TVP Kultura Niedziela, 10.09.2023 07:25 URODZENI ARTYŚCI - ALICJA I GRZEGORZ BRAL Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Prowadzący: Emilia Komarnicka - Klynstra, Redbad Klynstra - Komarnicki Para popularnych aktorów Emilia Komarnicka - Klijnstra i Redbad Klijnstra - Komarnicki ponownie rusza w Polskę. Tym razem gospodarze programu odwiedzają ludzi, którzy w uprawianych dziedzinach wykazują się najwyższym profesjonalizmem i miłością do zawodu. Są wśród nich artyści w klasycznym rozumieniu tego słowa, ale również ludzie, którzy do rzemiosła, takiego jak na przykład szycie, projektowanie ogrodów czy konserwacja zabytków podchodzą jak do sztuki. Można więc powiedzieć, że wszyscy są artystami w swoich dziedzinach. Dodatkowo bohaterowie programu to niezwykłe tandemy rodzinne: ojcowie i dzieci, dziadkowie i wnuki czy też małżeństwa, które wiedzę i tajemnice danego fachu przekazują kolejnym pokoleniom. Bohaterami tego odcinka są artyści Teatru Kozła: aktorka i dramaturg Alicja Bral oraz jej mąż Grzegorz, reżyser. 08:00 NABOŻEŃSTWO EWANGELICKIE W WIŚLE CZARNEM Sprawozdanie, 60 min, Polska, 2023 Autor: Małgorzata Foester - Biesiada W trzecią niedzielę przed końcem roku kościelnego zapraszamy do oglądania nabożeństwa z parafii ewangelicko - augsburskiej położonej w Beskidzie Śląskim w pobliżu Białej i Czarnej Wisełki. Nabożeństwo dla luteran stanowi centrum życia duchowego całej wspólnoty, w którym ewangelia, czyli dobra nowina o Jezusie Chrystusie, ujęta jest w formę łączącą słowa, gesty i muzykę. 09:05 FRANK CAPRA: AMERYKAŃSKA OPOWIEŚĆ (FRANK CAPRA: AN AMERICAN TALE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Dimitri Kourtchine Dokument przedstawia sylwetkę Franka Capry - amerykańskiego reżysera i producenta pochodzenia włoskiego i jednego z najbardziej znanych twórców kina hollywoodzkiego lat 30. XX wieku. Zdobywca czterech Oscarów w swoich najpopularniejszych obrazach - wzruszających komediach o prostych, zwyczajnych ludziach starał się pokazywać ludzką dobroć i braterstwo. W 1946 roku stworzył "To wspaniałe życie" - film o młodym mężczyźnie, który nie widząc sensu życia, zamierza popełnić popełnić samobójstwo, lecz w ostatniej chwili zostaje uratowany. Film jest jednym z najczęściej emitowanych w Stanach Zjednoczonych w okresie Bożego Narodzenia i wciąż bawi i wzrusza do łez, co zawsze było celem Capry. 10:15 OD UCHA DO UCHA - BAŚNIE Z PIASKU - ODC. 1 - BRZYDKIE KACZĄTKO (THE UGLY DUCKLING) Serial animowany, 20 min, Ukraina, 2017 Reżyseria: Anton Khilman Scenariusz: Anton Khilman Cykl baśni rysowanych piaskiem. 13:20 OSTATNIA WALKA APACZA (APACHE) Western, 83 min, USA, 1954 Reżyseria: Robert Aldrich Scenariusz: James R. Webb Aktorzy: Burt Lancaster, Jean Peters, John McIntrie, Charles Bronson, John Dehner Klasyczny western, luźna adaptacja powieści Paula Wellmana dokonana przez Roberta Aldricha. Był to początek wielkiej kariery weterana Hollywoodu, przyszłego twórcy znanych filmów, jak "Vera Cruz", "Co się zdarzyło Baby Jane?", "Ostatni zachód słońca", "Parszywa dwunastka". Poza kilkoma ujęciami nakręconymi w studiu, większość zdjęć realizowano w plenerach: w malowniczym kanionie rzeki Solemint, na skalistych równinach w Kalifornii i Nevadzie. W czołówce filmu pojawia się nazwisko Charlesa Buchinsky'ego, syna polskich emigrantów, znanego w filmowym świecie jako Charles Bronson. Jest to historia Massai, ostatniego wojownika z plemienia Apaczów. Przekazywana z pokolenia na pokolenie stała się jedną z największych legend. Opowieść o Massai rozpoczyna się w 1886 r. , gdy Geronimo złożył broń. Legendarny wódz Apaczów uznał, że walka z białymi