TVP Historia Środa, 06.09.2023 Zmiany z dnia 30.08.2023 w stosunku do raportu z dnia 09.08.2023 (dodano pozycję programową) 08:00 KORONA GÓR POLSKI - TURBACZ Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Mariusz Pilis Scenariusz: Mariusz Pilis Zdjęcia: Wojciech Jachymiak, Krzysztof Skrok Prowadzący: Marta Manowska Cykliczny program poświęcony polskim górom, szczytom, których zdobycie razem z nami gwarantuje wejście do elitarnego klubu zdobywców Korony Polskich Gór. Nad Gorczańskim Parkiem Narodowym rozpościera się Turbacz, najwyższy szczyt Gorców, w okresie letnim pokryty białymi, puchatymi owcami, których wypas na tych terenach jest powszechny i popularny. Gorce to góry zamieszkane przez Wołochów, wędrowny, koczowniczy lud żyjący właśnie głównie z owiec. Nawet teraz można zobaczyć pozostałości po tamtych przyzwyczajeniach - wypas owiec rozpoczyna się jeszcze w maju i prowadzący wygon górale pozostają w górach aż do jesieni, kiedy powracają do wiosek, żeby przezimować. Jest to również teren wyjątkowo ukochany przez Władysława Orkana. Ten pisarz okresu Młodej Polski urodził się właśnie w Gorcach i mimo próby osadzenia w Krakowie, ostatecznie powrócił na te ziemie i tam rozpoczął budowę domu. Po jego śmierci w Krakowie, pociąg przewożący jego trumnę do Zakopanego zatrzymywał się na każdej stacji, aby każdy mógł pożegnać Dumaca z Gorców. (dodano pozycję programową) 12:35 JANOSIK - ODC. 6/13 - WOREK TALARÓW Serial przygodowy, 44 min, Polska, 1973 Reżyseria: Jerzy Passendorfer Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Zdjęcia: Stefan Pindelski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marek Perepeczko, Ewa Lemańska, Marian Kociniak, Mieczysław Czechowicz, Bogusz Bilewski, Witold Pyrkosz, Jerzy Cnota, Janusz Kłosiński, Janusz Bukowski, Jerzy Trela, Wiesława Kwaśniewska Hrabia i murgrabia, stwierdziwszy, że zamkowa kasa jest pusta, nakładają na wieś nowe podatki. Zrozpaczeni chłopi błagają Janosika o pomoc. Janosik przeznacza część zbójeckich talarów na pomoc dla wsi. Wysyła do wsi dwóch zbójników z workiem talarów przeznaczonych na opłacenie kontrybucji. Po drodze między zbójnikami dochodzi jednak do bójki: jeden zabija drugiego i zamierza uciec z pieniędzmi. Niestety, zostaje schwytany przez murgrabiego, który odbiera mu talary i wysyła do wsi z workiem kamieni zamiast pieniędzy. O całym wydarzeniu dowiaduje się Janosik. (dodano pozycję programową) 18:10 SPÓR O HISTORIĘ - WRZESIEŃ 1939 - CZY MOŻNA BYŁO UNIKNĄĆ KLĘSKI? Debata, 30 min, Polska, 2011 Scenariusz: Tomek Dąbrowski Prowadzący: Maciej Zakrocki W sierpniu 1939 roku Hitler powiedział: nawet gdyby wojna miała wybuchnąć na zachodzie, zniszczenie Polski jest naszym pierwszorzędnym zadaniem. We wrześniu przeciwko Polsce Niemcy wystawili 1, 6 miliona żołnierzy, prawie 2 000 czołgów i 1 300 samolotów. Polacy zmobilizowali półtora miliona żołnierzy, dysponowali 800 przestarzałymi czołgami i 400 samolotami. Jednak Wojsko Polskie na pewno nie było słabe. W 1939 roku polska armia była szóstą co do wielkości w Europie i ósmą na świecie. Polscy wojskowi zdawali sobie jednak sprawę, że nie są w stanie powstrzymać samotnie Niemców. Dlatego liczyli na swoich sojuszników z Francji i Wielkiej Brytanii. 3 września nasi sojusznicy wypowiedzieli Niemcom wojnę. Jednak już kilka dni później oba kraje zdecydowały, że nie uderzą na Niemcy. 