TVP Historia Wtorek, 05.09.2023 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 5 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1918 - Dekret Rady Komisarzy Ludowych o "czerwonym terrorze"; 1924 - dokonano nagrania głosu Marszałka - jedynego zachowanego do dziś; 1957 - "manifest beatników" - pierwsze wydanie powieści Jacka Kerouaca "W drodze"; 1997 - zmarła Matka Teresa z Kalkuty; 07:10 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 6 Serial historyczny TVP, 43 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Monika Franczak, Małgorzata Retei, Piotr Trzaskalski Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Adam Ferency, Karolina Tomaszewska, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Olaf Lubaszenko, Klemenryna Karnkowska, Weronika Humaj, Józefina Karnkowska, Karolina Bacia, Bartosz Szczerbiak, Jakub Sasak, Antoni Tyszkiewicz Bliźniaczki rozpoczynają naukę w szkole powszechnej i szybko stają się wyróżniającymi uczennicami. W klasie zabiegają o zainteresowanie tego samego chłopca, Pawła. Anna Lilpop przedstawia ojcu swoją nową miłość, Jarosława Iwaszkiewicza. Na budowie willi Stawisko Jasiek Winny dostaje pracę elektryka, a Damian, młody zdun, zakochuje się w chłopaku z budowy. Łucja zachwyca w szkole talentem plastycznym, ale siostra przełożona nie zamierza go wspierać. Bliźniaczki zaczynają rywalizować o względy Pawła. Po zakończeniu edukacji bliźniaczek w szkole powszechnej, rodzina Winnych dostaje niezwykłą propozycję od Stanisława Lilpopa. Pierwsze poważne uczucia Ani i Mani zostaną wystawione na próbę. 08:25 HISTORIA POLSKI - DRUGA WOJNA ŚWIATOWA - DRUGA WOJNA ŚWIATOWA CZ. 2. PIERWSZA OFIARA (DRUGA WOJNA ŚWIATOWA CZ. 2. PIERWSZA OFIARA) Film dokumentalny, 48 min, Niemcy/Polska, 2014 Reżyseria: Peter Hartl Scenariusz: Christian Frey, Peter Hartl W drugiej części dokumentu niezwykłe opowieści osób, które w początkach wojny były dziećmi. Wspominają, jak wojna gwałtownie zmieniła ich życie, przedwcześnie zmusiła do pożegnania się z dzieciństwem, rodziną, miejscem zamieszkania. Wypowiedzi ilustrują materiały archiwalne, a także odgrywane scenki, które obrazują omawiane sytuacje. Roman Polański wspomina pobyt w getcie krakowskim i swoją ucieczkę stamtąd z pomocą ojca i jego przyjaciół. Przywołuje sytuacje, gdy jako dziecko był świadkiem łapanek i egzekucji, brutalnego traktowania żydowskiej ludności przez Niemców. Budzimira Wojtalewicz, pochodząca z patriotycznej, zamożnej rodziny przedstawiciela brytyjsko - polskiego banku w Gdańsku, wspomina rozstanie z ojcem, którego już nigdy więcej nie zobaczyła. Opowiada o swoich dziejach wojennych, wstąpieniu do AK, udziale w powstaniu warszawskim i powrocie do Gdańska przed końcem wojny. Marian Sobkowiak z Gostynia dzieli się wrażeniami z wkroczenia Wehrmachtu do jego miasta, mówi o swojej działalności w konspiracji w grupie oporu Czarny Legion, pobycie w obozie koncentracyjnym. Wspomnienia prześladowanych Polaków zderzają się ze wspomnieniami strony niemieckiej - dzieci okupantów, które w okresie wojny znalazły się z rodzicami w Polsce. Również one były skazane na brutalną konfrontację z wojenną rzeczywistością. Niklas Frank, syn generalnego gubernatora w Polsce, Hansa Franka, przebywał w czasie wojny na Wawelu. Jego ojciec był znany z propagowania nazistowskich idei, by Polaków traktować jak niewolników Rzeszy, kraj grabić jak kolonię, jednocześnie stosując politykę systematycznego wyniszczania polskiej inteligencji. Gustav Hintz przyjechał z rodzicami do Dzierżążna w Kraju Warty, gdzie zajęli oni gospodarstwo po wysiedlonych Polakach jako niemieccy koloniści. Opowiada o tym, jak dzieci przesiąkały ideologią wpajaną przez rodziców, ucząc się traktować Polaków jak tanią siłę roboczą, pozbawioną wszelkich praw. Będą również opinie najwybitniejszych polskich ekspertów, specjalizujących się w badaniu dziejów Niemiec i Polski: Bogdana Musiała oraz Pawła Machcewicza. 