TVP Kultura Wtorek, 05.09.2023 09:25 ABC MIŁOŚCI Komedia, 76 min, Polska, 1935 Reżyseria: Michał Waszyński Scenariusz: Marian Hemar Zdjęcia: Albert Wywerka Muzyka: Henryk Wars Aktorzy: Adolf Dymsza, Maria Bogda, Kazimierz Krukowski, Konrad Tom, Ludwik Lawiński, Józef Orwid, Eugeniusz Koszutski, Basia Wywerkówna, Monika Carlo, Helena Zarembina, Ewa Erwicz, Aniela Rolandowa, Elżbieta Antoszówna, Józef Porębski, Zygmunt Regro - Regirer Atrakcją tej lekkiej komedii muzycznej są gwiazdy przedwojennego kina i kabaretu. Bohater filmu Wincenty Poziomka prowadzi szkołę rewiowo - filmową, która jednak nie przynosi większych dochodów. Aby dorobić do skromnej pensji, para się pisaniem kucharkom liścików miłosnych do narzeczonych. Niespodziewanie wszystko się zmienia w życiu Wincentego Poziomki. Wygląda na to, że zła passa może się w końcu odwrócić, bowiem otrzymuje on wiadomość o spadku. Jak się okazuje odziedziczył połowę sklepu spożywczego po stryju, dzieląc majątek ze swoją kuzynką, trzyletnią Basią. Darczyńca postawił mu jednak warunek, ma obowiązek się zaopiekować jego małą wnuczką. Tymczasem na drodze Wincentego pojawia się śliczna Helenka, która jest asystentką notariusza. Zakochuje się w niej, ale nie ma odwagi wyznać jej swego uczucia, wiedząc, że nie będzie mógł zapewnić jej godnej przyszłości. Postanawia więc najpierw rozwinąć swój sklep i zaczyna działać z iście artystyczną fantazją, co doprowadza go na skraj bankructwa. Jednocześnie Wincenty nie rezygnuje ze swych marzeń i usilnie zabiega o pracę w teatrze, którą w końcu dostaje dzięki protekcji swego sąsiada i idola, znanego artysty Krupkowskiego. Niestety, sceniczny debiut okazuje się całkowitą klapą. Na szczęście, dramatyczną sytuację ratuje mała Basia, która niespodziewanie robi karierę filmową. Wszystko dobrze się kończy. Helenka i Wincenty wyznają sobie miłość i odtąd mogą wspólnie prowadzić sklep i opiekować się Basieńką. 11:00 POLSKIE DROGI - ODC. 6/11 - ROCZNICA Serial wojenny, 84 min, Polska 1977 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Jerzy Janicki Zdjęcia: Edward Kłosiński, Witold Adamek Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Karol Strasburger, Kazimierz Kaczor, Zofia Mrozowska, Piotr Pawłowski, Marek Walczewski, Henryk Bąk, Jadwiga Jankowska-Cieślak, Włodzimierz Boruński, Franciszek Trzeciak, Bronisław Pawlik, Aleksander Bardini, Beata Tyszkiewicz, Zygmunt Kęstowicz, Jan Englert, Leszek Herdegen, Barbara Sołtysik, Roman Stankiewicz, Bohdan Ejmont, Stanisław Zaczyk, Piotr Frączewski, Maciej Góraj, Henryk Talar, Mieczysław Milecki, Monika Goździk, Zbigniew Zapasiewicz, Anna Nehrebecka, Arkadiusz Bazak, Stanisław Mikulski, Jan Machulski, Jerzy Kaliszewski, Emil Karewicz, Mieczysław Kalenik Leon Kuraś, zgodnie ze swoją życiową dewizą "grunt to przeżyć i nie być frajerem", dynamicznie rozwija interes, a zarobione pieniądze zamienia na dolary, złoto, biżuterię. Władek Niwiński pracuje u niego jako kierowca. Matka Johanna Heimanna, mieszkająca u syna w Warszawie, wyznaje swojemu spowiednikowi. że nienawidzi Niwińskiego i pragnie zemścić się na człowieku, który - jak twierdzi - zabił jej męża. Przyjaciele ostrzegają Władysława przed grożącym mu niebezpieczeństwem. Niwiński musi wyrobić sobie nowe papiery. W momencie odbioru dokumentów zostaje aresztowany, wraz z nim trafia na Pawiak ojciec Mundka, Tosio Szkudlarek, dozorca z kamienicy, w której przed wojną mieszkali państwo Niwińscy. Na wieść o wpadce przyjaciela Kuraś wynosi z domu wszystkie kosztowności i pieniądze, wykorzystuje swoje kontakty handlowe z Niemcami, przez znajomego oficera załatwia zwolnienie Niwińskiego. Tosio Szkudlarek wraz z innymi więźniami zostaje wywieziony do Palmir i tam rozstrzelany. 