TVP Kultura Środa, 06.09.2023 09:05 BRACISZEK Film biograficzny, 98 min, Polska 2007 Reżyseria: Andrzej Barański Scenariusz: Andrzej Barański na podstawie książki "Patron maluczkich" pod redakcją o. Bogdana Brzuszka Zdjęcia: Dariusz Kuc Aktorzy: Artur Barciś, Grzegorz Gołaszewski, Henryk Błażejczyk, Bartłomiej Bobrowski, Czesław Bogdański, Zbigniew Borek, Krzysztof Chudzicki, Paweł Ciołkosz, Andrzej Gawroński, Andrzej Golejewski, Jan Jeruzal, Zbigniew Konopka, Grzegorz Kulikowski, Janusz Łagodziński, Jerzy Mazur Pierwowzorem postaci braciszka jest sługa boży, franciszkanin, brat Alojzy Kosiba - "Alojzeczek", kwestarz i jałmużnik żyjący w latach 1855 - 1939. W tym życiorysie nie ma ani cudów ani sławy, a jedynie prostoduszne zbieranie przez całe życie okruchów świętości. I nie chodzi tylko o ten tak widoczny "nadmiar" dobroci, gorliwości, modlitwy, lecz również o każdy inny przejaw jego życia. Braciszka poznajemy w ostatnich dniach jego życia, kiedy z właściwą sobie dobrotliwością podejmuje decyzję o odejściu z tego świata, aby swoją śmiercią okupić życie ciężko chorego młodego chłopaka i uratować go. W kolejnych odsłonach zmierzających do finału braciszek żegna się z ziemskim życiem i cieszy się na spotkanie z wiecznością. Pomiędzy tymi scenami - stacjami w retrospekcjach - odkrywamy tę niezwykłą postać. Poznajemy go jako zakonnika zatopionego w żarliwej modlitwie w ciszy klasztoru oraz jako kwestarza zakonnego, oglądamy go w kontaktach z powszednim życiem i ze zwykłymi ludźmi. W tej hagiografii piękne jest skierowanie percepcji ku rzeczom zwyczajnym, powszednim: kotlet mielony "zwędzony" dla biednych, własnoręcznie zrobione koperty jako prezent dla braciszka, pęto kiełbasy, jabłka wypatrzone pod łóżkiem i wiele innych drobiazgów - właśnie ten mikroświat rzeczy i drobnych spraw wprowadza do opowieści wymiar poetycki i swoistą mistykę codzienności. Te z pozoru zgrzebne relacje opisujące życie i czyny braciszka, mają wewnętrzne światło. Życie brata Alojzego zostało opisane przez świadków jego świętości, ludzi równie prostych i prostodusznych jak on sam, i to właśnie oni kreślą perspektywę, w jakiej oglądamy ich świętego. Braciszek jest integralną częścią pewnego pejzażu, nie tylko tego dosłownego, ale i ludzkiego, pewnej mentalności prawie że odwiecznej niczym polny głaz, dlatego wszystko tu ma cechy rytuału, odprawiania ceremonii, jakiejś mszy żywota powszedniego. Wszystko to odbywa się w świątyni polnych dróg, opłotków i obejść wiejskich, do których przybywa wysłannik klasztoru. Klasztor, życie klasztorne jako świat tajemniczy i osobny, zawsze budzący ciekawość, tutaj jawi się bardzo zwyczajnie, zgodnie z ludzką miarą. "Duch św. Franciszka odrodził się w tym klasztorze" - napisał kardynał Karol Wojtyła, otwierając proces beatyfikacyjny brata Alojzego Kosiby. 