poniedziałku" zginęło od 300 do 500 mieszkańców. Prasa informowała, że na stacji Szydłowiec lotnicy niemieccy zaatakowali pociąg sanitarny Czerwonego Krzyża. 00:25 EUROPA KONFLIKTÓW Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Witold Repetowicz Scenariusz: Witold Repetowicz, Mariusz Pilis Tematem dokumentu są relacje, w tym w szczególności konflikty, między różnymi nierdzennie europejskimi grupami etnicznymi w Europie. Według raportów Europolu od lat tzw. terroryzm etno - nacjonalistyczny jest zdominowany przez grupy pochodzenia nie - europejskiego (np. PKK). Problemy z tym związane są przy tym niezbyt rozumiane przez europejską opinię publiczną, która skłania się często do wrzucania obcych, zwłaszcza muzułmanów (lub po prostu imigrantów i uchodźców z terenów muzułmańskich), do jednego worka, miotając się między rasistowsko - ksenofobicznym odrzuceniem i bezkrytyczną akceptacją w ramach idei multi - kulti. Relacji między poszczególnymi grupami etnicznymi i religijnymi pochodzącymi spoza Europy nie można abstrahować od przyczyn ich przyjazdu do Europy oraz konfliktów w miejscach, skąd przybyli. Wiele tych środowisk jest przy tym bardzo hermetycznych, nie - integrujących się, np. Czeczeni. Problem przy tym nie dotyczy marginalnych grup. Zarówno Turcy jak i Kurdowie tylko w Niemczech swą liczebnością przewyższają populację niejednego kraju europejskiego i są poniekąd sąsiadami Polski. Tymczasem w Niemczech regularnie dochodzi do konfliktów między Kurdami, zwłaszcza zlaicyzowanymi, pochodzącymi z Turcji i Syrii, a Turkami. Na to nakłada się konflikt z Państwem Islamskim w Syrii, w którym syryjscy Kurdowie od 2015 r. są główną siłą walczącą z tą organizacją. Tymczasem z Niemiec wyjechało kilkuset ochotników do Państwa Islamskiego. Są jednak też obywatele Niemiec, którzy służyli w oddziałach kurdyjskich. W ostatnich latach, na oczach zdumionych Niemców, dochodziło też do bójek między zwolennikami kurdyjskiej PKK a radykalnymi salafitami, często sympatyzującymi z Państwem Islamskim. Z kolei w społeczności tureckiej od 2015 r. trwa konflikt między proerdoganowskimi nacjonalistami i gulenistami, którzy musieli, często z narażeniem życia, uciekać z Turcji po puczu w 2016 r. Niejednoznaczne relacje występują również między gulenistami a Kurdami z Turcji. Kurdowie mają również napięte stosunki z Czeczenami ze względu na wsparcie, jakie Czeczeni uzyskują od Turcji. Europejską opinię publiczną od czasu do czasu bulwersują takie sceny jak czerwcowe starcia we francuskim Dijon, gdzie doszło do walk między miejscowymi Algierczykami a Czeczenami, którzy urządzili ekspedycję karną w związku z pobiciem miejscowego, czeczeńskiego nastolatka. 01:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ŚMIESZNA WOJNA Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 1994 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony polityce państw Europy Zachodniej w pierwszych miesiącach wojny. Wykorzystano archiwalne materiały filmowe.