13:05 LEGENDARNE HOLLYWOODZKIE PARY - CLARK GABLE I CAROLE LOMBARD (ICONIC COUPLES: CLARK GABLE & CAROLE LOMBARD EP. 3) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Anne - Cecile Genre, Bertrand Tessier Miniseria opowiadająca o dziesięciu najbardziej znanych, kultowych parach artystów Hollywood. Wiele nigdy wcześniej niepublikowanych materiałów filmowych, klipów z udziałem Richarda Burtona i Elizabeth Taylor, Katharine Hepburn i Spencera Tracy, Jean Harlow i Williama Powella, Clarka Gable'a i Carole Lombard, Barbary Stanwyck i Roberta Taylora, Humphreya Bogarta i Lauren Bacall. Bohaterami trzeciego odcinka będą Clark Gable i Carole Lombard. Gable to typ uwodzicielski: męski, krzepki, ciemny, ale też uspokajający i opiekuńczy. Jego nazwisko na zawsze kojarzy się z Rhettem Butlerem z "Przeminęło z wiatrem". Ale bardzo niewiele osób wie, jak osiągnął sławę. Carole była królową amerykańskiej komedii. Do swojej ekstrawaganckiej urody dodała zjadliwy humor i nieokiełznaną fantazję. Po raz pierwszy spotkali się na planie filmowym. Kiedy się zakochali i pobrali, ucieleśniali idealną parę w oczach całego świata. Jednak nagła śmierć Carole w katastrofie lotniczej w 1942 roku zakończyła ich romans tragedią. 14:15 KRAFFTÓWNA W KRAINIE CZARÓW Film dokumentalny, 81 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kowalewski, Piotr Konstantinow Scenariusz: Remigiusz Grzela Zdjęcia: Marcin Janos Krawczyk, Bartosz Piotrowski Muzyka: Aleksander Krzyżanowski, Bartosz Dziedzic, Krzysztof Ligocki "Krafftówna w krainie czarów" to dokumentalny portret aktorki, będący jednocześnie portretem epoki w której przyszło jej tworzyć. To podróż w głąb historii Polski, historii teatru i kina. Główną oś filmu stanowi rozmowa Barbary Krafftównej z Remigiuszem Grzelą, autorem wywiadu - rzeki z aktorką, podczas której widz zostanie przeprowadzony przez kolejne etapy jej życia i pozna ważne dla niej miejsca: Warszawę, Gdynię, w końcu Los Angeles, gdzie aktorka kontynuowała swoją karierę, zaczynając od zagrania w "Matce" Witkacego w języku angielskim, którego wtedy nie znała. Będziemy również towarzyszyć artystce w spektaklu "Trzeba zabić starszą panią", w którym gra do dnia dzisiejszego. Pokażemy kulisy pracy aktora, który mierzy się z wiekiem, zarówno na scenie, jak i poza nią. Wywiadowi będzie towarzyszyć wyciszona obserwacja samej bohaterki w miejscach dla niej magicznych i ważnych. W tych częściach dokumentu słyszymy tylko voice over - monolog wewnętrzny bohaterki, jej wspomnienia, marzenia, przemyślenia. Czy chciałaby wrócić do tamtych chwil? Do zdarzeń, które są dla niej ważne, ale czasami trudne? To świat kreacji, wyobraźni, świat Alicji z powieści Lewisa Carolla, bo jak mówi bohaterka, wyobraźnia to rzecz najważniejsza. Rzecz, która wiele razy pozwalała jej przetrwać. Film kończy się sceną, jakby po drugiej stronie lustra - zabieramy w niej Barbarę Krafftównę do ogrodu pełnego kwitnących wiśni. Czy to Japonia? Polska? Czy może znowu to tylko wyobraźnia? 