11:00 POLSKIE DROGI - ODC. 7/11 - LEKCJA POLONEZA Serial wojenny, 95 min, Polska 1977 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Jerzy Janicki Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Karol Strasburger, Kazimierz Kaczor, Zofia Mrozowska, Piotr Pawłowski, Marek Walczewski, Henryk Bąk, Jadwiga Jankowska - Cieślak, Włodzimierz Boruński, Franciszek Trzeciak, Bronisław Pawlik, Aleksander Bardini, Beata Tyszkiewicz, Zygmunt Kęstowicz, Jan Englert, Leszek Herdegen, Barbara Sołtysik, Bohdan Ejmont, Stanisław Zaczyk, Piotr Fronczewski, Maciej Góraj, Henryk Talar, Mieczysław Milecki, Zbigniew Zapasiewicz, Anna Nehrebecka, Arkadiusz Bazak, Stanisław Mikulski, Jan Machulski, Jerzy Kaliszewski, Emil Karewicz, Mieczysław Kalenik i inni Nadchodzi wiosna 1941 roku. Władysław Niwiński wraca z Krakowa do Warszawy. Przyjeżdża tu również Johann Heimann. Jako Nowaczyk, inkasent z elektrowni, ma penetrować środowisko polskich komunistów. Niwiński bierze udział w akcji bojowej grupy Mundka, ale nie chce związać się bliżej z organizacją lewicową. Nadal szuka kontaktu z dawnymi kolegami szkolnymi, jednak jako "czerwony" zostaje odsunięty od pracy w podziemiu. Mieszka i pracuje u Leona Kurasia, który prowadzi teraz pralnię chemiczną. Władkowi udaje się wreszcie odnaleźć żonę Tadeusza Miszczyka, ale na ślad kobiety wpada również wywiad niemiecki oraz gestapo. Niwiński spotyka kierowcę poległego kapitana Bugajczyka, który pomaga rozszyfrować konfidenta Gorączkę, współpracownika majora Heinckesa. Podczas próby konfrontacji agent Abwehry popełnia samobójstwo. 12:50 GOŁAS, ABSOLUTNIE! Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2016 Reżyseria: Ewa Haczyk - Plumley, Ewa Haczyk - Plumley Film dokumentalny o Wiesławie Gołasie z okazji jego 85. urodzin. W programie: rozmowy z Wojciechem Młynarskim, Magdaleną Zawadzką, Ireną Kwiatkowską, Ryszardem Nawrockim, Franciszkiem Pieczką, Janem Kobuszewskim, Romanem Dziewońskim, Jarosławem Kilianem oraz wizyta w Teatrze Dramatycznym i Teatrze Polskim, a także wywiad z Wiesławem Gołasem. Zamiarem twórców programu jest ukazanie osobowości aktora, poznanie jego przemyśleń o sztuce, aktorstwie, dotarcie do sekretu artystycznego rzemiosła i kunsztu Wiesława Gołasa. W programie pojawi się także jego córka, Agnieszka Gołas - Ners, autorka książek "Na Gołasa" i "Gołas". Struktura programu zakłada zilustrowanie opowieści o aktorze piosenkami z Kabaretu Starszych Panów, Kabaretu Dudek, filmów: "Ogniomistrz Kaleń", "Chudy i inni", "Jak być kochaną", "Lalka", "Zezowate szczęście", "Upał", "Żona dla Australijczyka", "Dzięcioł", "Czterej pancerni i pies", "Droga", "Kapitan Sowa na tropie". Przedstawienia teatralne: "Parady", "Zemsta", "Kto uratuje wieśniaka", "Wędrówki Mistrza Kościeja", "Grube ryby", "Zaczarowana królewna". Kroniki PKF, kadry z filmu Jerzego Ziarnika "Co to jest Dudek?" Dokument o Gołasie ma za zadanie przypomnieć wielką postać polskiego kina, teatru i kabaretu, zaprezentować bogactwo środków aktorskiego wyrazu, poznać opinię o świecie, ludziach i życiu. W dorobku autorki "Gołasa, absolutnie!", Ewy Haczyk - Plumley, pracującej na stałe w Brukseli, są dwa programy telewizyjne dla TVP1 z 2006 roku: "Kapitan" (o Włodzimierzu Lubańskim) oraz "Serenada dla wędrowca" (o Ericu - Emmanuelu Shmitcie), a także filmy krótkometrażowe "Słomkowy kapelusz" (2010) i Lipstick (2013). 