09:35 SENSACJE XX WIEKU - NAJWIERNIEJSZY ŻOŁNIERZ HITLERA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Odcinek poświęcony sprawie udziału Erwina Rommla w spisku na Adolfa Hitlera. W 1944 roku feldmarszałek Erwin Rommel uważany za najwierniejszego oficera Hitlera przyłączył się do spisku antyhitlerowskiego. Program przedstawia nieznane dotąd fakty z frontu zachodniego, gdzie Niemcy i Amerykanie podjęli próbę zawarcia pokoju. Jednym z uczestników rokowań był Erwin Rommel. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - NAJWIĘKSZA TAJEMNICA KSIĘCIA WINDSORU Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Odcinek poświęcony sprawie abdykacji króla brytyjskiego Edwarda VIII, który porzucił tron dla Amerykanki Wallis Simpson. Sprawa ta została wyjaśniona tylko częściowo. Czy powodem abdykacji rzeczywiście była wielka miłość do dwukrotnej rozwódki? Wiele wskazuje na to, że w sprawę zamieszany był wywiad radziecki, a na pewno Anthony Blunt, zdemaskowany dopiero w 1979 roku. 10:30 DUNAJ - ODC. 3 Z BUDAPESZTU DO BELGRADU (THE DANUBE - FROM ITS SOURCE TO THE BLACK SEA) Serial dokumentalny, 44 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Barbel Jacks Seria dokumentalna, cztery odcinki o Dunaju i miastach oraz krainach położonych nad tą europejską rzeką. Dunaj to 2888 kilometrów - od źródła w Schwarzwaldzie do ujścia do Morza Czarnego, Dunaj łączy dziesięć krajów o bardzo różnych kulturach. Jest zatem nie tylko drugą najdłuższą rzeką Europy po Wołdze, ale także najbardziej międzynarodową rzeką na świecie. Była i jest jednym z najważniejszych szlaków handlowych w Europie i stanowi koło ratunkowe dla wielu ludzi. Po drodze przepływa przez niezwykłe krajobrazy, od krasowych gór Jury Szwabskiej, przez aluwialne i bagienne krajobrazy z unikalną florą i fauną, aż po imponujące kaniony Żelaznej Bramy i wreszcie rozległą deltę rzeki u jej ujścia do Morza Czarnego. Nie tylko wielkość Dunaju jest wyjątkowa, ale ma również własną wolę i jest jedyną dużą rzeką w Europie, która płynie z zachodu na wschód. Ta seria filmów przedstawia przyrodę i ludzi nad Dunajem oraz daje wgląd w ich różne życie, które kształtuje rzeka. 11:25 PRZYPADEK POLSKI. POLITYKA I IDEE - ODC. 1 Magazyn historyczny, 15 min, Polska, 2023 Scenariusz: Jacek Kloczkowski Zdjęcia: Wojciech Kursa "Przypadek Polski. Polityka i idee" to cykl programów przedstawiających najważniejsze postacie polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, reprezentujące różne nurty i środowiska ideowe. Wśród proponowanych ponad trzydziestu postaci są m.in. Stanisław Koźmian, Maurycy Mochnacki, Adam Jerzy Czartoryski, Zygmunt Krasiński, Stanisław Cat - Mackiewicz. Autorem scenariuszy poszczególnych odcinków jest dr Jacek Kloczkowski, wiceprezes Ośrodka Myśli Politycznej w Krakowie. Realizacja cyklu będzie łączyć wypowiedzi narratora nagrywane w wybranych miejscach nawiązujących do biografii i idei politycznych przedstawianych postaci z uzupełniającymi je wypowiedziami ekspertów nagrywanymi w studio na odpowiednio graficznie zaaranżowanym tle. Całość uzupełnią ujęcia filmowe oraz ikonografia dotycząca danego tematu /zdjęcia, pisma, dzieła malarskie/ przedstawiona przy użyciu grafiki komputerowej. Towarzyszyć im będzie narracja prowadzona z offu. 11:45 NAJWAŻNIEJSZE MIEJSCE NA ŚWIECIE... Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2016 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Film o tym, gdzie naprawdę rozpoczęła się II wojna światowa, o ludzkich dramatach pierwszych dni września 1939 roku, o nieznanych zbrodniach Wehrmachtu na ludności cywilnej, których świadkowie jeszcze żyją, a których dokumentacja przepadła, pośrednio przez niefrasobliwość PRL - owskich pracowników Głównej Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich. 12:15 TAJEMNICA TWIERDZY SZYFRÓW - ODC. 5/13 Serial sensacyjny, wojenny TVP, 45 min, Polska, 2007 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Paweł Małaszyński, Jan Frycz, Borys Szyc, Paweł Deląg, Piotr Grabowski, Karolina Gruszka, Anna Dereszowska, Cezary Żak, Jan Wieczorkowski, Marcin Dorociński Na leśnej drodze przed Czochą Anna Maria staje w obronie więźnia katowanego przez esesmana. Dowódca konwoju każe ją za to powiesić. Ujmuje się za nią Jorg. Obydwojgu grozi śmierć, ale esesmanów przepędza oddział Wehrmachtu. Globcke, który dowiaduje się o tym zajściu od Beera, nie zgadza się na ukaranie Jorga, co wydaje się dziwne, ponieważ dotychczas usiłował go osaczyć. Tymczasem Rosjanie są już coraz bliżej. Z zamku widać łuny nad pobliskim Lubaniem. Generał Zawieniagin przyjeżdża do oddziału spadochroniarzy, którzy mają dokonać desantu na zamek. Są gotowi zniszczyć maszynę deszyfrującą. W kościele w Leśnej Jorg przekazuje Natalii materiały szpiegowskie. Widzi ich właścicielka mieszkania, folksdojczka Ewelina Robak. Będzie to miało konsekwencje w niedalekiej przyszłości. W strefie X Jorg odkrywa, co blokuje "Aparat". Można go uruchomić, ale potrzebne są do tego radzieckie depesze, zdobyte przez wojska niemieckie w 1941 r. w Charkowie. Wydaje się to nieprawdopodobne, ale Jorg dowiaduje się, że zdobyte depesze przechowywane są w archiwum Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy w podziemiach Książa. Jorg musi się tam dostać. Jego szef, profesor Kunze, obiecuje pomoc. Wóz pelengacyjny namierza Natalię nadającą depeszę. W panice dziewczyna pozostawia antenę od radiostacji, którą znajduje Beer. Psy doprowadzają go do ulicy, przy której mieszka Natalia, tam gubią trop. W pokoju Jorga niespodziewanie pojawia się Anna Maria. Pokazuje mu sekretne przejście i prowadzi do lochów, o których wie tylko ona i jej wuj. Nabrała zaufania do Jorga, gdy stanął w jej obronie przed esesmanami. Dziewczyna wyjawia mu, że jest córką Hanny Solof, aresztowanej za działalność przeciwko Hitlerowi i oczekującej na proces w więzieniu w Berlinie. W pobliżu zamku lądują radzieccy spadochroniarze, którzy mają wedrzeć się do wnętrza i zniszczyć "Aparat". Ta samobójcza misja ma jednak szanse powodzenia. W zamku musi być ktoś, kto otworzy im sekretne przejście i doprowadzi do "Aparatu". 13:05 HISTORIA ŻYWA S.I - WARSZAWA WALCZY! Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2015 Reżyseria: Marcin Kwiatkowski, Maciej Kuszewski, Paweł Długołęcki Scenariusz: Marcin Kwiatkowski, Maciej Kuszewski, Paweł Długołęcki Zdjęcia: Rafał Chudziak, Paweł Latałło, Waldemar Kolsicki Program poświęcony warszawskim grupom rekonstrukcyjnym odtwarzającym oddziały konspiracyjnej i powstańczej Warszawy. Grupy te co roku uczestniczą w inscenizacjach rocznicowych poświęconych powstaniu warszawskiemu i innym ważnym wydarzeniom z okresu okupacji hitlerowskiej. Rekonstruktorzy wcielają się w konkretne postaci uczestników tamtych wydarzeń, odwzorowując na podstawie fotografii ich ubiór oraz wyposażenie. Pasji rekonstrukcyjnej członków grup towarzyszy rzetelna i szczegółowa wiedza na temat powstania, co pokazują w trakcie organizowanych inscenizacji i pikników historycznych. 