17 września Związek Sowiecki dokonał agresji przeciwko Rzeczpospolitej. Klęska stała się nieunikniona. Czy tak musiało się stać? Czy Polska mogła uniknąć klęski? Czy aby uniknąć losu pierwszej ofiary śmiertelnego uderzenia Niemiec w sytuacji, gdy Polska nie było jeszcze gotowa do wojny, nie należało ustąpić Niemcom i zgodzić się na oddanie Gdańska i autostradę? Sojusz z Francją i Anglią był sojuszem mało skutecznym. Hans von Hervarth, już 24 sierpnia przekazał tekst tajnego protokołu Charlesowi Bohlenowi, pracownikowi ambasady amerykańskiej w Moskwie. Oznacza to, że Amerykanie od razu, a Francuzi i Anglicy w ciągu najwyżej dwóch dni o wszystkim wiedzieli. Ale Polski nie ostrzegli. Czy tak postępują sojusznicy? Czy możliwe były inne sojusze? O tym dyskutować będą: prof. Czesław Grzelak, Uniwersytet Humanistyczno - Przyrodniczy im. Jana Kochanowskiego w Kielcach; dr hab. Leszek Moczulski, Uniwersytet Warszawski; dr Bartłomiej Bydoń, Wojskowe Biuro Badań Historycznych Wojskowego Centrum Edukacji Obywatelskiej (zmodyfikowano opis: Omówienie) 20:05 NARODZINY NAZIZMU S.II - WOJNA DYKTATORÓW. FRONT WEWNĘTRZNY (RISE OF THE NAZIS) Serial dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Julian Jones, Julian Jones Ta niezwykła seria przybliża decydujące starcie II wojny światowej, kiedy to Hitler stawił czoła równie bezwzględnemu dyktatorowi: Stalinowi. Będąc u szczytu swej potęgi, Hitler próbuje oszukać sowieckiego przywódcę, przedstawiając plan inwazji na Wielką Brytanię, jednocześnie potajemnie przygotowując atak na Związek Sowiecki. Stalin ma jednak szpiega w kwaterze głównej Hitlera. Obaj dyktatorzy przejmują dowodzenie nad własnymi armiami. Ludzie Hitlera składają fałszywe obietnice, a w Stalinie Hitler znalazł swojego przeciwnika. W obliczu klęski Niemiec na froncie wschodnim Hitler zostaje zmuszony do odwrotu. Pojawiają się głębokie konflikty, a jego najbliższy krąg walczy o władzę. W miarę jak narasta opór przeciwko niemu, a wewnętrzny wróg knuje, jak go zabić, Hitler popycha Niemcy ku zniszczeniu. Wniknięcie w umysły dwóch dyktatorów, których złudzenie niezwyciężoności doprowadziło do ich własnej klęski, to opowieść o tym, dlaczego dyktatury upadają. Jest to również przerażający opis pychy i mrocznej sztuki politycznej, która sprzysięgła się, by zniszczyć wolność, ale ostatecznie zniszczyła samą siebie. (dodano pozycję programową) 00:25 A WIĘC WOJNA - /6/ Felieton, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska O świcie 1 września 1939 roku Niemcy bez wypowiedzenia wojny przekroczyli granice Polski. Rozpoczęła się II wojna światowa, najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Kampania wrześniowa, nazywana też wojną obronną Polski 1939, trwała do kapitulacji 6 października. Cykl 36 - odcinków "A więc wojna" to kalendarium, prezentujące najważniejsze wydarzenia każdego dnia kampanii. 