nie ma już sensu. Ale w Massai nie zginął duch walecznych przodków. W czasie transportu pociągiem wraz z Geronimo i innymi wojownikami do fortu na Florydzie, Massai ucieka, korzystając z chwilowej nieuwagi eskortujących żołnierzy. W deszczu i błocie, przez wielkie śniegi przemierza całe Stany, by powrócić do swoich, do ukochanej Nalinle, która zawsze była mu oddana. Kiedy dociera do Oklahomy na ziemie Czirokezów, ukrywa się na niewielkim rancho, które należy do Indianina. Dowiaduje się, że Czirokezi nie wkraczają więcej na wojenną ścieżkę. Uprawiają kukurydzę, żyją na swoim i nie muszą pracować dla białego człowieka. Ale Massai nie rozumie jego słów, uważa że Indianie są wojownikami i powinni walczyć. Gdy wreszcie Massai dociera do swoich, zwraca się o pomoc do Santosa, ojca Nalinle, ale ten zamroczony "ognistą wodą" wydaje go w ręce białych. Skuty kajdanami Massai, a wraz z nim dwaj mordercy i złodziej, ma być ponownie odtransportowany do fortu. Dumny i niepokonany wojownik ponownie podejmuje udaną próbę ucieczki. Tym razem wraca na tereny Apaczów z sercem przepełnionym nienawiścią i pragnieniem zemsty na Santosie i Nalinle, którą podejrzewa o współudział w zdradzieckim postępku ojca. Wydaje też samotną wojnę białym, od których doznał tyle zła. Podpala magazyny, dewastuje obóz wojskowy. Następnie uprowadza Nalinle i zabiera ją ze sobą w góry, gotów ją zabić. Bezgraniczne oddanie i szczerość dziewczyny przekonują go jednak w końcu, że niesłusznie podejrzewał ukochaną. Niebawem okazuje się, że Nalinle jest w ciąży. Biorą ślub według indiańskiego obrządku. Nie mogą jednak spocząć w jednym miejscu, muszą uciekać dalej, ścigani przez żołnierzy i żądnego zemsty Al Siebera, któremu Massai wymknął się już dwukrotnie, narażając go na drwiny. Aby przetrwać ciężką zimę, uciekinierzy skrywają się w górach. Nalinle pragnie zostać tu na zawsze, chce wychowywać dziecko, wieść spokojny żywot u boku ukochanego. Udaje się jej nakłonić go do zasiania pola kukurydzy. Czekają na swoje pierwsze zbiory. Ale biali nie zaprzestali polowania na Massai, wraz z nadejściem wiosny w góry rusza kolejna ekspedycja, która trafia na trop ukrywającego się Indianina. Chata Massai i ciężarnej Nalinle zostaje otoczona przez gotowych na wszystko żołnierzy. Na czele jest pałający nienawiścią Sieber, największy wróg Indianina. Rozpoczyna się nierówna walka samotnego Apacza z przeważającymi siłami wroga. 14:55 WĘDROWIEC POLSKI - KOTLINA KŁODZKA GORĄCZKA ZŁOTA Cykl reportaży, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Prowadzący: Krzysztof Koehler W tym odcinku Wędrowiec dociera do Kotliny Kłodzkiej, a ściślej do starej Kopalni Złota w Złotym Stoku w poszukiwaniu skarbów. Na swojej drodze spotyka Małgorzatę Szumską, która oprowadza Wędrowca po kopalni i przybliża jej historię. Poszukując złota i skarbu, Wędrowiec nieoczekiwanie znajduje się w podziemiach liczących siedem kilometrów Twierdzy Kłodzkiej. Wreszcie dociera do samego Kłodzka, miasta położonego na wzgórzu, w którym znajduje się dziewięć mostów. Poznajemy najstarszy most gotycki zdobiony rzeźbami. Odwiedzamy Lądek Zdrój, gdzie nasz bohater odbywa sesję fotograficzną. Na końcu poznajemy historię jednego z najpiękniejszych pałaców nie tylko w Polsce, ale i w Europie wybudowanego z inicjatywy Marianny Orańskiej w Kamieńcu Ząbkowickim. 