13:35 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - ELŻBIETA II (QUEEN ELISABETH II) Cykl dokumentalny, 100 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Lektor: Marek Ciunel Film z cyklu "Historia w postaciach zapisana" tym razem przedstawia historię najsłynniejszej kobiety na świecie, brytyjskiej królowej Elżbiety II. Elżbieta podczas swoich rządów poznała Johna Kennedy’ego, Charles ' a de Gaulle 'a, Ronalda Reagana, Mahatmę Gandhiego, Marilyn Monroe, Beatlesów i Lady Gagę. Sama jest ikoną rozpoznawaną na całym świecie, ale czy ktoś naprawdę ją zna? Wiadomo, że lubi żartować, jest odważna i wytrwała w dążeniu do celu, rzadko pokazuje swoje uczucia, ale zawsze jest pełna godności. Dzięki filmowi widzowie mogą poznać prywatne życie królowej, towarzysząc jej w apartamentach w Windsorze, w pałacu Buckingham czy na jachcie Britannia. A poznać ją warto, bo przypuszczalnie już nikt nigdy nie wstąpi na tron w wieku 25 lat i pozostanie na nim ponad 60. 15:30 WOJNA POLSKA 1939. DZIEŃ PO DNIU - ODC. 5 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Katarzyna Szczuka - Niezabitowska Scenariusz: Paweł Krzemiński, Piotr Gursztyn, Bartłomiej Grudnik Prowadzący: Piotr Gursztyn W odcinku: Minister propagandy M. Grażyński poinformował na konferencji prasowej, że Warszawa będzie ewakuowana w nocy z 5/6 IX; w nocy prezydent RP opuścił Warszawę. Ribbentrop zachęca Sowietów do ataku na Polskę. Felieton: uzbrojenie Wojska Polskiego: armata Schneider wz. 97, kal. 75 mm. Felieton: dowódcy: gen. br. Walerian Czuma - komendant SG, dowódca obr. Warszawy. Felieton: świadek historii: kmdr Zbigniew Kowalski - uczestnik Kampanii Wrześniowej. 16:00 ORDONKA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1993 Scenariusz: Maria Kwiatkowska Zdjęcia: Krzysztof Pakulski Wykonawcy: Maria Chwalibóg Hanka Ordonówna, aktorka, gwiazda kabaretowa i legenda dwudziestolecia międzywojennego. Jej piosenki wciąż cieszą się popularnością, śpiewa je już czwarte pokolenie. Film przedstawia jej życie od czasów dzieciństwa, aż do momentu, kiedy przeistoczyła się w olśniewającą gwiazdę oraz okres wojenny do ostatnich dni życia artystki z dala od ojczyzny. Ilustracją są zdjęcia, materiały archiwalne, oryginalne nagrania Ordonki. Urodziła się 25 września 1902 roku jako jedyna córka państwa Pietruszyńskich, mieszkających wówczas w Warszawie przy ulicy Żelaznej 68. W 1918 roku w stolicy rozpoczęły działalność liczne teatry oraz kabarety "Argus", "Czarny Kot", "Miraż", "Sfinks". Dyrektorem "Sfinksa" był Wacław Julicz, występowali tam Ludwik Sempoliński i "król tanga" Karol Hanusz. Wśród pięciu uczennic przyjętych do baletu była 16 - letnia Marysia Pietruszyńska. W jednym z programów śpiewała piosenkę "Szkoda słów". Następnego dnia w warszawskim dzienniku ukazała się notka "... jesteśmy zdania, że kotów i dzieci na scenie nie trzeba pokazywać". Hanka Ordonówna (na ten pseudonim artystyczny namówił Marysię Karol Hanusz) po nieudanym debiucie w "Sfinksie" wyjechała do Lublina, gdzie związała się z "Wesołym Ulem". Kiedy kabaret zawiesił działalność, wróciła do Warszawy. Tańczyła w "Mirażu", wzięła też udział w wielkiej imprezie artystycznej "Na gwiazdkę dla żołnierzy", która odbyła się w hotelu Bristol. W 1920 roku otrzymała angaż w słynnym "Qui pro Quo", gdzie występowali już "Lopek" Krukowski, Ludwik Lawiński, Mira Zimińska, Zula Pogorzelska i inni. Hanka Ordonówna zdobywała coraz większą popularność (pojawiły się karty pocztowe z jej podobizną, chętnie angażowano ją do reklam). Piosenki pisali dla niej Lechoń, Tuwim, Hemar. 