14:00 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 1/18 - WIEM, KIM JESTEŚ Serial sensacyjny, wojenny, 54 min, Polska, 1967 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Andrzej Zbych (właśc. Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan) Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Janina Borońska, Mieczysław Stoor, Krzysztof Chamiec, Andrzej May, Alicja Zommer, Seweryn Butrym, Wiktor Nanowski W 1966 roku Telewizja Polska nadała cykl widowisk telewizyjnych pod tytułem "Stawka większa niż życie". Ich olbrzymie powodzenie skłoniło autorów do przeniesienia na mały ekran bohaterskich przygód wojennych oficera polskiego wywiadu, działającego pod kryptonimem J-23 i występującego jako oficer faszystowskiej Abwehry. Pomysł okazał się strzałem w dziesiątkę. Serial stał się ponadczasowy, kolejne pokolenia wychowywały się na "Stawce większej niż życie", która do dziś budzi niesłabnące emocje i zainteresowanie. Akcja serialu zaczyna się w roku 1941. Młody Polak, Stanisław Kolicki, rozpoczyna współpracę z wywiadem radzieckim. Przedostaje się na stronę sojusznika i przekazuje informacje o koncentracji niemieckich wojsk wzdłuż granicy. W tym samym czasie wywiad radziecki aresztuje oficera niemieckiego Hansa Klossa, do którego Kolicki jest łudząco podobny. Rosjanie postanawiają wykorzystać to podobieństwo do celów wywiadowczych. Kolicki jako Hans Kloss dokonuje brawurowej ucieczki na stronę niemiecką. Zajmuje miejsce oficera w wojsku. Jako agent J-23 zaczyna tajną misję w niemieckiej armii. Sturmfhrer Staedtke i sturmbannfhrer Lothar podejrzewają jednak mistyfikację. Kolicki zostaje zdemaskowany. Udaje mu się jednak zbiec i upozorować własną śmierć. Wkrótce znowu przenika do sił niemieckich, tym razem już jako "prawdziwy" Kloss. 15:55 PAJĘCZARKI Komedia, 104 min, Polska, 1993 Reżyseria: Barbara Sass Scenariusz: Barbara Sass, Wiesław Zdort Muzyka: Piotr Rubik Zdjęcia: Wiesław Zdort Aktorzy: Maria Pakulnis, Adrianna Biedrzyńska, Jan Nowicki, Marian Opania, Wojciech Malajkat, Danuta Szaflarska, Maciej Robakiewicz, Marek Walczewski Dwie siostry wynajmują pokoik u miłej starszej pani. Ewa, studentka AWF, jest całkowicie pochłonięta treningami i przygotowaniami do wyjazdu z grupą sportowców do Nowego Jorku. Magda, dziennikarka, niedawno straciła pracę i bez powodzenia szuka nowej. Mieszka z siostrą, ponieważ niedawno rozwiodła się z mężem. Chce razem z nią wyjechać do Stanów, ale obie nie mają pieniędzy. Magda wpada więc na pomysł, żeby wykorzystać sprawność fizyczną Ewy do zabrania z mieszkania byłego męża ich wspólnych oszczędności. Ewa wchodzi tam przez okno i chociaż pieniędzy nie znajduje, siostry postanawiają zastosować tę metodę jeszcze wielokrotnie. W ten sposób opróżniają mieszkania bogatych ludzi ze znacznych sum. Na przyjęciu poznają dwóch amerykańskich biznesmenów, z którymi chcą robić interesy w Nowym Jorku. Mają zamiar założyć szkołę tańca. Wyjazd kończy się niepowodzeniem, ponieważ Amerykanie, także oszuści, okazują się sprytniejsi. Siostry wracają do kraju, gdzie czeka je niespodzianka. Krytycy zauważyli, że reklamowany jako komedia sensacyjna film nie jest najwyższym osiągnięciem w swoim gatunku. Niewątpliwym atutem jest tu jednak znakomite aktorstwo w wykonaniu duetu Adrianny Biedrzyńskiej i Marii Pakulnis. 