15:35 SERIALOWA NOSTALGIA - ALTERNATYWY 4 - ODC. 6/9 - GOŁĘBIE Serial komediowy TVP, 59 min, Polska, 1983 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Janusz Płoński, Maciej Rybinski Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Roman Wilhelmi, Gustaw Lutkiewicz, Wojciech Pokora, Bronisław Pawlik, Kazimierz Kaczor, Bożena Dykiel, Bolesław Płotnicki, Jerzy Kryszak, Zdzisław Rychter, Ryszard Pietruski Stanisław Anioł wciąż doskonali sposoby uzależniania od siebie niesubordynowanych lokatorów. Prosi, grozi, knuje intrygi, kontroluje korespondencję. Najłatwiej idzie mu z Murzynem, najwięcej problemów stwarza niedawny alkoholik z Pragi, Balcerek. W końcu Anioł wysyła mu fikcyjne wezwanie na kurację odwykową, po czym - powołując się na swoje znajomości - obiecuje wezwanie unieważnić. W zamian Balcerek musi przysiąc, że będzie brał udział w czynach społecznych, a nawet próbach chóru. Gospodarz domu powołuje też radę mieszkańców, która odtąd będzie ustalała kolejność sprzątania. Na czele rady staje docent Furman. Konstruktor Manc ma nowy, rewelacyjny pomysł - wstawia robota do prawdziwej kolejki w sklepie. Niestety, eksperyment kończy się fiaskiem. 17:15 NIEDZIELA Z... TWORCZOŚCIĄ JERZEGO "DUDUSIA" MATUSZKIEWICZA 40 min, Polska, 2021 Scenariusz: Natalia Banaczek Prowadzący: Katarzyna Sanocka Skomponował muzykę do blisko dwustu filmów, seriali czy produkcji dokumentalnych. I chociaż sam uznawał się przede wszystkim za jazzmana, jest legendą gatunku w Polsce. W latach 50. był członkiem legendarnego zespołu jazzowego Melomani. Ale dla wielu to właśnie dokonania kompozytora związane z małym i dużym ekranem są tymi najważniejszymi. Autor muzyki do znanych filmów, w tym do "Czterdziestolatka", "Janosika", "Kapitana Sowy na tropie", "Kolumbów", "Podróży za jeden uśmiech", "Przygód psa Cywila", "Stawiam na Tolka Banana", "Stawki większej niż życie" i "Wojny domowej". Był też autorem wielu niezapomnianych przebojów, które śpiewali, a niekiedy także pisali do nich teksty: Wojciech Młynarski, Bohdan Łazuka, Kalina Jędrusik, Irena Santor, Helena Majdaniec, Iga Cembrzyńska, Hanna Banaszak. Cechowała go wielka skromność. Można powiedzieć "nie pchał się na afisz", wskutek czego jego muzyka filmowa jest szerokiej opinii publicznej bardziej znana niż on sam. Bohaterem "Niedzieli z..." jest zmarly w 2021 roku Jerzy "Duduś" Matuszkiewicz. 18:00 NIEDZIELA Z... TWÓRCZOŚCIĄ JERZEGO "DUDUSIA" MATUSZKIEWICZA - TAKA PIOSENKA, TAKA BALLADA CZ. 2 Koncert, 56 min, Polska, 1993 Reżyseria: Wojciech Młynarski Scenariusz: Wojciech Młynarski Wykonawcy: Wojciech Młynarski, Jerzy Matuszkiewicz, Roman Orłow, Maria Wasowska, Maciej Małecki, Anna Seniuk, Izabela Zając, Katarzyna Żak, Hanna Banaszak, Ewa Bem, Wojciech Karolak, Jerzy Derfel, Piotr Baron, Piotr Biskupski, Mariusz Bogdanowicz Druga część jubileuszowego koncertu poświęconego trzydziestoleciu pracy artystycznej Wojciecha Młynarskiego, w której wystąpili: m.in. Wojciech Młynarski, Izabela Zając, Katarzyna Żak, Hanna Banaszak, Ewa Bem. 19:05 NIEDZIELA Z... TWÓRCZOŚCIĄ JERZEGO "DUDUSIA" MATUSZKIEWICZA LEKSYKON POLSKIEJ MUZYKI ROZRYWKOWEJ - LEKSYKON POLSKIEJ MUZYKI ROZRYWKOWEJ - M Magazyn, 41 min, Polska, 1985 Scenariusz: Dariusz Michalski, Ryszard Wolański Wykonawcy: Halina Kunicka, Alicja Majewska, Daniel Olbrychski, Andrzej Rosiewicz, Hanna Banaszak, Partita, Melomani Biograficzny cykl o twórcach i wykonawcach polskiej muzyki rozrywkowej i jazzowej - kompozytorach, autorach tekstów, zespołach i solistach. W tym odcinku prezentacja osiągnięć artystycznych Czesława Majewskiego, Alicji Majewskiej i Jerzego "Dudusia" Matuszkiewicza. 23:20 BEZ PRĄDU - NALEPA - BREAKOUT Koncert, 61 min, Polska, 1994 Scenariusz: Jolanta Gwardys Wykonawcy: Tadeusz Nalepa, Grażyna Dramowicz, Tadeusz Nalepa, Artur Dutkiewicz, Piotr Nalepa, Andrzej Pluszcz, Marek Surzyn Koncert Tadeusza Nalepy prezentujący kompozycje artysty z roku 1994 i wcześniejsze. 