26 marca 1931 roku w kościele św. Krzyża w Warszawie odbył się jej ślub z Michałem hrabią Tyszkiewiczem. Ordonka nie zrezygnowała jednak z dalszej kariery. Występowała w rewiach, teatrach, zagrała też główną rolę w filmie "Szpieg w masce". Losy wojny rzuciły ją za granicę. W czasie choroby w Jerozolimie napisała: "Bezbrzeżna jest moja tęsknota I nic mnie tu nie uleczy. Nie płuca moje są chore. To serce za krajem krzyczy. Och dajcie mi wrócić do Polski. To jedno mnie tylko uleczy". Hanka Ordonówna zmarła 25 września 1950 roku, została pochowana na cmentarzu polskim w Bejrucie. Od 12 maja 1990 roku jej prochy spoczywają na warszawskich Powązkach. 17:00 HISTORIA POLSKI - RZĄD POLSKI 1939 - 1945 CZ. 1 OSAMOTNIENI Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2000 Reżyseria: Marek Drążewski Zdjęcia: Roman Dębski Muzyka: Piotr Hertel Przegrana wojna obronna 1939 roku nie oznaczała upadku Polski. Mimo trudności ze strony francuskiego sojusznika udało się utworzyć w Paryżu rząd na emigracji, którego premierem zostaje gen. Władysław Sikorski. Już w pół rokupóźniej odtworzona 80 - tysięczna Armia Polska była gotowa do walki z Niemcami. Tło polityczne zdarzeń 1939 - 40 ukazuje trudności, z jakimi borykał się rząd polski pragnący zaznaczyć obecnośćPolski na płaszczyźnie międzynarodowej. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 roku Rząd Polski przenosi się do Angli. Wewnętrzne spory o kształt i sposób prowadzenia polityki zagranicznej doprowadzają do kryzysu. Prezydent Raczkiewicz dymisjonuje premiera Sikorskiego. 19:00 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 7 Serial historyczny TVP, 43 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Małgorzata Retei Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Adam Ferency, Weronika Humaj, Aleksandra Kołacz, Karolina Bacia, Oliwia Tarachimowicz, Jakub Sasak, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok, Jakub Guszkowski, Krzysztof Rogucki, Ignacy Klim, Sebastian Sulima Ania i Mania uczą się w gimnazjum Platerek w Warszawie. Z Brwinowa dochodzą niepokojące wieści o zdrowiu Antoniego. Po konsultacji w warszawskiej klinice, lekarz stwierdza u Winnego chorobę otępienną. Paweł wyznaje Ani miłość i nalega na szybki ślub. Źle znosi wyjazd ukochanej do Warszawy, a za swoje cierpienie wini Lilpopa. - To on ci zawrócił w głowie... ta cała Warszawa, ta pensja dla panienek z wyższych sfer. Dziewczyna, choć odwzajemnia uczucie, nie chce przerywać nauki i prosi ukochanego o czas. Uczucie do Pawła utrzymuje w tajemnicy przed rodziną. Wstydzisz się mnie - pyta zaniepokojony Paweł. Mania, w przeciwieństwie do siostry nie ukrywa swoich uczuć i chętnie opowiada o swoich planach. Kocham Pawła i chciałabym zostać jego żoną - zwierza się zaskoczonej Ani. Ignacy przyjmuje w Warszawie święcenia kapłańskie. Podczas uroczystości Ania przypomina sobie, jak pierwsza przewidziała jemu przyszłość z dala od domu. W czasie jednego z warszawskich spacerów Ania zauważa zmianę zachowania Stanisława Lilpopa. Wydaje mi się, że mam taką smutną pewność, że do nikogo i do niczego nie przynależę żali się Stanisław i prosi Anię, by została z nim na niedzielęw Warszawie. Dziewczyna myślami i sercem jest z Pawłem. W niedzielę jedzie do Brwinowa. Kilka dni później obie z Manią zostają wezwane do gabinetu dyrektorki szkoły. 