16:15 BRACISZEK Film biograficzny, 98 min, Polska 2007 Reżyseria: Andrzej Barański Scenariusz: Andrzej Barański na podstawie książki "Patron maluczkich" pod redakcją o. Bogdana Brzuszka Zdjęcia: Dariusz Kuc Aktorzy: Artur Barciś, Grzegorz Gołaszewski, Henryk Błażejczyk, Bartłomiej Bobrowski, Czesław Bogdański, Zbigniew Borek, Krzysztof Chudzicki, Paweł Ciołkosz, Andrzej Gawroński, Andrzej Golejewski, Jan Jeruzal, Zbigniew Konopka, Grzegorz Kulikowski, Janusz Łagodziński, Jerzy Mazur Pierwowzorem postaci braciszka jest sługa boży, franciszkanin, brat Alojzy Kosiba - "Alojzeczek", kwestarz i jałmużnik żyjący w latach 1855 - 1939. W tym życiorysie nie ma ani cudów ani sławy, a jedynie prostoduszne zbieranie przez całe życie okruchów świętości. I nie chodzi tylko o ten tak widoczny "nadmiar" dobroci, gorliwości, modlitwy, lecz również o każdy inny przejaw jego życia. Braciszka poznajemy w ostatnich dniach jego życia, kiedy z właściwą sobie dobrotliwością podejmuje decyzję o odejściu z tego świata, aby swoją śmiercią okupić życie ciężko chorego młodego chłopaka i uratować go. W kolejnych odsłonach zmierzających do finału braciszek żegna się z ziemskim życiem i cieszy się na spotkanie z wiecznością. Pomiędzy tymi scenami - stacjami w retrospekcjach - odkrywamy tę niezwykłą postać. Poznajemy go jako zakonnika zatopionego w żarliwej modlitwie w ciszy klasztoru oraz jako kwestarza zakonnego, oglądamy go w kontaktach z powszednim życiem i ze zwykłymi ludźmi. W tej hagiografii piękne jest skierowanie percepcji ku rzeczom zwyczajnym, powszednim: kotlet mielony "zwędzony" dla biednych, własnoręcznie zrobione koperty jako prezent dla braciszka, pęto kiełbasy, jabłka wypatrzone pod łóżkiem i wiele innych drobiazgów - właśnie ten mikroświat rzeczy i drobnych spraw wprowadza do opowieści wymiar poetycki i swoistą mistykę codzienności. Te z pozoru zgrzebne relacje opisujące życie i czyny braciszka, mają wewnętrzne światło. Życie brata Alojzego zostało opisane przez świadków jego świętości, ludzi równie prostych i prostodusznych jak on sam, i to właśnie oni kreślą perspektywę, w jakiej oglądamy ich świętego. Braciszek jest integralną częścią pewnego pejzażu, nie tylko tego dosłownego, ale i ludzkiego, pewnej mentalności prawie że odwiecznej niczym polny głaz, dlatego wszystko tu ma cechy rytuału, odprawiania ceremonii, jakiejś mszy żywota powszedniego. Wszystko to odbywa się w świątyni polnych dróg, opłotków i obejść wiejskich, do których przybywa wysłannik klasztoru. Klasztor, życie klasztorne jako świat tajemniczy i osobny, zawsze budzący ciekawość, tutaj jawi się bardzo zwyczajnie, zgodnie z ludzką miarą. "Duch św. Franciszka odrodził się w tym klasztorze" - napisał kardynał Karol Wojtyła, otwierając proces beatyfikacyjny brata Alojzego Kosiby. 