00:35 NOC KRÓTKICH FILMÓW - KARALUCH Film animowany, 8 min, Polska, 1987 Reżyseria: Zdzisław Kudła, Franciszek Pyter Scenariusz: Zdzisław Kudła, Andrzej Orzechowski Muzyka: Aleksander Lasoń Krótki film animowany. Mężczyzna łapie karalucha, uśmierca go, wykonuje sekcję pod mikroskopem i oddziela od siebie poszczególne części owada. Z tysięcy takich części, zebranych wcześniej, wykonuje ubranie. Po wybuchu jądrowym, odziany w skafander z powłok karalucha, sam przypominający ogromnego owada bezpiecznie opuszcza schron i dołącza do pełzających karaluchów, coraz bardziej się do nich upodabniając. (filmpolski.pl) 00:45 NOC KRÓTKICH FILMÓW - NERWOWE ŻYCIE KOSMOSU Film animowany, 3 min, Polska, 1986 Reżyseria: Piotr Dumała Scenariusz: Piotr Dumała Zdjęcia: Andrzej Teodorczyk Muzyka: Janusz Hajdun Dziwny świat gdzieś w kosmosie, który zamieszkują postacie ze strasznych bajek. 00:50 NOC KRÓTKICH FILMÓW - TANGO Film animowany, 7 min, Polska, 1980 Reżyseria: Zbigniew Rybczyński Scenariusz: Zbigniew Rybczyński Muzyka: Janusz Hajdun Na zrealizowane w 1980 r. "Tango" Zbigniewa Rybczyńskiego od razu spadł deszcz nagród: Grand Prix i nagroda publiczności na festiwalach we francuskim Annecy i w hiszpańskim mieście Hueska, Grand Prix i nagroda FIPRESCI w Oberhausen, nagroda główna festiwalu filmów krótkometrażowych w Krakowie, wyróżnienie jury za nowatorstwo techniczne oraz nagroda publiczności w Ottawie oraz nagroda dla najlepszego filmu animowanego w fińskim Tampere. Ukoronowaniem tego triumfalnego pochodu był przyznany "Tangu" w 1983 r. Oscar dla najlepszego krótkometrażowego filmu animowanego. Jego autor przebywał już wówczas od dwóch lat za granicą. Stan wojenny zastał go w Austrii, gdzie poprosił o azyl. Oscar otworzył mu drogę za ocean, dokąd przeniósł się wraz z rodziną. Tam założył swoje własne studio produkcyjne, Zbig Vision, w którym realizował, jako pierwszy twórca na świecie, filmy wideo w technice wysokiej rozdzielczości. Rybczyński wciąż eksperymentuje z materią sztuk wizualnych, korzysta z najnowocześniejszych technologii elektronicznych, skutecznie przełamując bariery oddzielające tradycyjnie rozumianą twórczość filmową od wideo artu. W swoich późniejszych filmach artysta korzysta ze skonstruowanego przez siebie systemu komputerowego sterowania kamerą. Dzięki temu, jak również dzięki technice blue box i komputerowej obróbce obrazu, może nagrywać poszczególnych aktorów, tło, scenografię, rekwizyty i łączyć to wszystko w jedną wspólną całość. Uzyskuje w ten sposób efekty niemożliwe przy tradycyjnym sposobie filmowania. Nakręcone techniką zdjęć kombinowanych (materiał filmowy i fotograficzny poddawany zabiegom animacyjnym) "Tango" to historia pewnego pokoju, w którym przez lata mieszka wielu lokatorów. Reżyser nie ukazuje jednak ich dziejów w porządku chronologicznym. Losy kolejnych osób pokazane są wraz z powtórzeniem historii poprzedników. Dawni lokatorzy wciąż odradzają się w swych mechanicznych ruchach, jakby nic wokół nich się nie działo. Pokój zagęszcza się, akcja dynamizuje, a jednocześnie jest w tym rytm monotonii, mechanicznego powtarzania się. Próbowano odczytywać "Tango" na różne sposoby: dla jednych był to widomy znak naszej życiowej stagnacji, bezmyślnej nudy, jałowości codziennej egzystencji. Zaabsorbowani własnymi czynnościami nie dostrzegamy bliźnich, izolujemy się w swych poczynaniach, odgradzamy warstwą samotności. Według odmiennych interpretacji to z kolei rozpaczliwe wołanie o chwilę intymności, spokoju, samotności w świecie, w którym jesteśmy skazani na ciągłe przebywanie z innymi. W jednym i w drugim przypadku rzeczywistość jest sprowadzona w wymiar absurdu i groteski, stanowi surrealistyczną wizję przesyconą humorem spod znaku Witkacego. 