20:00 BAŁKANY W OGNIU - CZĘŚĆ 1. JUGOSŁAWIA NA BECZCE PROCHU (THE BALKANS IN FLAMES / BALKAN IN FLAMMEN 1. TINDERBOX YUGOSLAVIA) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Veronika Mendler, Klaus Kastenholz Czteroodcinkowa seria dokumentalna o sytuacji na Półwyspie Bałkańskim. Upadek Jugosławii w XX wieku był wynikiem wielu wojen i konfliktów, które nękały Europę Południowo - Wschodnią od ponad stu lat. Przerażające okrucieństwa z przeszłości wciąż tkwią w wielu sercach i umysłach w dużych częściach regionu, powodując trwającą brutalną konfrontację, która jest jedną z przyczyn dalszego rozmieszczania żołnierzy ONZ w niebieskich hełmach. Często nie sposób zapomnieć o krwawej przeszłości. Ten serial dokumentalny dociera do sedna przyczyn konfliktów i wojen. Wypowiedzi współczesnych świadków i międzynarodowych ekspertów pomagają w dochodzeniu w sprawie kryzysu południowo - wschodniego. Jest to badanie genezy państwa, epoki dyktatora Tity, wojen jugosłowiańskich lat 90. , a także wpływu przeszłości na współczesność. 21:00 UMARŁEM, ABY ŻYĆ Dramat wojenny, 88 min, Polska, 1984 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz: Jerzy Janicki Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Aktorzy: Zygmunt Hubner, Halina Łabonarska, Marek Walczewski, Wojciech Wysocki, Jerzy Zass, Anna Ciepielewska, Joanna Jedryka, Ryszarda Hanin Leopold Wójcik zostaje aresztowany przez gestapo i osadzony w Pawiaku. Obawiając się, że nie wytrzyma kolejnego przesłuchania na Szucha, prosi organizację o truciznę. Sprzeciwia się temu profesor Pytel, który wpada na pomysł wydobycia Wójcika z Pawiaka - zakaża więźnia tyfusem. Koledzy z konspiracji postanawiają odbić Wójcika, który przebywa już w szpitalu zakaźnym poza więzieniem. I znowu profesor Pytel przeciwstawia się temu projektowi. Proponuje fortel - sfingowaną operację ślepej kiszki, która ma się nie udać. Po wielu komplikacjach zamiar ten udaje się zrealizować. Chociaż Niemcy cały czas strzegą więźnia, lekarzom udaje się w trakcie operacji zamienić Wójcika na trupa jego sobowtóra. Bohater odzyskuje wolność, zaś Niemcy są przekonani, że ich więzień zmarł. 22:40 SENSACJE XX WIEKU - NAJWIERNIEJSZY ŻOŁNIERZ HITLERA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Odcinek poświęcony sprawie udziału Erwina Rommla w spisku na Adolfa Hitlera. W 1944 roku feldmarszałek Erwin Rommel uważany za najwierniejszego oficera Hitlera przyłączył się do spisku antyhitlerowskiego. Program przedstawia nieznane dotąd fakty z frontu zachodniego, gdzie Niemcy i Amerykanie podjęli próbę zawarcia pokoju. Jednym z uczestników rokowań był Erwin Rommel. 23:10 SENSACJE XX WIEKU - NAJWIĘKSZA TAJEMNICA KSIĘCIA WINDSORU Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Odcinek poświęcony sprawie abdykacji króla brytyjskiego Edwarda VIII, który porzucił tron dla Amerykanki Wallis Simpson. Sprawa ta została wyjaśniona tylko częściowo. Czy powodem abdykacji rzeczywiście była wielka miłość do dwukrotnej rozwódki? Wiele wskazuje na to, że w sprawę zamieszany był wywiad radziecki, a na pewno Anthony Blunt, zdemaskowany dopiero w 1979 roku. 23:40 BRUTUS, CZARNOCKA, MARIA... SIATKA PUŁKOWNIKA GANO Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grażyna Czermińska, Bogdan Czermiński Scenariusz: Bogdan Czermiński, Grażyna Czermińska Film o pułkowniku Stanisławie Gano, twórcy polskiego wywiadu w czasie II wojny światowej. Jako szef Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, w 1941 roku, stworzył najlepszą aliancką siatkę wywiadowczą nie tylko w okupowanej