17:55 KSIĘGA PRZESTRZENI S.I - ODC. 1 "KSZTAŁTY PAMIĘCI I EMOCJI" Cykl edukacyjny, 26 min, Polska, 2015 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Prowadzący: Bogna Świątkowska Wykonawcy: Jarosław Trybuś Cykl programów o współczesnej architekturze. Odcinek poświęcony muzeom - budynkom strzegącym pamięci. Obiekty pokazywane w odcinku: Muzeum Żydów Polskich w Warszawie, Muzeum Śląskie w Katowicach, Muzeum Miejsce Pamięci Palmiry, Muzeum Lotnictwa w Krakowie, Dom Urodzenia fryderyka Chopina i Park w Żelazowej Woli. 18:45 KAROLINA LIZER - ONYKS Koncert, 55 min, Polska, 2023 Wykonawcy: Karolina Lizer, Zuzanna Lenkiewicz, Mateusz Wachowiak, Oliwier Andruszczenko, Piotr Janiec, Kazimierz Nitkiewicz, Krzysztof Łochowicz, Łukasz Biliński W ramach XXII edycji Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej - Dwa Teatry został zarejestrowany koncert młodej twórczyni Karoliny Lizer, która wykonuje utwory z drugiej płyty Onyks, będącej w pełni jej autorską płytą. To efekt wielu miesięcy muzycznych poszukiwań i pracy nad utworami. Swoje inspiracje wokalistka czerpie z tradycji muzycznych obecnych na ziemiach polskich regionalnych, a także zakorzenionych w kulturze romskiej, żydowskiej, greckiej, serbskiej. Wpływy słowiańskiego folkloru wybrzmiewają zarówno w warstwie wokalnej, jak i instrumentalnej. Koncert jest więc formą międzykulturowej muzycznej podróży. Jako cel obierzemy zgłębienie orientalnych brzmień, które w towarzystwie typowo polskich muzycznych akcentów okazują się zaskakująco bliskie. 20:00 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - RAN (RAN) Dramat kostiumowy, 153 min, Japonia/Francja 1985 Reżyseria: Akira Kurosawa Scenariusz: Akira Kurosawa, Hideo Oguni i Masato Ide Zdjęcia: Takao Saito i Masaharu Ueda Muzyka: Toru Takemitsu Występują: Tatsuya Nakadai, Akira Terao, Jinpagi Nezu, Ryu Daisuke, Mieko Harada, Yoshiko Myazaki, Masayuki Yui i inni Japonia, rok 1578. Hidetora, senior rodu Ichimonji, czuje się stary i zmęczony. Postanawia więc podzielić swe ziemie między trzech synów. Przez 50 lat Hidetora pomnażał posiadane dobra, napadając i grabiąc sąsiednie rody. Teraz jego najstarszy syn Taro ma objąć władzę nad całością, a młodsi synowie mają osiąść w pomniejszych zamkach. Najmłodszy z nich Saburo sprzeciwia się woli ojca, widząc w podziale powód do waśni, ale zostaje przez ojca wypędzony za nieposłuszeństwo. Przewidywania Saburo szybko zaczynają się sprawdzać. Taro za namową swej żony Kaede, kobiety o wybujałej ambicji, zaczyna tyranizować ojca. Hidetora, nie mogąc znieść złego traktowania go, opuszcza główny zamek i udaje się do siedziby Jiro. Jednak młodszy syn nie wpuszcza go i starzec jest zmuszony udać się do zamku najmłodszego Saburo. Dopiero tam znajduje schronienie, choć Saburo i jego wojsko opuszczają zamek po przybyciu tam ojca ze swą świtą. Tymczasem Taro ogłasza