6 września. Środa. Sztab Naczelnego Wodza informuje: "Zacięte walki w rejonie Łodzi, Piotrkowa i Tomaszowa Mazowieckiego, na zachód od Tarnowa oraz w rejonie Różan. Na północ od linii Toruń, Sierpc, Płońsk nieprzyjaciel nie ujawnił większej działalności. W obszarze Gdyni walki trwają."Westerplatte broni się. Niemcy dwukrotnie podejmują nieudane próby podpalenia lasu. W obliczu zbliżania się do Warszawy wojsk niemieckich, stolicę opuszczają prezydent Rzeczypospolitej Ignacy Mościcki i prymas Polski August Kardynał Hlond. Około godziny drugiej w nocy Warszawę opuścił Rząd RP. Udał się do Łucka na Wołyniu. Stolicę opuścił także Naczelny Wódz, marszałek Edward Śmigły - Rydz. Przeniósł się do Brześcia nad Bugiem, pozostawiając w Warszawie szefa sztabu generała Wacława Stachiewicza. Około północy szef propagandy w sztabie Naczelnego Wodza płk Roman Umiastowski wzywa przez radio wszystkich mężczyzn zdolnych do noszenia broni, w wieku 15 - 55 lat, aby opuścili Warszawę i udali się na Wschód. Tam mają być zmobilizowani. W stolicy widać pierwsze objawy paniki. Prezydent Starzyński, próbując opanować chaos, powołuje Straż Obywatelską. Ma ona za zadanie pilnować porządku w mieście. Równocześnie rząd w wydanym oświadczeniu zapewnia, że "będzie prowadził dzieło obrony państwa do końca". "6 września mieszkańcy zachodnich dzielnic Warszawy, budząc się, ujrzeli niezwykły dla siebie obraz ulic zalanych kolumnami wozów i tłumami uchodźców. Byli to uciekinierzy z miejscowości spalonych przez Niemców lub objętych działaniami wojennymi. Przeważały między nimi kobiety i dzieci. Mężczyzn w sile wieku mało, bowiem szukają samorzutnie ośrodków mobilizacyjnych swych oddziałów bądź już przystali ochotniczo do napotkanych jednostek wojskowych i biorą udział w walce. Dorywczo zorganizowane komitety pomocy od szóstej rano rozdzielały żywność i gorącą zupę pomiędzy wygłodniałych i zziębniętych po chłodnej nocy ludzi. Z ich opowiadań widać, że wczoraj po południu niespodziewanie dla wszystkich zjawiły się głęboko na tyłach naszych wojsk, pomiędzy Łodzią i Łowiczem, niemieckie czołgi. Jednocześnie lotnictwo niemieckie spaliło na tej wielkiej przestrzeni wszystko co można było spalić". Polskie dowództwo wydaje rozkaz wycofania wojsk na linię Wisły i Sanu. Warszawę opuszcza Brygada Pościgowa. W ciągu sześciu dni piloci zestrzelili 43 samoloty niemieckie, a 9 prawdopodobnie. "Niemcy są coraz bliżej. Sytuacja naprężona. Wieczorem od jednego z wyższych rangą kolegów męża dowiaduję się, że w wyniku narady generała Czumy, majora Starzyńskiego i przedstawicieli społeczeństwa warszawskiego wyłoniła się idea obrony Warszawy". Niemcy zajmują Kraków. Na Wawelu, przed grobem Marszałka Józefa Piłsudskiego wystawiają wartę honorową i składają kwiaty. W mieście trwają łapanki. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ŻOŁNIERZE POWSTAŃCOM Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki "Żołnierze - powstańcom" Lipniak - wioska położona pomiędzy bagnami - ostatnie miejsce ucieczki przed najeźdźcami dla mieszkańców lubelskiego Polesia. W czasach powstania styczniowego niezdobyta nigdy przez Rosjan leśna forteca. Dziś zadanie bojowe brzmi: powstańczy cmentarzyk. Wraz z żołnierzami WOT upamiętniamy miejsce dawnego obozowania powstańców styczniowych. Na skraju tego obozu zostały mogiłki, o których pamiętali miejscowi. Palili świeczki, postawili krzyż. My przeprowadziliśmy badania, które wyraźnie wskazały pięć mogił. Było to 12 lat temu. A dziś szczęśliwy finał tej historii. "Śladami jednego z wielu" Odwiedzamy pomnik poległych w roku 1920 w gminie Wiecznia. To tu w wojnie polsko - bolszewickiej walczył Jerzy Krępski, patriota i oficer marynarki wojennej. Przypomnimy jego sylwetkę.