18:10 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - ILZE KUNGA - MELGAILE Rozmowa, 26 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Jolanta Rzegocka, Anna Szałańska, Piotr Poraj Poleski Program "Res Poloniae - o Polsce z oddali" to cykl wywiadów przeprowadzonych przez Jolantę Rzegocką w różnych krajach. Tym razem dziennikarka odwiedza Łotwę, gdzie rozmawia z przedstawicielami kulturalnych elit. Misją programu jest wzajemne poznanie się Polaków i Łotyszów, odnalezienie na Łotwie polskich śladów, a także uświadomienie sobie wszystkiego, co może łączyć obydwa narody. Bohaterką odcinka jest reżyserka, Ilze Kunga - Melgaile. 18:50 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 1/18 - WIEM, KIM JESTEŚ Serial sensacyjny, wojenny, 54 min, Polska, 1967 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Andrzej Zbych (właśc. Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan) Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Janina Borońska, Mieczysław Stoor, Krzysztof Chamiec, Andrzej May, Alicja Zommer, Seweryn Butrym, Wiktor Nanowski W 1966 roku Telewizja Polska nadała cykl widowisk telewizyjnych pod tytułem "Stawka większa niż życie". Ich olbrzymie powodzenie skłoniło autorów do przeniesienia na mały ekran bohaterskich przygód wojennych oficera polskiego wywiadu, działającego pod kryptonimem J-23 i występującego jako oficer faszystowskiej Abwehry. Pomysł okazał się strzałem w dziesiątkę. Serial stał się ponadczasowy, kolejne pokolenia wychowywały się na "Stawce większej niż życie", która do dziś budzi niesłabnące emocje i zainteresowanie. Akcja serialu zaczyna się w roku 1941. Młody Polak, Stanisław Kolicki, rozpoczyna współpracę z wywiadem radzieckim. Przedostaje się na stronę sojusznika i przekazuje informacje o koncentracji niemieckich wojsk wzdłuż granicy. W tym samym czasie wywiad radziecki aresztuje oficera niemieckiego Hansa Klossa, do którego Kolicki jest łudząco podobny. Rosjanie postanawiają wykorzystać to podobieństwo do celów wywiadowczych. Kolicki jako Hans Kloss dokonuje brawurowej ucieczki na stronę niemiecką. Zajmuje miejsce oficera w wojsku. Jako agent J-23 zaczyna tajną misję w niemieckiej armii. Sturmfhrer Staedtke i sturmbannfhrer Lothar podejrzewają jednak mistyfikację. Kolicki zostaje zdemaskowany. Udaje mu się jednak zbiec i upozorować własną śmierć. Wkrótce znowu przenika do sił niemieckich, tym razem już jako "prawdziwy" Kloss. 22:10 LEKKIE OBYCZAJE - PO TAMTEJ STRONIE (TOIVON TUOLLA PUOLEN) Czarna komedia, 95 min, Finlandia/Niemcy, 2017 Reżyseria: Aki Kaurismäki Scenariusz: Aki Kaurismäki Zdjęcia: Timo Salminen Aktorzy: Nuppu Koivu, Sherwan Haji, Sakari Kuosmanen, Simon Al - Bazoon, Kaija Pakarinen, Niroz Haji, Ilkka Koivula, Janne Hyytiäinen Czarna komedia osadzona w realiach współczesnej Europy. To historia wielkiej przyjaźni, która rozwija się i trwa ponad podziałami i rasowymi uprzedzeniami. Bohaterem jest mieszkaniec Helsinek, pokerzysta i obwoźny sprzedawca Wikström, który odchodzi od żony. Zapragnie odmienić swoje dotychczasowe życie. Za wyprzedany towar i wygraną w pokera otwiera własną restaurację. Pewnego razu przypadkiem poznaje uciekiniera z Syrii, Khaleda Ali, szukającego siostry Miriam, która zaginęła podczas nielegalnego przekraczania granicy. Prawie cała jego rodzina to ofiary walk o Aleppo. Jemu udało się uciec z kraju ogarniętego wojną, stara się o azyl, ale władze fińskie odmawiają. Musi znowu uciekać. Odkrywa go w pobliżu swojej restauracji Wilkstrom, daje mu schronienie i pracę. Choć znajomość między nimi zaczęła się w niezbyt przyjemnych okolicznościach, szybko zapałają do siebie sympatią. Przypadkowe spotkanie zupełnie różnych ludzi, ma swój dalszy ciąg. Między Wikstromem a Khaledem rodzi się wielka przyjaźń na dobre i na złe. Na festiwalu w Berlinie w 2017roku film zdobył nagrodę Srebrnego Niedźwiedzia w kategorii: najlepszy reżyser - Aki Kaurismäki. 