ojca banitą. Wraz z Jiro napada na trzeci zamek. Podczas szturmu żołnierze Jiro skrytobójczo mordują Taro. Dokonawszy rzezi świty Hidetory, podpalają budowlę, ale stary wódz uchodzi stamtąd z życiem. Traci jednak zmysły, uświadomiwszy sobie, że jego dzieci, żądne ponad wszystko władzy, nie zawahają się nawet przed ojcobójstwem, jeśli tego będą wymagały ich interesy polityczne. Nadworny błazen Kyoami i stary wojownik Tango znajdują po bitwie Hidetorę błąkającego się po polach i umieszczają go w chatce Tsurumaru, oślepionego przed laty na rozkaz walczącego z nim Hidetory. Ślepiec jest bratem Sue - żony Jiro. Owdowiała Kaede uwodzi Jiro i każe mu zabić Sue. Tango wyrusza po Saburo, by zaopiekował się ojcem i bronił go. Saburo przybywa ze swym wojskiem na pomoc. Naprzeciw niego staje na czele zbrojnych szeregów Jiro, namówiony przez Kaede do bratobójczej walki. "Cesarz japońskiego filmu" powraca w "Ranie" do szczególnie interesującego go okresu historii Japonii - drugiej połowy XVI w. O tych samych czasach Kurosawa opowiadał m.in. w "Siedmiu samurajach", "Tronie we krwi", "Ukrytej fortecy" czy "Sobowtórze". Wtedy to właśnie Japonia wkroczyła w lata bardzo burzliwych, okrutnych wojen domowych, toczących się między panującymi klanami feudałów. Ale "Ran", monumentalny fresk, tylko w swej zewnętrznej warstwie jest dziełem historycznym. Źródłem jego inspiracji była stara japońska opowieść o żyjącym w XVI w. wybitnym wodzu i mężu stanu Motomari Mori, który dzięki przykładnej zgodzie i lojalnej współpracy trzech synów osiągnął wysoką pozycję. Czytając tę opowieść, Kurosawa zaczął się zastanawiać, jak potoczyłyby się losy rodu, gdyby synowie Moriego postępowali inaczej. Stąd był już tylko krok do innego dzieła opisującego właśnie sytuację przeciwną - szekspirowskiego "Króla Lira". "Ran" to zresztą drugie (po "Tronie we krwi" zrealizowanym według "Makbeta") dzieło Kurosawy inspirowane twórczością Szekspira. Podobnie jak tamten obraz, jest medytacją nad problemem władzy, jej osiągania i nadużywania, a także nad kruchością ludzkich poczynań, kaprysami losu równie gwałtownie wywyższającego i poniżającego człowieka, nad grą pozorów, okrucieństwem historycznych wyroków. Słowo "ran" oznacza chaos, zamęt, rokosz, bunt, ale przede wszystkim intrygi i tytuł ten dobrze oddaje tragizm i pesymizm tej opowieści o rozpadzie człowieczeństwa i wartości, o tym, jak zło pociąga za sobą zło i jak ta lawina zła w galopującym tempie prowadzi ludzi ku zagładzie. Kurosawa stworzył film niezwykle precyzyjny dramaturgicznie: nie ma tu żadnych zbędnych scen czy dłużyzn. Jest za to malarskie piękno kadrów, strojów (nagrodzonych w 1986 r. Oscarem) i niezwykłej muzyki Toru Takemitsu, autora oprawy muzycznej do niemal wszystkich najwybitniejszych filmów japońskich ostatnich kilkunastu lat. 01:10 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - MARLON BRANDO, AKTOR ZWANY POŻĄDANIEM (MARLON BRANDO, AN ACTOR NAMED DESIRE) Film dokumentalny, 90 min, Francja, 2014 Reżyseria: Philippe Kohly Zakompleksiony wiejski chłopak, obarczony trudnym dzieciństwem, trafia latem 