Europie, ale także w Stanach Zjednoczonych, Ameryce Płd. i północnej Afryce. Zorganizował polski wywiad w sposób wyjątkowo nowoczesny, który dopiero po wojnie przejęły inne centrale wywiadowcze. Jeszcze w Polsce, w 1939 roku, pułkownik Gano jako Szef Biura Techniki Oddziału II Sztabu Generalnego WP nawiązał współpracę z najlepszymi wówczas naukowcami i wykorzystywał najnowsze zdobycze techniki, chemii, mechaniki, fotografii, toksykologii i łączności. Zdobyta wiedza została później przekazana polskim agentom pracującym w czasie wojny. Po wojnie Amerykanie proponowali pułkownikowi Gano pracę w tworzonej właśnie CIA, ale odmówił. Jak na szpiega przystało, pułkownik Gano ma w swoim życiorysie także interesujące i do tej pory w pełni niewyjaśnione wydarzenia. Co stało się z archiwum II Oddziału? Dlaczego, jako wybitny szef polskiego wywiadu, nie został zaproszony do komisji badającej katastrofę w Gibraltarze? Jaka była rola polskiego wywiadu w znikaniu zawartości zaplombowanych niemieckich transportów złota i kosztowności przerzucanych przez Hiszpanię do Ameryki Płd.? Po wojnie władze komunistyczne potraktowały pułkownika Gano w sposób dla siebie charakterystyczny. Uchwałą Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z 26 września 1946 roku pozbawiony został obywatelstwa polskiego, które przywrócono mu pośmiertnie w 1971 roku. Osią konstrukcyjną filmu będzie opowieść Stanisława Gano o wybranych polskich agentach i wydarzeniach II wojny światowej, na które mieli oni wpływ. Realizatorzy jako motyw łączący poszczególne elementy filmu zastosują inscenizacje. Będzie to wywiad z pułkownikiem Stanisławem Gano, do którego w rzeczywistości oczywiście nigdy nie doszło. W filmie wykorzystano oryginalne dokumenty, dotyczące Oddziału II Sztabu wodza Naczelnego w Londynie oraz pamiątki pochodzące ze zbiorów prywatnych. W filmie obok głównego bohatera, zaprezentowane zostaną sylwetki słynnych polskich agentów: Romana Czerniawskiego, Mieczysława Słowikowskiego i innych. 00:35 A WIĘC WOJNA - /5/ Felieton, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska O świcie 1 września 1939 roku Niemcy bez wypowiedzenia wojny przekroczyli granice Polski. Rozpoczęła się II wojna światowa, najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Kampania wrześniowa, nazywana też wojną obronną Polski 1939, trwała do kapitulacji 6 października. Cykl 36 - odcinków "A więc wojna" to kalendarium, prezentujące najważniejsze wydarzenia każdego dnia kampanii. 5 września. Wtorek. Sztab Naczelnego Wodza informuje: "Na południowo - zachodnim froncie nasze wojska powstrzymują napór przeważających sił nieprzyjaciela. Na linii Warta - Szczerców - Kamieńsk toczą się walki z silnymi oddziałami nieprzyjacielskimi. Na roncie północnym zmotoryzowane oddziały nieprzyjaciela osiągnęły rejon Ciechanów - Płońsk. Na pograniczu Prus Wschodnich sytuacja bez zmian". Trwają walki pod Piotrkowem Trybunalskim. Minister spraw zagranicznych Związku Sowieckiego Wiaczesław Mołotow w rozmowie z ambasadorem niemieckim w Moskwie Friedrichem von Schulenburgiem stwierdza: "Jesteśmy zgodni w opinii, że w odpowiednim momencie bezwarunkowo będziemy musieli rozpocząć konkretne działania. jesteśmy jednak zdania, że ten moment jeszcze nie nadszedł". Warszawskie dworce kolejowe przepełnione są uciekinierami przed nacierającymi oddziałami niemieckimi. 01:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ROMMEL Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckiemu feldmarszałkowi Erwinowi Rommlowi. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.