24:00 KINO MOCNYCH WRAŻEŃ - PACHNIDŁO: HISTORIA MORDERCY (PERFUME: THE STORY OF A MURDERER) Dramat, 141 min, Niemcy, 2007 Reżyseria: Tom Tykwer Aktorzy: Ben Whishaw, Dustin Hoffman, Alan Rickman, Rachel Hurd-Wood Adaptacja bestsellerowej powieści Patricka Süskinda to historia człowieka obdarzonego genialnym węchem. Jean - Baptiste Grenouille, zafascynowany zmysłowym światem aromatów, pragnie stworzyć najpiękniejsze pachnidło na świecie. Z chwilą, gdy poznaje zapach kobiety, jego fantazja staje się obsesją. Aby zaspokoić swoje pragnienie, nie zawaha się zostać mordercą. 02:40 PANORAMA KINA POLSKIEGO - ŻYWOT MATEUSZA Dramat psychologiczno - obyczajowy, 76 min, Polska 1967 Reżyseria: Witold Leszczyński Scenariusz: Witold Leszczyński, Wojciech Solarz Zdjęcia: Andrzej Kostenko Muzyka: Arcangelo Corelli Występują: Anna Milewska, Franciszek Pieczka, Wirgiliusz Gryń, Małgorzata Braunek, Aleksander Iwaniec, Aleksander Fogiel, Maria Janiec, Elżbieta Nowacka, Kazimierz Borowiec Wykonawcy: Łódzka Orkiestra Kameralna Wydaje się, że najtrafniej można by film ten nazwać poetycką przypowieścią, podobną starym przypowieściom łączącym w sobie proste motywy fabularne z elementami bajki i baśni. "Żywot Mateusza" jest adaptacją znanej u nas powieści norweskiego pisarza Tarjei Vesaasa "Ptaki". W niektórych momentach fabuła powieści została zmieniona, wiele opuszczono, to jednak, co pozostało, utrzymane jest w nastroju książki Vesaasa - trochę tajemniczym, pełnym niedopowiedzeń. Bohaterem jest Mateusz - człowiek nadwrażliwy, o duszy dziecka, przez otoczenie uznawany za półgłówka, żyjący w harmonii z otaczającą go przyrodą. Razem z siostrą Olgą zamieszkuje samotną chatę wśród lasów i jezior - gdzieś na północy Europy. Gdzieś - to znaczy wszędzie, gdzie na brzegach jezior stoją stare sosnowe lasy i rosną brzozy. Tę niekonkretność miejsca należy uznać za zabieg zamierzony - reżyser bowiem chciał uniknąć imitowania norweskich realiów. Spokojne, niemal sielankowe życie Mateusza ma jednak zostać przerwane - coś ma się wydarzyć. Otaczająca go przyroda ostrzega o zbliżającym się nieszczęściu - jego przyjaciel "wielki ptak" zostaje zastrzelony, drzewo noszące jego imię powala piorun, nawiedzają go senne koszmary. Olga odnajduje w końcu "swojego" mężczyznę i sprowadza go do chaty nad jeziorem. Mateusz w domu siostry czuje się coraz bardziej zbędny, przeczuwa zbliżające się osamotnienie, którego zawsze się obawiał. Postanawia rozstać się ze światem ludzi, do którego nigdy nie należał. Wybiera śmierć samobójczą, jako ucieczkę przed grożącą mu samotnością. "Żywot Mateusza" był debiutem reżyserskim Witolda Leszczyńskiego, jego pracą dyplomową w PWSTiF w Łodzi. Otrzymał za niego m.in. Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Młodzieżowych w Cannes, Grand Prix na MFF w Valladolid i nagrodę dla najlepszego filmu na festiwalu w Colombo.