01:55 KINO NOCNE - BOHEMIAN RHAPSODY (BOHEMIAN RHAPSODY) Dramat, 129 min, USA/Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Bryan Singer Scenariusz: Anthony McCarten Aktorzy: Rami Malek, Lucy Boynton, Gwilym Lee, Ben Hardy, Joseph Mazzello Głośny film o zespole Queen, jego muzyce i genialnym wokaliście, którym był nieżyjący już Freddie Mercury (1946 - 1991). Brytyjski muzyk, piosenkarz i autor tekstów zdobył ogromne rzesze fanów. Uchodził za jednego z najlepszych wokalistów w historii światowej muzyki rozrywkowej. Wraz ze swymi kolegami z zespołu zaczynał od występów w podrzędnych brytyjskich klubach, by potem wspiąć się na szczyty. W 2007 roku Queen został okrzyknięty przez słuchaczy BBC Radio brytyjskim zespołem wszech czasów. Tytuł filmu pochodzi od singla Bohemian Rhapsody, który odniósł ogromny sukces komercyjny i właśnie wtedy Freddie Mercury wraz ze swymi muzykami stał się prawdziwą gwiazdą. W filmie w roli Mercury'ego wystąpił Rami Malek, amerykański aktor pochodzenia egipskiego, który za pamiętną kreację został nagrodzony Oscarem. Otrzymał także nagrody Złoty Glob i BAFTA. Ponadto trzy Oscary w kategoriach: dźwięk, montaż dźwięku, montaż. Film ukazuje błyskotliwą karierę zespołu Queen, któremu oryginalne, odznaczające się różnorodnością brzmienie pozwoliło podbić cały świat. To także opowieść o samotności i ogromnej potrzebie miłości. Widz jest świadkiem wzlotów i upadków grupy, poznaje bliżej charyzmatycznego lidera Queen, który przyciąga tłumy, wprowadzając swoich fanów w prawdziwą euforię, ale przeżywa też chwile zwątpienia i zagubienia. W lipcu 1985 roku Freddie Mercury wraz z Queen wystąpił na słynnym Live Aid, gdzie sprawił, że ponad 70 tysięcy widzów zgromadzonych na Wembley w Londynie w jednym tempie klaskało w rytm utworu "Radio Ga Ga". Wykonał też inne wielkie przeboje: "Bohemian Rhapsody", "Crazy Little Thing Called Love", "We Will Rock You", "We Are the Champions". Mercury cierpiał na śmiertelną chorobę. Zmarł 23 listopada 1991 roku. 04:15 TANIE DRANIE - MOROZ I KŁOPOTOWSKI KOMENTUJĄ ŚWIAT Talk-show, 30 min, Polska, 2023 Scenariusz: Krzysztof Kłopotowski, Jakub Moroz Nazistowscy miliarderzy. Po wojnie konstruktor Ferdynand Porsche tłumaczył, że kto chciał realizować swoje marzenia, musiał wspierać Hitlera. A szef korporacji ma obowiązek wypracowania zysku dla akcjonariuszy. Co można zarzucić temu rozumowaniu? Niemcy zajmują czwarte miejsce na świecie pod względem liczby miliarderów, za Indiami, Stanami Zjednoczonymi i Chinami. Ich gospodarka też zajmuje czwarte miejsce pod względem wielkości, po USA, Chinach i Japonii. Ile z tego bogactwa wyrosło na krwi, pocie i łzach ofiar nazizmu? Gośćmi Krzysztofa Kłopotowskiego i Jakuba Moroza są dr Wojciech Kozłowski z Instytutu Pileckiego oraz dr hab. Tomasz Panfil związany z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim. 05:15 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 7 WINNE TAJEMNICE Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Okazuje się, że w Polsce da się z powodzeniem uprawiać winogrona do produkcji win. Wbrew obiegowej opinii nasz mroźny klimat wcale nie przeszkadza w wytwarzaniu dobrych win, które mają już kilkusetletnią historię. Radosław Kotarski tym razem wyrusza do Zielonej Góry, gdzie sprawdza, co pozostało z dawnych tradycji winiarskich. Odkrywa podziemia niemieckiej wytwórni win musujących Gremplera, wyciska sok z winogron, stosując dawne techniki, a także postanawia skosztować współczesnych wyrobów polskich winiarzy.