1943 roku do Nowego Jorku, gdzie zapisuje się do szkoły aktorskiej. Jego charyzmatyczny i niepokojący styl gry otwiera mu drzwi do nowojorskich teatrów. Jednak Brando potrzebuje pieniędzy, więc w latach 50. XX wieku jedzie do Hollywood. W wieku 30. lat po rolach w takich filmach, jak "Tramwaj zwany pożądaniem", "Dziki" i "Viva Zapata!" zdobywa miano najlepszego aktora swoich czasów. Nie tylko rewolucjonizuje zawód aktora swoim żywiołowym i surowym, niespotykanym dotąd stylem, ale staje się także ikoną i inspiracją dla całego pokolenia młodzieży. Kolejne role w kasowych szlagierach wszechczasów "Ojcu chrzestnym", "Ostatnim tangu w Paryżu" i "Czasie apokalipsy" potwierdzają jego wyjątkowy talent. Dzięki unikalnym materiałom filmowym i wywiadom z tymi, którzy znali go najlepiej, dokument pozwala nam poznać życie, filmografię i zmagania z własnymi upiorami człowieka, który stał się legendą. 02:55 JAZZ.PL - JAZZ FORUM TALENTS Koncert, 55 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Kacper Smoliński, Jakub Mizeracki, Maciej Kądziela, Kasia Pietrzko, Tomasz Chyła, Adam Zagórski, Roman Chraniuk Koncert formacji Jazz Forum Talents odbył się w Studiu S - 3 Polskiego Radia. Na scenie spotkali się niezwykli muzycy: grający na harmonijce ustnej Kacper Smoliński z Weezdob Collective, gitarzysta Jakub Mizeracki z zespołu Skicki - Skiuk, saksofonista Maciej Kądziela z ZK Collaboration, dwoje prowadzących swoje własne formacje instrumentalistów: pianistka Kasia Pietrzko i skrzypek Tomasz Chyła, oraz perkusista Adam Zagórski i basista Roman Chraniuk tworzący gwiazdorską sekcję rytmiczną. 04:05 LEKKIE OBYCZAJE - PO TAMTEJ STRONIE (TOIVON TUOLLA PUOLEN) Czarna komedia, 95 min, Finlandia/Niemcy, 2017 Reżyseria: Aki Kaurismäki Scenariusz: Aki Kaurismäki Zdjęcia: Timo Salminen Aktorzy: Nuppu Koivu, Sherwan Haji, Sakari Kuosmanen, Simon Al - Bazoon, Kaija Pakarinen, Niroz Haji, Ilkka Koivula, Janne Hyytiäinen Czarna komedia osadzona w realiach współczesnej Europy. To historia wielkiej przyjaźni, która rozwija się i trwa ponad podziałami i rasowymi uprzedzeniami. Bohaterem jest mieszkaniec Helsinek, pokerzysta i obwoźny sprzedawca Wikström, który odchodzi od żony. Zapragnie odmienić swoje dotychczasowe życie. Za wyprzedany towar i wygraną w pokera otwiera własną restaurację. Pewnego razu przypadkiem poznaje uciekiniera z Syrii, Khaleda Ali, szukającego siostry Miriam, która zaginęła podczas nielegalnego przekraczania granicy. Prawie cała jego rodzina to ofiary walk o Aleppo. Jemu udało się uciec z kraju ogarniętego wojną, stara się o azyl, ale władze fińskie odmawiają. Musi znowu uciekać. Odkrywa go w pobliżu swojej restauracji Wilkstrom, daje mu schronienie i pracę. Choć znajomość między nimi zaczęła się w niezbyt przyjemnych okolicznościach, szybko zapałają do siebie sympatią. Przypadkowe spotkanie zupełnie różnych ludzi, ma swój dalszy ciąg. Między Wikstromem a Khaledem rodzi się wielka przyjaźń na dobre i na złe. Na festiwalu w Berlinie w 2017roku film zdobył nagrodę Srebrnego Niedźwiedzia w kategorii: najlepszy reżyser - Aki Kaurismäki.